Festspelavisa 2015 lavare - Ivar Aasen
Annonsebilag Illustrasjonar: Astrid Runde Saxegaard og Ulf Verner Carlsson Volda og Ørsta 25.–28. juni 2015 festspela.no #festspela 2 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta Velkomen til festspel Kva passar vel betre enn å invitere til festspel «når liene grønka som hagar, når det laver av blomar på strå, og når netter er ljose som dagar» slik Ivar Aasen skriv i diktet «Nordmannen»? Diktet er nok best kjent som songen «Mellom bakkar og berg», ein sikker vinnar som allsong. Allsong er uttrykk for tillit og fellesskap, og til årets festspel har vi fått laga ein flunkande ny allsong. Teksten er av sunnmøringen Hilde Myklebust og tonen av Lars Bremnes frå nord. Tillit er årets festspeltema, men å seie at tillit er ekstra viktig i år, er ikkje heilt rett. For tillit er alltid viktig, for alle, kvar dag. Festspeldagane ønskjer vi mellom anna å finne ut av kva den nynorske samtidslitteraturen kan seie oss om tillit. Til det får vi hjelp av festspeldiktaren Gunnhild Øyehaug og fleire andre forfattarar. Og vi har utfordra kunstnaren Astrid Runde Saxegaard til å skape ei utstilling der ho utforskar årets tema. Det talte og skrivne språket, litteraturen, musikken og kunsten er som utømelege kjelder til det levande livet og erfaringar om levd liv – kjelder vi alle kan ause av. Til årets festspel har vi sett saman eit program der dette kjem til uttrykk gjennom samtalar, foredrag, opplesingar, utstillingar og konsertar. I det sommargrøne landskapet, som Ivar Aasen skreiv så kjært om, byd Festspela på store opplevingar kvar festspeldag, både innandørs og utandørs i Ivar Aasen-tunet og mange andre stader i Ørsta og Volda. Det er berre å ause! Velkomen skal du vere! Helsing frå ministeren Det er med glede eg helsar Dei nynorske festspela i dette 24. festivalåret. Også i år vil programmet gje publikum opplevingar frå fleire kunst- og kulturfelt. Eg vil takke Nynorsk kultursentrum for at dei gjev publikum eit kulturbad av dette slaget. Det tikkar òg mot eit kvart hundre år med nett denne feiringa av den nynorske skriftkulturen. Nynorsk er eit mål dei færraste er likesæle til. Det er både på godt og vondt, men syter for stendig merksemd rundt eit språk som gjer kulturen vår rikare. I år er tillit festivaltema. Heile historia til danninga og utviklinga av det nynorske språket er tufta på tillit til språklege røynsler i heile landet. Desse Festspela er bygd på tillit til at språket lagrar kunnskap om oss sjølve som vi kan lære av. Alle språk inneheld kontraktar mellom folk: ”Eit ord er eit ord”, seier vi. Tillit og språk er lim i samfunnet. Det er store ord, men utan tillit og språk, bryt sivilisasjonen saman. Thorhild Widvey kulturminister (foto: Ilja C. Hendel) Mangfaldet av møteplassar for kunst og kultur er derimot eigna til å skape nye erfaringar og kontraktar mellom folk. Derfor er dei så viktige. Med dette ynskjer eg god feiring og hyggelege festivaldagar til alle! Frå ein Aasen til ein annan Programmagasin Dei nynorske festspela 2015 Utgivar: Nynorsk kultursentrum Indrehovdevegen 176, 6160 Hovdebygda Tlf. 70 04 75 70 • Faks 70 04 75 71 www.festspela.no • www.aasentunet.no • [email protected] Ansvarleg redaktør: Ottar Grepstad Redaktør: Laila Walseth Lid I redaksjonen: Kjerstin Gjengedal, Åshild Widerøe, Laila Walseth Lid, Gaute Øvereng og Anders Aanes Produksjon: Aarflots Prenteverk AS ved Rune Hauge Aarflot Trykk: Sunnmørsposten/Polaris Trykk Ålesund Opplag 33 000, av dette 32 000 som innstikk i Sunnmørsposten 11. juni. Miljømerka trykksak Polaris Trykk Ålesund 241 791 Dei nynorske festspela blir i år arrangert for 24. gong, ein vital og vågal ung vaksen festival som har funne sin plass i det mangfaldige kulturlivet som Møre og Romsdal byr på. I løpet av fire dagar, midt i den ljosaste sommartida, samlast vi kring språket og ordet. Dei nynorske festspela set i år fokus på tillit, eit tema som passar ein ung vaksen festival. Som ungdommar flest er Dei nynorske festspela intense, og som besøkande til festivalen skal du ha god kulturell kondisjon for å ikkje gå glipp av noko. Variasjonen er stor, frå konsertar med mellom andre Kirsten Bråten Berg, Lars Bremnes og Stig Ulv, frukostmøter med festivaldiktar Gunnhild Øyehaug, prisutdelingar, platekåseri, fjelltur, friluftsgudsteneste og sykkelritt, film, festivalutstilling og forfattarsamtalar. Jon Aasen fylkesordførar Det er ikkje mykje teikn på kulturell husmannsånd i Volda og Ørsta, og avslutningsvis vil ein Aasen helse ein annan Aasen lykke til med festivalen. Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 3 Velkomne til Volda og Ørsta! Det er også i år ei stor glede for ordførarane i Volda og Ørsta å ynskje alle velkomne til kommunane våre i samband med Dei nynorske festspela. Vi er stolte av å vere vertskap for dei årlege Festspela. Tillit er tema dette året. Dette er eit spennande utgangspunkt for eit variert program som vi trur vekkjer mange si interesse. Ivar Aasen-tunet er eit nasjonalt senter for nynorsk formidling, ein attraktiv møteplass og ei vakker ramme for arrangementet også dette året. Vi ynskjer frivillige, arrangørar, artistar og publikum hjarteleg velkomne til Dei nynorske festspela i 2015! Arild Iversen ordførar i Volda Rune Hovde ordførar i Ørsta Der kveding og jazz møtest Samarbeidet mellom kvedaren Kirsten Bråten Berg og jazzbassisten Arild Andersen strekkjer seg 25 år tilbake i tid. Torsdag under Festspela held dei konsert i Uteamfiet. Kirsten Bråten Berg starta musikkarrieren som visesongar, og byrja ikkje å framføre folkemusikk før ho var vaksen. Heile vegen har ho blanda folkemusikken med andre sjangrar, og nyttar gjerne ornamenteringa frå folkemusikken også når ho syng viser eller moderne musikk. Då ho flytta til Setesdal tileigna ho seg folkemusikkarven derifrå. Det var stev og folketonar frå Setesdal som var grunnlaget for det første samarbeidsprosjektet med Arild Andersen, verket Sagn, som vart laga som tingingsverk til Vossajazz. Her fekk tradisjonsmusikken nykomponert tonefølgje framført av jazzmusikarar. – Då vi seinare utvikla samarbeidet med prosjektet Arv, som byggjer på Grieg sine komposisjonar, måtte vi på ein måte jobbe motsett. Eg kan jo ikkje notar og har først og fremst lært frå lydopptak. Eg fekk innspelt noteteikningane som Grieg nytta, han hadde Arild Andersen (pressefoto) Kirsten Bråten Berg (foto: Marit Simonstad Kvaale) folk som reiste ikring og noterte ned folketonar for han, men det var ukjent materiale for meg, for han heldt seg mest i andre delar av landet. Så plukka eg ut 20 melodiar som eg tykte passa best til min stil, og deretter måtte eg gjere musikken om til kveding, fortel Bråten Berg. I Uteamfiet denne kvelden blir det smakebitar frå både Sagn og Arv, men også frå viseplatene. – Plata Syng du mi røyst inneheld mykje nykomponert stoff. På ei seinare viseplate, Songen, byrja eg å arbeide med nynorske tradisjonstekstar. Vi kjem nok innom dette også på konserten, seier Berg. Kirsten Bråten Berg og Arild Andersen har med seg Hans Mathisen, Bendik Hofseth og Paolo Vinaccia på scena. Gjest på scena er Lars Bremnes. Han har samarbeidd med Bråten Berg ved fleire høve. I Uteamfiet får vi høyre songen «Slak line», meir kjend som «Stolpesko», der Bremnes har sett melodi til ein tekst av Kjartan Fløgstad. Bremnes har eigen konsert på Målbar seinare same kveld. Torsdag 25. juni 21.00–22.30 Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet Kirsten Bråten Berg og Arild Andersen Kr 375 i amfiet / 350 / student, ungdom og barn 200 / familie 950 4 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta Tett på tankane Festspeldiktar Gunnhild Øyehaug let seg fasinere av korleis vi menneske ofte forvekslar vår eiga tolking av verda med sanning. Det er noko av det ho prøver å utforske gjennom litteraturen. i for store herreskjorter, og Øyehaug har jobba med manuset parallelt med romanskrivinga. Det har vore vanskeleg, men lærerikt. – Mange har sagt at å lese Vente, blinke er som å lese ein film, og det er kanskje fordi romanen leikar med filmverkemiddel og filmklisjéar. Eg trur også eg skriv visuelt, i alle – Eg har ein regel om å ikkje ete under interfall får eg ofte høyre at språket mitt framkallar vju, seier Gunnhild Øyehaug medan ho deler bilete hos den som les. Men det er ikkje bilete ein scones i to og smører syltetøy på. som let seg direkte overføre til film. Regelen skriv seg frå ein gong ho åt salat Difor har ho måtta jobbe seg gjennom stofunder eit intervju med ei svensk avis, og fet heilt på nytt. Mellom anna har ho skrive etterpå fekk gleda av å lese slikt som «seier inn ein ny rollefigur, Agnes, som jobbar på Øyehaug medan ho forsyner seg glupsk av sala- trelastlager, men eigentleg er forfattar med ten». Men no er ho svolten, så regelen lyt vike. skrivesperre på førtiandre året. Personane til – Det får heller vere greitt at du nemner det. Øyehaug har gjerne ei eller anna sperre. Dei er «Seier Øyehaug medan ho et scones med sylte- forknytte, nervøse og manglar sjølvtillit. Som tøy». Men sconesane her er verkeleg gode, altså. lesar kjenner ein seg att i dei og får samtidig lyst til å skrike at dei skal ta seg saman. Sjølv Skriv for å forstå vart ho glad då ho høyrde at temaet for årets Svolten kan ho saktens vere, for den siste tida festspel er Tillit. har vore travel for festspeldiktaren. Ho kom – Tekstane mine handlar ofte om det, spesimed ny roman, Undis Brekke, i fjor haust og elt mangel på tillit, til seg sjølv og til omverda. med film i vår. Den første romanen hennar, Eg tenkjer av og til på noko Amalie Skram sa, Vente, blinke frå 2008, vart til filmen Kvinner at med skrivinga si ønskte ho å hjelpe folk til å forstå kvarandre betre og døme kvarandre mildare. Det er ein ambisjon eg kan forstå. Festspeldiktarar 2010 – 2014 Forløysande teori Ho interesserer seg for kontrasten mellom det 2010 Rønnaug Kleiva dei nervøse og overtenkjande karakterane hen2011 Bjørn Sortland nar lengtar etter, og det dei opplever. 2012 Arne Moslåtten – Og korleis dei på same tid klamrar seg til 2013Lars Petter Sveen, Guri Sørumgård det dei faktisk har. Eg trur dei fleste kan oppBotheim og Sigrid Sørumgård leve ein slik konflikt mellom det ein tenkjer Botheim ein skal vere, og det som hindrar ein i å bli det, 2014 Agnes Ravatn både i ein sjølv og i omverda. Og i det feltet ligg både tragedie og komedie snublande nært! Tekstane hennar innheld dessutan lag på lag med litteratur. Ikkje berre er teksten litteratur i seg sjølv, men personane er ofte opptekne av litteratur, dei nyttar litteratur til å tenkje på verda, dei diskuterer litteraturteori, dei studerer litteratur eller underviser i det, slik hovudpersonen i Undis Brekke gjer. – Er du aldri redd for at så mykje teoretisering om litteratur kan skape eit lukka univers kring det du skriv? – Ikkje i det heile. Det tenkjer eg aldri på. Det eg tenkjer på er kva teksten skal bli. Ein dårleg tekst er lukka og ekskluderande, ein god tekst opnar seg. For min del er litterturvitskapen snarare ei hjelp til å skape, han gjer at det opnar seg så mange ting eg kan leike med i teksten. Ho nemner novella Blanchot sklir under ei bru i novellesamlinga Knutar frå 2004. I denne novella står den franske litteraturteoretikaren Maurice Blanchot i husværet sitt i trusa og oppdagar at det er haust. – Teoretikarane blir ofte berre namn, store, litt skremmande namn. Barthes. Foucault. Blanchot. Det var noko av det eg ønskte å leike med i denne teksten, å konkretisere, og kroppsleggjere. Den handlar ikkje om litteraturteori, men om ei litt merkeleg oppleving «Blanchot» har heime i stova si. Eg er framleis veldig nøgd med den teksten. Språkleik Språket hennar blir karakterisert som leikande, morosamt, absurd og realistisk – gjerne alt innanfor same milelange setning. – Måten din å skrive nynorsk på, slår lik- Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 5 som beina under argumenta til dei av oss som framhevar det enkle, konkrete og aktive som nynorsken sin store styrke. Øyehaug ler. – For min del er den store styrken til nynorsk at det gir meg sjansen til å skrive setningar. Så enkelt er det. Eg har alltid vore skeptisk til idéar om kva som er bra med nynorsk eller bokmål, og spesielt det med at nynorsk kling så vakkert, at det er eit så poetisk språk. Lite irriterer meg meir enn når bokmeldarar må påpeike at «boken er skrevet på vakkert nynorsk». Ho fortel at ho eingong las ei dansk melding av Vente, blinke, der meldaren påsto at det nynorske språket var eit politisk val, at Øyehaug dreiv ein språkpolitisk kampanje med boka. – For meg er nynorsk berre det språket eg vaks opp med. Det er først når ein blir eldre at ein forstår at det er mogleg å velje majoritetsspråket og dermed sleppe billegare unna. Men sjølv greier eg ikkje å tenkje viss eg skriv på bokmål. Setningane mine fell frå kvarandre. Gunnhild Øyehaug er etter alt å døme ei av dei heldige som både har hatt ein draum om å bli forfattar frå ho var lita, og i tillegg har hatt evnene og arbeidsviljen til å drive draumen gjennom. Eller sagt på ein annan måte: Kritikkane har vore gode. Blir ho nokon gong redd for å ikkje greie å leve opp til seg sjølv? – Nei. Ein må berre lage seg eit rom der ein kan gjere det ein vil. Eg skriv om det som interesserer meg og som eg ikkje kan relatere meg til på andre måtar enn ved å skrive. Altså, eg er jo ikkje upåverka. Eg blir glad av god kritikk og sur av dårleg. Men så må ein viske ut lydane frå bokhausten og setje seg ned og starte på nytt. Gunnhild Øyehaug: F ødd 9. januar 1975 i Volda, oppvaksen i Ørsta og no busett i Bergen l F orfattar, kritikar, omsetjar og skrivelærar ved Skrivekunstakademiet i Hordaland l D ebuterte i 1998 med diktsamlinga Slaven av blåbæret l H ar skrive både dikt, essay, noveller, romanar og filmmanus l H ar mellom anna fått Nynorsk litteraturpris, Sultprisen og Doblougprisen l E r festspeldiktar ved Dei nynorske festspela 2015 l (begge foto: Kjerstin Gjengedal) Her møter du festspeldiktaren Torsdag 25. juni Fredag 26. juni 18.00–19.15 Salen, Ivar Aasen-tunet Opningshøgtid 09.00–10.30 Kafeen, Ivar Aasen-tunet Frukost i tunet 19.20 Gamletunet, Ivar Aasen-tunet Blomar ved bauta: Ivar Aasen-bautaen 13.30–14.30 Salen, Ivar Aasen-tunet Litteratur med Landro: festspeldiktar Gunnhild Øyehaug 17.00–18.00 Rokken, Volda Ein får tru det ein vil 21.00–22.30 Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet Litterær gullrekkje Søndag 28. juni Laurdag 27. juni 14.30–15.15 Salen, Ivar Aasen-tunet Meir enn ny språkdrakt 12.00–12.45 Møre folkehøgskule Eg-et i romanen 16.00–17.30 Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet Aasen-stemnet 2015 14.00–16.30 Ørsta kulturhus Kvinner i for store herreskjorter Når bok blir film 6 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta Fredagskveld med litterær gullrekkje Festspeldiktar Gunnhild Øyehaug får selskap av tre tidlegare festspeldiktarar og ein ung poet og romandebutant når ho entrar Uteamfiet i Ivar Aasen-tunet fredag 26. juni. Lars Amund Vaage, Brit Bildøen, Bjørn Sortland og Kristina Leganger Iversen har alle skrive litteratur der omgrepet tillit mellom menneske blir utforska. – Tillit er alle avhengige av kvar dag i kontakt med andre menneske, men det er ikkje uvanleg at tilliten manglar eller blir broten. Kva kan den nynorske samtidslitteraturen seie oss om dette temaet, spør programansvarleg Åshild Widerøe. Festspeldiktar Gunnhild Øyehaug utleverer dei inste tankane til dei litterære karakterane sine. Ho skriv i eit leikent språk om tema som elles blir oppfatta som tabu å snakke om. Øyehaug har ein allsidig litterær produksjon som femner om dikt, essay, noveller og romanar, i tillegg til at ho har gjendikta lyrikk frå andre språk. Ho fekk sitt store gjennombrot i 2008 med romanen Vente, blinke, som filmen Kvinner i for store herreskjorter er basert på. Gunnhild Øyehaug vaks opp i Ørsta og bur i Bergen. Lars Amund Vaage har skrive fleire romanar i tillegg til diktsamlingar, barnebøker og skodespel. Det er først og fremst som prosaforfattar for vaksne han har fått merksemd, med tekstar som søkjer innover mot det personlege og ekte. Lars Amund Vaage skildrar med stor presisjon, men også med humor. Vaage er tildelt ei rekkje prisar, og i 2012 fekk han mellom anna Brageprisen for romanen Syngja, ein djupt personleg roman om livet med ei autistisk dotter. Brit Bildøen fekk P2-lyttarane sin romanpris 2014 for romanen Sju dagar i august. Ho har ei ironisk og feministisk vinkling på emna ho tek opp, som oftast gjeld samliv og kjønnsroller. Som forfattar går ho gjerne inn på tidsaktuelle tema, som det er skrive lite om skjønnlitterært. I bøkene til Bjørn Sortland er kunst, kjærleik, tru og kriminaldidaktikk sentrale emne, og hovudpersonane i bøkene hans er ofte litt annleis enn andre kring dei. Sortland skriv med underfundig humor og er ein prislønt og produktiv forfattar av barne- og ungdomsbøker. Han skriv på både nynorsk og bokmål og har gitt ut meir enn 40 bøker sidan byrjinga av 1990-talet. Kristina Leganger Iversen gav ut sin første roman i vår, I ringane, der omgrepet tillit er sentralt. Ho debuterte i 2011, 22 år gammal, med diktsamlinga Hjartemekanikk. Kristina Leganger Iversen har gått på Litterär Gestaltning i Gøteborg. Samtaleleiar er Mariann Schjeide, til dagleg leiar i Norsk bibliotekforening. Fredag 26. juni 21.00–22.30 Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet Litterær gullrekkje Kr 200 / student og ungdom 150 Brit Bildøen (foto: Linda Cartridge) Gunmhild Øyehaug (foto: Rolf M. Ågård) Lars Amund Vaage (foto: Hans Jørgen Brun) Kristina Leganger Iversen (foto: Tale Hendnes) Mariann Schjeide (foto: Norsk bibliotekforening) Bjørn Sortland (foto: Janne Solgaard) Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 7 D.D.E. inviterer til festspelfest D.D.E. har ord på seg for å vere kongane av laurdagskvelden. Førehandssalet til konserten er ei god stadfesting av påstanden. Etter meir enn tjue år viser populariteten til bandet ingen teikn til å skrante, og turné-energien er like stor som alltid. – Vi har akkurat plukka ut dei låtane vi skal spele under årets sommarturné. Det blir sjølvsagt kjende og kjære D.D.E.-låtar som publikum forventar at vi spelar og kjenner seg snytt om dei ikkje får høyre. Men vi trur vi har nokre overraskingar på lur også, seier trommis i bandet, Eskil Brøndbo. D.D.E. er bandet som har sett gråe hår i hovudet på musikalske betrevitarar over heile landet, utan at det har plaga dei. Dei er både utskjelde og hylla, men først og fremst viser oppmøtet på konsertane deira at dei treffer folk med musikken sin. – Vi likar godt å spele på små stader og det har blitt mange gode minne frå slike konsertar opp gjennom åra, seier Brøndbo. Gruppa har etter kvart gitt ut 13 eigne album, det siste med tittelen Energi frå 2012. Dei er blitt repre- D.D.E. (foto: Lasse Berre) sentantar for ein folkeleg, trøndersk dialektrock med tekstar som mange kjenner seg att i. Det kjem mellom anna til uttrykk ved at songane deira er mykje nytta både i bryllaup og gravferder. Brøndbo fortel at dei er medvitne om korleis dei nyttar dialekten. – Folk er nyfikne på det språk- lege, det kjem stadig folk og spør kva dei eine eller andre ordet tyder. Det hender vi brukar litt rare uttrykk med vilje, for å krydre språket, seier han. Gløym ikkje å få med deg samtalen med tekstforfattaren av «Vinsjan på kaia», Idar Lind, i Salen rett før konserten. Frå visebølgje til sogespel Når D.D.E. framfører «Vinsjan på kaia», er det Idar Lind sine ord dei syng. Laurdag kveld kan du høyre Lind snakke om eit mangfaldig liv og karriere i songtekstbransjen. Idar Lind er kanskje mest kjend som forfattar av krim- og fantasyromanar, men gjennom heile karrieren har han også vore aktiv i musikklivet. Då Dagsavisen i høve nasjonaldagen i fjor kåra dei 20 beste låtane om Noreg, hamna «Vinsjan på kaia» heilt på toppen av lista. Det var knapt til å unngå at tittelen også måtte bli tittelen på boka frå i fjor der Lind oppsummerer meir enn førti år som songtekstsforfattar. – Boka spenner over ulike tema eg har jobba med i musikklivet. Her prøver eg å formidle eigne erfaringar og synspunkt på ulike sider ved denne bransjen, fortel Lind om boka. Boka inneheld songtekstar frå heile karrieren hans, side om side med tekstar som fortel om samanhengen songane er skrivne innanfor. Lind fortel om den såkalla visebølgja på 70-talet, om revytradisjonen med utgangspunkt i erfaringar frå Studentsamfunnet i Trondheim, om populærmusikk og om teater. På vegen sveiper han innom arbeidsvilkår for musikkskaparar, og han trekk trådar frå radikale musikkteater i 70-åra og fram til notidas speltradisjon. Laurdag 27. juni 19.30–20.00 Salen, Ivar Aasen-tunet Vinsjan på kaia Kr 120 / student og ungdom 70 Idar Lind (foto: Samlaget) Laurdag 27. juni 21.00–22.30 Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet D.D.E. med Bjarne Brøndbo Kr 395 i amfiet / 375 / student, ungdom og barn 200 / familie 990 8 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta Opning med urframføringar Eit festpynta tun, nyskrivne tekstar og prisutdeling ventar dei som har vore heldige å skaffe seg billett til den tradisjonelle Opningshøgtida i Salen torsdag ettermiddag. Statssekretær Bjørgulv Vinje Borgundvaag i Kulturdepartementet held opningstalen for Dei nynorske festspela 2015. Når Festspela er høgtideleg opna, får vi møte festspeldiktar Gunnhild Øyehaug ,som les ein heilt nyskriven tekst. Øyehaug vedgår at det blir spesielt å lese heime på Sunnmøre, der publikum deler hennar eigen kulturelle bakgrunn. – Det er annleis å lese for «dei næraste». Det blir spesielt på mange måtar, seier ho. Torsdag 25. juni 18.00–19.15 Salen, Ivar Aasen-tunet Opningshøgtid Kr 150 / student, ungdom kr 100 Prisen Årets nynorskbrukar går til kunsthistorikar og forfattar Jorunn Veiteberg, som tek imot prisen på Opningshøgtida. Veiteberg er svært glad for at prisen anerkjenner verdien av nynorsk på kunstfeltet, eit fagområde som lett kan bli prega av ein innforstått og ekskluderande sjargong. Veiteberg er oppteken av å utvikle eit godt norsk fagspråk til å snakke om kunst. Det er 15. gongen Nynorsk kultursentrum kårar Årets nynorskbrukar, og første gong prisen går til ein aktør innanfor visuell kunst. Som ein forsmak på konserten i Uteamfiet seinare på kvelden, skal Kirsten Bråten Berg framføre eit stev. Vi får også høyre Lars Bremnes syngje den heilt nye festspelsongen, som han og lyrikar Hilde Myklebust har spesialskrive til Festspela i år. Programleiar er Lars Ivar Nordal, til dagleg reporter i Kulturnytt på NRK P2. Frå Salen går vi ut i Gamletunet. Der blir det allsong av «Dei gamle fjelli» etter at festspeldiktaren har lagt ned krans ved Ivar Aasen-bautaen. Statssekretær Bjørgulv Vinje Borgundvaag (foto: Kulturdepartementet, Ilja C. Hendel) Lars Bremnes (foto: Harriet M. Olsen) Lars Ivar Nordal (foto: Nicolas du Pasquier) Kunsten å vere nynorskbrukar For Årets nynorskbrukar, kunsthistorikar og kurator Jorunn Veiteberg, har det alltid vore viktig å kritisere den ekskluderande kunstsjargongen. Under Festspela blir vi betre kjende med henne. – No når eg er meir etablert som skribent og forskar, får eg ikkje lenger så mange reaksjonar på at eg er nynorskbrukar. Men tidlegare merka eg godt eit press i retning av å skifte til bokmål. Det lærte meg at eg aldri kunne trivast på ein arbeidsplass med eit så snevert syn på språkleg mangfald, seier Veiteberg. Gjennom karrieren har ho forska på og skrive om visuell kunst og kunsthandverk. Ho har undervist, sett saman og organisert utstillingar og vore tidsskriftredaktør, helst på nynorsk. Det har ho oftast vore åleine om på sitt fagomåde. Torsdag 25. juni 20.00–20.30 Salen, Ivar Aasen-tunet Årets nynorskbrukar 2015 Kr 120 / student og ungdom 70 – Eg måtte innsjå at eg berre må ta den støyten det er å bli oppfatta som bakstreversk og bondsk og slikt som folk trur følgjer med å vere nynorskbrukar. Samstundes har det vore ei kolossal utvikling i min generasjon. Det ser ein på mediemangfaldet og ein generelt høgare toleranse for dialektbruk og ulike språkuttrykk, seier ho. På Festspela skal Veiteberg samtale med forfattar Bjørn Sortland, som har gitt ut fleire bøker der kunst og kunstformidling står sentralt. i 2011 fekk han Aschehoug-prisen for måten han koplar litteratur og biletkunst på. – Så eg reknar med vi finn endå fleire kontaktpunkt enn berre nynorsken, seier Veiteberg. Årets nynorskbrukar 2010–2014 2010 Maria Parr 2011 Linda Sæbø 2012 Ingvild Bryn og Arill Riise 2013Gunnar Skirbekk 2014Aasmund og Odd Nordstoga Årets nynorskbrukar 2015, Jorunn Veitberg. (foto: Peter Claesson) Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 9 Musikalsk Fosse-tolking på Aasen-stemnet – Eg synest det er forferdeleg vanskeleg å forklare kvifor det er så fantastisk å jobbe med Jon Fosses tekstar. Men det er noko av det beste eg veit. Det kan eg seie. Desse orda kjem frå skodespelar Anne Marit Jacobsen, som saman med Helge Lien og Ruth Wilhelmine Meyer får æra av å avslutte Dei nynorske festspela 2015 med poesikonserten Stein til stein. – Vi ville ikkje at musikken skulle vere eit bakteppe, men heller vevast i hop med teksten, jamstilt, fortalde pianist Helge Lien då Stein til stein vart gitt ut på plate Helge Lien, Anne Marit Jacobsen og Ruth Wilhelmine Meyer i 2014. Saman med Jacobsen og (foto: Ina Strøm) Meyer har han laga framsyninga tival i 2013 og har vore innom som er basert på Jon Fosse si dikt- ut ei tradisjonell diktsamling. Først måtte dei tre arbeide seg Nationaltheatret og Jon Fossesamling med same namn, frå 2013. dagane, før ho no kjem til Dei Då var det ti år sidan sist Fosse gav fram til ei felles tolking av dikta, nynorske festspela. Kan ein tenkje og deretter gjere det same med seg vakrare ramme enn Aasenmusikken, til dei stod att med tunet for dikt med titlar som «Lata ein heilskap av meining, klang og Søndag 28. juni rytme, det sagde og det usagde. regnet pusta», «Fjellet held anden» 16.00–17.30 eller «Ein stille vind»? Stundom er det pianoet som er Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet i sentrum, stundom vokalen og – Kvar gong eg les Jon Fosse får Aasen-stemnet 2015 eg små glimt av innsikt. Men dei stundom tekstane slik dei blir Kr 200 / honnør 150 / små glimta løftar oss opp på eit lesne av skodespelar Anne Marit student, ungdom høgare plan og let oss sjå livet i ein Jacobsen. Framsyninga hadde og barn 100 litt annan farge. Det er som om urpremiere under Oslo poesifes- Arne Vinje (foto: Vinje kommune) Fosse peikar ut det rare og store for oss, så vi kan få auge på det poetiske ved liva våre, seier songar Ruth Wilhelmine Meyer. Før konserten vil Arne Vinje, ordførar i Vinje i Telemark, halde stemnetalen. Vinje kommune og Nynorsk kultursentrum arbeider saman for eit nytt senter for dikting, journalistikk og språkleg mangfald i Vinje, heimstaden til forfattararen, journalisten og språkmannen Aasmund Olavsson Vinje. Den store samtalen om språk Fredag ettermiddag inviterer vi til debatt i Salen. Stikkorda er språk og det offentlege ordskiftet. «Tal dialekt – skriv nynorsk» byrja Noregs Mållag å oppmode i 1970åra. Medan det før var vanleg å leggje vekt på dialekten når ein flytta til byen, og heller prøve å knote seg fram på noko som likna eit normert talemål, er det få som skjemst over å snakke dialekt i dag. I dag er det også blitt meir vanleg å bruke dialekt i skrift. Men kva gjer dialektbruken med den normerte, skriftlege nynorsken? Mellom dei som skal diskutere dette er Ola E. Bø, dramaturg ved Det norske teatret, og Ragnhild Bjørge, språksjef i NRK. Det andre av dagens tema er språkpolitikk i NRK. I desse tider kjem stortingsmeldinga om NRK, der regjeringa skal leggje fram sitt syn på kva NRK sitt samfunns- Ragnhild Bjørge (foto: Anne Liv Ekroll) Ola E. Bø (foto: Eigil Aasen) oppdrag skal vere. I den samanhengen er NRK-plakaten, som mellom anna seier at NRK skal styrkje norsk språk, identitet og kultur, oppe til debatt. Bør plakaten fjernast, eller snarare gjerast meir omfattande enn i dag? Den som skal halde styr på debattantane er Håkon Haugsbø, tidlegare programleiar i Brennpunkt og no kommunikasjonssjef i Kirkens Nødhjelp. Håkon Haugsbø (pressefoto) Fredag 26. juni 15.00–16.30 Salen, Ivar Aasen-tunet Køyr debatt! Kr 120 / student og ungdom 70 10 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta Åleine eller einsam? Å vere utanfor fellesskapen kan vere både smertefullt og frigjerande. Marit Kaldhol har skrive om begge delar i forfattarskapen sin. – Eg er interessert i skilnaden mellom å vere einsam og å vere åleine. Mykje av det eg har skrive, handlar også om å ikkje bli sett, eller å bere på ein lengt eller ei sorg, seier Kaldhol. Kjensla av utanforskap kjem til uttrykk på ulike måtar i dei to romanane Zweet og Søkeord: Ayotzintli, som er utgangspunktet for samtalen søndag. Kaldhol trur litteraturen har ei viktig rolle Søndag 28. juni 13.00–13.45 Salen, Ivar Aasen-tunet Z utanfor Kr 120 / student og ungdom 70 i å trengje inn i denne kjensla og halde henne fram for oss, nettopp fordi dette er eksistensielle spørsmål som vi alle vil kome borti i ei eller anna form. – Eg likar ikkje å seie at litteratur har ei oppgåve, men gjennom litteraturen kan ein gjere emosjonelle erfaringar og få innsikt, utan at ein nødvendigvis treng å bli dratt gjennom alt saman sjølv. I alle fall er det slik eg les, eg vil bli utfordra. Og eg skriv om desse tinga fordi eg meiner eg har noko å seie om det, fortel ho. Marit Kaldhol (foto: Øyvind Eide) Nynorsk som fagspråk i minneforedraget Er nynorsk eit godt verktøy til å skrive fagtekstar? Pernille Fiskerstrand er stipendiat ved Nynorsksenteret og vil snakke om forskinga si på nynorsk som fagspråk i årets Ivar Aasen-minneforedrag. Fiskerstrand studerer fagtekstar i samfunnsfag, skrivne av yrkeselevar med nynorsk som hovudmål. Ho fortel at nynorskelevar møter andre utfordringar enn bokmålselevar, fordi det knapt finst fagkjelder på nynorsk. Nynorskelevane er dermed nøydde til å bruke bokmålskjelder som grunnlag for fagtekstane sine. – Når eg analyserer desse elevtekstane, ser eg at dei skriv konkret og personorientert. Dei veit ikkje heilt korleis ein fagtekst skal vere. Mitt utgangspunkt er at elevar får lite konkret hjelp til å Fredag 26. juni 10.30–11.15 Salen, Ivar Aasen-tunet Ivar Aasen-minneforedraget Kr 120 / student og ungdom 70 lære kva for ord og omgrep som skaper ein fagtekst, til skilnad frå ei forteljing, seier Fiskerstrand. Ho valde å arbeide med yrkeselevar fordi tekst ofte ikkje er deira sterkaste side. Medan praktisk kunnskap tidlegare kunne vege opp for det, krev det moderne samfunnet at ein meistrar tekst i mange fleire samanhengar enn før. Ho ser på korleis elevane overfører uttrykk frå kjeldene til sine eigne tekstar, noko som kan vere vanskeleg fordi dei manglar språklege førebilete. – Det blir gjerne sett på som eit hinder, men eg vil hevde at det ikkje treng å vere det. Når ein jobbar med kjelder på eit anna språk, må ein tenkje over språket i tillegg til innhaldet i det ein skriv, og det er vist at ein då kan lære innhaldet betre. Bokmålselevar treng ikkje arbeide språkleg, dei kan berre reprodusere dei same termane dei les i kjeldene, seier ho. Ho vil også nyansere det kjende rådet om at ein skal unngå passivformer på nynorsk. – Det er noko mange legg vekt på. Men i fagspråk kan passivformer vere eit verktøy som gjer det mogleg å snakke om fenomen, og ikkje om aktørar, hevdar Fiskerstrand. Pernille Fiskerstrand (foto: Kib & Morits) Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 11 Frå tekst til bilete I vår kom filmen Kvinner i for store herreskjorter, basert på romanen Vente, blinke av festspeldiktar Gunnhild Øyehaug. Laurdag kan du sjå filmen på Ørsta kulturhus, etterfølgt av ein samtale om kva som skjer i overgangen frå bok til film. Dei som har lese boka, veit at den litt kryptiske tittelen Kvinner i for store herreskjorter viser til karakteren Sigrid sin låge toleranse for klisjéar. Spesielt mislikar ho alle kvinnene på film som tassar berrføtte omkring på rustikke tregolv iført ei for stor herreskjorte, for å oppfylle ei mannleg forventing om femininitet, nusselegheit og sårbarheit. Ein treng ikkje ha kome lenger enn til grunnkurset i historieforteljing, og knapt nok det, for å skjøne at Sigrid sjølv kjem til å ende opp heime hos ein mann, ikledd ei for stor herreskjorte. Øyehaug skreiv sjølv manuset til filmen saman med regissør Yngvild Sve Flikke. Men det var ikkje berre å overføre historia, scene for scene, til lerretet, trass i at romanen er svært visuelt fortald, nesten som om vi følgjer karakterane med eit kamera. – Eg vil tru at omlag 20 prosent av romanen er blitt med i filmen. Mellom anna har eg skrive inn ein heilt ny karakter, Agnes, som ikkje er med i boka, fortel Øyehaug. – Det som er spennande med film, er at ein har tilgang til verkemiddel og forteljargrep, som til dømes musikk, som ein ikkje kan bruke i romanforma. Etter filmvisinga samtalar Yngvild Sve Flikke og Gunnhild Øyehaug med kulturjournalist i Klassekampen, Guri Kulås. Laurdag 27. juni 14.00–16.30 Ørsta kulturhus Kvinner i for store herreskjorter Kr 150 for film og samtale / student og ungdom 100 Filmplakaten Kven er «eg»? Kva er det som skjer i litteraturen når forfattarar skriv inn eit «eg» i romanane sine? Lars Amund Vaage og Gunnhild Øyehaug prøver å gi svar på Møre folkehøgskule laurdag. Lars Amund Vaage brukte sitt eige liv til å skape litteratur då han skreiv romanen Syngja, om livet med ei autistisk dotter. I eit intervju med Aftenbladet i 2013 seier Vaage at han «ville skrive litterært, noe som innebærer å gjenskape følelser. Jeg ønsket å vise hvordan det kan være inne i et autistisk sinn». Då festspeldiktar Gunnhild Øyehaug skreiv den siste romanen sin, Undis Brekke, gjekk mykje av arbeidet ut på å prøve å skrive i egform. Det tykkjer ho er vanskeleg. – Tekstane mine startar ofte i eg-form, men så buttar det imot etter nokre få sider, og då går eg over til tredje person. Eg vil jo gjerne sjå personane mine utanfrå også, vil gjerne tillate meg å gå inn Gunnhild Øyehaug (foto: Aasen-tunet) Lars Amund Vaage (foto: Hans Jørgen Brun) og ut av forteljinga. No ville eg sjå om eg klarte å skrive ein heil roman med dei grensene som egforma set, fortel ho. Men eg-et i romanen handlar også om den sterke tendensen til at forfattarar brukar sitt eige liv i romanane sine. – Det morosame er at Øyehaug har skrive ein roman om eit «eg» som kjem tilbake til Ørsta og Volda, og no kjem ho sjølv tilbake som festspeldiktar. Ho leikar og fabulerer rundt dette eg-et, og leikar dermed også med lesaren, seier litteraturkritikar Tom Egil Hverven, som skal leie samtalen. Tom Egil Hverven (foto: Linda Engelberth) Laurdag 27. juni 12.00–12.45 Møre folkehøgskule Eg-et i romanen Kr 120 / student og ungdom 70 12 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta Josteins Fets store verk og nye bok Folk flest på 1700-talet kan takke Jostein Fet for at dei ikkje lenger blir omtalte som dei ukunnige analfabetane ein lenge trudde dei var. Det blir boklansering, bokutstilling og samtale om historisk kultur- og åndsliv laurdag. Kulturhistorikaren og litteraturvitaren Jostein Fet har i 40 år dokumentert lese-, skrive- og spelekunna hos folk flest på Sunnmøre og andre stader frå 1600-talet. I den nye boka Den gløymde litteraturen tek han for seg 609 gamle bøker som har vore i privat eige på Sunnmøre. Det tek til med ei lærebok i skriving frå Zürich i 1549 og endar med Daniel Defoes spennande Laurdag 27. juni 13.30–14.15 Salen, Ivar Aasen-tunet Jostein Fet – forteljar og grøftegravar Kr 120 / student og ungdom 70 Sverre Tusvik (foto: Tove K. Breistein) historie om Robinson Crusoe. Folk kunne lese, og aller mest las dei religiøs litteratur og salmar. – Boka gir eit oversyn og ein analyse av den litteraturen som lenge var den einaste folk på bygdene las, men som i dag er gløymd og stuva bort. I litteraturhistoriene er denne litteraturen nesten ikkje nemnd i det heile, endå han fylte tankelivet til allmugen gjennom fleire hundre år, seier Jostein Fet. Han har også arbeidd mykje med folkemusikk og samla mange tradisjonstonar. I boka står difor religiøse folketonar side om side med folkelesnaden. Sverre Tusvik frå Samlaget presenterer Den gløymde litteraturen. Ottar Grepstad har skrive eit forord i boka og samtalar med Jostein Fet om dette einmannseventyret i norsk kulturforsking. – Vi kjem til å svinge oss mellom bøkene på kistebotnar og dei verdsbileta folk kunne hente frå bøkene dei las. Der er nokre spørsmål eg lenge har tenkt at nokon må stille Jostein Fet. No skal eg nytte høvet, seier Grepstad. Ottar Grepstad (foto: Lars O. Flydal) Jostein Fet (foto: Aasen-tunet) Skrift og nasjonalisme i Europa Då Noreg fekk sine to skriftutvikling. Høyr meir om Eurospråk på 1800-talet, var det pas nye skriftspråk i Aasenslett ikkje ei unik hending, men tunet laurdag ettermiddag. ein del av ei større europeisk Laurdag 27. juni 15.00–15.45 Salen, Ivar Aasen-tunet Nya skriftspråk i Europa under 1800-talet Kr 120 / student og ungdom 70 – Det var mange land i Europa som ikkje hadde skriftspråk på 1800talet, men som hadde fått det ved overgangen til 1900-talet, seier Tore Janson, professor emeritus i lingvistikk ved Stockholms universitet. – Ein treng ikkje gå lenger enn til Finland. Då Finland gjekk frå å vere ein del av Sverige til å bli eit storfyrstedøme under Russland på byrjinga av 1800-talet, vart det finske skriftspråket utvikla og teke i bruk. Utviklinga av nye skriftspråk hang i hop med den nasjonalistiske bølgja som vaska over Europa på 1800-talet. Nye statar vart danna, og nasjonalismen som ideologi kravde at desse nye statane skulle vere basert på ein nasjon som delte kultur og språk. Dette var nye tankar den gongen. Tore Janson (foto: Allan Seppa SNS) Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 13 Gjenbruk på nye måtar Kunstnar Astrid Runde Saxegaard kjem frå Volda, men har ikkje hatt utstilling i heimtraktene før. Det blir det endeleg ei ordning på når ho no står for årets festspelutstilling. – Eg har reflektert rundt temaet Tillit og prøvd å forstå kva det er og kva eg kan gjere med det. Eg har skaffa meg ein del gamle og kasserte tekstilar som golvteppe frå IKEA, gamle åkle og slikt, som eg eksperimenterer med og flyttar rundt på, syr i hop og tek frå kvarandre, seier Saxegaard litt heseblesande på telefon frå atelieret i Oslo, der ho er i fullt arbeid med utstillinga. Saxegaard er utdanna i tekstilkunst ved Statens håndverks- og kunstindustriskole, og har ei rekkje utstillingar bak seg, både soloog gruppeutstillingar. Med sin måte å kombinere ulike materiale på har ho funne eit kunstuttrykk som fornyar tekstilkunsten og utnyttar mediet på nye måtar. – Eg prøver på eit vis å skape nytt liv av desse gamle, kasserte tinga. Dei må få rom til å leve og puste, seier ho. Framleis veit ho Astrid Runde Saxegaard (foto: Arnfinn Tønnesen) ikkje heilt kva form utstillinga i Aasen-tunet vil få. – Eg kjem nok til å flytte rundt på delane fram til siste augneblink. Runde Saxegaard har, saman med grafikar Ulf Verner Carlsson, laga motivet til festspelplakaten i år og ei serie tilhøyrande motiv. Torsdag 25. juni 19.30-19.45 Galleriet, Ivar Aasen-tunet Opning av festspelutstillinga 2015 Gratis under Festspela Omsetjing eller gjendikting Når ein tekst skal omsetjast, er det ofte fleire typar meiningar å ta omsyn til. Kva skal vere viktigast? Blir vi nokon gong blir ferdige med å diskutere skilnaden på omsetjing og gjendikting? Festspeldiktar Gunnhild Øyehaug har omsett lyrikk frå fransk, svensk og engelsk og prøver etter eige utsegn å unngå å gjendikte. – Men ein vil alltid støyte på ord eller uttrykk som ikkje får same tyding om ein omset det ordrett til norsk, seier ho. Odd Goksøyr har nyleg gitt ut det første av to band med gjendiktingar av Robert Bly sin lyrikk, til svært gode kritikkar. Han fortel at han oftast går fleire rundar Søndag 28. juni 14.30-15.15 Salen, Ivar Aasen-tunet Meir enn ny språkdrakt Kr 120 / student og ungdom 70 Gunhild Øyehaug (foto: Rolf M. Aagaard) Tom Egil Hverven (foto: Linda Engelberth) Odd Goksøyr (pressefoto) med dikta, først ei grovomsetjing der han må bli viss på at han har forstått diktet rett, og om teksten opnar for meir enn éi tyding. Deretter gjendiktar han for å passe det inn i den forma det skal ha. – Bly nyttar ei før-arabisk verseform med strenge reglar for stavingar og linjer i versa, men han berre hintar til desse reglane og held seg fritt til dei, så det har eg også kunna gjere, fortel han. Øyehaug og Goksøyr møtest til samtale med litteraturkritikar Tom Egil Hverven. Ny norsk verdsborgar? handlenett.no 14 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta Spelar med lånte fjør Ei musikalsk hylling til den grasiøse svana, den utdøydde dronten og den runde vesle dompapen. Når folkemusikkgruppa Majorstuen går på scena i Salen fredag kveld, står fuglane i sentrum. Majorstuen har i femten år vore ein fornyar av folkemusikken med sine komposisjonar basert på tradisjonell slåttemusikk. Dagens fem medlemmar er alle felespelarar, men trakterer også andre instrument etter som musikken krev det. Verket Kvitre er det første tingingsverket deira, og vart laga til Førde internasjonale folkemusikkfestival i 2013. I vår kom det ut på plate, og no får publikum sjansen til å høyre det under Festspela. Men kvifor akkurat fuglar? – Det var noko fleire av oss var interesserte i. I tillegg har det vore eit skikkeleg oppsving i fugleinteressa der ute. Ei bok om fuglesong med lydprøver gjekk rett inn på bestseljarlista for eit par år sidan. Mange tykkjer det er artig å kjenne dei att og vite forskjell på dei, seier felespelar Jorun Marie Kvernberg. Fuglar er dessutan eit vanleg tema i folkemusikken. Ikkje berre lagar fuglane musikk, men songen ligg godt til rette for imitasjon og inspirasjon i eit lyst instrument som fela. I Kvitre har medlemmane fordelt komponeringa seg i mellom, men det er ikkje berre fuglesongen som har vore inspirasjonskjelde. Majorstuen (foto: Marius Beck Dahle) – Vi har prøvd å karakterisere fuglane på ulikt vis, gjennom song, mytestoff og veremåte. Korpen har ord på seg for å vere klok, men også rampete. Eller han kan assosierast med Hugin og Munin, Odin sine auge ute i verda. Om svana heiter det at ho syng ein siste vak- ker song rett før ho døyr. Lunden ser rar og klønete ut og verkar som han berre krasjar tilfeldig inn i fuglefjellet, men han treff alltid sitt eige reir, seier Kvernberg. Fuglane blir presenterte med animasjonsfilmar undervegs i konserten. Fredag 26. juni 19.00–20.00 Salen, Ivar Aasen-tunet Majorstuen. Kvitre Kr 250 / honnør, student og ungdom 200 / barn 150 Gjensyn med jubileumsframsyning Laurdag ettermiddag inviterer Ørsta kyrkje til ei musikalsk reise gjennom 150 år med kyrkjehistorie. Ørsta kyrkje feira 150-årsjubileum i fjor, og no blir det eit nytt høve til å få med seg den spesialskrivne jubileumsframsyninga Høyr kor kyrkjeklokka lokkar. Framsyninga er eit syngjespel som tek deg med gjennom kyrkjas liv og historie. På reisa møter vi mellom andre diktarpresten Anders Hovden og bonden og salmediktaren Berte Kanutte Aarflot. Vi følgjer også tvillingparet Sara og Magdalena gjennom livet med sine store gleder og djupe sorger, som alle er ramma inn av kyrkjelege ritual og fellesskap. – Vi nyttar éin salme av Berte Kanutte Aarflot og éin av Anders Hovden, men elles er alt nyskrive, seier kantor Marie Austrheim Riise. Ho har komponert musikken til tekstane som er skrivne av Jan Ove Ulstein. Riise dirigerer også alle kora, solistane og musikarane, om lag 100 i alt, som er med å framføre spelet. Gjennom syngjespelet ønskjer vi å gjere levande den andelege og kulturelle arven som Ørsta kyrkje er bærar av, og gi denne arven vidare til nye generasjonar. Denne framsyninga høver for både små og store. Vi er svært glade for å få lov til å vise framsyninga ein gong til under Festspela og vi ønskjer alle hjarteleg velkomne, seier Riise. Laurdag 27. juni 17.00–18.30 Ørsta kyrkje Høyr kor kyrkjeklokka lokkar Kr 250 / barn 100 (foto: Møre-Nytt) Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 15 Volda Elektriske Mylne AS Tlf. - 70 05 55 10 1 Fax - 70 05 55 11 Hamnegt. 16 Pb.104 6100 Volda Førsteklasses produkt til dine bakverk Produksjonsmåten er unik og tufta på gamle tradisjonar, dette skaper eit miljøvennleg og økologisk produkt. Når du opnar ein pakke mjøl frå oss vil du få ei annleis kjensle. Dufta av ekstra grovt mjøl gir lovnad om ei smaksoppleving utanom det vanlege. Besøk vår nettside for bestilling, meir informasjon, oppskrifter og mykje meir. www.mylna.no Platetørka havregryn Ertemjøl Valsa bygg Havremjøl Valsa rug Vi ønskjer festspeldiktar Gunnhild Øyehaug, Vi ønskjer utøvarar og publikum velkomne til festspeldiktaren Arne Moslåtten Dei nynorske festspela 2015til utøvarar og publikum velkomne DEI NYNORSKE FESTSPELA 2012 Bokstavsommaren www.nynorsksenteret.no/bokstavsommaren Erna Osland og Inger Lise Belsvik har på oppdrag frå Nynorsksenteret og Lesesenteret laga ei gjennomillustrert samling med tekstar for alle bokstavane i alfabetet. I Bokstavsommaren møter borna mellom anna ærfugl, eremittkreps, ålekvabbe og o-skjel – og bokstavane deira. På www.nynorsksenteret.no/bokstavsommaren ligg alle tekstane gratis tilgjengeleg til utskrift eller lesing på skjerm. Ørsta kommune Volda kommune www.volda.kommune.no NyNorskseNteret Foto: Per Eide / Racer www.orsta.kommune.no FRÅ TINDAR TIL DEG STRAUM, TELEFONI, INTERNETT OG DIGITAL-TV. ALT FRÅ SAME KJELDE. Gjennom fleire tiår har Tussa forvalta noko av det vakraste som finst rundt oss, vatnet frå tindane våre. Nettopp dette har gitt oss kraft til å skape det du treng for å bruke dei forskjellige produkta i kvardagen din. Vi haustar vatnet, og tek det frå tindar til deg. 16 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta Dei nynorske f Torsdag 25. juni Fredag 26. juni 10.00 Ivar Aasen-statuen, Ørsta Blomar ved bauta: Ivar Aasen-statuen Gaute Øvereng, dagleg leiar Ivar Aasentunet 09.00–10.30 Kafeen, Ivar Aasen-tunet Frukost i tunet Festspeldiktaren les I samarbeid med Kontaktpunktet Kr 100 for frukost 18.00–19.15 Salen, Ivar Aasen-tunet Opningshøgtid Festspeldiktar Gunnhild Øyehaug Opningstale: statssekretær Bjørgulv Vinje Borgundvaag Utdeling av prisen Årets nynorskbrukar Kirsten Bråten Berg, Lars Bremnes Programleiar: Lars Ivar Nordal Kr 150 / student og ungdom 100 09.00–09.30 Salen, Ivar Aasen-tunet Tillit i matbransjen Siri Helle om boka Handle rett Kr 70 / student og ungdom 30 19.20 Gamletunet, Ivar Aasen-tunet Blomar ved bauta: Ivar Aasen-bautaen Festspeldiktaren les og kransar Ivar Aasen-bautaen Allsong: «Dei gamle fjelli» 10.30–11.15 Salen, Ivar Aasen-tunet Ivar Aasen-minneforedraget: Godt språk i nynorske fagtekstar Stipendiat Pernille Fiskerstrand Kr 120 / student og ungdom 70 11.00–11.45 Volda omsorgssenter Med røter på Sunnmøre Skodespelar Kjersti Botn Sandal John Inge Leira Bjøringsøy, piano I samarbeid med Volda kommune Gratis 19.30–19.45 Galleriet, Ivar Aasen-tunet Festspelutstillinga 2015: Tillit? Tekstilkunstnar Astrid Runde Saxegaard Opning ved kunsthistorikar Jorunn Veiteberg Gratis festspeldagane Utstillinga står utover sommaren 11.00–11.30 Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet Zara og dei Forfattar Bjørn Sortland les frå boka Zara og dei. Gorillahjerne til middag 11.30–12.30 Utandørsaktivitetar Høver best for born 3–7 år Kr 50 20.00–20.30 Salen, Ivar Aasen-tunet Årets nynorskbrukar 2015 Jorunn Veiteberg i samtale med Bjørn Sortland Kr 120 / student og ungdom 70 12.00–12.30 Fru Svendsen kunst- og kulturkafé, Ørsta Kaffi, bokstaveleg talt Forfattar Anna Kleiva Kr 50 / ungdom 30 21.00–22.30 Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet Kirsten Bråten Berg og Arild Andersen Hans Mathisen, Bendik Hofseth og Paolo Vinaccia Gjest: Lars Bremnes Kr 375 i amfiet / 350 / student, ungdom og barn 200 / familie 950 12.00–12.30 Kantina på Furene AS, Volda Kaffi, bokstaveleg talt Forfattar Øystein Orten Gratis 23.00–02.00 Møre folkehøgskule, Ørsta Målbar 23.30–00.15 Lars Bremnes Kr 150 12.00–12.45 Salen, Ivar Aasen-tunet Medietimen Utdeling av Kulturdepartementets nynorskpris for journalistar ved juryleiar Håkon Haugsbø Knut Aastad Bråten Arrangør: NRK Nynorsk mediesenter Gratis 13.30–14.30 Salen, Ivar Aasen-tunet Litteratur med Landro: festspeldiktar Gunnhild Øyehaug Samtale med Jan H. Landro Skodespelar Kjersti Botn Sandal les Kr 120 / student og ungdom 70 15.00–16.30 Salen, Ivar Aasen-tunet Køyr debatt! Kvar vart det av skriftspråket nynorsk? Kva bør NRK-plakaten seie om språkpolitikk? Debattleiar Håkon Haugsbø Kr 120 / student og ungdom 70 17.00–18.00 Basisutstillinga, Ivar Aasen-tunet Lyntreff 17.00 Om Ivar Aasen Formidlar Liv Astrid Skåre Langnes 17.20 Om reklamespråk Dokumentasjonsleiar Anders Aanes 17.40 Forfattar på utstilling Dagleg leiar Gaute Øvereng Gratis 17.00–18.00 Rokken, Volda Ein får tru det ein vil Kåring av vinnaren av skrivekonkurransen i samarbeid med Sunnmørsposten Festspeldiktar Gunnhild Øyehaug Bendik Hustadnes, Jon Olav Sandal Kr 50 19.00–20.00 Salen, Ivar Aasen-tunet Majorstuen. Kvitre Jorun Marie Kvernberg, Anders Löfberg, Tove Hagen, Synnøve S. Bjørset og Bjørn Kåre Odde Tingingsverk til Førde internasjonale folkemusikkfestival 2013 Kr 250 / honnør, student og ungdom 200 / barn 150 21.00–22.30 Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet Litterær gullrekkje Festspeldiktar Gunnhild Øyehaug, Lars Amund Vaage, Brit Bildøen, Bjørn Sortland og Kristina Leganger Iversen Programleiar Mariann Schjeide Kr 200 / student og ungdom 150 23.00–02.00 Møre folkehøgskule, Ørsta Målbar 23.30–00.15 B.R.U.S. Platekåseri med Olav Hove og samlaren Arild Torvund Olsen Kr 100 Opningstider i Ivar Aasen-tunet Torsdag 25. juni 10.00–24.00 Fredag 26. juni 09.00–24.00 Laurdag 27. juni 10.00–24.00 Søndag 28. juni 10.00–18.00 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 17 festspela 2015 Søndag 28. juni Laurdag 27. juni 11.00–11.45 Ørsta folkebibliotek Festspelbøker for born Aktivitetar og og aktuelle bøker Ingunn Røyset med boka Dei et ikkje sjokoladepålegg i krigen Høver for born 8–12 år I samarbeid med Ørsta folkebibliotek, Nynorsksenteret, Mangschou, Samlaget og Skald forlag Gratis 12.00–12.45 Møre folkehøgskule Eg-et i romanen Festspeldiktar Gunnhild Øyehaug og Lars Amund Vaage Samtaleleiar: Tom Egil Hverven Kr 120 / student og ungdom 70 12.00– Ørsta sentrum Festspel i sentrum Forfattar Arne Henning Årskaug Samarbeid med Ørsta næringskontor, Handelsstanden i Gågata og Amfi 12.00– Uppheimsparken og Volda sentrum Festspel i sentrum Forfattar Arne Henning Årskaug Samarbeid med Volda næringsforum, Volda handelsforening, Spinneriet og Frivilligsentralen i Volda 13.30–14.15 Salen, Ivar Aasen-tunet Jostein Fet – forteljar og grøftegravar Sverre Tusvik presenterer Jostein Fets siste bok Den gløymde litteraturen Jostein Fet samtalar med Ottar Grepstad I samarbeid med Det Norske Samlaget Kr 120 / student og ungdom 70 Billettar www.ebillett.no - 70 04 75 84 Rabattar Ev. honnør, studentbillettar eller Kultur-rabatt for ungdom er oppført spesielt. 14.00–16.30 Ørsta kulturhus Kvinner i for store herreskjorter Film basert på boka Vente, blinke av Gunnhild Øyehaug Når bok blir film Gunnhild Øyehaug og Yngvild Sve Flikke samtalar med Guri Kulås Kr 150 for film og samtale / student og ungdom 100 9.30–11.00 Anders Hovden-bautaen i Hovdebygda Til fots over Åsen Per Halse fortel om Anders Hovden før vi går til Ivar Aasen-tunet Turleiar: Einar Flø NB! Ulendt terreng, hugs gode sko! Arrangør: Hovdebygda soge- og velferdslag 15.00–15.45 Salen, Ivar Aasen-tunet Nya skriftspråk i Europa under 1800-talet Foredrag ved Tore Janson, Institutionen för lingvistik, Stockholms universitet Kr 120 / student og ungdom 70 11.00–12.00 Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet Festspelgudsteneste i det fri Preike: Irmelin Grimstad Bonden Liturg: Arne Moltubak Kantor: Marie Austrheim Riise Forfattar Marit Kaldhol tek del Arrangør: Ørsta sokneråd i samarbeid med Volda sokneråd 17.00–18.30 Ørsta kyrkje Høyr kor kyrkjeklokka lokkar Syngjespel laga til Ørsta kyrkje sitt 150-jubileum i 2014 Kr 250 / barn 100 Arrangør: Ørsta sokneråd 19.30–20.00 Salen, Ivar Aasen-tunet Vinsjan på kaia Samtale med tekstforfattar og dramatikar Idar Lind Kr 120 / student og ungdom 70 21.00–22.30 Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet D.D.E. med Bjarne Brøndbo Bjarne Brøndbo, Eskil Brøndbo, Daniel Viken, Bård Jørgen Iversen, Eivind Berre og Arnt Egil Rånes Kr 395 i amfiet / 375 / student, ungdom og barn 200 / familie 990 23.00–02.00 Møre folkehøgskule, Ørsta Målbar 23.30–00.15 Stig Ulv Kr 100 12.00–17.00 Kafeen og Jostein Nerbøvik-plassen, Ivar Aasen-tunet Kyrkjekaffi og søndagskafé 12.00 og 13.00 Ved Hovden møbel Hovderittet Sjå informasjon www.orstask.no Arrangør: Ørsta sykkelklubb 13.00–13.45 Salen, Ivar Aasen-tunet Z utanfor Samtale med forfattar Marit Kaldhol Kr 120 / student og ungdom 70 14.30–15.15 Salen, Ivar Aasen-tunet Meir enn ny språkdrakt Gunnhild Øyehaug og Odd Goksøyr om gjendikting Samtaleleiar: Tom Egil Hverven Kr 120 / student og ungdom 70 16.00–17.30 Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet Aasen-stemnet 2015 Stemnetale: Arne Vinje, ordførar i Vinje i Telemark Stein til stein. Ein poesikonsert Bygd på diktsamlinga Stein til Stein av Jon Fosse Anne Marit Jacobsen, Ruth Wilhelmine Meyer og Helge Lien Kr 200 / honnør 150 / student, ungdom og barn 100 Festspelpass kr 1450 Gir tilgjenge til alle festspelarrangement. NB: Også publikum med festspelpass må tinge plass på førehand til arrangement i lokale med avgrensa plass, t.d. Salen i Ivar Aasen-tunet. Ungdomsprisane er støtta av ordninga Kulturrabatt for ungdom Med atterhald om endringar 18 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta Jan Zahl får nynorskpris for journalistar Journalist i Stavanger Aftenblad, Jan Zahl, får Kulturdepartementets nynorskpris for journalistar for 2015. – Jan Zahl skriv stilsikkert og godt, med brodd og vidd, i tvisyntradisjonen etter Aasmund Olavsson Vinje. Zahl held nynorsken i hevd i eit område av landet der engelsk og bokmål vinn terreng, heiter det i grunngjevinga til juryen. – Det er enormt stas å få denne prisen. Eg vart ekstra glad for å høyra at juryen meiner eg står i tvisyn-tradisjonen etter Vinje. Der kjenner eg meg heime. Elles trur eg ikkje eg er så lett å plassera. Eg har blitt skulda både for å vere venstrevridd og høgrevridd i kommentarane mine. Men sånn er det altså å leva i tvisynet, seier Zahl. Jan Zahl er kulturjournalist og kommentator i Stavanger Aftenblad. Det har han vore sidan 2007. Før det var han journalist i Dagbladet, Dagsavisen, TV 2 og redaktør i Forskarforum. Han har skrive fleire bøker, mellom anna Kontroll på kontinentet. Historia om Kaizers Orchestra. Zahl har hovudfag i samanliknande politikk og mellomfag i spansk. – Nynorsk er språket mitt Han reknar seg ikkje som målaktivist og kjenner seg ikkje i noka offerrolle. Men han tykte det var rart å koma heim att til Rogaland og få meir reaksjonar på at han skreiv nynorsk i Stavanger Aftenblad enn han fekk då han Fredag 26. juni 12.00–12.45 Salen, Ivar Aasen-tunet Medietimen Gratis Jan Zahl (foto: Kristian Jacobsen) gjorde det i ulike media i Oslo. Det er framleis dei som vil seie opp Stavanger Aftenblad fordi det vert skrive nynorsk i avisa. – Forholdet mitt til nynorsk er kvardagsleg og udramatisk. Det er språket mitt. Eg snakkar som eg gjer (frå Bryne på Jæren), og då blir det eit logisk og naturleg val å skriva nynorsk, seier Jan Zahl. Vestlandskritisk ståstad Sjølv meiner Zahl at han har eit kritisk og rasjonelt utgangspunkt når han skriv, heller enn ein ideologisk-politisk ståstad. – Kanskje er det rett å seie at eg skriv frå ein vestlandskritisk ståstad? Heile 88 prosent av oss bur utanfor Oslo, men det verkar ikkje slik når vi ser, høyrer og les nasjonale media. Då er det både logisk og viktig at me som bur utanfor ser kritisk på makt, politikk, pengar og dagsorden. Det kan koma mykje god journalistikk ut av det, seier Zahl. Kulturdepartementets nynorskpris for journalistar 2010–2014 2010 Astrid Brekken, NRK P2 2011 Njord V. Svendsen, Bergens Tidende 2012 Katrine Sele, Firda, og Hilde Sandvik, Bergens Tidende 2013 Christian Wiik Gjerde, NRK Super 2014 Ingunn Solheim, NRK Håkon Haugsbø (pressefoto) Knut Aastad Bråten (pressefoto) Prisutdeling i Ørsta Føremålet med Kulturdepartementets nynorskpris for journalistar er å fremje bruk av nynorsk i media, og å ære ein dyktig journalist som brukar språket, og som er eit føredøme for andre. Prisen er på 50.000 kroner og eit kunstverk. Leiaren for juryen, Håkon Haugsbø, deler ut prisen i Aasentunet 26. juni under Dei nynorske festspela. Haugsbø er kommunikasjonssjef i Kirkens Nødhjelp og har bakgrunn som journalist i NRK. Med seg i juryen har han forfattar og journalist i Dag og Tid, Agnes Ravatn, og redaktør Svend Arne Vee i Firdaposten. Redaktøren i Syn og Segn, Knut Aastad Bråten, underheld med langeleik og kåseri, med rot i kronikken hans i Aftenposten 12.02.15: «Eg er ikkje dialekta mi, men fyrst og fremst alt anna». Nynorsk mediesenter Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 19 Kultur for alle Kultur for alle Eit aktivt kulturliv gir oss eit rikare miljø. Til dette treng ildsjeler som Kultur for alle Eit aktivt kulturliv girvioss eit rikare ELLE mELLE Gunnhild Øyehaug D.D.E Kultur for alle Kultur for alle Kultur for alle skaperTilengasjement. Sparebanken miljø. dette treng vi ildsjeler som Møre er ein del av dette og skaper Sparebanken Eit aktivtengasjement. kulturliv gir oss eit støttar rikare difor aktivitetar i heile fylket. Møre er del av dette og støttar miljø.kulturelle Til ein dette treng vi ildsjeler som difor kulturelle aktivitetar Sparebanken i heile fylket. skaper engasjement. Møre er ein del av dette og støttar difor kulturelle aktivitetar i heile fylket. Gunnhild Øyehaug, forfattar, litteraturkritikar, lærar ved Skrivekunstakademiet i Hordaland og aktør i det offentlege rom. Øyehaug er festspeldiktar under Dei nynorske festspela i 2015. Treng du overnatting/ festlokale i Ørsta ? Skal du arrangere slektsstemne, bryllaup, konfirmasjon eller liknande? Vi har gode lokaler! Møre Folkehøgskule er sommarhotell frå 15. mai til 15. aug. Nyt jacuzzien på terrassa Serveringsbevilling For meir info: www.mf-sommarhotell.no Kontakttlf: 70 04 19 99 - 481 18 525 Les meir på www.allkunne.no Ivar Aasen Jorunn Veiteberg Jorunn Veiteberg, kunsthistorikar, dr.philos. og forfattar av ei rekkje bøker og artiklar om kunst og kunstnarar. Veiteberg er kåra til Årets nynorskbrukar 2015. Les meir på www.allkunne.no Sparing No kan du spare litt kvar gong du brukar kortet Slit du med å få til sparing?- Då kan mikrosparing kanskje gjere det lettare. Med mikrosparing sparar du kvar gong du brukar kortet ditt. Det er så enkelt at du knapt merkar det! Du vel sjølv kor mykje du vil spare kvar gong du brukar kortet. Du vel sjølv kva konto sparebeløpet skal settast inn på. Mikrospar setter du enkelt opp i mobilbanken eller nettbanken. www.sparebanken.no 20 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta Lesestund med lukkeleg slutt Kva veit vi eigentleg om Zara og dei? Ikkje så mykje, men kjem du til Uteamfiet fredag formiddag, kan du få vite meir. Zara og dei: Gorillahjerne til middag er første boka i ein planlagt serie biletbøker for barn i barnehagealder. Det er forfattar Bjørn Sortland som står bak idé og tekst, og teikningane er laga av Elisabeth Moseng. Boka handlar om Zara og dei, ein familie som alle veit at det er eitt eller anna rart med – men kva, eigentleg? – Dei har veldig lett for å blø naseblod og dei bur i ei campingvogn. Det går ei mengd rykte om dei, som at dei stel ungar og et gorillahjerne til middag, men desse rykta viser seg etter kvart å ikkje å stemme heilt, fortel Sortland. Fredag 26. juni 11.00–11.30 Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet Zara og dei 11.30–12.30 Utandørsaktivitetar Høver best for born 3–7 år Kr 50 Bjørn Sortland (foto: Kjerstin Gjengedal) I ein større samanheng kan ein seie at boka handlar om kva vi ser når vi ser folk som er litt annleis. Veit vi eigentleg kven tiggarane frå Romania er, når vi skreller vekk rykta og historiene om dei? Boka er nesten basert på ei sann historie, frå den gongen Sortland greidde å lure nokon til å tru at blomkålen han laga suppe av, eigentleg var apehjerne. Det med naseblodet har også rot i røyndomen. – Det er veldig upraktisk om ein byrjar blø naseblod kvar gong ein blir litt nervøs eller oppspilt. Folk blir redde. Omslaget på boka Zara og dei Målet med serien er å skrive gode «lese-om-att»-bøker. Sortland meiner mange biletbøker, gjerne kritikarroste og fine, har for mykje tekst og for lite historie. – Eg har ein del slike på samvitet sjølv. No ville eg skrive noko som barn tykkjer er spennande, Med Hovden på kyrkjeveg Søndag kan du førebu deg til festspelgudstenesta med å gå i fotspora til Anders Hovden frå Hovden-bautaen til Aasen-tunet. Diktarpresten Anders Hovden er i dag mest kjend for salmane sine. Kva er vel 17. mai utan «Fagert er landet»? Hovden vart fødd i Hovdebygda i Ørsta og var sterkt engasjert i målsaka både i studietida i Oslo og i arbeidet sitt som prest ulike stader i landet. – Han var nært knytt til heimbygda, reiste gjerne dit og skreiv mange barndoms- og naturskildringar med utgangspunkt i heimstaden, seier teolog og rektor ved Høgskulen i Volda, Per Halse. Han vil gi ei kort innføring i Anders Hovden sitt liv og virke før vi legg ut på turen over Åsen. – På Hovdens tid var det klyngjetun der bautaen no står. Eg har høyrd at då dei gravde ut funda- ment for bauten, trefte dei gruva i stova der han var fødd, seier Halse. Hovden skreiv mange bøker i alle slags sjangrar, både lyrikk, forteljingar for born, romanar og skodespel. Den viktigaste utgivinga hans er nok likevel Nynorsk salmebok, der han var medredaktør og dessutan sjølv sto for kring 200 originale og gjendikta salmar. Turleiar Einar Flø viser veg frå Anders Hovden-bautaen i Ytrehovden, over Hovdeåsen, til Ivar Aasen-tunet i Indrehovden. Vel framme i Aasen-tunet kan dei som ønskjer ta del i gudstenesta og kyrkjekaffien. Søndag 28. juni 09.30–11.00 Anders Hovden-bautaen i Hovdebygda Til fots over Åsen Ulendt terreng, hugs gode sko! Gratis og som er kort nok til at foreldra ikkje kvier seg for å lese boka om att, seier han. – Og eg lovar at det går superbra til slutt! Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 21 Leik og lesing på biblioteket Laurdag formiddag opnar Ørsta folkebibliotek dørene inn til den nynorske barnelitteraturen! Tenk deg at du ein dag brått vart sendt tilbake i tida, til året 1945 då Noreg var i krig med Tyskland. Korleis ville det ha vore? Korleis oppfører folk seg mot kvarandre når det er krig? Kva ville du ha sett og høyrt, kva for klede ville du gått med, og kva ville du fått å ete? Laurdag 27. juni 11.00–11.45 Ørsta folkebibliotek Festspelbøker for born Konkurransar og leikar Høver for born frå 8–12 år I samarbeid med Ørsta folkebibliotek, Nynorsksenteret, Mangschou, Samlaget og Skald forlag Gratis Frå Festspela 2014 (foto: Sunniva Lund Osdal) I alle fall ikkje sjokoladepålegg! Dette har forfattaren Ingunn Røyset frå Ulstein skrive om i boka Dei et ikkje sjokoladepålegg i krigen. På biblioteket får du høyre om denne og andre bøker. Her blir det også oppgåver som må løysast og konkurransar som skal vinnast. Her blir det høve til å gjere seg betre kjent i hyllene på biblioteket Frukost i tunet Mat og drikke lyt den ha som skal halde seg på beina gjennom ein lang dag med festspelprogram. Fredag 26. juni 09.00–10.30 Kafeen, Ivar Aasen-tunet Frukost i tunet Kr 100 for frukost Tradisjonen tru inviterer Festspela til frukost i Aasen-tunet fredag morgon. Her serverer kaféleiar Milan Ilic eit solid morgonmåltid der du også kan få med deg smaksprøver frå ulike lokale matprodusentar. Edit Flakk vil fortelje om sjokoladeproduksjonen sin. Festspeldiktar Gunnhild Øyehaug les til morgonkaffien og agronom og forfattar Siri Helle snakkar om juks og tillit i matbransjen i Handle rett Ein ting vi alle har felles, er at vi må ete for å leve. Men å velje mat, er ikkje så enkelt som før. Siri Helle, agronom og fast skribent i Dag og Tid, har skrive boka Handle rett. Lure val i ein matbransje full av juks, om den labyrinten av informasjon, desinformasjon og Fredag 26. juni 09.00–09.30 Salen, Ivar Aasen-tunet Tillit i matbransjen Kr 70 / student og ungdom 30 etiske val vi må navigere oss gjennom kvar einaste gong vi går på daglegvarebutikken. Utvalet i butikkane er større enn nokon gong, men det er også vanskelegare å vite kva maten inneheld. Våre matval påverkar naturen, klimaet og mattilgangen til folk andre stader i verda, men akkurat korleis, er ikkje lett å vite. Og kan vi stole på at matprodusentane og daglegvarebransjen vil oss vel, eller er det best å vere mistenksam til det motsette er bevist? Fredag morgon snakkar Siri Helle om desse utfordringane. Vonleg går du ut litt klokare enn du kom inn. Siri Helle og tunvert Ingrid Opedal (foto: Yvonne Wold) Salen. Om det er litteratur eller matproduksjon som opptek deg mest, eller om du berre er ute etter å stilne svolten på morgonkvisten, er Aasen-tunet staden å vere. Gunnhild Øyehaug (foto: Kjerstin Gjengedal) og sjå kva som finst der, og det blir også aktivitetar utandørs. Kven som stikk av med premiane står att å sjå, men vi kan røpe så mykje som at alle får bollar. 22 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta Kven vinn skrivekonkurransen? Fredag ettermiddag på studenthuset Rokken i Volda vil domen falle: Då får vi vite kven som har vunne årets skrivekonkurranse for ungdom. Studenthuset Rokken er vanlegvis åstad for konsertar og diskotek, men dei siste åra har huset også vore vertskap for eit heilt spesielt litterært arrangement. I år er tredje gongen at Festspela og Sunnmørsposten inviterer til skrivekonkurranse for ungdom mellom 16 og 20 år. Konkurransen vart første gong introdusert i samband med Språkåret i 2013, og har vore på festspelprogrammet sidan. Denne gongen er deltakarane inviterte til å skrive noveller inspirerte av temaet «Ein får tru det ein vil», som igjen er inspirert Fredag 26. juni 17.00–18.00 Rokken, Volda Ein får tru det ein vil Kr 50 av Ivar Aasen-ordtaket «Den som ikkje trur det han ser, får tru det han vil». Den kortare versjonen som novellekonkurransen har teke utgangspunkt i, kan tolkast i mange ulike retningar. Kva er til dømes tru, og kva er sanning? Kva kan vi lite på her i verda? Og er det no eigentleg heilt opp til oss sjølve kva vi trur? Tekstane blir vurderte av ein jury som er leia av forfattar og tidlegare festspeldiktar Bjørn Sortland. Han har sjølv meir enn 40 bøker på samvitet, både for barn, ungdom og vaksne, og han skulle difor vere vel rusta til leie juryen gjennom den vanskelege prosessen det er å kåre ein vinnar mellom alle dei ulike tekstane. På Rokken denne kvelden vil den heldige vinnaren bli kåra. Forfattaren av vinnarteksten vil få ein sjekk på 5000 kroner, og dei tre beste tekstane kjem på trykk i Sunnmørsposten. På programmet står også festspeldiktar Gunnhild Øyehaug, Jon Olav Sandal og Bendik Hustadnes. Sandal er frå Barstadvik og studerer no musikk i Kristiansand. Han framfører eigenkomponerte Bendik Hustadnes (foto: UKM) songar. Trommeslagar Bendik Hustadnes frå Volda er ein av fem som skal representere Møre og Romsdal under UKM-festivalen i Trondheim i juni. Store opplevingar på små flater I det nye Olav H. Hauge-senteret i Ulvik kan du oppleva den store diktaren sitt liv og verk og lyrikk i mange former på tvers av språkgrenser Museumsbutikk / Lyrikkbibliotek / Poesiverkstad / Aktivitetar for dei minste / Den grøne kafé Tysdag til fredag kl. 10–16 Laurdag og søndag kl. 11–17 Omvising for grupper etter avtale haugesenteret.no Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 23 Gudsteneste i amfiet Uteamfiet i Aasen-tunet er ikkje berre den perfekte ramma for konsertar, men også for gudstenestefeiring. Landsmålet var ikkje eit fullverdig bruksspråk før det kunne nyttast i religiøse samanhengar, og både Ivar Aasen sjølv og sambygdingen, diktarpresten Anders Hovden, var sterkt engasjerte i arbeidet med å skaffe folk nytestamente, salmar og liturgi på landsmål. Det er sagt at nynorsken vart sungen inn i kyrkjene. Årets preike er ved Irmelin Grimstad Bonden frå Hareid, no sokneprest i Vang i Hedmark. Liturg er sokneprest i Ørsta, Arne Moltubak. Forfattar Marit Kaldhol medverkar under gudstenesta. Søndag 28. juni 11.00–12.00 Uteamfiet, Ivar Aasen-tunet Festspelgudsteneste i det fri Arrangør: Ørsta sokneråd i samarbeid med Volda sokneråd Irmelin Grimstad Bonden Marit Kaldhol (foto: Øyvind Eide) Festspel i sentrum Det blir festspel både i Volda og sentrum i år laurdag 27. juni. Leikar, servering og litteratur er berre nokre av stikkorda for kva som skal skje. I Volda blir det ein ny vri i år, med matservering i Uppheimsparken og aktivitar i parken, i sentrum og på Spinneriet. Ørsta gjentek suksessen frå i fjor med kunstutstilling i butikkvindauga i Gågata. Det er stor breidde blant dei lokale kunstnarane som skal stille ut i år og utstillinga opnar torsdag 25. juni. Laurdag føremiddag er det aktivitetar i Gågata og litterært påfyll. Forfattar Arne Henning Årskaug les frå debutboka Utstyrstekstar både i Volda og Ørsta. Festspel i sentrum er eit samarbeid med Volda næringsforum, Volda læringssenter, Spinneriet, Volda handelsforening, Ørsta næringsforum, Handelsstanden i Gågata og Amfi. kumentarstudiet ved Høgskulen i Volda. Reite fekk sjå bileta etter eksamen og saman har dei laga utstillinga, som festspelpublikummet no kan sjå. – Tove har laga ein fantastisk tekst som skildrar historia med vise ord, seier Indrearne, som oppmodar folk om å ta turen til kafeen for å studere serien og tenkje på bodskapen. – For meg er det viktig at vi ser kvarandre i kvardagane, at vi klarer å vere eit medmenneske. Eg undrar meg ofte over kva vi kan gjere i fellesskap for å hjelpe dei menneska som slit psykisk, dei eldre som ikkje har familie i nærleiken, ungdom som slit med å fullføre skulen, dei som kjenner seg einsame sjølv om dei har menneske rundt seg som ønskjer å vere tilstades, men ikkje strekk til. Bileta i serien handlar om eit møte mellom menneske, seier Indrearne i eit intervju Frå fotoutstillinga (foto: Tonje Indrearne) med Møre-Nytt. Fotoutstilling Fotografi av Tonje Sætre Indrearne og dikt av Tove Stavem Reite har blitt til ei hjartevarm utstilling om møte mellom menneske. Denne utstillinga opnar 25. juni på Fru Svendsen, same dag som Festspela opnar, og vil hengje i ei veke. Det heile tok til med eksamensoppgåva til Indrearne ved fotodoLaurdag 27. juni 12.00– Ørsta og Volda sentrum Festspel i sentrum Frå Festspela i Uppheimsparken i 2014 (foto: Møre) 24 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta DAG OG TID M E IR P Å NY N O R S K TIL FLEIRE Alltid videre for å skape verdier på norsk sokkel w w w.n pk .n o Prøv DAG OG TID - den nynorske vekeavisa for kultur og politikk - gratis! fotball TV 2 får fotballmonopol i Noreg. | Side 8–9 fri vekeavis for kultur og politikk a-avis kommentar Dei norske rettane til Premier League, her ved Arsenal og Chelsea, nærmar seg no NRK-lisensen i samla verdi. Foto: NTB scanpix DAG OG TID miljø | side 4–5 Farleg støv. Luftureining frå vegtrafikk kan hemme den kognitive utviklinga til barn, syner ein ny studie frå Spania. ukraina | side 10–11 Stillstand. I Donbass har tida stått stille i mange år, skriv Andrej Kurkov. No må ho snart kome i gang att. | side 2–3 Gebyra for privatisteksamen er tredobla. Det er urettvist: Privatskulane gjer arbeidet den offentlege skulen ikkje lenger tilbyd, skriv Kaj Skagen. nr. 11 13.–19. mars 2015 54. årgang kr 45,- Funky frelse Dansar for Jesus: «Are you pumped?» ropar pastor Andreas Hasseløy frå scena. Pinsevenene i Intro vil nå dei som aldri går i kyrkja. film | side 20–21 Svenskjävel er både underhaldning og moralsk peikefinger. reportasje | side 22–24 Brit Aksnes Aasen-boksaren får du på handlenett.no Bianca Kronlöf spelar Dino i Svenskjævel. finland | side 13 Språk. Svensk skal vera obligatorisk språk i den finske skulen også i framtida, har den finske Riksdagen avgjort. litteratur | side 14–15 Hovding. Den store tyrkiske forfattaren Yasar Kemal døydde nyleg. Han var både landsfader og diktarhovding for Tyrkia. ISSN 0803-3340 9 11 Bilettekst Foto: Daniel Feidal, Intro 770803 334015 miljø Glyfosat kan gje kreftfare, seier WHO. | side 8-9 fri vekeavis for kultur og politikk a-avis kommentar | side 12–13 Roundup og andre ugrasmiddel med glyfosat er enormt populære. No meiner WHO at glyfosat truleg er kreftframkallande. Foto: NTB scanpix LØPANDE OPPTAK Kommunisme, fascisme, nazisme og islamisme samsvarar i målet om eit verdsomspennande rike styrt av ein ideologisk elite, skriv Kaj Skagen. DAG OG TID nr. 16 17.–23. april 2015 54. årgang kr 45,- utanriks | side 10–11 Atomavtale. Iranarane let seg ikkje stogge av økonomiske sanksjonar. Det aukar presset på USA for å få til ein avtale. landbruk | side 14–15 Jord. 1600 bønder er drepne i Brasil dei siste tretti åra. Landet er eitt av få som ikkje har omfordelt jorda sidan kolonitida. essay | side 22–23 «Alt var jo her på Grønland; havet, fjellet, eventyret.» kim leine Foto: privat reportasje | side 26–28 Cowgirl. Korleis kan ein skrive om ranchlivet utan å verke blenda av romantikk? Tina Åmodt har vitja Wyoming. litteratur | side 16–17 Rastlaus sjel. – Har eg funne stilen min, så freistar eg å gå bort frå han, seier forfattaren Helle Helle. ISSN 0803-3340 9 Osloproppen kork: Stortinget har vedteke storstila utbygging av tog og motorveg inn til Oslo. Men i Oslo er det fullt, seier transportforskarane. Fleire hundre milliardar kan bli kasta vekk. politikk | side 4–5 16 770803 334015 utanriks Drakmen er på veg attende. | side 10–11 fri vekeavis for kultur og politikk a-avis kommentar Hellas er tomme for euro. Eit pengepolitisk eksperiment utan like står for døra, skriv Jon Hustad. Foto: NTB scanpix | side 11 Den britiske valordninga er utdatert. Ved siste parlamentsval gjekk over halvparten av røystene til kandidatar som ikkje vart valde, skriv Rune Kjempenes. DAG OG TID Blar opp for Clinton nr. 18 30. april–7. mai 2015 54. årgang kr 45,- reportasje | side 8–9 Låste lagnader. Dei fleste syriske flyktningane i Jordan bur i private heimar. Dei får ikkje arbeidsløyve, og gjelda deira veks og veks. arbeidsliv | side 12–13 Brutalt. Gudmund Harildstad vart oppsagd etter 22 år ved Universitetet i Oslo. – Kynisk av UiO, meiner professor John Peter Collett. intervju | side 22–23 «Me drog oss ut av Afghanistan for tidleg.» Anne-Cathrine Riebnitzsky gjevmildt: Når Bill og Hillary bed om pengar, seier Noreg ja. Norske regjeringar har i alt gjeve ein halv milliard kroner til prosjekta til Clinton-stiftinga. bistand | side 4–5 Anne-Cathrine Riebnitzsky er dansk forfattar og ekssoldat. politikk | side 7 Syrisk gåve. Ap-vedtaket om å ta imot 10.000 syriske flyktningar er ei julegåve til regjeringa, meiner Carl I. Hagen. litteratur | side 18–19 Krigsroman. Dansk-norske Kim Leine kjem med roman frå den finske borgarkrigen. Danske meldarar er begeistra. ISSN 0803-3340 9 770803 334015 18 Bilettekst Hillary Clinton og utanriksminister Børge Brende på «Cookstoves Future Summit» i New York i fjor. Foto: NTB scanpix Send SMS med kodeordet DT3V til 2007 og vent på svarmelding for å tinge tre gratis prøvenummer med automatisk stopp. Eller sjå www.dagogtid.no/DT3V MASTERSTUDIUM I NYNORSK SKRIFTKULTUR Mastergradsstudentane i Volda går inn i eit aktivt og kreativt miljø. Mastergradsstudiet i nynorsk skriftkultur er eineståande i Noreg. Det formidlar innsikt i skriftkulturen generelt og i den nynorske skriftkulturen særskilt. Studiet tilsvarar 120 studiepoeng og kan takast på heiltid eller deltid. Undervisninga er organisert i tre vekesamlingar kvart semester. Det er også opning for utanlandsopphald. Fullført mastergrad gir høve til å søkje om opptak ved doktor gradsprogram. Kontakt: Stig J. Helset | 70 07 51 59 | [email protected] Roger O. Rangsæter | 70 07 50 16 | [email protected] Les meir på www.hivolda.no / hivolda Nasjonsbyggaren IvarAasen Ivar Aasen kryssa Noreg i si innsamling av ord og ordtrykk til det som i dag er nynorsk. Det norske tek heila verda i bruk for å byggje ut Ivar Aasen-feltet i Nordsjøen. www.detnor.no Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 25 Med røter på Sunnmøre Skodespelar Kjersti Botn Sandal vaks opp i Førde, men har morsslekta si frå Volda. Framsyninga på Volda omsorgssenter fredag formiddag handar om korleis Sunnmøre og «formødrene» hennar har prega henne. Fredag 26. juni 11.00–11.45 Volda omsorgssenter Med røter på Sunnmøre Gratis – Det blir ei lita tidsreise der eg nyttar slektsgarden til mamma i Austefjorden som knagg for å snakke om omsorg og det å ha røtene sine ein stad, seier Sandal, som til dagleg jobbar ved Nationaltheatret og mellom anna har spelt i «Kampen for tilværelsen» på NRK1. Programmet vil bestå av opplesing og musikk, både av eldre og nyare dato. Med seg har ho John Inge Leira Bjøringsøy på piano. Kjersti Botn Sandal (foto: Gisle Bjørneby) John Inge Leira Bjøringsøy (foto: pressefoto) Og etterpå sjåast vi på Målbar Sumarnatta skal, som vi veit, ikkje sovast bort. Som alltid er det open Målbar på Møre folkehøgskule kvar kveld under Festspela. På Målbar kan du drøse, roe ned etter lange dagar med kultur i store dosar, eller berre sitje i ein krok og sjå på livet, med eller utan noko i glaset. Målbar er ope kvar kveld og det vil vere program frå halv tolv til litt over midnatt. Lars Bremnes Torsdag tek Lars Bremnes turen ned frå Aasen-tunet etter at han har vore gjesteartist i Uteamfiet. Bremnes har nett gitt ut plata Himmel nok tel alle. Til Avisa Nordland sa Bremnes tidlegare i år at det er mykje mørketid på den nye plata, men ikkje nødvendigvis den typen som sola er ansvarleg for. – Fleire av songane krinsar rundt det å ha tunge tankar og kjenne seg fortapt eller fanga mellom forventningar og realitetar i livet. Det å kjenne at ein ikkje er der ein skulle ha vore, er kanskje Olav Hove (foto: pressefoto) Arild Torvund Olsen (foto: pressefoto) noko vi må akseptere, seier Bremnes om plata. Den nynorske vinylsoga Nynorsken fekk tidleg eit visst fotfeste i høg- og kyrkjekulturen, medan det lenge stod dårlegare til på populærkultur-fronten. I populærmusikken det første tiåret etter andre verdskrigen bogna det av tekstar på riksmål, medan nynorskbruken stort sett var avgrensa til ei og anna Stig Ulv (foto: pressefoto) tonesetjing av tekstane til Jakob Sande. Men litt etter litt voks den nynorske populærmusikken fram. Den nynorske plateheimen er i dag mangslungen i både form og innhald, frå akustiske viser til progressiv støyrock, frå lovsong til svartmetall. – Av di eg er kronisk platesamlar og kronisk målmann, har det etter kvart vorte nokre hundre nynorskplater i samlinga mi, med både kuriositetar og milestolpar frå den nynorske vinylsoga, seier Arild Torvund Olsen. Torvund skal, saman med Olav Hove, både opplyse og underhalde målbarpublikummet fredag kveld. 23.00–02.00 Møre folkehøgskule Målbar Torsdag 25. juni 23.30–00.15 Lars Bremnes Kr 150 (foto: Arild Torvund Olsen) Lars Bremnes (foto: Veronica Melå) Olav Hove er allmennlærar med to vekttal i musikk, mest kjent frå Utakt på NRK P1. Nynorsk instrumentalmusikk Laurdag byd vi på konsert med Stig Ulv, gitaristen som hevdar at gitaren hans snakkar nynorsk. Tom Stalsberg i Dagbladet meiner han er «en leken hybrid mellom Ry Cooder og Knut Reiersrud» og at «han fortjener å bli hørt av flere enn de som ser på flatskjermer». – Det er stort for meg å endeleg få presentere min nynorske instrumentalmusikk på eit nynorsk festspel, seier Stig Ulv sjølv. Fredag 26. juni 23.30–00.15 B.R.U.S. Platekåseri med Olav Hove og Arild Torvund Olsen Kr 100 Laurdag 27. juni 23.30–00.15 Stig Ulv Kr 100 26 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta AS REGIONTEATRET I MØRE OG ROMSDAL teatretvart.no VARTDAL VEGGSYSTEM ® Eineståande bukomfort. Overnatting under Festspela 545,- pr person i dobbeltrom 795,- i enkeltrom Prisane er inkludert frukost Gjennom ord blir verda stor Bli medlem på SMS! Send ordet nynorsk til 2490. www.nm.no A la carte 12–22 unnateke søndag Parkvegen 9 6150 Ørsta 70 04 51 00 resepsjon@ hotellivaraasen.no Høgskulen i Volda Volda er kjent for eit godt studentmiljø og eit mangfald av lag og studentorganisasjonar. Aktive og kreative studentar gir deg høgdepunt som VEKA, Dokfilm, Animation Volda og ekstrem sportfestivalen X2. Høgskulen i Volda tilbyr studium innan: • Administrasjon, planlegging og leiing • Drama/teater, musikk, kunst/handverk • Helse og sosialfag • Idrett og friluftsliv • Lærarutdanningar • Mediefag • Samfunnsfag og historie • Språk og litteratur Les meir på hivolda.no / hivolda Framtida.no og Startsida er eit lokomotiv for nynorsk på nett. Les kva du kan gjera på Framtida.no! Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 27 Verdas eldste og Noregs største Sommar tyder ferie og museumsbesøk for mange. Nynorsk kultursentrum er stolt eigar av verdas eldste språkmuseum og er det største litteraturmuseet i Noreg. – 2014 vart eit år med opningar til noko nytt. Vi opna Hauge-senteret som eit nasjonalt dokumentasjons- og formidlingssenter for Olav H. Hauge og lyrikk i mange former, var for første gong arrangør av Ulvik poesifestival, og vi fullførte fornyinga av basisutstillinga i Aasen-tunet, seier direktør Ottar Grepstad i Nynorsk kultursentrum. Verdas eldste I tillegg blei ei årelang kartlegging av all verdas språkmuseum avslutta. Konklusjonen var klar: Ivar Aasen-tunet er ikkje berre Noregs eldste personmuseum, men også verdas eldste språkmuseum! Grepstad har kartlagt språkmuseum verda rundt og ikkje funne nokon som er eldre enn Aasen-tunet. Dei neste musea på lista er Gutenberg-museet i Mainz og eit museum for ordbokforfattaren Samuel Johnson i London. – Vi visste at Ivar Aasen var før si tid, og at dette er det eld- ste personmuseet i Noreg og det einaste språkmuseet i Norden. Vi vart overraska då det viste seg at vi også er eldst i verda, seier Øvereng. Dei to musea er ein grunnstein i verksemda til Nynorsk kultursentrum. Aasen-tunet ligg på staden der Ivar Aasen blei fødd og voks opp og her sørgjer dyktige formidlarar for at born og vaksne lærer meir om Ivar Aasen og språkhistoria. Det er også eigne omvisingar om arkitekturen og Sverre Fehn, den verdskjende norske arkitekten som står bak den prislønte hovudbygningen frå 2000. Offisielt opna Etter å ha gitt publikum eit avgrensa tilbod like sidan 2011, opna Hauge-senteret offisielt 4. september 2014. Basisutstillinga går over to etasjar og fortel om Olav H. Hauge og all verdas lyrikk på uventa måtar. – Dette må vere ei av dei mest fargeglade utstillingane publikum kan oppleve her til lands, seier dagleg leiar Geir S. Netland i Hauge-senteret. Satsar på born og unge Dei siste åra har fire av ti gjester på musea og tilboda våre vore born og unge. Svært få, om nokon, norske museum kan vise til noko liknande. Kvart år møter vi fleire Frå Olav H. Hauge-senteret (foto: Ingvil Skeie Ljones) Frå Ivar Aasen-tunet (foto: Kib & Morits) tusen elevar og barnehageborn rundt om i landet gjennom Den kulturelle skulesekken, ei nasjonal satsing som skal bidra til at alle skuleelevar i Noreg får møte profesjonell kunst og kultur av alle slag. For skuleåret 2015/16 tilbyd Nynorsk kultursentrum fem eigne skulesekkproduksjonar og alt frå språkleg sjølvkjensle til nynorsk poesi. Politisk aktør Nynorsk kultursentrum er også ein aktør i samfunnsdebatt og kulturpolitikk. I 2014 fullførte Stortinget det som rådet med alle stiftarane våre i 2010 tok det første formelle initiativet til. Dermed ligg Grunnlova no føre i jamstilte utgåver på nynorsk og bokmål. Berre dei siste åra har vi utvikla komplette oversyn over alle som har skrive skjønnlitteratur på nynorsk i bokform, og ingen har utvikla meir statistisk dokumentasjon av språk i Noreg enn vi. I 2013 laga Noregs Mållag og vi ei hundreårserklæring om politikk for nynorsk som vi følgjer opp. Det nye, store initiativet vårt er som prosjektregissør for ei løysing som sikrar varig drift av Norsk Ordbok og språksamlingane ved norske universitet. Fleire på laget Vinje kommune ønskjer at Nynorsk kultursentrum skal utvikle og etablere Vinje-senteret for dikting, journalistikk og språkleg mangfald i Vinje som ei ny driftsavdeling. Intensjonsavtalen er signert, oppslutninga lokalt er svært stor, og i juni tok det handfaste arbeidet til med teknisk synfaring av dei bygningane som er tenkte til føremålet. Nynorsk kultursentrum Nynorsk kultursentrum er ei ideell stifting med 24 stiftarar – fylkeskommunar, kommunar, utdanningsinstitusjonar, kulturinstitusjonar og språkorganisasjonar. Vi eig og driv Ivar Aasen-tunet i Ørsta, Olav H. Hauge-senteret i Ulvik, Dei nynorske festspela og Ulvik poesifestival, Allkunne AS, og vi forvaltar Vinjefondet. aasentunet.no Påliteleg og oppdatert informasjon om nynorsk skriftkultur festspela.no Alt du treng å vite om Dei nynorske festspela tunkatten.no Ein aktiviserande nettstad for born om språk og litteratur haugesenteret.no Dokumentasjon av Olav H. Hauges liv og verk og lyrikk poesifestivalen.no Alt du treng å vite om Ulvik poesifestival handlenett.no Nettbutikk med unike nynorske varer og godt utval i bøker allkunne.no Digitalt, nynorsk oppslagsverk l l l l l l l 28 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta Tre inngangar til utstillinga Utstillingane i Ivar Aasentunet fortel mykje om det nynorske språket, litteraturen og språk frå heile verda. Men utgangspunktet for forteljingane våre er Ivar Aasens liv og verk. Gjennom tre lyntreff i utstillinga får festspelpublikummet innblikk i ein del av det mangfaldet Aasentunet står for. Formidlar Liv Astrid Skåre Langnes opnar programposten Lyntreff med å presentere nye sider av Ivar Aasen, og historier du kanskje Fredag 26. juni 17.00–18.00 Basisutstillinga, Ivar Aasen-tunet Lyntreff 17.00 Om Ivar Aasen 17.20 Om reklamespråk 17.40 Forfattar på utstilling Gratis ikkje kjende frå før. Dokumentasjonsleiar Anders Aanes tek deg med vidare inn i språket si verd. Han har leia arbeidet med ei ny temautstilling som handlar om språket i reklameverda. Er reklametekstar meir enn berre tomme ord? Og kan dei gi oss noko meir enn kjøpelyst? Den nynorske skjønnlitteraturen blir også løfta fram i utstillinga i Aasen-tunet. Dagleg leiar Gaute Øvereng fortel meir om ein av forfattarane som no er på utstilling, Arvid Hanssen. Han debuterte som barnebokforfattar på Norsk Barneblads forlag, men er nok mest kjend for dikta og visetekstane han skreiv. Dei tre korte foredraga i denne programposten blir alle haldne inne i basisutstillinga. Liv Astrid Skåre Langnes (foto: Aasen-tunet) Utstilling om reklamespråket Er du ein av dei som ikkje likar reklame? Årets temautstilling vil då truleg vere noko for deg. I den nylaga temautstillinga om reklamespråket ønskjer vi å sjå på korleis språket blir brukt som verktøy for å få oss til å gå det steget dei vil vi skal gå: Å kjøpe. Sjølv om du faktisk skiftar kanal når reklamepausen kjem, eller blar hastig forbi annonsar i dobbelsidig format i ulike magasin, må sjølv du vedgå at reklamane råkar oss alle, anten vi vil det eller ikkje. Og reklamemakarane går stadig nye vegar for at vi skal kjøpe produkta det blir reklamert for. Gaute Øvereng og Anders Aanes (foto: Aasen-tunet) Nordmannen helsar velkomen I sommar blir publikum i Aasentunet helsa velkomen med «Nordmannen», «Mellom bakkar og berg», i ein eigen lydsti. – Seks høgtalarar langs gamlevegen, gir publikum ei spesiell oppleving alt på vegen opp til Aasen-tunet. I sommar blir det Anderz Eide si tolking av «Nordmannen» publikum får høyre, seier dagleg leiar Gaute Øvereng. Opptaket er henta frå rekla- mefilmen Made by Norway for Aker, og Eide si intense tolking har tonefølgje av stemningsskapande musikk av Johan Söderqvist. Både Aker og komponisten har velvillig gitt løyve til at dette lydsporet får nytt liv i Aasen-tunet. Lydinstallasjonen set tonen for museumsbesøket, alt før ein løyser billett. Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 29 Litterær føremiddagskaffi Fredag blir det høve til å slå i hop dei to populære aktivitetane lesing og kaffidrikking. Men først må du velje: Skal det vere lyrikk eller noveller til kaffien? Dei to opplesingane skjer nemleg på same tid, i lunsjhalvtimen frå klokka 12. På Fru Svendsen kunst- og kulturkafé i Ørsta vil Anna Kleiva lese frå diktsamlinga si Vårar seinare, som ho nyleg fekk Osloprisen for. Dikta skildrar på jordnært vis ei bygd med svingete vegar og mørke parkeringsplassar, og korleis bygda blir prega av trafikkdøden som tek fleire av ungdommane som bur der. Kleiva vil også lese frå si eiga ferske gjendikting av dei utleverande kjærleiksdikta til den amerikanske samtidspoeten Ariana Reines, i Fredag 26. juni 12.00–12.30 Kantina på Furene AS, Volda Kaffi, bokstaveleg talt Forfattar Øystein Orten Gratis samlinga Coeur de Lion. Her er det også høve til å sjå ei utstilling med fotografi av Tonje Sætre Indrearne, med tittelen Tillit. I kantina på Furene AS i Volda les forfattar Øystein Orten frå novellesamlinga Risp i berget. Novellene er sentrert rundt eit lokalsamfunn der vi får møte menneskelagnader gjennom historia, frå det første steinaldermennesket til den gravide tenåringen som slit med å gjennomføre skulen. Gjennom livsglimta frå historia får Orten fram det uforanderlege hos mennesket. Anna Kleiva (foto: Yngvild Gotaas Torvik) Fredag 26. juni 12.00–12.30 Fru Svendsen kunst- og kulturkafé, Ørsta Kaffi, bokstaveleg talt Forfattar Anna Kleiva Kr 50 / ungdom 30 Øystein Orten (foto: Odd Goksøyr) haugenbok.no har Noregs mest fornøgde kundar. Tusen takk for tilliten! haugenbok.no AS - Postboks 175 - 6101 Volda - Telefon 70 07 45 00 – [email protected] - www.haugenbok.no LOUD AND CLEAR AS VINNAR 2015 30 Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta Vi treng arbeidslystne menneske med smittande godt humør uansett vêr Frivillig på Festspela? Vi kan freiste med ei spennande rundbaneløype i flotte omgjevnader i Hovdeåsane i Hovdebygda. Ein god miks av sti, kjerreveg, grus og litt asfalt. Søndag 28. juni 2015 Start og mål ved Hovden Møbel i Hovdebygda Trimklasse, start kl. 12.00 Dei nynorske festspela har vore ein fest i 23 år mykje takka vere frivillig innsats Vi ønskjer oss enno fleire på laget og håper du har lyst til å oppleve Festspela både frå innsida og utsida Vi får avgjerande hjelp med stort og smått og du får truleg eit minne for livet tilbake. Du treng ikkje å ha festivalerfaring frå før, arbeidsoppgåvene er ulike og her er heilt sikkert noko som høver for deg. Påmelding i startområde, Meir informasjon om goder og forventningar har frivilligkontakt Stina Aasen Lødemel tlf. 70 04 75 96, [email protected] seinast 1 time før start Informasjon og påmeldingsskjema: Turrittklasser, start kl. 13.00 festspela.no 1 runde á 6,7 km utan tidtaking Startkontigent kr 50 Senior: 3 runder á 6,7 km, totalt 20 km Kvinner: 2 runder á 6,7 km, totalt 13,5 km Junior: 2 runder á 6,7 km, totalt 13,5 km Startkontigent kr 150 (+ ev. eingongslisens NCF turritt kr 150) For påmelding, informasjon, video og nærmare presentasjon av løypa: www.orstask.no Dei nynorske festspela • Ivar Aasen-tunet • 25.–28. juni 2015 • Volda og Ørsta 31 Festspelmeny i alle kanalar Ingen skal gå svoltne frå Aasen-tunet under Dei nynorske festspela. Kaféleiar Milan Ilić er i full gang med å førebu festspelmenyen, som også i år vil by på eit rikt utval av små og store rettar med gode smakar og god drikke til. – Årets festspelrett er, som tradisjonen tilseier, utvikla i samarbeid med festspeldiktaren, seier Ilić. Han røper at han og Gunnhild Øyehaug har blitt einige om raud fisk med ein spennande crème fraîche-basert saus med gode grønsaker og poteter attåt. Dei som har meir sans for kjøt, vil også kunne finne nokre favorittar på menyen. I fleire av smårettane blir Tunpølsa frå Åsen kombinert med Snøfrisk frå Ørsta. Søndagen blir det som vanleg høve til å kjøpe tradisjonell søndagsmiddag med god dessert mellom gudstenesta og Aasen-stemnet. – Vegetarianarar vil også finne noko godt på menyen og vi har sjølvsagt òg glutenfrie alternativ, seier Ilić. Til kaffien kan ein velje mellom gode kaker, makronar – eller det som kanskje høver best i ein nynorsk festspelkafé: økologisk nynorsk is frå Isrosa. Ny kiosk ute – I år prøver vi også noko nytt, fortel kaféleiaren. – Varmmat må ein framleis tinge i kafeen, men kaffi, mineralvatn og kioskvarer vil vi selje frå eit telt ved Galleriet. Med dette grepet vonar festspelarrangørane å unngå for lange køar når det er pausar i programmet. Kaféleiar Milan Ilić og tunvert Ingrid Opedal (foto: Aasen-tunet) Krus, kunst og kveps i festspelbutikken «Det ryk stilt. Kaffikoppen drøymer. Tenk om eg var ei hand! Så kunne eg løfte meg sjølv. Åh.» – Dette er tekst til årets festspelkrus, nyskriven av Gunnhild Øyehaug, fortel tunvert Ingrid Opedal, som stolt kan presentere festspelkrus nr. 14 i serien med forfattarkrus. Festspeldiktaren eig også sitatet på festspelskjorta 2015, som handlar om at det ofte er mindre kveps enn forventa, henta frå Knutar. Bøker av Øyehaug og dei andre forfattarane som deltek på Festspela er sjølvsagt på plass i butikken, saman med cd-ar og lp-ar med festspelmusikarane og andre med nynorske tekstar. – Det er ikkje så mange som sel musikk i fysisk format lenger, så vi rår gjestene til å gi seg god tid i hyllene, seier Opedal. Dersom alt går etter planen har vi også ein fin ny gåveartikkel på plass til Festspela; ein speledåse med «Blåmann» Dette vert ein «må-ha-ting» for alle foreldre og besteforeldre som kjem innom, meiner tunverten, som også minner om det store utvalet med nynorske barne- og ungdomsbøker. – Her slepp ein å leite mellom alle bokmålsbøkene for å finne noko på nynorsk, seier ho. Siste produktet ho vil trek- kje fram er dei nye magnetane. – Mange av oss godt vaksne har nok ting i skuffer og skåp, men ein magnet på kjøleskåpet kan vere eit fint minne om det ein opplevde denne sommaren. Difor har vi laga nye magnetar knytt til festspelmotivet, til basisutstillinga og til det unike bygget Sverre Fehn har gitt oss. Parkering under Festspela Ivar Aasen-tunet har eigen parkeringsplass, men under Festspela har vi også avtale om parkering med gode naboar i nærområdet. Det vil vere parkeringsvakter i området under heile Festspela. Dei nynorske festspela 25.−28. juni 2015 8 1. Ivar Aasen-statuen 2. Målbar, Møre Folkehøgskule 3. Volda omsorgssenter 4. Rokken, Volda 5. Ørsta kyrkja, Ørsta 6. Festspel i sentrum, Volda 7. Festspel i sentrum, Ørsta 12 8. Bauta Anders Hovden, Hovdebygda 9. Fru Svendsen kunst- og kulturkafé 10. Amfi Ørsta 11. Spinneriet, Volda 12. Hovden Møbel, Hovdebygda 13. Ørsta kulturhus og Biblioteket, Ørsta 3 Buss LURIVAR og påskemysteriet 2 Måndag 14.4. kl. 13.00 Tysdag 15.4. kl. 13.00 Onsdag 16.4. kl. 13.00 Kr 50 / familie 150 NB! Avgrensa plassar på kvar framsyning 7 6 Kafeen: Solbollar Opningstider i påska Palmesøndag: 12-17 Måndag-onsdag: 10-16 1.påskedag: 12-17 2. påskedag 12-17 11 aasentunet.no 9 4 5 10 1 13 Volda Volda og Ørsta Ivar Aasen-tunet Ørsta Billettar Opningstider 1. juni - 15. august Måndag - fredag kl. 10-17 Laurdag og søndag kl. 12-17 Utvida opningstider under Festspela (sjå midten) Billettprisar Vaksne: 75,Barn (6-16), student: 35,Honnør: 50,Grupper: 50,- pr person 16. august - 31. mai Måndag - fredag kl. 10-16 Søndag kl. 12-17 Eigne prisar for skuleklassar Barnehagegrupper gratis (minst 15 personar inkl. leiar) Familie: 150,- (inntil to vaksne) www.ebillett.no Telefon 70 04 75 84 Rabattar Ev. honnør, studentbillettar eller Kulturrabatt for ungdom er oppført spesielt Festspelpass kr 1450 Gir tilgjenge til alle festspelarrangement. NB: Også publikum med festspelpass må tinge plass på førehand til arrangement i lokale med avgrensa plass, t.d. Salen i Ivar Aasen-tunet. Takk til tilskotsgivarar og sponsorar Volda kommune Ørsta kommune Samarbeidspartnarar og leverandørar Amfi Ørsta Bama Storkjøkken Bil & Gummiservice AS Brudevoll Kjøtt AS Coca Cola Det Norske Samlaget Friele Frivilligsentralen i Volda Fru Svendsen kunst- og kulturkafé Furene AS Hovdebygda soge- og velferdslag Hotell Ivar Aasen Kolon forlag Kontaktpunktet Mangschou Forlag AS Møre folkehøgskule Norsk forfattersentrum NRK Nynorsk mediesenter Nynorsksenteret Ole Ringdal AS Skald Forlag Spinneriet kjøpesenter Studenthuset Rokken Tine Meierier Ørsta Tine Meierier Volda Bil AS Volda Handelsforening Volda Næringsforum Volda omsorgsenter Volda sokneråd Ørsta Folkebibliotek Ørsta Næringskontor Ørsta sokneråd Ørsta sykkelklubb
© Copyright 2025