Kulturminne i Suldalsheiane
Kulturminne i Suldalsheiane Suldalsheiane – eit kulturlandskap Jordhytta i Grjotdalen • Spor etter dei som brukte heio før oss er å sjå overalt • Er ei kjelde til ettertanke, og gjev ein ekstra dimensjon til heiaturen Eit rikt kjeldemateriale Fagrapportar og lokalhistorie Intervju til Høifjellskommisjonen I steinalderen og jernalderen handla bruken av Suldalsheiane om fangst av villrein Samanlikna med Hardangervidda er Suldalsheiane svært fattig på kulturminner Steinalderlokalitetar Sesongbuplassar med tre bruksperiodar • Ca 7000 år før nåtid • Ca 6000 år før nåtid • Ca 4000 år før nåtid • Små jaktekspedisjonar • Få turar i kvar periode • Suldalsheiane vart teke i bruk om lag 2000 år seinare enn andre fjellområde Buplassen ved Vestre Gyvatn Sesongbuplassar for reinsdyrjakt Pilspissar frå Øvre Storvatn • • • • Pilspisser Skraper Bålplasser Budde i telt laga redskaper på plassen • Plassert ved dei beste reinsdyrtrekka • Buejakt Jernalder Fast busetnad i Suldal og Bykle og meir jamn bruk av heio Pilspissar, dyregraver, bogestiller Bogestille under Kistenuten Dyregraver Utgraving, 1.6-2m djupe Steinsetting 3-5 dagsverk Fanga dyra levande Tilsyn kvar 3 dag I bruk 200-1350 e.kr Plassert midt i dyretråkka Dyregrav ved Kistenuten Dyregrav ved Gravetjønn Dyregrav under Vassdalsegga Dyregraver – nordre del Dyregraver søndre del Mellomalder Meir omfattande bruk av Suldalsheiane Dyregraver, bogejakt, jernutvinning, ferdsle Bogestiller og dyregraver var framleis i bruk Jernutvinning Småskalaproduksjon ved Mosvatnet og Liastølen i Suldal og storskalaproduksjon i Hovdenområde Ferdsel over fjellet • Betaling av tiende skjedde i Stavanger • Folk frå Bykle kom til Suldal med «jinn, skinn og talg» • Jern frå Hovden representerte store verdiar og vart truleg frakta til Hylen for vidare eksport • Store godseigarar eigde gardar ved Suldalsvatnet Behov for overnattingsstader og trygge ferdslevegar Storhidler / Skutesteinen Skutesteinen Inne i Storhidler Storhidler / Skutesteinen Runeinnskrift Figurer Frå Svartedauden og 200 år framover var det truleg lite verksemd i Suldalsheiane • Slutt på jernutvinninga på Hovden • Dyregravene gjekk ut av bruk • Mindre ferdsle? Mot vår tid Suldalsheiane i bruk som aldri før • Jakt • Drifteferdsel • Støling • Handel • Embedsreiser • Vanleg ferdsle Fleire kulturminne: Jaktheve, Jordhytter, Hidlerar, Ferdslevegar, Brudle Mange jaktheve i dei beste jaktområda Jaktheve under Grasdalsheia Jaktheve i Urevasskvelven Nokre av jaktheva Svortasteinen Jordhyttene vart bygde for jakta Jordhytta i Breiavad Jordhytta i Grjotdokki Jordhytter Det står 4 jordhytter i høgheia og det er tufter etter 4 til Breiavad Sett opp av tre karar frå Berge på 1850-talet Slettedalen I bruk før hytta i Breiavad Sett opp tidleg 1800-tal? Grjotdalen Sett opp i 1878 av seks karar frå Kvildal og Suldalsosen Leirdalshytta Sett opp i 1810 av Lars Kvitanes Datt ned på 1930-talet Steinkilen Sett opp i 1891 Finansiert av Waldo Sibthorp på Lindum Skulle stå open for alle jegerar Ny jordhytte sett opp i 1935 Dynjarehytta Påbyrja av Gabriel Nordmork (Dynjaren) 1838-1916 Grjotdokki Sett opp av drivarane i Vatndalen i 1915 Saksehuset Truleg den eldste jordhytta (slutten av 1700-talet?) Jakthytta i Breiavd Sett opp i 1893 Finansiert av Waldo Sibthorp på Lindum Brant ned i 1990 Ferdslevegar Det gjekk eit tett nettverk av nødda ferdslevegar mellom Bråtveit og Bykle Ferdslevegar Og frå Kjetilstadlio/Kvildalsdalen og innover i heio Ferdslevegar Breiavad var eit knutepunkt Dei gamle ferdslevegane var låg godt i terrenget og var nødda Over Meien Mellom Gjeitaryggen og Såtedalen Gode hidlerar langs dei viktigaste ferdslevegane Torshidler i Kvanndalen Skreihidleren på vegen mellom Bykle og Suldal Fjellstover Amta i Bratsberg og Stavanger finansierte på 1840-talet to fjellstover i tømmer på ferdslevegen mellom Telemark og Suldal Turen over heio endte ikkje alltid godt Kramkaren som vart funnen att i Såtedalen i 1962 omkom rundt 1880 Drifteleger Omfattande drifteferdsel i Suldalsheiane til tidleg på 1900-talet Storfe og sau var gjett heile somaren og drive til Austlandet om hausten Drifteleger Brudle Brudle Brudle Kva er dette?
© Copyright 2024