1. No category

Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Opracował: Dr. Ronald D. Doctor
Współkoordynator Kremenets Shtetl CO-OP/Fundacja Jewish Records
Indexing-Poland
Portland, Oregon USA
[email protected]
24 lipiec 2008r.
Opracowanie wersji polskiej:
Katarzyna Pietrzak
www.sztetl.org.pl
Poniższa tabela zawiera hebrajskie słowa klucze, skróty i akronimy, pojawiające się na żydowskich
macewach (nagrobkach). Tabela pokazuje również skróty i akronimy przeliterowane po hebrajsku, jak
również polskie ich tłumaczenie. Zawarto w niej informacje z poniższych źródeł:
• Alcalay Ruvn, The Complete English-Hebrew, Hebrew-English Dictionary [Dokładny słownik angielsko-hebrajski I
hebrajsko-angielski], 5 tomów, Tel Aviv: Miskal Publishing and Distribution, Brooklyn: Chemed
Books, 2000. Słownik autorstwa Alcalay i Even-Shoshan to słowniki zawierające definicje hebrajskich
wyrazów. Obie pozycje obejmują dużą ilość skrótów i akronimów.
• Ashkenazi Shmuel, Dov Yarden, Otsar Rashe Tevot (Tezaurus skrótów hebrajskich). W języku
hebrajskim. 601 stron. ISBN: 965-17-0203-6.
Słowniki autorstwa Ashkenazi, Even-Shoshan oraz Alcalay stanowią najbardziej wiarygodne źródła
dotyczące skrótów hebrajskich.
• Biella Joan, Simon Rachel (autorzy opracowania), Hebrew Abbreviations [Skróty hebrajskie],
Princeton University Library’s Cataloging Documentation. Dostęp pod adresem
internetowym: http://infoshare1.princeton.edu/katmandu/hebrew/open.html.
Źródło to podaje hebrajskie skróty, ich przeliterowaną zlatynizowaną formę, nie podaje
jednak całkowitej formy hebrajskiej i nie zawiera tłumaczenia. Skróty oparte są na IV
tomie z wydania z 1988 r. (autor opracowania: Even-Shoshan). Jedynie kilka skrótów
z tego źródła zostało umieszczonych w tabeli.
• Blatt Warren, Reading Hebrew Tombstones: A JewishGen InfoFile [Odczytując napisy na
hebrajskich macewach. Spis w indeksie JewishGen InfoFile]. Dostęp pod adresem
internetowym: http://www.jewishgen.org/InfoFiles/tombstones.html.
• Caplan Judith Shulamith Langer-Surnamer, How to read a Hebrew tombstone anywhere in the world:
Tombstone translation topics or the Matzevah Matters [Jak odczytać napis na hebrajskim nagrobku w
każdym miejscu na świecie: tłumaczenie napisów nagrobkowych, kwestie macew]. Praca zaprezentowana
na XXIV Międzynarodowej Konferencji ds. Żydowskiej Genealogii zorganizowanej w lipcu 2004 r. w
Jeruzalem przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Żydowskich Towarzystw Genealogicznych.
Dostęp do pracy na płycie konferencyjnej CD-Rom, jak również u autora pracy (adres e-mail:
[email protected]).
• Doctor Ronald D, Kremenets Uyezd Jewish Cemeteries Translation Project [Projekt tłumaczeniowy
dotyczący żydowskich cmentarzy w powiecie krzemienieckim na Ukrainie]. Projekt ten zawiera
tłumaczenia ponad 4 100 macew z żydowskich cmentarzy w Krzemieńcu, Wiśniowcu i Jampolu
(miasta na Ukrainie). Prace nad projektem trwają nadal, a listę uaktualnia się co pewien czas.
• Floersheim Eva, Learning about the Gravestones from Lubaczow: A Beginner's Tutorial [O
nagrobkach w Lubaczowie: Podręcznik dla początkujących]. Dostęp pod adresem internetowym
http://www.shtetlinks.jewishgen.org/lubaczow/bgntut.htm.
• Holtzman Ada, Abbreviations and terms found on tombstones in Poland [Skróty i wyrażenia
na macewach w Polsce]. Dostęp pod adresem internetowym:
http://www.zchor.org/ABB.HTM.
• Tagger Mathilde A. (autor opracowania), Hebrew Acronyms on tombstones and death
registers [Hebrajskie akronimy na nagrobkach i w aktach zgonu]. Praca zaprezentowana na XXIV
Międzynarodowej Konferencji ds. Żydowskiej Genealogii zorganizowanej w lipcu 2004 r. w Jeruzalem
przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Żydowskich Towarzystw Genealogicznych. Dostęp do pracy
na płycie konferencyjnej CD-Rom, jak również w Izraelskim Towarzystwie Genealogicznym (adres email: [email protected]).
W poniższej tabeli, podwójny cudzysłów (“) bądź apostrof (‘) zastosowany w hebrajskim skrócie lub
akronimie wskazuje, gdzie pominięto pewne litery lub słowa. W przypadku jakichkolwiek błędów lub
uzupełnień, uwagi proszę kierować do Dr. Ronalda D. Doctora (adres e-mail: [email protected]).
14 styczeń 2005 r.
Strona 1
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
Sukkot, pierwszy dzień przejściowy
‫א' דחול המועד סוכות‬
Pascha, pierwszy dzień przejściowy
‫א' דחול המועד פםח‬
Pascha, dzień pierwszy
Rosz Chodesz, pierwszy z dwóch dni
‫א' דפםח‬
‫א' דראש חודש‬
‫א' דראש השנה‬
Rosz Haszana, Nowy Rok (dzień
pierwszy)
Pierwszy dzień roku (Rosz Haszana)
‫א' דר''ח‬
‫א' דראש השנה‬
‫א' דרה''ש‬
‫א' דשבועות‬
Szawuot, dzień pierwszy
Chanuka (dzień pierwszy)
‫א' חנוכה‬
Sukkot, Święto Namiotów (dzień
pierwszy)
‫א' סוכות‬
dzielna niewiasta
‫אשת חיל‬
‫א''ח‬
skromny, pokorny
‫אישה צנועה‬
‫א''צ‬
żona Reb (Pana)
‫אשת רב‬
‫א''ר‬
ojciec
‫אב‬
Aw (miesiąc kalendarza hebrajskiego)
‫אב‬
Ojciec Sądu, Główny Prezydujący
Sędzia, Naczelnik Sądu Rabinackiego
‫אב בית דין‬
‫אב''ד‬
‫אבי‬
mój ojciec
wiosna
‫אביב‬
nasz ojciec
‫אבינו‬
Skróty, akronimy i słowa klucze
14 styczeń 2005 r.
Strona 2
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
‫אברך‬
młody żonaty mężczyzna
nasz Mistrz, nasz Nauczyciel i nasz Rabin
(tytuł nadawany rabinom chasydzkim)
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫אדוננו מורנו ורבינו‬
‫אדמו''ר‬
Adar I (miesiąc kalendarza hebrajskiego)
'‫אדר א‬
Adar II (miesiąc kalendarza hebrajskiego)
'‫אדר ב‬
pierwszy dzień miesiąca
‫אלף דה ראש חודש‬
‫אח‬
brat
‫אחות‬
siostra
‫אחי‬
mój brat
‫אחינו‬
nasz brat
‫אחרון של פסח‬
ostatni (dzień) Paschy
bogobojny człowiek
ofiarowano mu długie życie (dosłownie:
wiele dni i lat)
'‫א'ד'ר'ח‬
‫איש ירא אלוקים‬
‫אי''א‬
‫אריכות ימים ושנים‬
‫איו''ש‬
‫אייר‬
Ijar (miesiąc kalendarza hebrajskiego)
mężczyzna / kobieta
‫אשה‬/‫איש‬
ważna lub wysoce szanowana
osoba, VIP
‫איש הטוב‬
bardzo sędziwy człowiek, znakomity
uczony
‫איש ישיש‬
człowiek, który zmarł w późnej, lecz
szczęśliwej starości, syty życia
‫איש ישיש זקן ושבע ימים‬
‫איש צעיר לימים‬
człowiek młody co do dni
Skróty, akronimy i słowa klucze
14 styczeń 2005 r.
Strona 3
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫איש רך בשנים‬
człowiek bardzo młody
‫איש תם וישר‬
prosty, prawy, bardzo uczciwy człowiek
(dobra osoba)
‫אלול‬
Elul (miesiąc kalendarza hebrajskiego)
‫אלמנה‬
wdowa
‫אם‬
matka
moja matka
‫אמי‬
nasza matka
‫אמנו‬
westchnienie
‫אנחה‬
‫אסרו חג‬
Isru Chag
(dzień przypadający po święcie Jom Tow)
żona rabina
‫אשת רבי‬
'‫א'ר‬
‫אש בעצמות‬
gorączka
‫אשה‬
niewiasta
sędziwa niewiasta
‫אשה זקנה‬
droga niewiasta
‫אשה יקרה‬
‫עשרה בטבת‬
Asara Be Tewet, dziesiąty dzień miesiąca
Tewet
‫אשת‬
żona, kobieta
‫אשת חיל‬
dzielna niewiasta
‫אשת חיל מי ימצא‬
niewiastę dzielną któż znajdzie
‫אשתי‬
moja żona
Skróty, akronimy i słowa klucze
14 styczeń 2005 r.
Strona 4
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
prosty i uczciwy człowiek
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
‫איש תם וישר‬
‫אברך‬
młody nieżonaty mężczyzna
syn
‫את''ו‬
‫בן‬
'‫ב‬
Sukkot, drugi dzień pośredni
‫ב' דחול המועד סוכות‬
Pascha, drugi dzień pośredni
‫ב' דחול המועד פםח‬
‫ב' דפסח‬
Pascha, dzień drugi
‫ב' דראש השנה‬
Rosz Haszana, Nowy Rok (drugi dzień)
‫ב' דשבועות‬
Szawuot, dzień drugi
Chanuka (dzień drugi)
‫ב' חנוכה‬
Sukkot, Święto Namiotów (dzień drugi)
‫ב' סוכות‬
syn Reb / córka Reb
syn Rabina…
‫ בת רב‬/‫בן רב‬
‫בן רבי‬
‫באנחה‬
z westchnieniem
‫בבכי‬
opłakiwanie
‫ברוך דין האמת‬
‫בדק‬
kontroler
Skróty, akronimy i słowa klucze
‫בד''ה‬
‫בדמי ימיו‬
w kwiecie wieku
syn rabina
‫ב''ר‬
‫באביב חלדו נקטף‬
w wiośnie swego życia zabrany z tego
świata
błogosławiony niech będzie prawdziwy
Sędzia
‫ב''ר‬
‫בן הרב‬
''‫בהר‬
14 styczeń 2005 r.
Strona 5
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
‫בחורה‬/‫בחור‬
młody mężczyzna / młoda niewiasta
‫בחיה‬
w swoim życiu
syn naszego nauczyciela i rabina
‫בן מורנו הרב‬
‫בן‬
syn (kogoś)
‫בת אברהם אבינו‬/‫בן‬
syn/ córka przodka naszego Abrahama
(wskazuje na konwertytę na judaizm)
w wieku przyszłym
cudotwórca
autor (czegoś)
‫ בבעב שבת‬.1
‫ בעל שם‬.2
‫בע''ש‬
‫בעולם הבא‬
‫בעה''ב‬
‫בעל חנס‬
‫בעה''נ‬
‫בעל המחבר‬
‫בעל‬
mąż
‫בעלי‬
mój mąż
w dziesięć dni pokutnych
syn Rabina…
‫בערב שבת קודש‬
‫בעשרת ימי השגבה‬
‫בן רבי‬
‫בעש''ק‬
‫בעשי''ת‬
''‫בר‬
‫ בר‬/‫ברה‬
czysta /-y (r. ż. / r. m.)
‫ברוך דין האמת‬
błogosławiony niech będzie prawdziwy
Sędzia (modlitwa odmawiana w przypadku
złych wieści)
Skróty, akronimy i słowa klucze
‫בעהמ''ח‬
‫בעולם הבא‬
w wieku przyszłym
w wigilię świętego Szabatu
‫במו''ה‬
‫במעשיו‬
za swoje czyny
1. w wigilię Szabatu
2. Baal Szem, cudotwórca
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
14 styczeń 2005 r.
Strona 6
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
w chwale (dobre imię, dobra reputacja)
latami
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫בשם טוב‬
‫בש''ט‬
‫בשנים‬
'‫בשנ‬
‫בת‬
córka (kogoś)
‫בת הרבנים‬
córka rabinów
córka pana …
‫בת רב‬
kobieta (niezamężna)
‫בתולה‬
Sukkot, trzeci dzień pośredni
‫ג' דחול המועד סוכות‬
‫ג' דחול המועד פםח‬
Pascha, trzeci dzień pośredni
‫ג' חנוכה‬
Chanuka (dzień trzeci)
dobroć, życzliwość
raj
był dobry i życzliwy
‫ גמילות חסדים‬/‫גומל חסד‬
‫גן עדן‬
‫גמילות חסד‬
Sukkot, czwarty dzień pośredni
‫ד' חנוכה‬
‫במקום שם האל‬
‫דין צדק‬
''‫ד‬
‫ד''ץ‬
‫דוד‬
wuj
‫דודה‬
ciotka
Skróty, akronimy i słowa klucze
‫גמ''ח‬
‫ד' דחול המועד פםח‬
Chanuka (dzień czwarty)
sprawiedliwy wyrok
‫ג''ע‬
‫ד' דחול המועד סוכות‬
Pascha, czwarty dzień pośredni
Litera dalet jest stosowana w miejsce
imienia B-ga
‫ג''ח‬
14 styczeń 2005 r.
Strona 7
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫דמע‬
łzy
‫דמע על הלחי‬
na policzkach łzy
(zwrot nawiązuje do Tanachu, Lamentacje
1:2)
z tego miejsca
(‫מפה )ממקום זה‬
‫דפה‬
prawdopodobne znaczenie: świętej wspólnoty
‫של קהילת קודש‬
‫דק''ק‬
‫ה' חנוכה‬
Chanuka (dzień piąty)
Haszem
(nazwa używana w miejsce imienia B-ga)
czyż to nie on; ten właśnie; oto on
wiek przyszły
niewiasta
‫השם‬
''‫ה‬
‫הלא הוא‬
‫ה''ה‬
‫העולם הבא‬
‫ה''ה‬
‫האישה‬
''‫הא‬
‫האברך‬
młody żonaty mężczyzna
nieskalana (skromna, pokorna)
niewiasta
‫האישה הצנועה‬
młoda niezamężna kobieta
‫הבתולה‬/‫הבחור‬
‫הגאון‬
''‫הג‬
‫ הרב החסיד‬.1
‫ הרב החכם‬.2
‫הדה''ח‬
‫החכם הדגול‬
‫הה‬
wielki Rabin
‫הרב הגדול‬
‫הה‬
biada! biada!
‫קריאת יגון‬
‫הה‬
uczeni
1. Mądry Rabin
2. Pobożny Rabin
wielki uczony mędrzec
Skróty, akronimy i słowa klucze
14 styczeń 2005 r.
Strona 8
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Hoszana Raba (ostatni dzień święta
Sukkot)
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
‫הושענה רבה‬
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫הושע''ר‬
czysty (skromny, pokorny)
‫הצנועה‬
starzeć się
‫הזקין‬
‫הזקן‬
sędziwy człowiek
‫החסיד‬
Chasyd
(zwolennik Chasydyzmu, ruchu
założonego przez Baal Szem Tow)
Niech B-g pomści jego krew
Niech Pan go ustrzeże, zachowa przy życiu
‫השם יקום דמו‬
‫הי''ד‬
‫השם ישמרהו ויחיהו‬
‫הי''ו‬
‫הילדה‬/‫הילד‬
dziecko (r. m. / r. ż.)
‫היקר‬
drogi, ukochany
‫ היקר‬/‫היקרה‬
Drogi /-a, ukochany /-a (r. ż. / r. m.)
Kohen
(potomek Abrahama, arcykapłan)
‫הכהן‬
Lewita
(potomek Lewiego)
‫הלוי‬
policzek
‫הלחי‬
nauczyciel
‫המורה‬
‫המכונה‬
znany jako, znany także jako
Rabin wykładający Misznę, Rabin
‫הרו מגיד משנה הרב‬
‫הממ''ה‬
‫המנוח‬
zmarły
Skróty, akronimy i słowa klucze
'‫המ‬
14 styczeń 2005 r.
Strona 9
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
‫המשכיל‬
“Maskil” czasami używany jako zwrot
grzecznościowy, oznaczający wielkiego
uczonego (zobacz tłumaczenie słowa
likyn)
‫הציון‬
pomnik
haRav, Rabin
(haRav niekoniecznie musi odnosić się do
Rabina)
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫הרב‬
'‫ה'ר‬
‫הרב‬
haRav, Rabin
(haRav niekoniecznie musi odnosić się do
Rabina)
‫הרבני‬
uczony, pobożny
(honorowy tytuł oznaczający badacza Tory)
‫הרבנית‬
żona Rabina
prawy Rabin
‫הרב הצדיק‬
‫הרה''צ‬
święty Rabin
‫הרב הקדוש‬
‫הרה''ק‬
‫הריא תתהלל‬
niewątpliwie chwalebny
‫ו' חנוכה‬
Chanuka (dzień szósty)
na policzkach łzy
(zwrot nawiązuje do Tanachu, Lamentacje
1:2)
‫ודמע על הלחי‬
i odszedł do wieczności
‫והלך לעלמים‬
Pascha, dzień siódmy
‫ז' דפסח‬
Chanuka (dzień siódmy)
‫ז' חנוכה‬
błogosławionej pamięci (r. ż. / r. m.)
cadyk błogosławionej pamięci
Skróty, akronimy i słowa klucze
‫זכרונה לברכה‬/‫זכרונו‬
‫ז''ל‬
‫זכרון תצדיק לברכה‬
‫ז''צל‬
14 styczeń 2005 r.
Strona 10
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Niech strzegą nas jego wartości
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
‫זכותו יגן עלינו‬
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫זי''ע‬
czysta/-y
‫זך‬/‫זכה‬
czysta (skromna, pokorna)
‫צנועה‬
1. Błogosławiona niech będzie
pamięć sprawiedliwego
2. Sprawiedliwy błogosławionej pamięci
memory
Błogosławiona niech będzie pamięć
świętego i sprawiedliwego w wieku
przyszłym, lub
Błogosławiona niech będzie pamięć
świętego i sprawiedliwego, niech
zasłuży na życie wieczne
‫ זכר צדיק לברכה‬.1
‫ זכרונו לברכה‬.2
‫ זכר צדיק וקדוש‬.1
‫לברכה‬
‫ להיי האולם הבא‬.2
‫ז''צל‬
‫זצוקללה''ה‬
Sędziwy/-a, starszy/-a, stary/-a
‫זקנה‬/‫זקן‬
Pascha, dzień ósmy
‫ח' דפסח‬
Chanuka (dzień ósmy)
‫ח' חנוכה‬
bractwo pogrzebowe
‫חברת קדישה‬
‫חדש‬
miesiąc
pośrednie dni święta
pośrednie dni święta Sukkot
pośrednie dni Paschy
‫חול המועד‬
‫חוה''מ‬
‫חול המועד סכות‬
‫חוהמ''ס‬
‫חול המועד פסח‬
‫חוהמ''פ‬
‫חול המועד‬
Chol HaMoed, pośrednie dni święta
‫חיים שבק לו בדמי‬
‫ימים‬
odszedł w kwiecie wieku
Skróty, akronimy i słowa klucze
‫ח''ק‬
14 styczeń 2005 r.
Strona 11
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫חשובה‬/‫חשוב‬
ważny/-a
‫חשון‬
Cheszwan (miesiąc kalendarza
hebrajskiego)
‫ חשון‬lub ‫חשוון‬
Cheszwan (miesiąc kalendarza
hebrajskiego)
Tisza Be Aw, d ziewiąty dzień
miesiąca Aw (dzień postu,
upam iętniaj ący rocz nicę zburze ni a
Pierwszej i Drugiej Świątyni
Jerozolimski ej oraz wypędzenie z
Hiszpanii)
‫ט' באב‬
Tu Be Aw, piętnasty dzień miesiąca Aw
‫ט''ו באב‬
‫ט''ו בשבט‬
Tu Be Szwat, piętnasty dzień miesiąca
Szwat
‫טבת‬
Tewet (miesiąc kalendarza hebrajskiego)
‫טוב לב‬
dobroduszny
‫י''ז תמוז‬
Jud Zajin Tamuz, dzień siedemnasty
(dzień postu)
‫ידוע‬
znany, dobrze znany
‫ימים‬/‫יום‬
dzień / dni
czwartek
'‫יום ה‬
‫יום חמישי‬
‫יום כפור‬
Jom Kippur, Dzień Pojednania
niedziela
'‫יום א‬
‫יום ראשון‬
środa
'‫יום ד‬
‫יום רביעי‬
sobota
'‫יום ז‬
‫יום שבת‬
wtorek
'‫יום ג‬
‫יום שלישי‬
poniedziałek
'‫יום ב‬
‫יום שני‬
Skróty, akronimy i słowa klucze
14 styczeń 2005 r.
Strona 12
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
piątek
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
'‫יום ו‬
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫יום ששי‬
dziecko (r. m. / r. ż.)
‫ילדה‬/‫ילד‬
drogi /-a, cenny /-a
‫יקרה‬/‫יקר‬
bogobojny
‫ירא שמים‬
‫יראת‬
wielce czcigodny
‫ישן‬
sędziwy wiek
‫ישר‬
uczciwy, bezpośredni, moralny,
sprawiedliwy
‫ ישר‬/ ‫ישרה‬
Uczciwa /-y, bezpośrednia /-y,
moralna /-y, sprawiedliwa /-y
zaszczycony
Cześć Jego Świątobliwości
‫יר''ש‬
‫כבוד‬
‫כבוד קדשת‬
'‫כ‬
‫כ''ק‬
‫כערער בערבה‬
samotność, rozdzielenie
‫כלו ימיו במבחר שנים‬
odszedł w najlepszym okresie życia
'‫כמ‬
nasz zaszczytny nauczyciel, Rabin
‫כבוד מורנו רבי‬
‫כסלו‬
Kislew (miesiąc kalendarza hebrajskiego)
Cześć jego znamienitemu,
wybitnemu nazwisku, lub
jego chlubnemu, znamienitemu nazwisku
(tytuł Rabina)
szacunek modlitwy
‫כבוד שם תפארתו‬
‫כש''ת‬
‫כבוד שם תפילתו‬
‫כש''ת‬
‫כשרה‬
skromna
Skróty, akronimy i słowa klucze
‫כמר‬
14 styczeń 2005 r.
Strona 13
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
‫כתר‬
korona
‫ל''ג בעומר‬
Lag Ba Omer, święto przypadające na
18. dzień miesiąca ijar
‫לא הגיע עליון בשנים‬
zmarł młodo
‫לב‬
serce
Od stworzenia świata
(służy do określenia “tysięcznej” liczby
roku hebrajskiego)
miesiąca
‫לבריאת עולם‬
‫לחודש‬
miejsce pochówku
nasz nauczyciel, Rabin
'‫לחו‬
‫לעלמים‬
do wieczności
zmarły
‫לב''ע‬
‫לכתר‬
ukoronować
Według skróconej daty (używana do
oznaczenia braku hebrajskiego
tysiąclecia; pisząc cyfry w roku
żydowskim, cyfra tysięczna jest często
pomijana; w tym przypadku,
przyjmuje się, że jest to cyfra 5, więc
rok zapisany 722 jest w istocie rokiem
5722.)
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
(‫לפרט קטן )ע''י תאריך‬
‫המנוח‬
‫לפ''ק‬
''‫מ‬
‫מקום קבורה‬
‫מ''ק‬
‫מורנו רבנו‬
‫מ''ר‬
przodkowie
‫מאבות‬
bardzo miły
‫מאד נעים‬
luminarz wygnańców
‫מאוד גדולה‬
‫מגיד‬
Kaznodzieja
Skróty, akronimy i słowa klucze
‫מאה''ג‬
14 styczeń 2005 r.
Strona 14
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫מורנו הרב‬
‫ מוה''ר‬/‫מהו''ר‬
‫מורינו הרב רבי‬
‫מהר''ר‬
nasz Nauczyciel, Rabin
‫מורנו הרב‬
‫מו''ה‬
nauczyciel sprawiedliwości
‫מורה צדק‬
‫מ''צ‬/‫מו''צ‬
pertraktacje
‫משא ומתן‬
‫מו''מ‬
‫מורינו ורבינו רב‬
‫מו''ר‬
‫מורנו הרב‬
‫מוה''ר‬
nasz nauczyciel i Rabin
Rabin, nasz nauczyciel, Rabin
nasz nauczyciel i nasz Rabin, Rabin
nasz nauczyciel, Rabin …
nasz nauczyciel i mistrz, Rabin ...
‫מורנו ורבנו הרב רבי‬
‫מוהר''ר‬
wspaniały, wyjątkowy (r. m.)
‫מופלא‬
wybitny (r. m.)
‫מופלג‬
zakończenie Szabatu
Motza-aj Jom HaKippurim, noc po
zakończeniu święta Jom Kippur
Motza-aj Jom Tow, noc po
zakończeniu święta
zakończenie świętego Szabatu;
sobotnia noc
‫מוצאי שבת‬
‫מוצאי יום הכפורים‬
‫מוציוהכ''פ‬
‫מוצאי יום טוב‬
‫מוציו''ט‬
‫מוצאי שבת‬
‫קודש‬
‫מוצש''ק‬
‫מורנו‬
nasz nauczyciel (prawdopodobnie
używane w odniesieniu do mełameda)
‫מותה‬/‫מות‬
śmierć
Skróty, akronimy i słowa klucze
‫מוצ''ש‬
14 styczeń 2005 r.
Strona 15
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
‫חלדו‬
doczesnego życia
miesiąc Aw
Wśród niewiast żyjących w namiotach
niech będzie błogosławiona
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
(‫מנחם אב )חודש אב‬
‫מנ''א‬
‫מן נשים באוהל תבורך‬
‫מנב''ת‬
‫מנחם אב‬
menachem/miesiąc Aw (miesiąc
kalendarza hebrajskiego, Aw)
jej działanie, czyny
‫מעשיה‬
jego czyny
‫מעשיו‬
‫מגזע ישר‬
z linii sprawiedliwych
‫מקדש מעט‬
mała synagoga
nauczyciel sprawiedliwości
‫מורה צדק‬
‫מו''ץ‬
‫מר‬
Pan
Marcheszwan (miesiąc
kalendarza hebrajskiego,
Cheszwan)
‫מרחשון‬
pani, kobieta (zamężna)
‫מרת‬
zwolennik ruchu Haskala
(oświecenie lub uczony, mędrzec,
człowiek oświecony; czasami
oznacza nauczyciela lub pisarza)
‫משכיל‬
‫משפחה‬
rodzina
zmarł
Niech światłość jego świeci
(oznacza, że dana osoba żyje)
Niech dusza jego spoczywa w Raju
Skróty, akronimy i słowa klucze
‫נפטר‬
'‫נ‬
‫נרו יאיר‬
‫נ''י‬
‫נשמתו עדן‬
‫נ''ע‬
14 styczeń 2005 r.
Strona 16
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Niech światłość jego świeci
(oznacza, że dana osoba żyje)
zmarł /-a
(eufemizm poetycki)
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
‫נרו יאיר‬
‫נתבקש בישיבא של מעלה‬
‫נבש''מ‬
‫נדיב לב‬
życzliwy
zmarł /-a
(eufemizm poetycki)
‫נ''ר‬
‫נדיבה‬/‫נדיב‬
Wielkoduszny /-a,
dobroczyńca, filantrop,
szczodry/-a (r. m. / r. ż..)
prawnuk & wnuk
(potomstwo, potomek)
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫נין ונכד‬
‫נקרא בישיבא של מעלה‬
‫נו''נ‬
‫נול''ע‬
‫נולדה‬/‫נולד‬
urodzony /-a
‫נושא ונותן באמונה‬
uzgodniony w zaufaniu
‫נחמד‬
miły, uprzejmy
‫ניסן‬
Nisan (miesiąc kalendarza hebrajskiego)
‫נכבד‬
szanowany
Odszedł /odeszła, zmarł / -a …
‫נפטרה‬/‫נפטר‬
'‫נפ‬
Odszedł /odeszła, zmarł / -a …
‫נפטרה‬/‫נפטר‬
'‫נ'פ‬
Odszedł /odeszła, zmarł / -a …
‫נפטרה‬/‫נפטר‬
'‫נפט‬
‫נפטרה‬/‫נפטר‬
Odszedł /odeszła, zmarł / -a …
‫נפש צעיר לימים‬
dusza młoda co do dni
‫נקטף‬
został zabrany
(zobacz ‫) אביב חלדו נקטף‬
‫נר לרגליו‬
(‫) ה‬
wzór do naśladowania
Skróty, akronimy i słowa klucze
14 styczeń 2005 r.
Strona 17
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
zastępca Kohena, Kapłana
(źródło nazwy “SEGAL”)
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
‫ סגן לכהונה‬/‫סגן לויה‬
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫סג''ל‬
Sukkot, Święto Namiotów (dzień
pierwszy)
'‫סוכות א‬
Sukkot, Święto Namiotów (dzień drugi)
'‫סוכות ב‬
‫סיון‬
Siwan (miesiąc kalendarza hebrajskiego)
Niech spoczywa w pokoju
‫עליו השלום‬
‫עוד לא הגיע בשנים‬
Nie dożył sędziwego wieku
‫עלם רך בשנים‬
młody mężczyzna
w przeddzień nowiu księżyca
‫ערב ראש חודש‬
‫ערב שבת קודש‬
wigilia Szabatu
tu spoczywa/ tu jest (był) pochowany
tu spoczywa/ tu jest (była) pochowana
‫ער''ח‬
‫ערב‬
przeddzień (czegoś)
wigilia świętego Szabatu
‫ע''ה‬
‫ערב שבת קודש‬
‫ פה נקבר‬/‫פה נטמן‬
‫פה נקברה‬/‫פה נטמנה‬
‫עש''ק‬
‫ פ נ‬/'‫ פ'נ‬/‫פ''נ‬
Purim
‫פורים‬
Pascha
‫פסח‬
tu spoczywa / tu jest (był) złożony
tu spoczywa / tu jest (była) złożona
sprawiedliwy i szanowny człowiek
‫פה טמון‬
‫פה טמונה‬
‫צדקה וחסד‬
‫צו''ח‬
‫צום גדליה‬
Święto Com Gedalia, Post Com Gedalii
Skróty, akronimy i słowa klucze
‫ פ‬/'‫ פ'ט‬/‫פ''ט‬
‫ט‬
14 styczeń 2005 r.
Strona 18
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
sprawiedliwego podstawy są
wieczne
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
‫צדיק יסוד עולם‬
‫צנוע‬/‫צנועה‬
skromna / - y
‫צעירה בימים‬
młoda co do dni
grób
wspólnota
(dosłowne znaczenie: święte zgromadzenie)
‫ציס''ע‬
‫קבר‬
‫קהל קדוש‬
'‫ק‬
‫ק''ק‬
‫קנתה‬
zasłużyła sobie
'‫ר‬
reb, raw
(tytuł honorowy, podobnie jak Pan)
raw, Rabin
Rabin
Rosz Chodesz, obchodzone z początkiem
każdego miesiąca
/‫רב‬
‫רבי‬
'‫ר‬
/‫ראש חודש‬
‫ראש חדש‬
'‫ ר'ח‬/‫ר''ח‬
(dzień przed nowiem księżyca, noc, kiedy
księżyc w nowiu widać po raz pierwszy i
kiedy zaczyna się nowy miesiąc)
Rosz Haszana, Nowy Rok (dzień
pierwszy)
'‫ראש השנה א‬
Rosz Haszana, Nowy Rok (dzień drugi)
'‫ראש השנה ב‬
‫רב‬
reb, raw
(tytuł honorowy, podobnie jak Pan)
‫ רבנים‬,‫רבן‬
Rabin (j. aramejski)
‫רבני‬
Rabinacki; Rabinista; uczony,
pobożny
młody /-a (r. m. / r. ż.)
rok (w roku)
święty Szabat
Skróty, akronimy i słowa klucze
‫ רכה בשנים‬/‫רך‬
'‫ רכה בשנ‬/‫רך‬
‫שנת‬/‫שנה‬
'‫ש‬
‫שבת קודש‬
‫ש''ק‬
14 styczeń 2005 r.
Strona 19
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
przewodniczący synagogi, przewodniczący
społeczności
rok
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
‫שליח צבור‬
‫שנת‬
‫שבע ימים‬
syty życia
‫שבק חי והלך לעלמים‬
opuścił życie doczesne i wstąpił do
wieczności
‫ש''ק‬
‫שחט ובדק‬
‫שבת קדש‬
‫ שו''ב‬/‫ש'ו'ב‬
‫שושן פורים‬
Szuszan Purim
‫שחט‬
rzeźnik, rzezak rytualny
Niech żyje długo i szczęśliwie, Amen
(używane w odniesieniu do Rabina)
.‫ש‬
‫שבט‬
Szwat (miesiąc kalendarza hebrajskiego)
Rzezak rytualny & kontroler
(szochet)
(dosłownie: rzeźnik oraz kontroler, np.
płuc)
‫ש''ץ‬
‫שבועות‬
Szawuot, Święto Tygodni
Szabat Kodesz
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫שיחיה לארך ימים טובים אמן‬
‫שליט''א‬
‫שם טוב‬
dobra chwała (dobre imię, dobra reputacja)
Simchat Tora, Radowanie się Torą
‫שמחת תורה‬
Shmini Aceret
‫שמיני עצרת‬
‫שמש‬
opiekun
rok /lata
‫ שנים‬/‫שנה‬
/‫שנה‬
‫שנים‬
rok / lata
Skróty, akronimy i słowa klucze
'‫שנ‬
14 styczeń 2005 r.
Strona 20
Odczytywanie hebrajskich
napisów na macewach
Słowa klucze, skróty i akronimy
Polski
Pełna nazwa zwrotu w
języku hebrajskim
Hebrajski skrót lub
słowo klucz/zwrot
‫תם‬
uczciwy, niewinny, prosty, doskonały
uczciwy i sprawiedliwy
‫תם וישר‬
uczciwa / -y, niewinna /-y
‫ תם‬/‫תמה‬
‫תמוז‬
Tamuz (miesiąc kalendarza hebrajskiego)
Niech dusza jego/jej zamknięta dobrze
będzie w woreczku życia
(błogosławieństwo dla zmarłych, oparte
na wersecie z pierwszej księgi Samuela
(25: 29); zwykle pojawia się u dołu
wszystkich nagrobków)
‫ תהיה נשמתו‬/‫תהי‬
‫)נפשו( צרורה בצרור‬
‫החיים‬
/‫תנצב''ה‬
‫ת'נ'צ'ב'ה‬
‫תענית אסתר‬
Taanit Ester, Post Estery
Tiszri (miesiąc kalendarza hebrajskiego)
‫תשרי‬
chwalebny
‫תתהלל‬
chwalić należy niewiastę, co boi się Pana
(zaczerpnięte z Księgi Przysłów (31: 30)
Skróty, akronimy i słowa klucze
‫אשה יראת ה' היא תתהלל‬
14 styczeń 2005 r.
Strona 21