1. No category

HIV’n maali?
•
•
•
•
HIV’n vaayrasa dhukuba AIDS uumu.
HIV’n Human Immunodeficiency Virus kan je’u bakka bu’a.
HIV’n vaayrasa dandeeyti qaamni ilma nama dhukkuba
ifirra ittisuuun laaffisu.
AIDS Acquired Immunodeficiency Syndrome bakka bu’a.
HIV’n yaroo hammatte dhibee AIDS taha.
“Dhugmaan HIV’n Dubartoota Hubaa?”
Hiv’n hawaasuma tahe keeysatti dubartoota ni huba. Adunyaa
keeysatti namoota HIV qaban keeysaa walakkan dubartoota.
Dubartoonni irra hedduun isaani hamma dhukkubsatanitti HIV
qabaachuu ifirratti hin beekan.
Waa’ee HIV ifatti baasanii haasawuun namatti jabaata. Irra hedduun
ummataa, yo HIV qabaatte akka waan badii hojjateetti amanan.
Gariin keenya nama tokko qofatti ida’amuun yokaaniis wajji rafuun
akka waan nu dandamachiisutti amanna. Gariin keenyaas dhiira
dhiiraa wajji raftu (bukkee) qofaa HIV’n qaba jenneeti amanna taha.
Kuni dhugaa miti. Dubartoonnis HIV arkachuu ni dandeyan.
Akkamitti HIV’n dubartoota qaba?
Karaaleen beekkamoon HIV’n dubartootaa fii dhiira ittii qabu:
• Kondomaan maletti dhira yokaanis dubartii wajji rafuu, karaa fi karaan maletti.
• Marfee/ lilmee diraagaan diratan waliin itti fayyadamuu dhaan. Yokaaniis marfee takkatti fayyadamanii
qaama tumachuu fi gurra urachuu dhaan.
• Yo garaa qabnaattee,yaro cimimfattu, deeysuu fii luuysiftu/hoosifte vaayrasni HIV ilmo garaa jirtutti dabruu
dandaya.
• Dhiiga nama biraa neqachuu dhaan. Kanadaa keeysatti, dhiigni gumaafame marti HIV irra qulqulluu
tahuun isaa xinxalamullee, biyyoonni hedduun dhiiga dhiheeysan xinxala dhiigaa hin godhan taha.
HIV’n vaayrasa laaftutti nama qabuu miti. Ciniinsa bookee irraa, dhungachuu irraa, saanaa fi kubbaayyaa
qooddachuu yokaaniis nama HIV qabu tajaajiluu irraa sitti hin dabru.
“HIV qabaachuu koo akkamittin beeka?”
Ummanni HIV qaban , osoo hin dhukkubsannee baroota hedduu dhaaf jiraachuu dandayan.
Karaan tokkichi HIV qabaachuu fi qabaachuu dhaba kee ittiin beeytu, dhiiga kee xiinxala HIV goosisuu dhaani.
“Garaahiin Qaba. Xiinxala HIV godhachuu dhaan qaba?”
Yo HIV qabaattee, garaa kan qabdu tahe, hireen vaayrasni ilmoo garaa jirtu tti dabruu dhibbarraa harka 25% .
Wanni nama gammachiissuu wallaansi jiraachuu dha. Qorichi feesisu arkamnaan, gaaga’ama ilmoon tee HIV
dhaan qabamuu dhaa akkaan irrisuutu dandeyama. Yo osoo ilmoon garaa jirtu xiqqoo, dubartiin HIV
qabaachuu fi dhaba isii beeyte, hiree hedduu qabaachuu dha dandeeysi.
“Xiinxala HIV godhachuu irraa sodaan qaba.Akkamittiin Xiinxalaaf if
qopheeysa?”
Xiinxala HIV godhachuun murtii cimtuu dha. Osoo xiinxala hin godhanne duratti, yaroon keeysa jirtu yaroo irra siif
mijjooytuu tahu isii murteeyfachuu akka dandeeysuuf gorsaa HIV dubbisi. Guyyaa Xiinxala godhattuu fii guyyaa
bu’aa xiinxalaa dhageeyfattu, hiriyaa amanamaa yokaaniis fira kee if wajji fiduun si barbaachisa taha.
“HIV Xiinxala godhachuu dhaaf filmaanni niin qabu maali?”
Xiinxalli HIV martinuu tola. Bu’aan xiinxalaatiis iccitiidha.
Xiinxalli HIV gosa sadihiitu jiraa.
• Maqaa hin qabnee (Anonymous Testing) bakka murtooytuu qofatti godhamuun
dandayama. Koodii malee, maqaa keeti tti hin fayyadamne. Si qofaatu bu’aa xiinxalaa
bara. Winnipeg keeysatti, bakka Nine Circles Community Health Centre (940-6000) ja’amtutti
godhamu dhaa tu dandayama. Winnipeg’n ala bilbila- tolaa 1-800 782 2437 bilbilii bakka
xiinxala itti godhachuu dandeeysu adda bari.
• Xiinxala maqaan malee ( koodiitti fayyadamuu ) Xiinxalli kun doktooraan godhama. Koodii
malee, maqaa keeti tti hin fayyadamamu. Ati fi doktara kee qofaatu koodii beeka. Doktorri
kee bu’aa xiinxala keetii yaroo baree, galmee fayyaa teeti keeysatti galmeeysa.
• Maqaa keetiin fayyadamuu (Nominal Testing) Xiinxalli doktoraan godhama. Maqaan kee
gara laabaraatooriitti ergama, bu’aan xiinxalaa galmee fayyaa teeti keeysatti galmaawa.
Osoo xiinxala hin godhanne duratti, Xiinxala godhachuu dhaaf gaafatte hayyamuu tu sirra jira.
“Yoon xiinxala HIV godhachuu dhaaf murteey fadhe maaliin jaarsa
yokaan golii (partner) kiyyatti hima?”
Jaarsa yokaan golii ifii tti waa’ee HIV dubachuun ni jabaa tti. Jaarsi yokaan goliin kee akka waan
isa/ isii hin amannee tti fudhata/fudhatti taha, yokaaniis akka waan ati nama biraatii wajji rafaa
jirtuu tti yaaduun ni mala.
Yaadhadhu bu’aan xiinxala martinuu iccitii akka tahe. Yoomii fii akkamitti akkaa Jaarsa/golii keetitti
himtu murteeyfachuu dha dandeeysa. Akkamitti Jaarsa/golii keeti wajji, waa’ee kana irraa akka itti
haasawuu barbaaddu yaroo gayaa fudhadhuu itti yaadi. Gorsaan HIV gargaarsaa fii yaada
hamma tokko akka siif tilmaamu dubbisuu ni dandeeysa.
“Yooniif bu’aan xiinxalaa akkaan HIV hin qabne garsiise hoo?”
Yoo bu’aan xiinxala keeti HIV irraa nagaya tahe, deebitee xiinxala godhachuu dhaa tu si
barbaachisa taha. Yaroo HIV’n nama qabe rraa kaasee, bu’aa xiinxala kan dhugaa arkachuu
dhaaf hamma ji’a jaha fudhachuu dandaya.
“Yooniif bu’aan xiinxalaa akkaan HIV qabu garsiise hoo?”
Yaroo bu’aa xiinxalaa arkatte sodaa dhaa fii jeeqamuutu sitti dhagahama taha. Gorsaa HIV
dubbisuun gargaara siif taha. Dubartoonni HIV qaban baroota heddu dhaaf fayyaa dhaan
jiraachuu dandeyan. HIV qabaachuu kee beekuun gargaarsa siif tahu dandeya. Akkaataa itti if
tajaajiltu, murteeyfachuu dhaa fi filachuu siif aanjeeysa.
Tin’isa Hawaasaa (Community Resources)
Gorsaa, fii gargaarsa tajaajila HIV arkachuuf:
Winnipeg keeysaatti 940-6000 bilbili.
Winnipeg’n ala 1-888-305-8647 bilbili.
Odeessa caalaatti arkachuuf kanneen garjaletti barreeyfaman qunnami:
Winnipeg Keeysatti: Bilbila Odeessi AIDS/STI 945-2437 bilbili, yokaniis www.serc.mb.ca dheqii laali.
Barandon keeysatti: Bilbila Odeessi AIDS/STI 1-800-782-2437 bilbili, yokaniis emaili kanaan qunnami.
[email protected]
Bilbilaa fii daawwiin (visit) keeysan tola, Odessi si qofaaf, icciti dhaasi.
Produced, developed, and translated by the Improving Access
Project, Sexuality Education Resource Centre and Nine Circles
Community Health Centre, 2009.
OROMO
Revised with the permission of the AIDS Committee of Toronto
(ACT).
Funded by AIDS Community Action Program, Public Health
Agency of Canada. The views expressed herein do not
necessarily represent the views of the Public Health Agency of
Canada.