fid laj{k.k o losZ{k.k dsanz] Plant Protection and Surveillance Unit,

fid laj{k.k o losZ{k.k dsanz]
Plant Protection and Surveillance Unit,
fdVd’kkL= foHkkx]
Department of Entomology,
MkW-iatkcjko ns’keq[k Ñf”k fon;kihB] vdksyk&444 104
Dr. Panjabrao Deshmukh Krishi Vidyapeeth, Akola-444 104
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fid laj{k.k lYyk ¼uksOgsacj]2014½
1- dik’khoj rqMrqMs ;k fdMhaUkha vk-uq-la-ikrGh xkBrkap ¼2 rs 3 rqMrqMs izfr iku½ fu;a=.kklkBh]
vWlhVkehizhM 20 VDds 1 xWze fdaok vWlhQsV 75 VDds 7-8 xWze 10 fyVj ik.;kr ?ksÅu
Qokj.kh djkoh2- losZ{k.kkvarh dik’khoj ika<jh ek’khus vkfFkZd uqdlkuhph ladsr ikrGh xkBrkap ljkljh 8&10
izkS< ek'kk fdaok 20 fiYys izrh iku vk<Gqu vkY;kl fu;a=.kklkBh vW>kfMjsfDVu 1500
ihih,e 50 fe-yh- fdaok vWlhVkfeizhM 20 VDds HkqdVh 2 xzWe Fkk;ksEksFkksD>ke 25 VDds
HkqdVh 4 xzWe fdaok Vªk;>ksQkWl 40 b- lh 20 fe-yh- fdaok MsYVkesFzkhu 1 VDds + Vªk;>ksQkWl
35 VDds 20 fe-yh- 10 yhVj ik.;kr felGwu Qokj.kh djkoh3- dik'khoj yky o yksdjh dksGhpk izknwHkkZo fnlqu ;sr vkgs- gh fdM vkdkjkus lq{e vlqu dksGh
ikukrhy jl 'kks"k.k djrkr- yky dksGhaauh jl 'kks"k.k dsysyh ikus ykylj rkacMh gksrkr rj
yksdjh dksGhuh jl 'kks"kysY;k ikukoj ika<qjds dslkG pVVs iMrkr- ;k fdMhpk ikznqHkkZo
vk<GY;kl Mk;dksQkWy 18-5 VDds 54 fe-yh- fdaok Lik;jkseslhQsu 22-9 VDds 12 feyh- fdaok QkstsykWu 35 VDds 35 fe-yh- ;kiSdh dks.kR;kgh ,dk fdVduk’kdkaph 10 fyVj
ik.;kr felGwu Qokj.kh djkoh4- vyhdMs >kysY;k la’kks/kukuqlkj chVh dik’khlkBh [kkyhy ,dkfRed fdM O;oLFki.k lapkph
f’kQkjl dj.;kr vkyhs%
 ‘ksrkph LoPNrk Eksghe o ekpZ@,fizy e/ks tfeuhph [kksy ukaxj.kh
fi-la-o l-dsa-]fd-fo-]MkW-ia-ns-Ñ-fo-] vdksyk] uksOgsacj]2014
1
 dik’khP;k lkscr edk] poGh] >saMw] o ,jaMh ;k feJ lkiGk fidkph ,d vksG
 fid mxo.kh uarj 105 fnolkauh 5 VDds fuacksGh vdkZph Qokj.kh
 fid mxo.kh uarj 115 fnolkauh Vªk;dkxWekVkW;Mh;k CWkDVªh ;k ijksithoh fdVdkph 1-5 y{k
vaMh ;kizek.kkr izlkj.k
 fid mxo.kh uarj 125 fnolkauh ika<&;k ek'kkP;k fu;a=.kklkBh gsDVjh 10rs 12 fioG;k
fpdV lkiG;kapk okij
 fid mxo.kh uarj 140 fnolkauh Fkk;ksfMdkcZ 75 VDds 1 fdyks 500 fy- ik.kh ;kizek.kkr
Qokj.kh
 cksaM vG;k o fdMxzLr Hkkxkpk uk;ukV
 fdMhauh vkfFkZd uqdlkuhph ladsr ikrGh xkBrkap f’kQkj’khizek.ks jklk;fud
fdVduk’kdkapk okij
5- rqjhojhy ‘ksaxk iks[kj.kk&;k vG;kaP;k ¼?kkVsvGh] filkjh irax o ‘ksaxs ek’kh½ fu;a=.kklkBh
[kkyhy dks.kR;kgh ,dk fdVduk’kdkph 10 yhVj ik.;kr felGwu Qokj.kh djkOkhDyksjWaVWªfuyhizksy 18-50 VDds @ 3 feyh]
bFkh;kWu 50 VDds izokgh 20 feyh]
¶YwkcsaMkekbM 39-35 VDds @ 2 feyh- ?kkVsvGhP;k fu;a=.kklkBh ,p,uihOgh 2-0 VDds
,,l ;k fo”kk.kqtU; tSohd fdVduk’kdkph 250&500 feyh izrh gsDVjh Qokj.kh djkohQokj.kh dsY;koj 8 & 10 fnol ‘ksaxk rksaMw u;sr6- gjHkjk fidkoj ?kkVs vGhus vkfFkZd uqdlku ladsr ikrGh xkBY;kl ¼ ljkljh 1 vGh izrh
feVj vksGhr fdaok 5 VDds ?kkV;kps uqdlku ½ f’kQkj’khr jklk;fud fdVduk’kdkaph 10
fyVj ik.;kr felGwu lk/;k ¼uWilWd½ iaikus Qokj.kh djkoh- fDukyQkWl 20 VDds izokgh
20 feyh fdaok bekesfDVu cas>ks,V 5 VDds 3 xzWe fdaok MsYVkesFkzhu 2-8 VDds izokgh 10
feyh fdaok yWaCMk lk;gWyksesFkzhu 5 VDds izokgh 10 feyh fdaok DyksjWaVªWfuyhizksy 18-5 VDds
izokgh 2-5 feyh
7- gjHkjk fidkoj tfeuhrhy jksis dqjr.kk&;k vG;kapk ikznqHkkZo jksikvoLFksr vk<Gwu ;srks vG;k tfeuhe/;s jkgqu fc;k.;kapk vadqj [kkrkr rlsp jksikpk tfeuh yxr [kksMkpk Hkkx
dqjrMrkr- vG;k Qqxysys nk.ks iks[kjrkr- R;keqGs nk.;kph mxo.k gksr ukgh- vkWDVksacj
efg.;kr tksjkpk ikÅl vkY;kl ;k fdMhpk izknqHkkZo deh gksrks- udqtysY;k ‘ks.k[krkpk
‘ksrkr okij dsY;kl ;k HkaqX;kpk izknqHkkZo ok<rks rjh ;k fdMh-P;k fu;a=.kklkBh
Dyksjik;jhQkWl 20 VDds izokgh 37-50 feyh ;k fdVduk’kdkaph 10 fyVj ik.;kr ?ksÅu
fi-la-o l-dsa-]fd-fo-]MkW-ia-ns-Ñ-fo-] vdksyk] uksOgsacj]2014
2
iaikps uks>yph fVdyh dk<wu jksikoj gs nzko.k Vkdwu nzko.k tfeuhr eqGki;Zar tkby vls
djkos8- Tokjhoj d.klkrhy tkGs dj.kkjh vGh] dslkGvGh rlsp ?kkVs vGh pk izknqHkkZo fnlwu
vkY;kl fu;a=.kklkBh dkckZjhy 10 VDds HkwdVh 20 fdyks izrh gsDVjh /kwjG.kh djkoh9- /kkukojhy ridhjh rqMrqM;kaps fu;a=.kklkBh Vªk;>ksQkWl 40@20 VDds 12-5 & 25 fe-yhfdaok bFkksQsuizkWDl 10 VDds izokghs 15 feyh fdaok ¶yksfudWfeM 50 VDds nkusnkj 3 xzWe
fdaok vWlhVkehizhM 20 VDds 2 xzWe fdaok cqizksQsthu 25 VDds izokghs 16 feyh 10 fyVj
ik.;kr felGwu Qokj.kh djkoh - /kku jksikaph yko.kh ;ksX; varjkoj dsY;kl ridhjh
rqMrqM;kaps ok< jks[k.;kl enr gksrs10-
gqqeuh vGh gh cgwHk{kh fdM vlwu fgpk izknwHkkZo dik’kh]
lks;kchu] Tokjh ] ml] Hkwbeqax] dkank b fidkoj gksm ‘kdrksln;fLrrhr dik’kh] lks;kchuph >kMkph ikus
fioGh iMwwu
lqdrkr- v’kh >kMs vk<GY;kl >kM miMwu eqGs dqjrMysyh
vkgsr dk rh ikgkoh rlsp miMysY;k >kMk[kkyhy 2 rs 3 bap [kksy ekrhr gqqeuh vG;k
vkgsr dk rs ‘kks/kkO;k] vG;k fnlY;kl o y{k.kh; ikznqHkkZo vlY;kl fu;a=.kklkBh [kkyhy
fdVduk’kdkapk okij djkokHkwbeqax &
dkcksZ¶;wjkWu 3 VDds nkusnkj 33-30 fdyks fdaok QksjsV 10 VDds nkusnkj 25 fdYkks izrh
gsDVj [kksMkatoG tfeuhr vksykok vlrkauk ekrhr felGw n;kos]
ml &
1- QksjsV 10 VDds nkusnkj 25 fdYkks izrh gsDVj [kksMkatoG tfeuhr vksykok vlrkauk
ekrhr felGwu n;kos
2- fQizksuhy 40 VDds + bfeMWDyksfizM 40 VDds nkusnkj 5 xzWe 10 fyVj ik.;kr ?ksÅu
nzko.k [kksMkatoG Vkdkos
3-dkank &
Dyksjik;jhQkWl 20 VDds izokgh 50 feyh 10 fyVj ik.;kr ?ksÅu nzko.k [kksMkatoG
Vkdkos
fi-la-o l-dsa-]fd-fo-]MkW-ia-ns-Ñ-fo-] vdksyk] uksOgsacj]2014
3
la=k%
1- QGkrhy jl ‘kks”kd dj.kk&;k iraxkps O;oLFkkiu %
 izdk’k lkiG;kapk mi;ksx djkok fo”kkjh vkeh”kkapk okij djkok- R;klkBh 10 fyVj ik.;kr 1000 xzWe xqG vkf.k yscy
Dyse fdVduk’kd felGwu vkeh”kkaps nzko.k r;kj djkos- lk/kkj.k 250 fe-fy- nzko.k
eksBs rksaM vlysY;k MC;kr Vkdqu rs >kMkoj v/kwu e/kwu fBd fBdk.kh nj 10 >kMkekxs
1 ;kizek.ks Vkaxkosr- R;klkBh fjdkE;k >kysY;k fdVd uk’kdkaP;k MC;kpk okij djrk
;sbZy la=k cxhP;kP;k uftdP;k ifjljkrhy ;k fdMhaP;k vGhps iwjd [kk| ouLirh tls
xqGosy] okluosy fdaok rRle r.ks ;kapk uk;ukV djkok- [kkyh iMysys QGs fu;fer
ospwu [kM;kr iq:u Vkdkohr jk=h 7-00 oktrkps njE;ku vksylj dpjk v/kwu e/kwu tkGwu ckxsr /kwj djkok-ijarw
;keqGs >kMkauk btk gks.kkj ukgh ;kph dkGth ?;koh2- la=kojhy ikus iks[kj.kk&;k vGhP;k fu;a=.kklkBh vGhpk izknqHkkZo fnlrkp dkcksZ¶;wjkWu 3
VDds nkusnkj 50 fdyks fdaok QksjsV 10 VDds nkusnkj 25 fdYkks izrh gsDVj [kksMkatoG
tfeuhr vksykok vlrkauk felGwu n;kos fdaok bfeMkDyksfizM 17-8 VDds 1-5 rs 2-0
feyh izfr 10 fyVj ik.;kr felGqu Qokj.kh djkoh
3- la=k fidkoj lk;Vªl flyk ;k fdMhapk y{k.kh; IzkknqHkkZo vk<Gqu vkY;kl fu;a=.kklkBh
Fkk;ksEksFkksD>ke 25 VDds HkqdVh 1 xzWe fdaok bfeMkDyksfizM 17-8 VDds 1-5 rs 2-0 feyh
fdaok fefFky fMeWVkWu 25 VDds izokgh 10 fe-yh izfr 10 fyVj ik.;kr felGwu Qokj.kh
djkoh- vko’;drsuqlkj nqljh Qokj.kh 10 fnolkP;k varjkus djkoh4- la=k fidkoj dkGh ek’khpk ¼dksG’kh½ y{k.kh; izknqHkkZo vlsy rjp fu;a=.kklkBh
fiYykoLFksr fefFky fMeWVkWu 25 VDds izokgh 10 fe-yh izfr 10 fyVj ik.;kr felGwu
Qokj.kh djkoh- vko’;drsuqlkj nqljh Qokj.kh 10 fnolkP;k varjkus djkoh5- la=k fidkoj ekO;kpk y{k.kh; IzkknqHkkZo vk<Gqu vkY;kl fu;a=.kklkBh Mk;esFkks,sV 30
VDds izokgh 10 fe-fy- fdaok eksuksdzksVksWkQkWl 36 VDds 30 feyh fefFky fMeWVkWu 25
fi-la-o l-dsa-]fd-fo-]MkW-ia-ns-Ñ-fo-] vdksyk] uksOgsacj]2014
4
VDds izokgh 8 fe-yh izfr 10 fyVj ik.;kr felGwu Qokj.kh djkoh- vko’;drsuqlkj
nqljh Qokj.kh 10 fnolkP;k varjkus djkoh6- la=k fidkoj dksGhpk y{k.kh; IzkknqHkkZo vk<Gqu vkY;kl fu;a=.kklkBh Mk;dksQkWy 18-5
VDds 27 fe-yh- izfr 10 fyVj ik.;kr felGwu Qokj.kh djkoh- vko’;drsuqlkj nqljh
Qokj.kh 10 &15 fnolkP;k varjkus djkoh
7- la=k fidkoj ikus [kk.kk&;k vGhP;k y{k.kh; IzkknqHkkZo vk<Gqu vkY;kl fu;a=.kklkBh
fDoukyQkWl 25 VDds 30 fe-yh- izfr 10 fyVj ik.;kr felGwu Qokj.kh djkohvko’;drsuqlkj nqljh Qokj.kh 10 fnolkP;k varjkus djkoh
fVIk%1- oj Qokj.khlkBh fnysys fdVduk’kdkaps izek.k lk/;k iaiklkBh vlwu ikoj
iaiklkBh gs izek.k rhuiV djkos
2-Qokj.kh dsysY;k {ks=koj 8 rs 10 fnol tukojs pk: u;s‘ksrdjh ca/kquh mijksDr mik;;kstuk dsY;kl vkiY;k ;s.kk&;k [kjhi gaxkekrhy
fidkaoj fdMhapk izknqHkkZo deh gks.;kl cjhp enr gksbZy- vf/kd ekfgrhlkBh izR;{k LakidZ
djkok- ofjy fdMhackcr lfp= ekfgrh fon;kfiBkPks ladsrLFkG pdkv.ac.in/Pest
Situation During 2013-14 in Major Crops in Vidarbha Region oj miyC/k vkgs-
eq[; fid laj{k.k vf/kdkjh
fid laj{k.k o losZ{k.k dsanz
MWk- ia- ns- d`- fo-] vdksyk
fi-la-o l-dsa-]fd-fo-]MkW-ia-ns-Ñ-fo-] vdksyk] uksOgsacj]2014
foHkkx izeq[k
fdVd’kkL= foHkkx]
MWk- ia- ns- d`- fo-] vdksyk
5