1. No category

LUGBARA LANGUAGE
ANGU MILE ANDRILE WANGI OZOO NI MBA NA (3) SI KPERE MBA TOWI(5) SI
UGANDA MA EGA ANDRA ETU NI’DEZU RI MA ALEA ELI 2015 SIRI
District ‘dule Uganda ma ega ANDRA ETU NI ‘DEZU RI-A ‘diyi-moyo’i, Arua-‘I, Maracha,
Nebbi, Okoro, Adjumani, Yumbe, Koboko, Terego azini Zombo ‘i.
Wangi ozoo ni e’dozu mba 3 si cazu mba 5 siri wangi ambu ndeni Uganda-a ri-i.
Arakala Uganda National Meteorological Authority ni Ministry yii ni azini afa ama ageia ri be ri
eji emini angu mile andrile ri ni,- ece kini drile-ba ci ega ‘di ni ozoo esuzu lele ri ma ageia wangi
‘disi. Te sawa ‘disi ozoo ni oyii were-were angu oliza ru ‘diyi ma alea etuka be driza ru indi.
Ozoo wangi ‘disi ri nga ‘di angiri ndeni ara mba 4 ma agandua kaniku asiria dika ozoo ni nga ‘I
omviru e’dozu araa mba 6 ma agandua le ru-eli ‘disi.
ANI EMBATA NI FELE RI ‘DINILE:
1. EGA AGRIKACA NI NYAKA TAMBAZA BE RI-A
Esa ki ori sawa ‘dupi angiri kazu ekile anya le, mucele, ondu, kaka, olaa, maku yi drio ru
ozoo ni e’doria, azini ori kapi mbelea-ekile kaiko le, nyanya le, tibi ini le ‘diyi ozoo ni
muria ‘dita be drile.
Emi ma osi pari ozoo yii etata ni razu ‘diyi amvu alea si ci.
Emi ma siki nyaku lainisi ecopi nyaku ozoo yii etata ni te ‘ye ojile/wule ri atrizu angu
eluza yi ma alea azini angu uru ‘diyi ma alea si ci.
Esa ki aise iribi ru anyapa yini pati pie dika emba ki sale oku ‘diyi ma ta ci.
Emi ma oa mile si azo ogaliria azini o’bu yini nga fele anyapa yini ri atrizu.
Woro risi, ba a’I agu amvu ‘yaa pi ‘diyi ni wangi ozoo ni emupi ‘diri ayuzu ori muke
kapi angiri ‘diyi sazu treyi geriko muke amvu ‘yazu ri ma ayuza si.
2. OCOKO OZOO NI EJILE RI MA AZAKOZU
Le emi ma ni ra kini drile onzi eco e’daru ocoko fezu esele ndundu si wangi ‘di ma alea
ra
Eceta si ozoo yii etata eco nga angu eza pari azi ‘diyi ma alea agu azi yi ofuzu azini lonyi
ezazu ra.
Oli akuku erifura be ri eco nga vini angu eza azini ovi pie-ani le agu ma oaki ngonde mile
si ‘ba ada ma edri aviza atrizu lonyi te lee pi yi ezapi ri pie.
‘Ba a’I drice’ba enyatia, Sub county, azini District Disaster management Committee
memba yini o’duko drile onzi ni angu mile ni ejile ozoo si ri edrizu ongulumu/amuti
National Emergency Coordination and Operation Centre ni – ‘di ofisi prime minister niri
ma palea treyi simu Namba ofele ku 080017777 ma alea si.
Ka Oa ovi niri-a
Le drice ‘ba arakala ndundu alea ‘diyi ma oru ki o’bi ongulumu-a ‘diyi afa ovi atripi
omvele Lightening conductors/arrestors yi osuzu Jo o’bi ni ekile sukulu azini arojo yi ma
dria si ci dika vini eyi vele akua si.
Le emba’ba ma neki kilili ru sukulu anzi ma anviki pari avizu wala ri-a kaniku ma zi ki
eyi pati vutia sawa ozoo ni Oiyizu risi ku-ovi ni muzu yi sozuku.
Le emi ma bi aya sawa ovi ni afizu risi ku a’dusiku niri eco fee ovi ma aci afiii pi agogoa
ri ni emi sozu ra.
O’du vu si mi eri Radio bile ndu liza fele ovi atrizu ri ma vuti obizu ani beni.
3. YII, ACI AZINI ACI ELECTRICITY NIRI MA OFUZA
Emi ma eka ki otuta aci ofuzu omgbo capiri si
Emi ma saki pati yi oce pie yii a’di ma ageaia ci agu yi muzu yii mile ezazu ku beni-dika
emi ma eka o’bi yi yii ondi mvuzu ku.
Emi ma eka o’bi yi ozoo yii tambazu akua ayuza ru, azini ‘bule alea amvua, dam-a azini
‘bule gale yii ni atizu anyapa ni mvuza ru azini nyaka ezozu.
4. EGA NZILA NI, AZI AZINI ACIPA NIRIA
Ozoo ngapi ‘dipi enyia lele ri ma ageia ri nga ‘di paleko vusi, eco nga fee ozoo yii etata
ni angu eza pari azi ‘diyi ma alea -tutu ni akuambu Kampala niri-a azini town azi ‘diyi
ma alea. Ani le emi ma ‘du geriko ‘diyi azani kozu :Le drice ‘ba town-a ‘diyi ma edeki Pari ozoo etata ni razu ri mgbo yii ni atizu nzila dria
ku beni
Oli lipi okpo si ri eco nga li jo dri yi onze zu dika jo sile kongolo ku diyi nyozu vaa;
Le drice ‘ba L.C ni enyatia ‘di ma oru ki o’bi yi azi alata niri ngazu eyi vele enyatia cici.
Amuti nzila azi ngapi “Road Authority” ma eciki ti azi ngazu amuti simu pati/baka osepi
nzila tia ‘diyi be azini company aci pati/waya osepi nzila tia ‘diyi be otuta ngazu ocoko
ma dritezu ngonde ni ‘bazu ci sawa ozoo ‘dipi ambu ri ni eyi vele onyi-afa yi ezazu ri ma
azakozu.
Le emi ma nze cinya ki/nyaku turu pi pari ozoo yii ni razu ri ma alea ri amve ozoo yii
etata ni razu ani ra beni.
5. ALATA DRIA
Le agu alata azi ngapi ri ma aciki azo efuupi wangi ozoo niria ekile malaria le,
cholera/arika le, biharzia le azini typhoid le ‘diyi andrizu ci azini azo ango ambiza si agu
yi bii pi tu Asthma le ‘diyi pie azini azo afa ekile fu-aji lezu ku-“allergy” le ‘diyi pie ri si.
‘Ba ‘ai drice ‘ba arojoa ‘diyi ni aroyi ‘bazu arojoa ci azo eco pi efuu pi ri atizu ani beni.
Le ma fe ki agu yini embata geriko radio-a si okpo ru azini ma aruki agu yi emba yiyia
atrizu ri ayuzu ci,
Ma voki angu dupi ri ra
Ma o’be ki afa –jo ti be mgbo yii ni atizu ‘diyi ra
Ma tuki angu bule ru akua ageia ‘diyi ma dri ci-azini ma asiki yii atii pi ‘diyi razu ra azo
malaria niri omvizu
Le emi ma ‘du alata azini ati ma e’yo akua azini sukulua ri okpo ru.
Asizu: Ozoo andrile ‘diri le ‘yeta ta siipi ra ni sawa lele ri ma alea dika obi ta sii pi ra ni si –
o’duko fele ‘di ma orodri esuzu.
Le o’bi ma ayu ki o’duko angu mile andrile ri azi ngale wangi ozoo siri otuzu lonyi esuza ma
omgbo otuzu azini edri nyaza onulumua ri ‘bazu ci ka eyi vele akua si.
Amuti Uganda National meteorological Authority niri nga mu drile angu mile ma ojata andri
dika o’duko ‘yeke ta siipi ra ri fezu agu eri ayupi o’du vu si ‘diyi ni.
#O’duko ‘diri ejipi emimi ri amuti Uganda National Meteorological Authority niri i.