Reinglede
magasinet KJÆRLEIK PÅ STORTINGET PÅSKE ESPEN KLOUMAN HØINER ETTER TRAGEDIEN Rein glede 2014 56 57 PASSAR REINEN Elskar yrket sitt Ho kunne ikkje tenkt seg å gjere noko anna. Å gjete 3000 rein er dagleg kost for denne jenta. Tekst og foto: Line Sandvik DRIVE REIN: Når dei fyrst har funne reinsdyrflokken, driv dei den mot nye beitemarker. HALLINGDØLEN PÅSKEMAGASINET 2014 PÅSKEMAGASINET 2014 HALLINGDØLEN 58 59 Alle har lyst til å drive med rein. Og dei er kjempestolte over det. May Kristin Haugo MIL ETTER MIL på aude skuterløyper. Gjennom vinterskog, over islagde vatn og opp på dei kvite, stille fjelltoppane. Så er det å sirkle litt rundt for å få auge på dette fjellets kronprins. Det kan virke som om reinen gøymer seg i snøen mellom fjelltoppane. Men plutseleg dukkar flokken på om lag 100 dyr opp – ut av ingenting. Som eit spøkelse. Og med mjuke bevegelsar spring flokken som om den var eitt einaste dyr. Slynger seg bortover fjellet, nedi søkket og oppover dei bratte, snøkledde viddene. Det gjeld å vere på rette plassen med snøskuteren. Reinen trekkjer heile tida til fjells. No skal dei drivast ned frå fjellet for å krysse dalbotnen. Før dei kjem over på neste fjell i Vassfaret. Til vinterbeitet. Snart er reinen leia innpå tråkket der dei andre, nesten 3000 dyra, har gått før dei. ROSA LASSO: Reingjetarlærlingen til Filefjell Reinlag fekk rosa lasso av kollegaene til jul. HALLINGDØLEN PÅSKEMAGASINET 2014 – DET ER MYKJE VERRE å flytte ein liten flokk enn ein stor på tusen dyr. Ein stor flokk går rolegare, seier reindriftslærling May Kristin Haugo. 19-åringen frå Ål har vore reindriftslæring i Filefjell Reinlag sidan i haust. Reindriftarane flytta ein flokk på 300 rein dagen før. Dei siste dyra av ein flokk på 3000 dyr. Men så braut det ut ein liten flokk på om lag 100 dyr undervegs. Dei drog rett opp på Raudalsfjellet att. Der dei nett kom frå. No skal gjetarane hente desse dyra att. For å få dei til vinterbeitet på Hedalsfjellet. May Kristin Haugo frå Opheim i Ål har valt eit svært utradisjonelt yrke. Då ho gjekk grunnkurs naturbruk på Lien landbruksskule på Torpo, fekk ho vere utplassert hjå Filefjell Reinlag ein dag i veka siste halve året. Ho vart svært fascinert. Før jul hadde ho skogbruk som fag. – Men eg sakna å jobbe med dyr. Me var og såg på reinslaktinga før jul. Og då tenkte eg at det var noko eg ville prøve. Å vere reingjetar. Eg hadde aldri høyrt om det eingong før eg starta på Lien, seier den vevre ungjenta. At denne vesle frøkna lett handterer snøskuterar fylt av kraftige hestekrefter, like lett som ho styrer store reinsflokkar på mange tusen dyr i ugjestmildt terreng, kan ein ikkje sjå med det same. Men etter ei lita stund, anar me at jenta har vilje. På ein svært positiv og lugn måte. Det likar dei andre reingjetarane. – May Kristin gjer i tillegg det me seier til ho. Det er viktig. Ho står ikkje tilbake i forhold til andre me har hatt. Tvert om, seier reingjetar og kollega Henning Perlestenbakken og fyller bensin på skuteren. Det trengst. For dei skal køyre langt i dag. KVA FOR 17-ÅRING vel å reise til Kautokeino for å lære om reindrift? May Kristin fann ut at dette faktisk var eit av vala ho kunne ta etter eit år på Lien. Ho hadde vorte så godt motteken av Filefjell reinlag under utplasseringa, så ho ville prøve seg med meir skulegang – retta mot reindrift. Men at ho skulle møte ei undervisning som gjekk føre seg på samisk – og at alle bøkene er skrivne på samisk, var ho ikkje heilt klar over på førehand. Ho måtte faktisk ta samiskkurs før ho starta. – I Kautokeino er alle som går på reindriftlina samiske. Rettare sagt er alle i Kautokeino samar, smiler ho. Men lærarane var greie og snakka norsk i timen og omsette bøkene så godt dei kunne for søringen. FAKTA FILEFJELL REINLAG Tamreinlag i fjellområda mellom Valdres, Hallingdal og Sogn. I fylka Buskerud, Oppland og Sogn og Fjordane. Stifta 12. desember 1945. – Men dei fleste ord og uttrykk innan reindrift er faktisk samiske. Dei har ingen norske ord for det. Norsk er ikkje så utbreidd der eg var, smiler May Kristin. Ungjenta reiste langt mot nord for å leve og bu i lag med ein samisk familie som driv med rein. May Kristin kjende ingen, men vart godt teken imot av lokalsamfunnet og andre ungdommar i Kautokeino. Dei var berre tre elevar på skulen det året. Året før var det 16. Elevane skal utvikle kunnskap, ferdigheiter og haldningar knytt til reindrift. Det handlar om økologisk forvaltning av naturressursar og samisk kultur og naturbruk. – Dei er utruleg flinke på tradisjon der oppe. Dei nyttar for eksempel heile reinsskrotten. Og då meiner eg heile. Reindrift er alt der. Alle har lyst til å drive med rein. Og dei er kjempestolte over det. Her i sør er det ingen som vil drive gard lenger, seier ho og sukkar. Mange foreldre vil ikkje at ungane skal ta over garden og slitet som følgjer med. – Men der oppe er foreldra opptekne av at ungane skal ta over. Borna blir tekne med på alt frå dei er veldig små, fortel ho. May Kristin kjenner ho har lært veldig mykje under skuleåret i Finnmark. Ho har vakse mykje. – Eg har sett så mykje. Visste du at alle samanes reinmerke står samla i ei bok? Dei skil dyra oftare enn det me gjer. Kanskje driv samane litt gammaldags i forhold til reindrifta her i sør. Og kanskje er det ikkje heilt ideelt at det er status å ha flest mogleg rein. Det er baksida. Men dei held tradisjonane i hevd. Det er sikkert. Jenter på min alder syr framleis si eiga kofte, smiler ho. PÅSKEMAGASINET 2014 HALLINGDØLEN 61 60 TIME ETTER TIME: Her er reingjetarane på veg mot Raudalsfjell for å hente dei siste reinsdyra. KAKAORAST: Henning Perlestenbakken (f.v.), Trond Galaasen og May Kristin Haugo tek seg ein kakaorast etter at flokken har gjort retrett og søkt opp på fjellet att. Dette er tolmodigheitsarbeid. Eg har jo lyst til å drive med dette. Det er ein flott livsstil. May Kristin Haugo May Kristin hadde med seg klassen og læraren frå Kautokeino under slaktinga på Golsfjellet. Då fekk dei sjå korleis me gjer det her i sør. – Eg vart veldig stolt. Me har fine rein i Filefjell Reinlag, smiler den unge reingjetaren. – MEN ER DET jobbutsikter innanfor reindrift? – Eg har jo lyst til å drive med dette. Det er ein flott livsstil, så det håpar eg. No er eg reindriftslæring i to år. Så er det fagprøve. Så får me sjå etterpå, smiler ho lurt. May Kristin var litt redd at Filefjell Reinlag kanskje ikkje ville ha lærling. Og vart veldig glad då ho fekk plass. – Eg trur gutane synest det er litt artig at eg er med. Eg fekk rosa lasso av dei til jul, ler ho og syner fram den knallrosa lassoen ho har over skuldra. Men det er ingen rosabloggar me snakkar med heller. May Kristin er jenta som likar å gå på elgjakt og å ha ein snøskuter som går raskt. Ho likar å vere reingjetar. Jobben som reingjetar er avhengig av vêr og vind – og reinen sjølvsagt. – Blir det dårleg vêr, blir me forsinka i flyttinga, fortel May Kristin. I god tid før jul vart reinen flytta frå sommarbeita i Hemsedalsfjella og mot Furuhytta, slakteplassen på Golsfjellet. Her blir flokken på 5000 rein redusert til 3000. Så vert reinflokken flytta vidare mot Vassfaret i januar og februar. Til vinterbeitet. Men i dårleg vêr ser ein ikkje HALLINGDØLEN PÅSKEMAGASINET 2014 reinen, og det kan vere farleg å ferdast på snøskuter. – Før jul var det dårleg med snø. Me køyrde på lyng. Og reinlaget brukte vel ein halv million på å leige helikopter for å drive reinen, så me fekk slakta i god tid før jul, fortel May Kristin. Å vere reingjetar inneber å følgje reinen og årstidene. Dei tobeinte skal gjete rein, flytte dei, slakte og merke dei. 30–40 av reinsdyra er radiomerkt, så dei kan sporast på GPS. Det gjer det lettare å vite kor ein skal leite. – Ei veke før påske skal me flytte dei mot Hemsedal att. Det går saktare. Då flyttar flokken seg sjølv. Me slepp å drive dei. Dei vil opp på fjellet for å kalve oppi dalen der dei sjølv var født, fortel ho. REINGJETARANE KAN GODT flytte over 1000 rein om gongen. Eller meir. Det kan bli lange dagar – eller korte. Ein veit aldri. Ingen dag er lik. I dårleg vêr som skodde kan dei like godt snu. Her er elvar som opnar seg, ein kan få motorstopp og ein kan gå bensintom. Snøskuteren kan køyre seg fast. Reinen kan øydelegge gjerde der dei passerer. Dei skal kanskje gjennom område der det beiter husdyr. Og dei må heile tida passe på at reinen går innanfor beiteområdet. May Kristin ramsar opp. Det er mange utfordringar. Men ho tek dei som dei kjem – og legg inn ein snus medan ho fortel. FAKTA TAMREINLAGA I SØR-NORGE Det har vore tamreindrift i Sør-Norge frå tidleg på 1700-talet. Både samar og bygdefolk dreiv med dette. På og rundt Hardangervidda skal det ha vore 35–40 flokkar på det meste. I 1897 kom ei lov som gjorde det ulovleg med samisk reindrift utanom tradisjonelle beitedistrikt. Talet på beitedyr i SørNorge var 26.600 i 1910, fordelt på 17 lag. Kring 1960 var talet 20.000 fordelt på 12 lag. I dag er det fire tamreinlag i Sør-Norge og eitt reinselskap. Lom, Vågå, Fram og Filefjell er reinlag i fjellområda i Oppland, Buskerud og Sogn og Fjordane. Her har kvart lag frå 10 til nærare 250 medlemmer med felles eigarskap til reinen og felles reinmerke. Rendal renselskap i Hedmark driv ikkje tradisjonell reindrift, men jakt på eigen reinstamme. Det er i dag om lag 11.000 rein i tamreinlaga i Sør-Norge. PÅSKEMAGASINET 2014 HALLINGDØLEN
© Copyright 2024