Morten Søberg, direktør for samfunnskontakt, SpareBank 1:
SKIFTANDE TIDER OG TILHØVE:
NORSKE SPAREBANKAR OG OMGREPET ÅLMENNYTTIGE FØREMÅL
Kart og kompass
1. Sparebankar og sparebankstiftingar
– Definisjon
– Utviklingstrekk
2. Gåver til ålmennyttige føremål
– Statistikk
– Gåveeffektivitet
3. Tyskland
– Fakta og lærdomar
4. Diskusjonstema
– Sparebankstiftingar: framtidsutsikter
– Ålmennyttige føremål: nasjonale føremål?
Sparebank: klassisk definisjon
• Eigenkapital: samfunnseigd
• Utbyte: gåver til ålmennyttige føremål
• Politisk-offentleg samkvem
Sparebankstellet ≈ konstant endring
• [1, 633, 105, … ]
• 1987
• 1996/1997
• 2009
Strukturendring: stadig fleire sparebankstiftingar
2002
2007
2009
2009
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2011
2011
2011
2011
2011
2012
2012
2012
2012
2012
2012
2013
2013
2013
Sparebankstiftelsen DNB
Sparebankstiftelsen Bien
Sparebankstiftelsen Sauda
Sparebankstiftelsen Tingvoll
Sparebankstiftelsen Gran
Sparebankstiftelsen Jevnaker Lunner Nittedal
Sparebankstiftelsen Ringerike
Sparebankstiftinga Fjaler
Sparebankstiftinga Sogn og Fjordane
SpareBank 1-stiftinga Kvinnherad
Sparebankstiftelsen Helgeland
Sparebankstiftelsen SpareBank 1 Nord-Norge
Sparebankstiftelsen SMN
Sparebankstiftinga Hardanger
Sparebankstiftelsen Østfold Akershus
Sparebankstiftelsen Halden
Sparebankstiftelsen SR-bank
Sparebankstiftelsen Sparebanken Sør
Sparebankstiftelsen Telemark - Holla og Lunde
Sparebankstiftelsen Telemark – Grenland
Sparebankstiftelsen Hallingdal
Sparebankstiftelsen Øystre Slidre
Sparebankstiftinga Bø
Sparebankstiftinga Seljord
Sparebankstiftelsen Harstad Sparebank
140
120
100
80
60
40
20
0
2002
2004
2006
2008
Sparebankar
2010
Stiftingar
2012
2014
Sparebankstiftingane: marknadsverdi
49809
24204
Kjerneoppgåver
1. Eigar
2. Kapitalforvaltar
3. Filantrop, jf. gåver til ålmennyttige føremål
• Eigarrolla
– Relativt små bankar → stundom store eigarar
– Utfordringar:
• Profesjonelt og strategisk eigarskap
• Konsesjonsvilkår
• Alternative investeringspreferansar
–
Stiftingane: ein stadig større og viktigare eigar i Sparebank-Noreg
Sparebankstiftinga Hardanger
Kart og kompass
2. Gåver til ålmennyttige føremål
– Statistikk
– Omgrep: gåve og gåveeffektivitet
3. Tyskland
– Fakta og lærdomar
4. Diskusjonstema
– Sparebankstiftingar: framtidsutsikter
– Ålmennyttige føremål: nasjonale føremål?
Tildelte gåver 2013
Utdelingsgrad (tildelt/årsresultat) pr. 2013
Historisk gåvestatistikk («almennyttige Øiemed»)
• SSB: 1880-1923
• Statistiske kategoriar:
– Barneheimar, bedheus, bibliotek, brannstell, gater/veganlegg, gatelys,
kloakkstell, kyrkjer, museum, offentlege parkar, samlingar og andre
vitskaplege føremål, skular, «Syge- og Understøttelsesforeninger»,
vassleidningar, vassverk og reine gåver «til Disposition for Kommuner»
– Pluss jarnbane og kanalar, telefon og telegrafstell. Og e-verk
• Infrastruktur, institusjonar og ideelle tiltak – i samsvar med tida og
tilhøva
Gåver: språkleg og samfunnsmessig
• Nynorskordboka:
– gåve: norr. gáfa, truleg frå l.ty.; samanheng med gi: noko som ein gjev
eller får utan vederlag; presang; donasjon
– julegåvejulegåve / morgongåve / gje, få gåver (på fødselsdagen) gje, få
gåver (på fødselsdagen) / få ein ring som (el. i) gåve / pengane skal vere
ei gåve / (fare fint med) Guds gåver særleg: mat
• Marcel Mauss: The Gift (1925):
– Den eldre Edda (Håvåmål): strofene 39, 41, 42, 44 , 45, 46, 48 og 145
– «In Scandinavian civilization … exchanges and contracts take place in the
form of presents; in theory these are voluntary, in reality they are given
and reciprocated obligatorily»
– Gåver: livskvalitet, resiprositet, sosial kapital/tillit
• Gåveeffektivitet: produksjon av meirverdi
Kart og kompass
3. Tyskland
– Fakta og lærdomar
4. Diskusjonstema
– Sparebankstiftingar: framtidsutsikter
– Ålmennyttige føremål: nasjonale føremål?
Tyske sparebankstiftingar (www.sparkassenstiftungen.de)
Kart og kompass
4. Diskusjonstema
– Sparebankstiftingar: framtidsutsikter
– Ålmennyttige føremål: nasjonale føremål?
• Sparebankstiftingane:
– Nyklassisk sparebankeigarskap: sjølveigande; utbyte i form av gåver
– Diversifisering, risikospreiing?
– Konsolidering; samanslåingar?
– Tysk fødselshjelp
• Ålmennyttige føremål:
– Snåsa sparebank (1886): folkeopplysning (<> «brød og sirkus»)
– Læringseffektar; mønsterpraksis
– Atterhald: audmjuke ambisjonar; marginal meirverdi