1. No category

Erfaringar med radio- og e-bjøller i
Sogn og Fjordane
Beitebruk og rovvilt
Liv Astrid Nordheim Kusslid
Fylkesagronom
Fylkesmannen i Sogn og Fjordane
Radiobjølle
-
GSM, via Telenor sitt nett
Utskriftbart batteri
Utfordringar med dekninga
Kan endra sendeplan
etter fjellsending
www.telespor.no
Find my sheep
-
E-bjølle
GPS, via satelitt
Oppladbar
Heilstøypt bjølle
Kan ikkje endra
sendeplan etter
fjellsending
www.findmysheep.com
Tilskot frå Organisert beitebruk til radio- og e-bjøller
– Alle søknader til no har fått tilskot
– Radiobjøller:
30 søknader,14 kommunar
tilskotssum: 410 400 kr
samla kostnad ca 1,17mill kr
- E-bjøller:
41 søknader, 21 kommunar
tilskotssum: 710 700 kr
samla kostnad ca 2,03 mill kr
- Fylkesmannen (landbruk) har tildelt tilsaman vel 1,1 mill kr i tilskot
til radiobjøller (fom 2011) og e-bjøller (fom 2013)
- Fom 2015 må søknader om tilskot til radiobjøller og
e-bjøller konkurrera om tilskot på lik linje med andre gode tiltak
Tilskot frå Organisert beitebruk til radiobjøller
100000
93000
90000
80400
80000
70000
60900
60000
56 700
50000
40000
30000
23700
20000
22 000
20000
17000
10000
10000
8000
7000
4100
0
4000
3600
Tilskot frå Organisert beitebruk til e-bjøller
120000
111000
100000
91300
86900
80000
60000
77900
56100
40900
40000
33900
30300 30200
22000
20000
19500
17900 16800
15700
12600
10500 9700
8500
8400
7200
3400
0
Tilskot frå Organisert beitebruk til e-bjøller og radiobjøller
180000
170900
160000
140000
120000
100000
133000
114300
98300 97600
86900
80000
78800
64100
60000
40 300
40000
30900 30200
28400
20000
0
25500
22000
19500
16800 15700
13300 12600
10500
7400
4100
Nytteverdi med radiobjøller og e-bjøller i Sogn og Fjordane
(kjelde: rapportering frå beitelaga)
Svært god og stor nytteverdi:
- Letta tilsyn og sanking (svært tidsparande)
- Fann kadaver raskt og fekk varsla rovviltkontakt
- Berga dyr som stod skårfast på tidleg tidspunkt og i uventa område
- Fekk ny og auka kunnskap om beitemønsteret til dyra
- Fekk målretta sanking etter hovudjaget (svært tidsparande)
- Fekk melding om og fann død sau – sparte mykje leitearbeid etter eit dyr
som var daudt
- Overvaka og henta sauer som var på veg ut av beiteområdet
- Er blitt meir interessant og målretta å gå tilsyn
- Får varsel om unormal oppførsel/lite rørsle (viktig å finna dyra raskt mtp
sjukdom/skårfast/rovdyr)
- Redda livet til einskildsauer som blei funne i tide
- Hadde lågare lammetap enn vanleg første sesongen etter at tok i bruk
e-bjøller/radiobjøller
– Godt fornøgd, men nytteverdien er først og fremst for dei som har store tap og/eller
uklare tapsårsaker (har sjølv lite tap og god kunnskap om beitemønsteret til dyra)
– Ideelt i område med få saueflokkar/få dyr og store avstandar
– Viktig å ha vanleg bjølle i tillegg for å høyra dyret
– Lurt å plassera bjøllene på dyr som er forventa vanskeleg å finna att (åringar).
Ideelt: radio-/e-bjøller på alle åringane + alle ungsauene som «stakk av» første året
– Nyttig og for naboar som fann sine sauer via andre sine radio-/e-bjøllesauer
– Ideelt sendemønster: test før fjellsending, 1 gong i veka i beitesesongen, 3 gonger pr
dag i sanking og 2 gonger pr dag etter hovudjaget
– Sparar mykje tid på leiting og tilsyn (storfe går i flokk, sauer går meir spreidd)
– Prisen er for høg
– Alle i beitelaget kan sjå kvar alle radio-/e-bjøllesauer går, noko som aukar og lettar
samarbeidet i laget
– Heilt ny kvardag både med tanke på kilometer som vert gått og tid som vert brukt på
tilsyn og sanking
Erfaringar med radiobjøller i Sogn og Fjordane
(kjelde: rapportering frå beitelaga)
Positivt
- Fungerer godt og med stor
nytteverdi der det er mobildekning!
- Positivt at sendemønsteret kan
endrast etter fjellsending
- Meir nøyaktige på posisjon enn
e-bjøllene
-
-
-
Negativt
Varierande mobildekning i fjellet i
fylket er hovud-utfordringa
Fleire bjøller har slutta å virke etter 1
til 2 sesongar: har fått nye bjøller på
garantien, men kan virka som at
levetida kanskje er litt kort. E-bjøllene
virkar til å vera meir pålitelege
Nokre bjøller som sluttar å senda i juli
månad, spesielt i område med
mange blindsoner/manglande
mobildekning (brukar mykje batteri)
Litt arbeid med å montera
radiobjøllene på klaven (skruing)
Litt for mange feil på bjøllene
Bjølla treng lodd/motvekt for å henga
rett
Erfaringar med e-bjøller i Sogn og Fjordane
(kjelde: rapportering frå beitelaga)
Positivt
- Gode dekningsforhold! Fungerer godt og
med stor nytteverdi
- Positivt med heilstøypt bjølle, fornuftig
med induksjon
- God batterikapasitet
– Pålitelege
– Enkelt å montera på klaven (eitt objekt)
- Treng ikkje motvekt/lodd for at bjølla skal
henga rett
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Negativt
Utfordringar med kontakt mellom bjølla og
ladestasjon for enkeltbjøller
For tungvint innlogging (ikkje naudsynt med
Java og krev ein viss datakunnskap)
Kan ikkje endra sendefrekvens etter
fjellsending
Dyr ladestasjon (men er eingongsinvestering,
og kan dela ladestasjon med andre)
Litt tung bjølle
Nokre feilvisningar, spesielt i bratt terreng, tett
skog og under berghamrar
Stor slitasje på bjølla hjå sauer som går mykje
i tett skog (fare for at innmaten dett ut?)
Pila på toppen av bjølla burde vore i annan
farge (vesentleg for lading og festing)
Meir førehandsprogrammering enn for
radiobjøllene
Forbetringspotensiale på kartfunksjonaliteten
«Rovvilt? - Men dette gjeld no berre eit fåtal
kommunar…»
I 2014:
- Skadefellingsløyve på ulv i Leikanger, Sogndal,
Luster, Naustdal og Flora
- Skadefellingsløyve på jerv i Årdal og Lærdal
- Lisensjakt på ulv i alle kommunane
- Lisensjakt på jerv i alle kommunane
- Kvotefri gaupejakt i alle kommunane
- Gaupeskade i Luster og Stryn
- Kongeørnskade i Luster, Sogndal og Leikanger
- Jerveskade i Luster, Lærdal, Årdal og Stryn
- Ulveskade i Naustdal, Førde og Sogndal
I tillegg ukjente skader i fleire kommunar som KAN skuldast
freda rovvilt.
– Altså, ikkje berre eit fåtal kommunar lenger i ein
beiteprioritert region…
Difor:
– Svært viktig med kunnskap om rovvilt og rovviltforvaltning
hjå beitenæring og jegerar
– Avgjerande med god dialog og godt samarbeid mellom
næring, jaktlag, Fylkesmannen og SNO
– Næringa må sjå på og oppleva forvaltninga som ein
lagspelar (vinn-vinn-situasjon mtp erstatning,
bestandsovervaking, skadefellingsløyve og uttak)
Mål i Forvaltningsplanen for rovvilt for Region 1:
«Det skal ikkje vere årlege ynglingar eller skadegjerande
rovpattedyr i region 1. Felling er viktigaste førebyggande
tiltak i regionen for å redusere skade på bufe til eit
minimum.»
Fylkesmannen si rolle i høve rovvilt - beitebruk
– Sjå til at vedteken politikk vert oppfylt, skal vera eit bindeledd
mellom fylke og sentrale styresmakter
– Arbeida for å redusera tap av husdyr på utmarksbeite gjennom
Organisert beitebruk (tilskot, info, samarbeid med Mattilsynet, SNO mm)
– Fatta vedtak om skadefellingsløyve
– Gje råd til Rovviltnemnda, har sekretæriatet fom 2015
– Ansvar for forvaltninga av kongeørn
– Handsama søknader om båsfangst av jerv og gaupe
– Forvalta ulike tilskotsordningar som Tilskot til tiltak i beiteområde,
Driftstilskot til beitelag, FKT-midlar og Erstatning for tap av dyr på
utmarksbeite grunna freda rovdyr
Ulike typar jakt/uttak av freda rovvilt
(Sjå Forskrift om utøvelse av jakt, felling og fangst)
Lisensjakt
Skademotivert jakt på eit bestemt tal individ av ein viltart.
Rovviltnemnda gjer vedtak om fellingsområde
og tal løyve pr art.
For Sogn og Fjordane er lisensjakt 2014/2015 aktuelt for
jerv og ulv med kvote:
10 jerv i tida 10.september – 15.februar
2 ulv i tida 1.oktober – 31.mars
Heile fylket er jaktområde, og alle lisensjegerar kan delta
Krav til lisensjegerar:
- Godkjent jegerprøve og løyve av grunneigar
- Betalt jegeravgift for vedkommande jaktår
- Vera registrert som lisensjeger i Jegerregisteret pr
rovdyrart pr jaktår: Eigenregistrering på www.brreg.no
under Produkter og tjenester/Jeger)
- Må medbringa dokumentasjon på gyldig skyteprøve under felling
ved jakt med rifle. Ulv og Bjørn kan berre jaktast med rifle og er då krav om
skyteprøve. Jerv og Gaupe kan jaktast med hagle og treng då ikkje skyteprøve
- Må ha overhalda rapporteringsplikta
(jf. forskr. om Forvaltning av rovvilt § 16)
Generelt har uttellinga på lisensjakt og kvotejakt vore låg i fylket.
Årsak: terreng, klima og regelverk
Rovviltnemnda har i tillegg vedteke kvotefri gaupejakt i
heile regionen (er ordinær jakt, ikkje skademotivert, ikkje
krav til å vera lisensjeger, ikkje definert tal individ som kan
fellast).
Krav til gaupejakt:
Gyldig jegerprøve, grunneigarløyve, skyteprøve dersom
jakt med rifle, tidsrom: 1.februar – 31.mars
Ekstraordinære uttak (m.a.o.ikkje jakt) vert fastsett av
Miljødirektoratet og utført av Statens Naturoppsyn. Har i
Sogn og Fjordane så langt aktuelt for jerv og jervehi
Naudverge (gjeld no og for hund)
Skadefellingsløyve
- Vert gjeve av Fylkesmannen som definerer rammer
og krav for kvart fellingsløye i tråd med gjeldande
regelverk, kvote fastsett av Rovviltnemnda
- Fylkesmannen kan gje skadefellingsløyve på
kongeørn (heile året) og på gaupe, jerv, bjørn og ulv i
perioden 1.juni – 15.februar. Utanom denne
tidsperioden kan Miljødirektoratet gje løyve
- Normalt vil eit sankelag eller ein kommune søkja om
skadefellingsløyve. Dei kan så spørja om «Fylkesfellingslaget» kan ta oppdraget
- Pr no skadefellingsløyve på jerv i Årdal og Luster
Erstatning for tap av husdyr grunna
freda rovdyr
- Erstatningsordninga vert forvalta av Fylkesmannen
- Søknadsfrist 1.november
- Gjeld for husdyr: sau, geit, storfe og hest, samt
gjetarhund, voktarhund og jakthund i bruk under lovleg
jakt, lovleg trening eller jakthundprøve
- Dei fleste tap til rovdyr i Sogn og Fjordane skuldast jerv
- Totalt avgang på 58 jerv i Region 1 fom 2001, alle
i Sogn og Fjordane
Søknads- og erstatningstal for tap av husdyr på
utmarksbeite grunna rovdyr i Sogn og Fjordane 2014
Rovdyrart
Gaupe
Søknadstal Søknadstal Erstatning Erstatning
sau
lam
sau
lam
19
89
7
40
Jerv
Ulv
Kongeørn
Freda rovvilt (uspes.)
139
73
12
0
927
221
249
0
105
49
0
6
782
109
75
20
SUM
243
1486
167
1026
Samla sum erstatning sau og lam 2014: 3.136.671 kr
Gjennomsnittleg utbetaling kr 855 000 pr år fom 1992
Ved misstanke om tap til freda rovdyr:
– Meld ifrå omgåande til SNO
– Ta bilde av kadaveret
– Dekk til kadaveret med stein, busker eller liknande slik at
åtseletarar ikkje kjem til
– La kadaveret liggja mest mogeleg urørt
– Merk funnstaden så den er lett å finna att
– Bruk event GPS
I sekken: Mobil, fotoapparat og lange eingongshandskar
Rovviltkontaktar, SNO
Namn:
Tlf:
Ansvarsområde:
Ingolv Folven
481 31 838
Nordfjord
Finn Olav Myrhen
992 02 664
Sunnfjord
Einar Fortun
976 22 053
Sogn
Andreas Otterhjell
977 72 812
Sogn
Håkon Øydvin
995 67 650
Sogn
Beredskapsplan for beitelag i høve rovvilt
Mål:
- Underskriftslister pr kommune med løyve frå
grunneigarar til lisensjakt på alle rovviltaltar
- ABC: «Kva gjer eit beitelag ved rovviltangrep?»
Sogn og Fjordane Sau og Geit har teke tak og vil
utvikla modell
Meir info - sjå Rovviltportalen.no
Rovbase.no
NSG.no
Rovdyr.org
Tilskot til tiltak i beiteområde 2015
(tidlegare Investeringsmidlar for Organisert beitebruk)
– Fylkesramme 2014: 850 000 kr
+ inndregne midlar: tot vel 1 mill kr til fordeling
– Vid ordning: gjeld alle typar tiltak som betrar beitebruken i utmark
(t.d. sankebuer, samlekveer, kursing, markdagar, sperregjerde,
utbetring av stølsvegar, ferister, helikoptertransport, bruer,
radiobjøller, e-bjøller, saltsteinsautoatar osv.)
- Lag og organisasjonar innan
landbruket kan søkja
- Søknadsfrist: februar-mars 2015
- Sakshandsamarar Organisert beitebruk:
Randi Erdal og Helen Haaland
Lukke til med beiteåret 2015!
Lammetap pr kommune 2013 i prosent
14,0
12,2
12,0
10,0
9,4
9,0
8,0
7,1
6,7
6,1
5,5
6,0
4,3
4,0
3,5
2,9
2,0
0,0
3,8
3,9
4,6
4,9
4,9
5,6
5,8
6,2
6,3
6,7
7,3
7,4
7,4
7,4
7,7
7,7
8,2
Lovverk, fellingsløyve, erstatning
– St.meld nr.15 (2003-2004) Rovvilt i norsk
natur, pluss handsaminga av denne i Stortinget
(Innstilling S nr. 174), og rovviltforliket av 2011.
– Forskrift om forvaltning av rovvilt (2005), skal
sikre en forvaltning som er forutsigbar og med
lokal medverknad.
– Forskrift om erstatning når husdyr blir drept
eller skadet av rovvilt 1. juni 2014 (2. juli 1999)