1. No category

Beth
Mae 100,000 o bobl yn byw gyda sglerosis ymlaedol yn y DU.
Mae pob un ohonynt yn rhannu’r ansicrwydd o fywyd gydag
MS. Mae’r MS Society yn elusen sy’n brwydro i wella triniaeth a
gofal i helpu i bobl gydag MS reoli eu bywydau.
Rydym ar flaen y gad yn fyd eang o ran cyllido ymchwil i MS.
Rydym yn barod wedi gwneud gwahaniaeth bwysig, ac rydym
yn awr ar ddechrau cenhedlaetho o ymchwil MS sy’n llawn
addewid anghredadwy.
Gyda’ch cymorth chi, byddwn yn trechu MS.
Cynnwys
03 Beth yw MS?
08 Beth sy’n achosi MS?
12 Beth yw symptomau MS?
15 Sut y caiff MS ei ddiagnosio?
20 Oes gwahanol fathau o MS?
24 Oes triniaeth i MS?
30 Sut mae’r MS Society yn gallu
helpu?
www.mssociety.org.uk
01
Beth yw MS?
Mae MS yn rhan arwyddocaol ohono’ i
ond nid dyna yw’r rhan mwyaf diddorol.
Mae’n ffased yn unig. – Helen
Nid yw MS yn mynd i ddiflannu. Felly
maen rhaid i mi fwrw ymlaen a byw fy
mywyd. – Sylvia
Dwi ddim wedi cael y bywyd roeddwn
i’n dymuno, ond mae’r bywyd dwi wedi
byw gydag MS wedi gadael i mi gwrdd
â phobl gwych. Dydyn nhw ddim wedi
gallu anwybyddu MS chwaeth, ond
maen nhw wedi gwneud eu gorau glas
i fyw eu bywydau. – John
02
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Beth yw MS?
Beth yw MS?
Cyflwr niwrolegol yw Sglerosis Ymledol (MS) sydd yn effeithio
ar yr ymennydd a llinyn asgwrn y cefn (y brif system nerfol).
Yn MS, mae system imiwnedd y corff yn troi arni hi eu hun,
ac yn lle brwydro heintiau, mae’n dechrau ymosod ar y myelin
sy’n gorchuddio ffibrau’r nerfau yn yr ymennydd a llinyn asgwrn
y cefn.
Mae MS yn gyflwr unigol iawn: ni chaiff unrhyw ddau berson eu
heffeithio yn yr un ffordd. Bydd symptomau person yn dibynnu
ar ba rannau o’u hymennydd a llinyn asgwrn y cefn a effeithir.
Mae llawer o symptomau gwahanol o MS, ac mae’n annhebyg
y bydd unrhyw un yn dioddef ohonynt i gyd.
Yn y llyfryn hwn, rydym yn egluro beth yw MS a sut mae’n
effeithio ar bobl. Rydym yn edrych ar y ffactorau o risg ar gyfer
datblygu MS, sut y caiff ei ddiagnosio, y mathau gwahanol o
MS, a’r triniaethau sydd ar gael i reoli’r cyflwr a’i symptomau.
Rydym hefyd yn eich cyfeirio i wahanol ffynonellau o
wybodaeth a chymorth gan yr MS Society, ac yn egluro sut y
gallwn eich helpu.
Ble rydych yn gweld y symbol hwn, mae’n golygu fod
adnodd gwybodaeth MS Society sy’n sôn am y pwnc
yn fwy manwl.
www.mssociety.org.uk
03
Beth yw MS?
MS a’r brif system nerfol
Mae’r brif system nerfol yn cynnwys yr ymennydd a llinyn
asgwrn y cefn. Mae’r ymennydd yn rheoli swyddogaethau eich
corff, fel symud neu feddwl. Mae negeseuon yn pasio i ac o’r
ymennydd i bob rhan o’r corff, gan reoli gweithredeodd
ymwybodol ac anymwybodol. Llinyn asgwrn y cefn yw’r llwybr
canolog ar gyfer y negeseuon hyn.
Ymennydd
Llinyn asgwrn y cefn
04
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Beth yw MS?
Y tu fewn i’r ymennydd a llinyn asgwrn y cefn, mae negesuon
yn teithio ar hyd ffibrau’r nerfau sydd wedi’u gorchuddio gyda
sylwedd brasterog o’r enw myelin (Ffig 1). Haen amddiffynnol
yw myelin sy’n helpu i negeseuon deithio’n gyflym a llyfn.
Ffig 1. Myelin
Corff y cell
Myelin
Ffibr y nerf
Negeseuon yn teithio’n llyfn
Pan gaiff y myelin ei ddifrodi gan ymosodiad gan y system
imiwnedd, mae hyn yn amharu ar y negeseuon yn yr
ymennydd a llinyn asgwrn y cefn (Ffig 2). Gall y negeseuon
gael eu harafu, eu niweidio, neidio o un ffibr i’r llall neu fethu
pasio trwy o gwbl.
Ffig 2: Difrod i’r myelin yn MS
Corff y cell
Myelin wedi’i
ddifrodi
Ffibr y nerf
Amharu ar y negeseuon
www.mssociety.org.uk
05
Beth yw MS?
Beth sy’n mynd ymlaen?
Un ffordd o ddeall beth sy’n digwydd yn MS yw i feddwl am y
system nerfol fel cylched drydanol.
^er
Eich hymennydd a llinyn asgwrn y cefn yw’r ffynhonnell o bw
– y prif gyflenwad trydan gartref. Mae rhannau gwahanol y corff
yn cynrychioli’r goleuadau, cyfrifiaduron, teledu ac ati. Er mwyn
gweithio’n iawn mae angen trydan ar y pethau hyn, yn union fel
mae gweithredoedd eich corff yn dibynnu ar negeseuon o’r
ymennydd. Ffibrau’r nerfau yn yr ymennydd a llinyn asgwrn y
cefn yw’r gwifrau y tu ôl i’r waliau, sy’n cysylltu popeth at ei
gilydd.
Mae ynysiad plastig yn diogelu’r ceblau yn yr un ffordd y mae
myelin yn diogelu ffibrau’r nerfau. Os caiff yr ynysiad ei ddifrodi
yna gall y dyfeisiau beidio â gweithio’n iawn. Gall y teledu gael
ei effeithio. Gall y goleuadau droi ymlaen ac i ffwrdd. Dyma
beth sy’n digwydd yn MS – mae difrod i’r ynysiad yn effeithio’r
ffordd y mae pethau’n gweithio.
Gan fod y system nerfol ganolog yn cysylltu gweithgareddau’r
corff i gyd, gall MS achosi amrywiaeth o wahanol symptomau.
Mae’n dibynnu ar ba ran o’r ymennydd neu linyn y cefn sydd
wedi ei heffeithio a beth yw swyddogaeth y nerf sydd wedi’i
niweidio. Mae rhagor o wybodaeth am symptomau gwahanol
MS ar dudalen 12.
Mae MS yn golygu fy mod i’n addasu fy ffordd
o fyw drwy’r amser i wneud lle i’r cyflwr, yn
aml yn ddyddiol. Dwi’n ymwybodol o’i effaith
ar fy nheulu a ffrindiau yn gyson. – Eiona
06
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Beth yw MS?
Pwy sy’n cael MS?
Mae tua 100,000 o bobl yn y DU sydd ag MS – dyna tua un o
bob 600 o bobl.
Caiff MS ei ddiagnosio fel arfer rhwng 20 a 40 oed, er ei fod yn
gallu dechrau ar unrhyw oedran. Gall plant ei ddatblygu, ond
mae hyn yn anghyffredin.
Mae menywod yn fwy tebygol na dynion o gael MS: mae tua
tair gwaith cymaint o fenywod na dynion ag MS yn y DU. Nid
ydym yn gwybod eto beth yw’r rheswm dros hyn, ond mae
ymchwil yn parhau i geisio dod o hyd i’r ateb.
Beichiogrwydd ac MS
Caiff y mwyafrif o fenywod sydd ag MS eu diagnosio yn eu 20iau a’u
30au, ar adeg pan eu bod efallai yn meddwl am ddechrau teulu. Nid
yw MS yn effeithio ar ffrwythlondeb, felly ni ddylai atal menyw rhag cael
babi. Fodd bynnag, bydd beichiogrwydd yn effeithio ar y driniaeth y
gall menyw ei chael ar gyfer MS.
Darllen mwy – Iechyd Menywod
Mae MS ar ei fwyaf cyffredin mewn pobl sydd â chyndeidiau yn dod o
ogledd Ewrop. Fodd bynnag, mae pobl o bob math o gefndiroedd
ethnig, diwylliannol a chymdeithasol yn gallu datblygu MS.
www.mssociety.org.uk
07
Beth yw MS?
Beth sy’n achosi
MS?
fitamin D
geneteg
yr
amgylchedd
feirws
ysmygu
ddim yn
gwybod
Nid wyddwn yn sicr pam fod rhywun yn datblygu MS, ond
mae’n ymddangos fod nifer o ffactorau risg – rhai genetig ac
amgylcheddol. Mae’n debygol fod cyfuniad o’r ffactorau hyn yn
rhan o’r ateb.
Rydym yn gwybod nad yw MS yn heintus – ni ellir ei ddal na’i
basio o un person i’r llall.
08
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Beth sy’n achosi MS?
Ffactorau genetig
Nid yw MS yn cael ei etifeddu’n uniongyrchol, fel rhai cyflyrau
eraill – nid yw’n cael ei achosi gan un genyn diffygiol.
Mae’n ymddangos fod elfen genetig iddo. Mae ymchwil i’r
geneteg o MS hyd yn hyn wedi darganfod dros 50 o enynnau
sy’n gwneud rhywun yn fwy tebygol o ddatblygu MS.
Ond ni fydd pawb sydd â’r genynnau hyn yn datblygu MS.
Tra bod MS yn gallu ymddangos mwy nag unwaith o fewn
teulu, mae’n fwy tebygol na fydd hyn yn digwydd. Hyd yn oed
mewn efeilliaid unfath, os oes MS gan un ohonynt, dim ond 30
y cant yw’r tebygolrwydd y bydd y llall yn datblygu MS hefyd.
A dim ond 2 y cant yw’r tebygolrwydd y bydd plentyn yn
datblygu MS pan fo rhiant yn dioddef o’r cyflwr.
Felly, tra bod elfen genetig i MS, nid dyna yw’r stori gyfan.
Darllen mwy – Genes and MS
Ffactorau amgylcheddol
Mae MS yn fwy cyffredin mewn ardaloedd sydd ymhellach i
ffwrdd o’r cyhydedd. Nifer fach iawn o bobl sydd ag MS
mewn llefydd fel Malaysia neu Ecwador ond mae mwy o lawer
ym Mhrydain, Gogledd America, Canada, Sgandinafia,
De Awstralia a Seland Newydd.
Mae hyn yn awgrymu bod rhywbeth yn yr amgylchedd yn
chwarae rôl mewn MS. Mae ymchwil hyd yn hyn wedi darganfod
nifer o ffactorau amgylcheddol sy’n gysylltiedig ag MS, ond
mae angen mwy o waith cyn i ni allu dweud yn bendant eu bod
yn cyfrannu at achosi MS.
www.mssociety.org.uk
09
Beth yw MS?
Tri o’r ffactorau amgylcheddol posib yw fitamin D, firysau ac
ysmygu.
Fitamin D?
Rydym wedi gwybod am amser hir bod MS yn fwy cyffredin
mewn ardaloedd sy’n bell o’r cyhydedd. Mae ymchwilwyr wedi
bod yn edrych ar y rhesymau dros hyn – ac un ateb posib yw
fitamin D.
Adnabyddir fitamin D fel fitamin yr heulwen, gan ei fod yn cael
ei gynhyrchu gan ein cyrff mewn ymateb i olau’r haul. Mae corff
cynyddol o ymchwil yn awgrymu y gall lefelau isel o fitamin D,
yn enwedig yn ystod plentyndod neu cyn genedigaeth, fod yn
ffactor sy’n effeithio ar risg rhywun o ddatblygu MS.
Nid yw hyn wedi’i brofi, ac mae angen rhagor o ymchwil cyn i
ni allu bod yn sicr.
Darllen mwy – Diet and nutrition
Firysau?
Mae ymchwil wedi edrych ar ba un a yw firysau neu facteria yn
ffactor mewn datblygu MS. Er nad oes feirws unigol wedi’i
glustnodi fel un sy’n bendant yn cyfrannu at MS, mae
tystiolaeth gynyddol bod firws sy’n gyffredin mewn plentyndod,
fel firws Epstein Barr, (sy’n gallu achosi twymyn chwarennol),
yn gallu ymddwyn fel sbardun.
Nid yw’r theori hon wedi’i phrofi eto. Bydd llawer o bobl nad
ydynt yn dioddef o MS sydd wedi cael y firysau hyn. Felly, yn
union fel genynnau, mae’n annhebygol mai firysau yw’r stori
gyfan.
10
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Beth sy’n achosi MS?
Ysmygu?
Mae nifer o astudiaethau wedi edrych ar ysmygu mewn perthynas
ag MS, ac wedi darganfod ei fod yn ymddangos fod ysmygu yn
cynyddu risg rhywun o ddatblygu MS. Nid yw’r rheswm dros hyn
yn glir eto, ond un theori yw fod y cemegau mewn mwg
sigarennau yn effeithio ar y system imiwnedd.
Mae angen i ni wybod mwy am y cysylltiad rhwng ysmygu ac
MS. Mae hyn yn cynnwys pa un a yw’r risg yn cynyddu wrth i
rywun ysmygu mwy, sut mae ysmygu yn cydweithredu gyda
ffactorau risg eraill i MS a pha un a yw ysmygu hefyd yn
effeithio ar waethygiad MS.
Rhywbeth arall?
Rydym wedi darganfod llawer am achosion potensial MS, ond
mae llawer mwy i ddysgu. Mae ymchwil yn digwydd dros y byd
i gyd – gan gynnwys prosiectau a ariennir gan yr MS Society –
i ddarganfod mwy. Unwaith i ni ddarganfod pam fod rhywun yn
datblygu MS, byddwn yn agosach at allu ei atal rhag ddigwydd
yn y lle cyntaf.
Darllenwch fwy am yr ymchwil diweddaraf i achosion MS ar
www.mssociety.org.uk/research
www.mssociety.org.uk
11
Beth yw MS?
Beth yw
symptomau MS?
Mae MS yn gymhleth, ac mae llawer o symptomau posib i’r
cyflwr. Bydd y mwyafrif o bobl yn profi rhai ohonynt yn unig, ac
mae’n annhebygol y bydd unrhywun yn profi pob un ohonynt.
Gall ceisio rhagweld symptomau MS fod fel rhagweld y tywydd.
Gallent amrywio yn fawr o un dydd i’r nesaf – a hyd yn oed o
un awr i’r nesaf. Gallent barhau am ychydig o oriau, am
ddiwrnodau, wythnosau neu fisoedd. Mae’n bosib na fydd
dechrau clir i rai o’r symptomau, a gallent barhau weithiau.
Mae rhai pobl yn sylwi fod sbardunau penodol yn gwneud eu
symptomau’n waeth dros dro, neu’n gwneud i hen symptomau
ail-ymddangos – gwres, straen, gorymdrech neu flinder, er
enghraifft.
12
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Beth yw symptomau MS?
Symptomau cyffredin
• Gorflinder – synnwyr llethol o flinder sy’n gwneud
gweithgareddau corfforol neu feddyliol yn anodd neu hyd yn
oed yn amhosib
• Problemau synhwyrol – fel diffyg teimlad neu ferwino a
phinnau bach yn y dwylo a’r traed
• Problemau â’r golwg – golwg ddwbl neu olwg niwlog,
colli’r golwg dros dro mewn un neu’r ddwy lygad
• Pendro – a elwir weithiau yn fertigo
• Poen
• Colled cryfder a deheurwydd yn y cyhyrau
• Problemau cerdded, cydbwysedd a chydsymud
• Anystwythder a phyliau yn y cyhyrau – tynhau a diffyg
symud mewn grwpiau penodol o gyhyrau a adnabyddir
weithiau fel spastigedd
• Anawsterau siarad a llyncu
• Problemau â’r bledren dd_r a’r coluddyn
• Problems cofio a meddwl, a adnabyddir hefyd fel
‘problemau gwybyddol’– fel anghofio enwau
• Problemau rhywiol
Mae llyfrynnau gwybodaeth gennym ar bob un o’r
symptomau hyn, a chewch ddarganfod rhagor ar
ein gwefan hefyd.
Byddwn i byth yn nawddogi fy ngwraig neu
unrhywun arall sydd ag MS drwy ddweud,
‘Dwi’n gwybod sut wyt ti’n teimlo.’ Oherwydd
does dim syniad gen i gwbl, a does dim dau
o bobl gydag MS sydd yr un peth. – Ron
www.mssociety.org.uk
13
Beth yw MS?
Symptomau anweledig
Mae rhai symptomau MS yn amlwg i bobl eraill tra bod eraill ddim.
Gall fod yn hawdd gweld os oes gan rywun gydag MS broblemau
cerdded er enghraifft, ond nid yw’n amlwg os ydynt yn dioddef o
gorflinder neu boen. Gall y symptomau anweledig hyn fod yn anodd i
bobl eraill eu deall, ac yn rhwystredig i’r person sydd ag MS eu
disgrifio, neu egluro sut maent yn effeithio arnynt. Mae rhai pobl
ag MS yn dweud fod hyn yn enwedig yn broblem yn y gwaith, yn
enwedig os ydynt yn ‘edrych yn iachus’.
Mae’n bwysig cofio bod y symptomau hyn yr un mor real â rhai eraill
ac ni ddylid gwneud tybiaethau am y person ag MS, er enghraifft trwy
gamgymryd gorflinder am ddiogi.
14
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Sut y caiff MS ei ddiagnosio?
Sut y caiff MS ei
ddiagnosio?
Mae MS yn gymhleth, ac fel y trafodir ar dudalen 12, gallai
achosi nifer o wahanol symptomau, felly nid yw’n hawdd
i’w ddiagnosio.
Hefyd, nid oes un prawf unigol a syml – fel prawf gwaed er
enghraifft – sy’n dweud p’un a yw rhywun yn dioddef o MS.
Mae’n anodd dweud yn union pan fod MS yn dechrau, ac
mae’r arwyddion a’r symptomau cynnar yn wahanol i bawb.
Gall symptomau MS hefyd fod yn symptomau o gyflyrau eraill,
felly bydd angen i feddygon archwilio i amrywiaeth o achosion.
Dim ond niwrolegydd sy’n gallu diagnosio MS. Os ydych chi
neu’ch meddyg teulu yn sylwi ar symptomau heb eglurhad,
ac yn poeni bod MS gennych, bydd angen i chi gael eich
cyfeirio at niwrolegydd ar gyfer profion diagnostig pellach.
Mae rhagor o wybodaeth ar y profion hyn isod.
Darllenwch fwy – Getting the best from health care
services
Teimlais ryddhad pan glywais... fel pwysau
mawr yn cael ei godi oddi arna’ i. Doedd dim
byd wedi newid o fewn yr eiliadau hynny,
felly es i ar fy ngwyliau a phenderfynais i
weithio’n galed ar ddysgu mwy am y cyflwr
pan ddes i adref. – Eleanor
www.mssociety.org.uk
15
Beth yw MS?
Profion gwahanol
Mae diagnosio MS yn golygu nifer o wahanol brofion, a gall fod
angen ailadrodd rhai ohonynt. Nid yw’n anghyffredin i ddiagnosis
o MS gymryd nifer o fisoedd – neu fwy hyd yn oed – a gall hyn
fod yn gyfnod o bryder mawr.
Yn ogystal â phrofi am MS, gall fod angen i feddygon wneud
profion ar gyfer cyflyrau eraill sy’n debyg i MS. Gall hyn
gynnwys profion gwaed i ddatgelu gwrthgyrff penodol, a
phrofion ar y glust fewnol i wirio cydbwysedd.
MRI
(Delweddu
Cyseiniant
Magnetig)
archwiliad
niwrolegol
diagnosis
profi
potensial
16
pigiad
meingefnol
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Sut y caiff MS ei ddiagnosio?
Beth ydynt yn chwilio amdano?
I ddiagnosio MS, rhaid i niwrolegydd ddilyn canllawiau o’r enw
meini prawf McDonald. Maent yn chwilio am dystiolaeth o ddifrod
i’r system nerfol ganolog sydd wedi:
• digwydd ar ddyddiadau gwahanol
• effeithio ar o leiaf dau o lefydd gwahanol yn y system nerfol
ganolog
Archwiliad a hanes niwrolegol
Mae’r niwrolegydd yn gofyn cwestiynau am symptomau a
phroblemau’r gorffennol a’r presennol. Maent hefyd yn gwneud
archwiliad corfforol i wirio’r effaith ar symudiadau, atgyrchau a
galluoedd synhwyrol – fel y golwg. Hyd yn oed pan fod
niwrolegydd yn credu’n gryf mai MS yw’r eglurhad ar y cam
hwn, mae angen profion eraill i’w gadarnhau.
MRI (delweddu cyseiniant magnetig)
Mae sganwyr MRI yn defnydd meysydd magnetig cryf i greu
delwedd o’r ymennydd a llinyn asgwrn y cefn. Os oes ardaloedd
o ddifrod, llid, neu anaf, byddent yn dangos ar y sgan.
Cyn i mi gael diagnosis roeddwn yn poeni
llawer am sut roeddwn yn teimlo... Roedd
cael y diagnosis gan fy meddyg yn gwneud
i mi deimlo’n ddideimlad, ond ddim am
amser hir. – Aleks
www.mssociety.org.uk
17
Beth yw MS?
I sganio’r ymennydd a llinyn asgwrn y cefn, rhaid i’r person
orwedd ar wely sy’n llithro mewn i ganol y sganiwr MRI.
Mae’r broses yn cymryd unrhywbeth o 10 munud i awr. Mae’n
ddi-boen, ond yn eithaf swnllyd ac mae rhai pobl yn teimlo
ychydig yn glawstroffobig. Mae canlyniadau’r sgan MRI yn
cadarnhau diagnosis mewn dros 90 y cant o bobl sydd ag MS.
Pigiad Meingefnol
Yn aml mae gan bobl sydd ag MS wrthgyrff yn yr hylif sydd o
amgylch yr ymennydd a llinyn asgwrn y cefn. Mae’r gwrthgyrff
hyn yn arwydd fod y system imiwnedd wedi bod yn ar waith yn
y system nerfol ganolog. Enw’r broses a ddefnyddir i gael
sampl o’r hylif hwn yw pigiad meingefnol.
Er mwyn gwneud pigiad meingefnol, gwneir pigiad gyda
nodwydd i’r gwagle o amgylch llinyn asgwrn y cefn er mwyn
tynnu hylif allan. Byddwch yn cael y cynnig o anaesthetig lleol,
ond gall y broses fod yn anghyfforddus. Mae llawer o bobl yn
cael cur pen cryf wedyn. Mae nodwyddau newydd a llai yn
achosi llai o anghysur, ond nid ydynt yn cael eu defnyddio’n
eang.
Oherwydd camau ymlaen gydag offer diagnostig eraill, yn
enwedig yr MRI, ni wneir pigiadau mewngefnol mor aml y
dyddiau hyn.
Profion potensial
Mae’r profion hyn yn mesur pa more gyflym y mae negeseuon
yn teithio rhwng yr ymennydd, y llygaid, y clustiau a’r croen.
Mae electrodau bychain ar y pen yn monitro sut mae tonnau’r
ymennydd yn ymateb i beth mae’r person yn ei weld a’i
glywed. Mae’r negeseuon yn arafach os oes difrod i’r myelin.
18
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Sut y caiff MS ei ddiagnosio?
Roeddwn i wedi cael beth dwi nawr yn
gwybod oedd niwritis optig rhyw 6 blynedd
yn gynharach a ges i sgan ar y pryd. Roedd
y broblem gyda fy llygad wedi clirio a wnes
i ddim gofyn rhagor o gwestiynau. Felly pan
ges i ddiagnosis o MS, roedd yn sioc fawr.
– Rachel
Diagnosis o MS
Mae cael diagnosis o MS yn gallu bod yn foment sy’n newid eich bywyd.
I rai pobl, mae diagnosis o MS yn achosi dychryn, braw, drysu, a thrallod.
I bobl eraill gallai fod yn ryddhad, yn enwedig os ydynt wedi cael
symptomau am amser hir. Mae’r ymatebion hyn i gyd – a mwy – yn
hollol normal.
Sut bynnag mae rhywun yn ymateb i ddiagnosis, mae cymorth ar gael –
o’n canghennau lleol, yr MS Helpline a’n hadnoddau gwybodaeth.
0808 800 8000 (9yb – 9yh, Dydd Llun – Dydd Gwener)
www.mssociety.org.uk/near-me
Darllenwch fwy – Newydd eich Diagnosio a Byw Gydag
Effeithiau MS
www.mssociety.org.uk
19
Beth yw MS?
Oes gwahanol
fathau o MS?
Tra bod MS pawb yn wahanol, bydd profiadau’r mwyafrif o bobl
yn syrthio i un o nifer o fathau eang.
I bobl eraill, mae cyfnodau o atglafychiad ac yna cyfnodau o
wellhad dros dro. I bobl eraill mae’n dilyn patrwm cynyddol.
Fodd bynnag nid yw’r llinellau rhwng y mathau gwahanol bob
amser yn glir – nid yw’n amlwg bob amser pa fath o MS sydd
gan rywun, ac ni fydd unrhyw ddau o bobl, hyd yn oed gyda’r
un math o MS, yn dilyn yr un patrwm yn union.
MS atglafychol ysbeidiol
(relapsing remitting MS)
symptomau
Caiff y tri prif fath o MS eu hegluro isod – atglafychol ysbeidiol,
dechreuol cynyddol ac eilaidd sy’n gwaethygu.
Mewn MS atglafychol ysbeidiol,
mae pobl yn cael atglafychiadau
amser
neu ymosodiadau o symptomau
sy’n digwydd am gyfnod o amser –
diwrnodau, wythnosau neu fisoedd – ac yna’n gwella, naill ai’n
rannol neu’n gyfan gwbl. Mae tua 85 y cant o bobl sydd ag MS
yn cael eu diagnosio gyda’r math hwn.
Yn ystod camau cynnar MS atglafychol ysbeidiol, gall symptomau
ddiflannu’n gyfan gwbl rhwng atglafychiadau – gelwir hyn yn
wellhad dros dro. Fodd bynnag, weithiau gall fod difrod
gweddillol i’r myelin, neu hyd yn oed i ffibr y nerf ei hun. Gall y
difrod hwn olygu nad yw’r symptomau bob amser yn diflannu’n
gyfan gwbl.
Darllenwch fwy – Managing a relapse
20
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
MS dechreuol cynyddol
(primary progressive MS)
symptomau
Oes gwahanol fathau o MS?
Nid yw pobl sydd ag MS dechreuol
cynyddol yn cael unrhyw
amser
ymosodiadau neu gyfnodau o
wellhad dros dro, ond maent yn
dechrau gyda phroblemau ysgafn sy’n gwaethygu’n araf dros
amser. Mae eu MS yn gynyddol o’r dechrau.
Mae tua 10 i 15 y cant o bobl sydd ag MS yn cael y ffurff
ddechreuol cynyddol. Maent yn tueddu i gael eu diagnosio
ychydig yn ddiweddarach mewn bywyd na phobl gyda mathau
eraill – fel arfer yn eu 40au neu’n hy^n. Ac, yn annhebyg i MS
atglafychol ysbeidiol, mae dynion yr un mor debygol o gael MS
dechreuol cynyddol ag yw menywod.
Mae rhai pobl sydd ag MS dechreuol cynyddol o’r dechrau
hefyd yn cael atglafychiadau ar ben y cynnydd clir. Gelwir hyn
yn MS cynyddol atglafychol.
Darllenwch fwy – What is primary progressive MS?
Cyfrannau o bobl a ddiagnosir gyda phob math
o MS
• MS atglafychol ysbeidiol, 85%
• MS dechreuol cynyddol, 15%
www.mssociety.org.uk
21
MS eilaidd sy’n
gwaethygu
(secondary
progressive MS)
symptomau
Beth yw MS?
amser
Mae llawer o bobl sydd ag MS
atglafychol ysbeidiol yn datblygu MS eilaidd sy’n gwaethygu yn
ddiweddarach. Os ydy symptomau MS rhywun wedi
gwaethygu’n raddol dros gyfnod o leiaf chwe mis, heb unrhyw
atglafychiadau, gellir dweud eu bod symud ymlaen at MS
eilaidd sy’n gwaethygu.
Bydd tua 65 y cant o bobl gydag MS atglafychol ysbeidiol wedi
datblygu MS eilaidd sy’n gwaethygu 15 blynedd ar ôl cael eu
diagnosio.
Nid yw’n hawdd bob amser i feddygon ddweud pan fod rhywun
yn symud ymlaen i’r cyfnod eilaidd sy’n gwaethygu o MS. Mae
rhai pobl yn parhau i gael atglafychiadau yn ogystal â gwaethygu
cynyddol, tra nad yw eraill.
Er nad yw MS unrhywun yn dechrau fel eilaidd sy’n gwaethygu,
mae’n bosib i rywun gael gwybod bod ganddynt y math hwn
adeg eu diagnosis os ydynt wedi cael symptomau heb
eglurhad am rywfaint o amser.
Darllenwch fwy – What is secondary progressive MS?
O’r bobl sy’n cael eu diagnosio gydag MS
atglafychol ysbeidiol, ar ôl 15 blynedd
• bydd 65% wedi symud ymlaen i gael MS eilaidd
sy’n gwaethygu
• bydd 35% ddim wedi symud ymlaen i gael MS eilaidd
sy’n gwaethygu
22
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Oes gwahanol fathau o MS?
MS Diniwed?
Mae rhai pobl yn cael y newyddion bod ganddynt MS ‘diniwed’,
efallai gan fod eu symptomau wedi bod yn weddol wan. Fodd bynnag,
gall hyn weithiau fod yn gamarweiniol.
Defnyddir y label MS ‘Diniwed’ dim ond ar ôl edrych yn ôl ar gwrs MS
rhywun dros gyfnod o o leiaf 10 i 15 blynedd.
Os ydy rhywun wedi cael MS am nifer o flynyddoedd heb waethygu,
ac os nad oes dim neu nemor ddim anabledd, gellir dweud fod
MS ‘diniwed’ ganddynt. Mae’n anodd rhoi ffigurau union, ond mae’n
debyg fod rhwng 10 a 30 y cant o bobl gydag MS yn ffitio’r disgrifiad
eang hwn.
Fodd bynnag, nid yw ‘diniwed’ yn golygu fod MS rhywun wedi bod
yn hollol rhydd o broblemau, nag y byddai’n parhau yn y ffordd
honno ychwaeth. Gall rywun gael atglafychiad hyd yn oed ar ôl nifer
o flynyddoedd o MS anweithredol.
Ni fydd y clefyd hwn yn fy niffinio yn fwy na
lliw fy ngwallt. Dwi eisiau cael fy nisgrifio fel
^
r, tad, deallus, doniol gwybodus a
gw
charedig. Dyna i gyd.
– Martin
www.mssociety.org.uk
23
Beth yw MS?
Oes triniaeth
i MS?
Oes. Er nad oes gwellhad ar gyfer MS eto, mae gwahanol
ffyrdd o’i reoli.
rheoli
symptomau
cyffuriau
rheoli
MS
therapïau
cyflenwol
ymarfer
corff
deiet
Gall hyn gynnwys triniaeth ar gyfer symptomau unigol neu
atglafychiadau. Gallai hefyd gynnwys therapïau seicolegol, fel
therapi ymddygiadol gwybyddol, er mwyn helpu i addasu at
fyw gydag MS neu gyda rheoli symptomau fel gorflinder. Mae
cyffuriau hefyd sydd â’r nod o leihau’r nifer o atglafychiadau y
mae person yn eu dioddef. Gallai hefyd gynnwys mwy o
opsiynau ffordd o fyw, fel deiet, ymarfer corff a therapyddion
cyflenwol ac amgen.
24
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Oes triniaeth i MS?
Rheoli symptomau
Mae llawer o driniaethau ar gael ar gyfer rheoli gwahanol
symptomau MS. Nid yw’r triniaethau hyn bob amser yn
gwneud i’r symptom ddiflannu, ond gallent yn aml ei wneud
yn haws i’w delio gyda nhw.
Gall triniaethau ar ffurf cyffuriau fod o gymorth, ond mae dulliau
eraill hefyd – fel ffisiotherapi ar gyfer cyhyrau anystwyth, neu
therapi galwedigaethol ar gyfer cryndod. Gall llawer o arbenigwyr
iechyd a gofal cymdeithasol fod yn rhan o reoli’r symptomau.
Mae’r rhain yn cynnwys therapyddion galwedigaethol,
ffisiotherapyddion, cynghorwyr ymataliaeth, seicolegwyr, a
therapyddion lleferydd a iaith.
Darllenwch fwy – Am fwy o wybodaeth ar reoli
symptomau MS gweler ein llyfrynnau gwybodaeth
ac edrychwch ar ein gwefan.
Cymryd rheolaeth
Mae llawer o bobl gydag MS yn dweud fod cymryd rôl weithredol mewn
rheoli eu MS yn eu helpu i deimlo mewn rheolaeth. Gall hyn gynnwys
dysgu mwy am eu symptomau a talu sylw at beth sy’n eu gwneud yn
waeth a beth sy’n eu helpu; gweithio gyda phobl broffesiynol iechyd a
gofal cymdeithasol i drïo triniaethau gwahanol; a chael y wybodaeth a’r
hyder i ddewis y driniaeth sy’n iawn iddynt. Cyfeirir at y dull hwn yn aml fel
hunan reolaeth.
www.mssociety.org.uk
25
Beth yw MS?
Rheoli atglafychiadau
Os ydy rhywun yn cael atglafychiad arbennig o anableddol,
trallodus neu boenus, gallent gael presgripsiwn am steroidau –
o’r enw ‘steroidau cortico’. Gall steroidau helpu i gyflymu
gwellhad ar ôl atglafychiad. Caiff y rhain eu cymryd fel tabledi
fel arfer, neu drwy ddrip mewnwythiennol.
P’un a ydy rhwyun wedi cael steroidau ai peidio, gallent hefyd
fanteisio o gyfnod o adsefydlu ar ôl atglafychiad. Gall adsefydlu
gyfuno nifer o wahanol ddulliau, gan gynnwys ffisiotherapi,
therapi galwedigaethol, cyngor ar ddeiet, gwasanaethau
cyflogaeth, cymorth ar gyfer gofal yn y cartref, ac ati.
Darllenwch fwy – Managing a relapse
Pan fy mod yn dweud wrth bobl fod MS gen i,
y peth cyntaf maen nhw’n dweud yw eu bod
yn deall gan eu bod yn adnabod rhywun
gydag MS. Ond dydyn nhw ddim, achos
dydyn nhw ddim yn deall fy MS i. – Jane
Cyffuriau addasu clefydau
Os ydy rhywun yn cael atglafychiadau gyda’u MS, yna gall
cyffuriau addasu clefydau fod yn opsiwn posib iddynt. Nid yw’r
cyffuriau hyn yn gwella MS, ond gallent leihau’r nifer o
atglafychiadau neu ymosodiadau y mae person yn eu cael.
Mae nifer o wahanol gyffuriau ar gael drwy’r GIG ar hyn o bryd.
Mae gan bob un ohonynt feini prawf cymhwyster, sydd fel arfer
yn seiliedig ar y nifer o atglafychiadau y mae rhywun wedi eu
cael.
Darllenwch fwy – Disease modifying drugs
26
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Oes triniaeth i MS?
Beth am MS cynyddol?
Mae pobl yn aml yn gofyn pam nad oes triniaethau a therapïau ar gael
sy’n arafu ac yn atal cynnydd. Un rheswm yw, tan yn ddiweddar, nid yw
gwyddonwyr wedi cael yr un math o ddealltwriaeth o beth sydd y tu ôl i
MS cynyddol ag sydd ganddynt o MS atglafychol ysbeidiol.
Ond mae hyn yn newid. Mae camau ymlaen o ran technoleg – fel sganwyr
MRI mwy pwerus – yn golygu ei fod yn awr yn bosib gwneud y math o
ymchwil sydd angen i ddod o hyd i’r triniaethau iawn. Fel canlyniad i hyn,
mae ymchwil yn canolbwyntio’n fwy ar ddarganfod triniaethau sy’n atal
cynnydd, neu hyd yn oed i wella’r difrod sydd wedi digwydd yn barod.
Mae rhagor o wybodaeth am yr ymchwil diweddaraf ar
www.mssociety.org.uk/research
Mae llawer o bethau dwi ddim yn gwneud
rhagor. Ond roedd newid anferth arall yn fy
mywyd ychydig o fisoedd ar ôl cael y diagnosis.
^
Wnes i gwrdd â fy ngw
r, ac er y cafodd fy
mywyd ei gyfyngu mewn rhai ffyrdd, ges i
bopeth roeddwn i’n gobeithio amdano mewn
agweddau eraill o fy mywyd. – Rachel
Therapyddion cyflenwol ac amgen
Mae llawer o bobl sydd ag MS yn defnyddio therapïau
cyflenwol i helpu gyda symptomau penodol, neu i deimlo’n well.
Mae’r math o therapïau a ddefnyddir gan bobl ag MS yn
cynnwys aciwbigo, yoga, myfyrdod, tylino, therapi ocsigen
hyperbarig, homeopathi ac osteopathi – er nad yw hyn yn restr
gyflawn.
www.mssociety.org.uk
27
Beth yw MS?
Ydy’r rhain yn gweithio? Nid oes llawer o dystiolaeth ymchwil y
tu ôl i therapïau cyflenwol, ond nid yw hyn o reidrwydd yn
golygu nad yw pobl yn cael unrhyw fantais o’u defnyddio. Mae
rhai pobl ag MS yn dweud fod defnyddio therapi cyflenwol
wedi gwneud gwahaniaeth i’r ffordd y maent yn teimlo, ond nid
ydynt yn addas i bawb. Fel gydag MS yn gyffredinol, mae
popeth yn unigol iawn.
Mae’n syniad da bob amser i wirio gyda gweithiwr gofal iechyd
proffesiynol cyn ceisio therapi cyflenwol.
Darllenwch fwy – Complementary and alternative
medicines
Beth am straen?
Mae llawer o bobl gydag MS yn dweud fod straen yn effeithio ar y ffordd y
maent yn teimlo. Er ei fod yn ymddangos fod cysylltiad rhwng straen ac
MS nid yw hyn wedi’i gadarnhau yn bendant – yn rhannol gan ei fod mor
anodd i ddiffinio beth rydym yn ei olygu wrth straen, ac yn rhannol am fod
pawb yn ymateb i straen mewn gwahanol ffyrdd.
Gall leihau straen cymaint â phosib helpu gyda iechyd a lles yn gyffredinol
– er ei fod yn amhosib i’w osgoi yn gyfangwbl, a gall rhywfaint o straen
fod yn gadarnhaol, er enghraifft, i’ch helpu i gyflawni rhywbeth yn brydlon.
28
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Oes triniaeth i MS?
Deiet
Mae bwyta deiet iachus a chytbwys yn gallu gwella iechyd ac
ansawdd bywyd cyffredinol rhywun, sy’n arbennig o bwysig
wrth fyw gyda chyflwr hir-dymor fel MS.
Mae rhai pobl yn dweud fod dilyn deiet penodol yn gwneud
gwahaniaeth i sut maent yn teimlo, efallai drwy leihau’r nifer o
atglafychiadau y maent yn eu dioddef, neu drwy wella ansawdd
eu bywydau yn gyffredinol. Ond nid yw pobl eraill yn teimlo fel
hyn. Nid oes unrhyw dystiolaeth gadarn fod deiet arbennig yn
ffordd effeithiol o reoli MS. I’r mwyafrif o bobl gydag MS, y deiet
gorau yw un sy’n iachus ac yn amrywiol.
Darllenwch fwy – Diet and nutrition
Ymarfer corff
Gall ymarfer corff rheolaidd helpu gyda rheoli symptomau ac
atal problemau hir-dymor. Nid yw bod yn fywiog yn golygu
mynd allan i wneud chwaraeon – mae’n bwysig i bobl ddod o
hyd i’r gweithgareddau sy’n iawn iddyn nhw a’u galluoedd.
Darllenwch fwy – Exercise and physiotherapy a DVD
Exercising with MS
Dwi’n rheoli f’amser yn ofalus oherwydd
gorflinder ond weithiau dwi’n cael diwrnod
da heb anawsterau o gwbl. Mae’r diwrnodau
hynny’n wych a dwi’n ddiolchgar iawn
amdanynt. Bydd pobl heb MS yn cymryd
rhain yn ganiatol! – Ellie
www.mssociety.org.uk
29
Beth yw MS?
Sut gall yr
MS Society eich
helpu?
Rydym yn rhoi cymorth i filoedd o bobl a effeithir gan MS –
pobl sydd ag amrywiaeth anferth o ddiddordebau a
chefndiroedd.
Mae dros 300 o ganghennau lleol yn cynnig cymorth a
gwybodaeth ar hyd a lled y DU www.mssociety.org.uk/near-me
Mae ein llinell gymorth rhad ac am ddim, yr MS Helpline yn
cynnig cymorth emosiynol cyfrinachol a gwybodaeth ar 0808
800 8000.
Mae ein hadnoddau gwybodaeth sydd wedi ennill gwobrwyon
yn cynnwys pob agwedd o fyw gydag MS
www.mssociety.org.uk/publications
Mae byrddau negeseuon ar ein gwefan yn cynnig y cyfle i
gysylltu â phobl eraill a effeithir gan MS
www.mssociety.org.uk/forum
Mae ymchwil rydym yn ei gyllido yn ein helpu i fod gam yn
agosach tuag at guro MS. Ni yw cyllidwr elusennol mwyaf o
ymchwil MS y DU. Rydym yn cyllido ymchwil o safon fyd-eang
i ddarganfod achos a gwellhad ar gyfer MS, yn ogystal ag
ymchwil i wella symptomau a datblygu gwasanaethau i wneud
gwahaniaeth i fywydau pobl heddiw.
I ddarganfod mwy am y prosiectau ymchwil rydym yn eu cyllido,
ac i ddarllen am y datblygiadau ymchwil diweddaraf, gweler
www.mssociety.org.uk/research
30
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Sut gall yr MS Society eich helpu?
Cymerwch ran!
I ddarganfod mwy cysylltwch â’ch swyddfa genedlaethol neu
defnyddiwch y manylion cyswllt DU isod.
Ymunwch â ni – gall aelodau dderbyn cylchgronau a
chylchlythyrau, a chymryd rhan yn lleol ac yn genedlaethol.
Cymerwch ran cymaint ag y dymunwch. Drwy fod yn aelod
yn unig, rydych yn cryfhau llais pobl ag MS.
www.mssociety.org.uk/joinus
020 8438 0759
Helpwch ni i godi arian hanfodol
www.mssociety.org.uk/fundraising
0845 481 1577
Gwrifoddolwch
www.mssociety.org.uk/volunteering
020 8438 0944
Ymgyrchwch gyda ni, yn lleol ac yn genedlaethol
www.mssociety.org.uk/campaignscommunity
020 8438 0700
Cymerwch ran mewn ymchwil
www.mssociety.org.uk/research
Rhoddodd neb unrhyw wybodaeth na
chymorth i mi ar y pryd, a wnaeth pethau’n
waeth drwy wneud i mi boeni’n fwy. Ges i
f’anfon i ffwrdd gyda diagnosis yn unig. Diolch
byth i mi gysylltu â’r MS Society am wybodaeth
a’r MS Society Helpline am gymorth a oedd ei
angen yn fawr arna’ i. – Carole
www.mssociety.org.uk
31
Beth yw MS?
Ymunwch â’r Gofrestr MS
Mae Cofrestr MS y DU yn brosiect unigryw sydd â’r nod o
chwyldroi ein dealltwriaeth o MS a’i effaith ar fywydau pobl
sydd ag MS. Mae llawer o bethau rydym yn gwybod am MS,
ond mae cymaint mwy y gall pobl gydag MS ddweud wrthym.
Faint o bobl sydd â phob math o MS? Sut mae’n effeithio
arnynt? Pa wasanaethau sydd eu hangen fwyaf?
Dyna ble mae Cofrestr MS y DU yn ddefnyddiol. Mae’r gwaith
arloesol hwn yn cyfuno data clinigol a GIG gyda phrofiadau
uniongyrchol pobl gydag MS, i adeiladu darlun cyfoethog o
beth yw byw gydag MS. Gall wybod hyn drawsnewid datblygiad
a chyflenwad ymchwil, gofal a gwasanaethau i bobl gydag MS.
Gall unrhywun dros 18 oed gyda diagnosis pendant o MS
ymuno â Chofrestr MS y DU: www.msregister.org
32
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
Am y llyfryn hwn
Ysgrifenwyd gan Jude Burke
Gyda diolch i’r nifer o weithwyr gofal iechyd proffesiynol a
phobl a effeithir gan MS a gyfranwyd i’r llyfryn hwn.
Ymwadiad
Rydym wedi gwneud pob ymdrech i sicrhau bod y wybodaeth
yn y llyfryn hwn yn gywir. Nid ydym yn derbyn unrhyw
atebolrwydd am unrhyw gamgymeriadau na hebgoriadau.
Gall y gyfraith a rheoliadau’r llywodraeth newid. Sicrhewch eich
bod yn chwilio am gyngor lleol o’r ffynonellau a restrir.
Os oes gennych unrhyw sylwadau ar y wybodaeth hon neu
waith yr MS Society, anfonwch nhw os gwelwch yn dda at
[email protected].
© Multiple Sclerosis Society, 2013
Pedwerydd Argraffiad, June 2013
Bydd y teitl hwn yn cael ei adolygu o fewn tair blynedd.
Cyfeiriadau
Mae rhestr o gyfeiriadau ar gael yn ôl y gofyn, ac mae’r
erthyglau i gyd a gyfeirir atynt ar gael i’w benthyg o lyfrgell yr
MS Society (gall fod cost bach). Cysylltwch â thîm Gwybodaeth
y DU, neu gweler www.mssociety.org.uk/library
Mae’r MS Society yn darparu’r wybodaeth hon yn rhad ac am ddim
ond os hoffech helpu gyda’r gost, a fydd yn cyfrannu tuag at ein
gwaith hanfodol, yna ffoniwch 0845 481 1577 neu gweler adran codi
arian ein gwefan i wneud cyfraniad. Byddwn yn gwerthfawrogi unrhyw
gyfraniad yn fawr.
www.mssociety.org.uk
33
Beth yw MS?
Cysylltwch â ni
MS Society Cymru
Cwrt y Deml
Heol y Gadeirlan
Caerdydd CF11 9HA
029 2078 6676
[email protected]
MS National Centre
372 Edgware Road
London NW2 6ND
020 8438 0700
[email protected]
National MS Helpline
Ffoniwch am ddim ar 0808 800 8000
(Dydd Llun i Ddydd Gwener, 9am-9pm)
www.mssociety.org.uk
Mae Multiple Sclerosis Society
Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon
yn elusen gofrestredig
yn Lloegr a Chymru (207495)
a’r Alban (SCO16433)
Pedwerydd Argraffiad, June 2013
GI02/WL/0613
34
MS ar eich meddwl? Ffoniwch linell gymorth MS ar 0808 800 8000
34
What is MS?
Contact us
MS Society Cymru
Temple Court
Cathedral Road
Cardiff CF11 9HA
029 2078 6676
[email protected]
MS National Centre
372 Edgware Road
London NW2 6ND
020 8438 0700
[email protected]
National MS Helpline
Freephone 0808 800 8000
(weekdays 9am-9pm)
www.mssociety.org.uk
Multiple Sclerosis Society.
Registered charity nos 1139257/
SC041990. Registered as a
limited company in England
and Wales 07451571.
Fourth edition, June 2013
GI02/WL/0613
MS on your mind? Call the MS helpline on 0808 800 8000
About
Ab
out this booklet
Written
W
rittten by Jude Burke
With
h thanks to the many he
health
ealth car
care
e pr
professionals
ofessionals and
WLVW
WLVWSL
WSL HɈLJ[LK I` 4: ^OV
V JVU[YPI\[LK [V [OPZ IVV
IVVRSL[
VRSL[
VRSL[
Disclaimer
Disc
claimer
>
>L
L OH]L
O
THKL L]LY` LɈVY[ [V LUZ\Y
LUZ\YL
L [OH[ [OL PUMVYT
PUMVYTH[PVU
TH[PVU
in th
this
is booklet is corr
correct.
ect. W
We
e do not accept liabilityy for any
LYY
LYYVYZ
VYYZ VY VTPZZPVUZ ;OL SH^
^ HUK NV]LY
NV]LYUTLU[
UTLU[ YLN\SH[PVUZ
YLN\SH[PVUZ
TH` JOHUNL )L Z\Y
Z\YL
L [V ZLL
ZLLR
LR SVJHS HK]PJL MY
MYVT
VT [OL
L
sources
sour
rces listed.
If yo
you
u have any comments on
o this information or
the work
w
of the MS Society
Society,, please send them to
PUMV[
PUMV[LHT'TZZVJPL[`VYN\R
[LHT'TZZVJPL[`VYN\R
R
4
4\S[PWSL
\S[PWSL :JSLY
:JSLYVZPZ
VZPZ :VJPL[`
:VJPL[`
` -V\Y
-V\Y[O
Y[O LKP[PVU 1\UL This title will be rreviewed
eviewed within
w
thr
three
ee years.
References
Refe
erences
( SPZ[[ VM YYLMLYLUJLZ
LMLYLUJLZ PZ H]HPSH
H]HPSHISL
ISL VU YYLX\LZ[
LX\LZ[ HUK HSS JP[LK
J
articles
are
borrow
from
Society
artic
cles ar
e available to borr
row fr
om the MS Societ
ty library
[OLYL
JOHYNL
0UMVYTH[PVU
[OLY
YL TH` IL H ZTHSS JOHY
N *VU[HJ[ [OL <2 0UMV
NL
VYTH[PVU
[LHT
^^^TZZVJPL[`VYN\RSPIYHY`
[LHT
T VY ]PZP[ ^^^
TZZVJPL
L[`VYN\RSPIYHY`
WYV]PKLZ
[OPZ
MYLL
JOHYNL
;OL 4: :VJPL[` WY
V]PKLZ [O
OPZ PUMVYTH[PVU MY
LL VM JO
OHYNL I\[ PM
cover
help
towards
you would like to help cove
er the cost, which will he
elp towar
ds our
LZZLU[PHS
LZZL
LU[PHS
[P S ^VYR
R WSLHZL
S
JHSSSS VY ]PZP[
P P[ [[OL
[O M\UKYHPZPUN
M K P P
ZLJ[PVU
THRL
(U`[OPUN
ZLJ[
PVU VM V\Y ^LIZP[L [V T
HRL H KVUH[PVU (U`[OPU
UN `V\ JHU NP]L
NYLH[S`
HWWYLJPH[LK
^PSS I
IL NY
LH[S` HWWY
LJPH[LK
www.mssociety.org.uk
www.mssoc
ciety.org.uk
33
32
What is MS?
Join the MS Register
The UK MS Register is a unique project aiming to revolutionise
our understanding of MS and the impact it has on the lives of
people with MS. There are many things we know about MS, but
so much more that only people with MS can tell us. How many
people are there with each type of MS? How does it affect
them? What services are most needed?
That’s where the UK MS Register comes in. This groundbreaking
work combines clinical and NHS data with the first-hand
experiences of people with MS, to build a rich picture of what
it’s like to live with MS. Knowing this could transform the
development and delivery of research, care and services for
people with MS.
Anyone over the age of 18 with a confirmed diagnosis of MS
can join the UK MS Register: www.msregister.org
MS on your mind? Call the MS helpline on 0808 800 8000
How can the MS Society help?
Get involved!
;V ÄUK V\[ TVYL JVU[HJ[ `V\Y UH[PVUHS VɉJL VY \ZL [OL
UK contact details below.
Join us – members can receive local and national
THNHaPULZ HUK UL^ZSL[[LYZ HUK NL[ PU]VS]LK SVJHSS` HUK
UH[PVUHSS` )L HZ PU]VS]LK HZ `V\ SPRL 1\Z[ I` ILPUN H
TLTILY `V\ Z[YLUN[OLU [OL ]VPJL VM WLVWSL ^P[O 4:
^^^TZZVJPL[`VYN\RQVPU\Z
Help us raise vital funds
^^^TZZVJPL[`VYN\RM\UKYHPZPUN
Volunteer
^^^TZZVJPL[`VYN\R]VS\U[LLYPUN
Campaign with us, locally and nationally
^^^TZZVJPL[`VYN\RJHTWHPNUZJVTT\UP[`
Get involved in research
^^^TZZVJPL[`VYN\RYLZLHYJO
No-one gave me any information or help then,
which made things worse and made me worry
more. I was just sent away with the diagnosis.
Thankfully I contacted the MS Society for information
and the MS Society Helpline for some much needed
help. – Carole
www.mssociety.org.uk
31
30
What is MS?
How can the MS
Society help?
>L Z\WWVY[ [OV\ZHUKZ VM WLVWSL HɈLJ[LK I` 4: ¶
WLVWSL ^OV OH]L H O\NL YHUNL VM PU[LYLZ[Z HZWPYH[PVUZ
HUK IHJRNYV\UKZ
6]LY SVJHS IYHUJOLZ VɈLY Z\WWVY[ HUK PUMVYTH[PVU
HJYVZZ [OL <2 ^^^TZZVJPL[`VYN\RULHYTL
6\Y MYLLWOVUL 4: /LSWSPUL VɈLYZ JVUÄKLU[PHS LTV[PVUHS
support and information on 0808 800 8000.
6\Y H^HYK^PUUPUN PUMVYTH[PVU YLZV\YJLZ JV]LY L]LY`
HZWLJ[ VM SP]PUN ^P[O 4:
^^^TZZVJPL[`VYN\RW\ISPJH[PVUZ
4LZZHNL IVHYKZ VU V\Y ^LIZP[L VɈLY [OL JOHUJL [V
JVUULJ[ ^P[O V[OLY WLVWSL HɈLJ[LK I` 4:
^^^TZZVJPL[`VYN\RMVY\T
9LZLHYJO ^L M\UK OLSWZ [V NL[ \Z H Z[LW JSVZLY [V ILH[PUN
4: >L HYL [OL IPNNLZ[ JOHYP[HISL M\UKLY VM 4: YLZLHYJO
PU [OL <2 >L M\UK ^VYSKJSHZZ YLZLHYJO [V ÄUK [OL JH\ZL
and cure for MS, as well as research into symptom relief
HUK KL]LSVWPUN ZLY]PJLZ [V THRL H KPɈLYLUJL [V WLVWSL»Z
lives in the here and now.
;V ÄUK V\[ TVYL HIV\[ [OL YLZLHYJO WYVQLJ[Z ^L M\UK
HUK [V YLHK [OL SH[LZ[ YLZLHYJO KL]LSVWTLU[Z NV [V
^^^TZZVJPL[`VYN\RYLZLHYJO
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
Can MS be treated?
Diet
,H[PUN H OLHS[O` IHSHUJLK KPL[ JHU PTWYV]L ZVTLVUL»Z
NLULYHS OLHS[O HUK X\HSP[` VM SPML ^OPJO PZ WHY[PJ\SHYS`
PTWVY[HU[ ^OLU SP]PUN ^P[O H SVUN[LYT JVUKP[PVU SPRL 4:
:VTL WLVWSL ZH` [OH[ MVSSV^PUN H ZWLJPÄJ KPL[ OHZ THKL
H KPɈLYLUJL [V OV^ [OL` MLLS WLYOHWZ I` YLK\JPUN [OL
U\TILY VM YLSHWZLZ [OL` OH]L VY I` PTWYV]PUN [OLPY V]LYHSS
X\HSP[` VM SPML )\[ V[OLY WLVWSL KVU»[ MLLS [OPZ ^H` ;OLYL PZ
UV JVUJS\ZP]L L]PKLUJL [OH[ ZWLJPHS KPL[Z HYL LɈLJ[P]L H[
THUHNPUN 4: -VY TVZ[ WLVWSL ^P[O 4: [OL ILZ[ KPL[ PZ H
healthy, varied one.
Read more – Diet and nutrition
Exercise
9LN\SHY L_LYJPZL JHU OLSW ^P[O THUHNPUN Z`TW[VTZ HUK
[V WYL]LU[ SVUNLY[LYT WYVISLTZ )LPUN HJ[P]L KVLZU»[
OH]L [V TLHU NVPUN V\[ HUK WSH`PUN H ZWVY[ ¶ P[»Z HSS
HIV\[ WLVWSL ÄUKPUN [OL YPNO[ HJ[P]P[PLZ [V Z\P[ [OLT HUK
their abilities.
Read more – Exercise and physiotherapy and Exercising
with MS DVD
I manage my time carefully due to fatigue but I
sometimes have a day where I sail through without
much difficulty at all. Those days are precious and
I really appreciate them. People without MS would
just take that for granted! – Ellie
www.mssociety.org.uk
29
What is MS?
Do they work? There’s not a lot of research evidence
behind many complementary therapies, but that doesn’t
ULJLZZHYPS` TLHU [OH[ WLVWSL KVU»[ NL[ HU` ILULÄ[
MYVT [OLT :VTL WLVWSL ^P[O 4: ZH` [OH[ \ZPUN H
JVTWSLTLU[HY` [OLYHW` OHZ THKL H KPɈLYLUJL [V OV^
they feel, but they are not for everyone. As is often the
case with MS, it’s very individual.
0[»Z HS^H`Z H NVVK PKLH [V JOLJR ^P[O H OLHS[O JHYL
WYVMLZZPVUHS ILMVYL [Y`PUN V\[ H JVTWSLTLU[HY` [OLYHW`
Read more – Complementary and alternative medicines
What about stress?
4HU` WLVWSL ^P[O 4: ZH` [OH[ Z[YLZZ HɈLJ[Z OV^ [OL` MLLS
(S[OV\NO [OLYL KVLZ ZLLT [V IL H SPUR IL[^LLU Z[YLZZ HUK 4:
P[»Z UV[ JVUJS\ZP]L ¶ WHY[S` ILJH\ZL P[»Z ZV KPɉJ\S[ [V KLÄUL ^OH[
we mean by stress, and partly because everyone reacts to stress
PU KPɈLYLU[ ^H`Z
9LK\JPUN Z[YLZZ HZ T\JO HZ WVZZPISL JHU OLSW ^P[O NLULYHS OLHS[O
HUK ^LSSILPUN ¶ HS[OV\NO P[»Z PTWVZZPISL [V H]VPK P[ JVTWSL[LS` HUK
ZVTL Z[YLZZ JHU HJ[\HSS` IL WVZP[P]L MVY L_HTWSL OLSWPUN `V\ [V
NL[ ZVTL[OPUN KVUL VU [PTL
28
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
Can MS be treated?
What about progressive MS?
People often ask why there aren’t treatments and therapies to slow
VY Z[VW WYVNYLZZPVU 6UL YLHZVU MVY [OPZ PZ ILJH\ZL \U[PS YLJLU[S`
ZJPLU[PZ[Z ZPTWS` OH]LU»[ OHK [OL ZHTL \UKLYZ[HUKPUN VM ^OH[»Z
ILOPUK WYVNYLZZP]L 4: HZ [OL` OH]L ^P[O YLSHWZPUN YLTP[[PUN 4:
)\[ [OH[»Z HSS JOHUNPUN (K]HUJLZ PU [LJOUVSVN` ¶ Z\JO HZ TVYL
powerful MRI scanners – mean that it’s now possible to do the
RPUK VM YLZLHYJO ULLKLK [V ÄUK [OL YPNO[ [YLH[TLU[Z (Z H YLZ\S[
YLZLHYJO PZ MVJ\ZPUN TVYL VU ÄUKPUN [YLH[TLU[Z [V OHS[ WYVNYLZZPVU
VY L]LU [V YL]LYZL [OL KHTHNL [OH[»Z HSYLHK` OHWWLULK ;OLYL»Z
TVYL HIV\[ [OL SH[LZ[ YLZLHYJO H[ ^^^TZZVJPL[`VYN\RYLZLHYJO
There are lots of things I just don’t do anymore.
However my life had another big change a few
months after my diagnosis. I met my future husband
and although in some respects the brakes were put
on in my life, in others I did the things I had always
hoped for. – Rachel
Complementary and alternative
therapies
Many people with MS use complementary therapies
to help relieve particular symptoms, or to feel better.
The kinds of therapies used by people with MS include
HJ\W\UJ[\YL `VNH TLKP[H[PVU THZZHNL O`WLYIHYPJ
V_`NLU [OLYHW` OVTLVWH[O` HUK VZ[LVWH[O` ¶ HS[OV\NO
this isn’t an exhaustive list.
www.mssociety.org.uk
27
What is MS?
Managing relapses
0M ZVTLVUL OHZ H WHY[PJ\SHYS` KPZHISPUN KPZ[YLZZPUN VY
WHPUM\S YLSHWZL [OL` TPNO[ IL WYLZJYPILK Z[LYVPKZ ¶ JHSSLK
‘corticosteroids’. Steroids can help to speed up recovery
from a relapse. These are usually taken as tablets, or
[OYV\NO H KYPW PU[YH]LUV\ZS`
Whether or not someone has had steroids, they may also
ILULÄ[ MYVT YLOHIPSP[H[PVU HM[LY H YLSHWZL 9LOHIPSP[H[PVU
JHU JVTIPUL THU` KPɈLYLU[ HWWYVHJOLZ PUJS\KPUN
physiotherapy, occupational therapy, dietary advice,
employment services, support for care at home, and so on.
Read more – Managing a relapse
When I tell people I have MS, the first thing they do
is tell you that they understand because of someone
they know with MS. They don’t, because they don’t
have my MS. – Jane
Disease modifying drugs
If someone has relapses with their MS, then disease
TVKPM`PUN KY\NZ TH` IL HU VW[PVU MVY [OLT ;OLZL KY\NZ
aren’t a cure for MS, but they can reduce the number of
relapses or attacks that someone has.
;OLYL HYL H U\TILY VM KPɈLYLU[ KY\NZ J\YYLU[S` H]HPSHISL
VU [OL 5/: ;OL` LHJO OH]L LSPNPIPSP[` JYP[LYPH \Z\HSS`
based on the number of relapses someone has had.
Read more – Disease modifying drugs
26
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
Can MS be treated?
Managing symptoms
;OLYL HYL THU` [YLH[TLU[Z H]HPSHISL MVY THUHNPUN [OL
KPɈLYLU[ Z`TW[VTZ VM 4: ;OLZL [YLH[TLU[Z TH` UV[
HS^H`Z THRL [OL Z`TW[VT NV H^H` I\[ [OL` JHU VM[LU
make it easier to deal with.
+Y\N [YLH[TLU[Z JHU IL OLSWM\S I\[ [OLYL HYL V[OLY
approaches too – such as physiotherapy for muscle
Z[PɈULZZ VY VJJ\WH[PVUHS [OLYHW` MVY [YLTVY 4HU`
KPɈLYLU[ OLHS[O HUK ZVJPHS JHYL ZWLJPHSPZ[Z JHU IL PU]VS]LK
PU THUHNPUN Z`TW[VTZ ;OLZL PUJS\KL VJJ\WH[PVUHS
therapists, physiotherapists, continence advisers,
WZ`JOVSVNPZ[Z HUK ZWLLJO HUK SHUN\HNL [OLYHWPZ[Z
Read more – -PUK V\[ TVYL HIV\[ THUHNPUN [OL Z`TW[VTZ
of MS in our information booklets and on our website.
Taking control
4HU` WLVWSL ^P[O 4: ZH` [OH[ [HRPUN HU HJ[P]L YVSL PU OV^ [OL`
THUHNL [OLPY 4: OLSWZ [OLT [V MLLS PU JVU[YVS ;OPZ TPNO[ PU]VS]L
SLHYUPUN TVYL HIV\[ [OLPY Z`TW[VTZ HUK WH`PUN H[[LU[PVU [V ^OH[
THRLZ [OLT ^VYZL HUK ^OH[ OLSWZ [OLT" ^VYRPUN ^P[O OLHS[O HUK
ZVJPHS JHYL WYVMLZZPVUHSZ [V [Y` V\[ KPɈLYLU[ [YLH[TLU[Z" HUK OH]PUN
[OL RUV^SLKNL HUK JVUÄKLUJL [V JOVVZL [OL [YLH[TLU[ [OH[»Z YPNO[
MVY [OLT ;OPZ HWWYVHJO PZ VM[LU YLMLYYLK [V HZ ZLSM THUHNLTLU[
www.mssociety.org.uk
25
24
What is MS?
Can MS be
treated?
@LZ (S[OV\NO [OLYL»Z UV J\YL MVY 4: `L[ [OLYL HYL KPɈLYLU[
^H`Z [V THUHNL P[
symptom
management
drugs
managing
exercise
MS
complementary
therapies
diet
This can include treatments for individual symptoms or
YLSHWZLZ 0[ TPNO[ HSZV PUJS\KL WZ`JOVSVNPJHS [OLYHWPLZ
Z\JO HZ JVNUP[P]L ILOH]PV\YHS [OLYHW` [V OLSW HKQ\Z[
[V SP]PUN ^P[O 4: VY ^P[O THUHNPUN Z`TW[VTZ Z\JO HZ
MH[PN\L ;OLYL HYL HSZV KY\NZ [OH[ HPT [V YLK\JL [OL
number of relapses someone has. It can also include more
lifestyle options such as diet, exercise and complementary
and alternative therapies.
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
Are there different types of MS?
Benign MS?
:VTL WLVWSL TH` IL [VSK [OH[ [OL` OH]L ºILUPNU» 4: WLYOHWZ
ILJH\ZL [OLPY Z`TW[VTZ OH]L ILLU X\P[L TPSK /V^L]LY [OPZ JHU
ZVTL[PTLZ IL TPZSLHKPUN
º)LUPNU» 4: PZ H SHILS [OH[ JHU VUS` IL HWWSPLK ^OLU SVVRPUN IHJR H[
[OL JV\YZL VM ZVTLVUL»Z 4: V]LY H WLYPVK VM H[ SLHZ[ [V `LHYZ
If someone has had MS for many years and it hasn’t worsened, and
[OL` OH]L SP[[SL VY UV KPZHIPSP[` [OL` TPNO[ IL ZHPK [V OH]L ºILUPNU»
4: 0[»Z KPɉJ\S[ [V NP]L L_HJ[ ÄN\YLZ I\[ WYVIHIS` IL[^LLU HUK
WLY JLU[ VM WLVWSL ^P[O 4: Ä[ [OPZ IYVHK KLZJYPW[PVU
/V^L]LY ºILUPNU» KVLZU»[ TLHU [OH[ ZVTLVUL»Z 4: OHZ ILLU
completely problem-free, or that it will continue in that way. Someone
could still have a relapse even after many years of inactive MS.
This disease will not define me any more than
the colour of my hair. I want to be described as a
husband, a father, bright, witty, knowledgeable
and kind. That’s all. – Martin
www.mssociety.org.uk
23
22
What is MS?
Secondary progressive MS
4HU` WLVWSL ^P[O YLSHWZPUN
YLTP[[PUN 4: NV VU [V OH]L
ZLJVUKHY` WYVNYLZZP]L 4:
If someone’s MS symptoms
OH]L ILJVTL WYVNYLZZP]LS`
worse over a period of at least
six months, independent of any relapses, they can be said
[V OH]L TV]LK VU [V ZLJVUKHY` WYVNYLZZP]L 4:
9V\NOS` WLY JLU[ VM WLVWSL ^P[O YLSHWZPUN YLTP[[PUN 4:
^PSS OH]L KL]LSVWLK ZLJVUKHY` WYVNYLZZP]L 4: `LHYZ
HM[LY ILPUN KPHNUVZLK
It isn’t always easy for doctors to tell when someone has
TV]LK VU [V [OL ZLJVUKHY` WYVNYLZZP]L WOHZL VM 4:
Some people continue to have relapses in addition to
WYVNYLZZP]L KL[LYPVYH[PVU ^OPSL V[OLYZ KVU»[
(S[OV\NO UVVUL»Z 4: Z[HY[Z V\[ HZ ZLJVUKHY` WYVNYLZZP]L
it is possible for someone to be told they have this type at
[OL [PTL VM KPHNUVZPZ PM [OL`»]L OHK \UL_WSHPULK Z`TW[VTZ
for some time.
Read more – What is secondary progressive MS?
Of the people diagnosed with relapsing remitting MS,
after 15 years
• ^PSS have TV]LK VU[V ZLJVUKHY` WYVNYLZZP]L 4:
• won’t have TV]LK VU[V ZLJVUKHY` WYVNYLZZP]L 4:
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
Are there different types of MS?
Primary progressive MS
7LVWSL ^P[O WYPTHY` WYVNYLZZP]L
MS don’t have any distinct
H[[HJRZ VY YLTPZZPVUZ I\[ ILNPU
with subtle problems that slowly
NL[ ^VYZL V]LY [PTL ;OLPY 4:
PZ WYVNYLZZP]L MYVT [OL Z[HY[
(YV\UK [V WLY JLU[ VM WLVWSL ^P[O 4: OH]L [OL
WYPTHY` WYVNYLZZP]L MVYT ;OL` [LUK [V IL KPHNUVZLK
ZSPNO[S` SH[LY PU SPML [OHU WLVWSL ^P[O [OL V[OLY MVYTZ ¶
\Z\HSS` PU [OLPY Z VY SH[LY (UK \USPRL YLSHWZPUN YLTP[[PUN
4: TLU HYL Q\Z[ HZ SPRLS` [V OH]L WYPTHY` WYVNYLZZP]L 4:
as women.
:VTL WLVWSL ^OV OH]L WYVNYLZZP]L 4: MYVT [OL Z[HY[ HSZV
OH]L YLSHWZLZ VU [VW VM [OL JSLHY WYVNYLZZPVU ;OPZ PZ
JHSSLK WYVNYLZZP]L YLSHWZPUN 4:
Read more – What is primary progressive MS?
Proportions of people diagnosed with each type of MS
• 9LSHWZPUN YLTP[[PUN 4: • 7YPTHY` WYVNYLZZP]L 4: www.mssociety.org.uk
21
20
What is MS?
Are there different
types of MS?
>OPSL L]LY`VUL»Z 4: PZ KPɈLYLU[ TVZ[ WLVWSL»Z
experiences will fall into one of a number of broad types.
For some, their MS is characterised by periods of relapse
MVSSV^LK I` YLTPZZPVU -VY V[OLYZ P[ MVSSV^Z H WYVNYLZZP]L
WH[[LYU /V^L]LY [OL SPULZ IL[^LLU [OL KPɈLYLU[ [`WLZ HYL
not always clear – it’s not always obvious what type of MS
someone has, and no two people, even with the same type
of MS, will follow exactly the same pattern.
;OL [OYLL THPU [`WLZ VM 4: HYL L_WSHPULK ILSV^ ¶ YLSHWZPUN
YLTP[[PUN WYPTHY` WYVNYLZZP]L HUK ZLJVUKHY` WYVNYLZZP]L
Relapsing remitting MS
0U YLSHWZPUN YLTP[[PUN 4:
people have relapses or attacks
of symptoms that occur for a
period of time – days, weeks or
months – and then improve, either
WHY[PHSS` VY JVTWSL[LS` (YV\UK WLY JLU[ VM WLVWSL ^P[O 4: HYL KPHNUVZLK ^P[O [OPZ [`WL
0U [OL LHYS` Z[HNLZ VM YLSHWZPUN YLTP[[PUN 4: Z`TW[VTZ
JHU NV H^H` JVTWSL[LS` IL[^LLU YLSHWZLZ ¶ [OPZ PZ RUV^U
as remission. However, sometimes there may be residual
KHTHNL [V [OL T`LSPU VY L]LU [V [OL ULY]L ÄIYL P[ZLSM
;OPZ KHTHNL JHU TLHU [OH[ Z`TW[VTZ KVU»[ HS^H`Z
disappear completely.
Read more – Managing a relapse
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
How is MS diagnosed?
I’d had what I now know was optic neuritis about
6 years previously and I’d had a scan then. My eye
problem had cleared up and I didn’t ask any more
questions. So when I was given the MS diagnosis,
it came as a real shock. – Rachel
A diagnosis of MS
9LJLP]PUN H KPHNUVZPZ VM 4: JHU VM[LU IL H SPMLJOHUNPUN TVTLU[
-VY ZVTL WLVWSL H KPHNUVZPZ VM 4: JHU IL V]LY^OLSTPUN
MYPNO[LUPUN JVUM\ZPUN VY KPZ[YLZZPUN -VY V[OLYZ P[ JHU IL H YLSPLM
WHY[PJ\SHYS` PM [OL`»]L OHK Z`TW[VTZ MVY H SVUN [PTL (SS VM [OLZL
reactions – and more – are perfectly normal.
/V^L]LY ZVTLVUL YLHJ[Z [V H KPHNUVZPZ [OLYL PZ Z\WWVY[
available – from our local branches, our MS Helpline and our
information resources.
0808 800 8000 (9am – 9pm, Monday – Friday)
^^^TZZVJPL[`VYN\RULHYTL
Read more – Just diagnosed and Living with the effects of MS
www.mssociety.org.uk
19
18
What is MS?
To scan the brain and spinal cord, the person lies on a
bed which then slides into the centre of the MRI scanner.
;OL WYVJLZZ [HRLZ HU`[OPUN MYVT TPU\[LZ [V HU OV\Y
0[»Z WHPUSLZZ HS[OV\NO P[»Z X\P[L UVPZ` HUK ZVTL WLVWSL
feel a little claustrophobic.
;OL YLZ\S[Z VM [OL 490 ZJHU JVUÄYT H KPHNUVZPZ PU V]LY
90 per cent of people who have MS.
Lumbar puncture
7LVWSL ^P[O 4: VM[LU OH]L HU[PIVKPLZ PU [OL Å\PK [OH[
surrounds the brain and spinal cord. These antibodies
HYL H ZPNU [OH[ [OL PTT\UL Z`Z[LT OHZ ILLU HJ[P]L PU
[OL JLU[YHS ULY]V\Z Z`Z[LT ;OL WYVJLK\YL \ZLK [V NL[
H ZHTWSL VM [OPZ Å\PK PZ JHSSLK H S\TIHY W\UJ[\YL
( S\TIHY W\UJ[\YL PU]VS]LZ PUZLY[PUN H ULLKSL PU[V [OL
ZWHJL HYV\UK [OL ZWPUHS JVYK HUK KYH^PUN V\[ Å\PK
@V\ ^PSS IL VɈLYLK H SVJHS HUHLZ[OL[PJ I\[ [OL WYVJLK\YL
JHU Z[PSS IL \UJVTMVY[HISL 4HU` WLVWSL NL[ H Z[YVUN
headache afterwards. Newer, smaller needles cause less
KPZJVTMVY[ HS[OV\NO [OL`»YL UV[ `L[ ILPUN ^PKLS` \ZLK
;OHURZ [V HK]HUJLZ PU V[OLY KPHNUVZ[PJ [VVSZ WHY[PJ\SHYS`
MRI, lumbar punctures are not carried out as often as
they used to be.
Evoked potentials
;OLZL [LZ[Z TLHZ\YL OV^ X\PJRS` TLZZHNLZ [YH]LS
between the brain, eyes, ears and skin. Small electrodes
attached to the head monitor how brain waves respond
[V ^OH[ [OL WLYZVU OHZ ZLLU VY OLHYK 4LZZHNLZ HYL
ZSV^LY PM T`LSPU KHTHNL OHZ VJJ\YYLK
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
How is MS diagnosed?
What are they looking for?
;V KPHNUVZL 4: H UL\YVSVNPZ[ MVSSV^Z N\PKLSPULZ JHSSLK [OL
4J+VUHSK JYP[LYPH ;OL` HYL SVVRPUN MVY L]PKLUJL VM KHTHNL
to the central nervous system that has:
• VJJ\YYLK VU KPɈLYLU[ KH[LZ
• HɈLJ[LK H[ SLHZ[ [^V KPɈLYLU[ WSHJLZ PU [OL JLU[YHS ULY]V\Z Z`Z[LT
Neurological examination and history
;OL UL\YVSVNPZ[ HZRZ X\LZ[PVUZ HIV\[ WHZ[ HUK WYLZLU[
symptoms and problems. They also carry out a physical
L_HTPUH[PVU [V JOLJR PM TV]LTLU[Z YLÅL_LZ HUK ZLUZVY`
HIPSP[PLZ ¶ Z\JO HZ L`LZPNO[ ¶ HYL HɈLJ[LK ,]LU PM H
UL\YVSVNPZ[ Z[YVUNS` Z\ZWLJ[Z 4: H[ [OPZ Z[HNL V[OLY [LZ[Z
HYL ULLKLK [V JVUÄYT P[
MRI (magnetic resonance imaging)
490 ZJHUULYZ \ZL Z[YVUN THNUL[PJ ÄLSKZ [V JYLH[L HU
PTHNL VM ZVTLVUL»Z IYHPU HUK ZWPUHS JVYK 0M [OLYL HYL
HYLHZ VM PUÅHTTH[PVU VY KHTHNL VY ºSLZPVUZ» [OLZL ZOV^
up on the scan.
Before I was diagnosed I was really worried about
how I felt…Getting a diagnosis from my consultant
was numbing, but not for long. – Aleks
www.mssociety.org.uk
17
16
What is MS?
Different tests
( KPHNUVZPZ VM 4: PU]VS]LZ H U\TILY VM KPɈLYLU[
tests, some of which may need to be repeated. It’s not
\UJVTTVU MVY H KPHNUVZPZ VM 4: [V [HRL ZL]LYHS TVU[OZ
¶ VY L]LU SVUNLY ¶ ^OPJO JHU IL H ^VYY`PUN [PTL
(Z ^LSS HZ [LZ[PUN MVY 4: KVJ[VYZ TH` ULLK [V [LZ[ MVY
other conditions that are similar to MS. This may include
blood tests to reveal certain antibodies, and inner ear tests
to check balance.
MRI
neurological
examination
diagnosis
evoked
potentials
lumbar
puncture
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
How is MS diagnosed?
How is MS
diagnosed?
4: PZ JVTWSL_ HUK HZ TLU[PVULK VU WHNL JHU JH\ZL
THU` KPɈLYLU[ Z`TW[VTZ ZV P[»Z UV[ LHZ` [V KPHNUVZL
;OLYL»Z HSZV UV ZPUNSL ZPTWSL [LZ[ ¶ SPRL H ISVVK [LZ[ MVY
example – that can tell whether someone has MS. It’s hard
[V WPUWVPU[ L_HJ[S` ^OLU 4: ILNPUZ HUK [OL LHYS` ZPNUZ
HUK Z`TW[VTZ HYL KPɈLYLU[ MVY L]LY`VUL ;OL Z`TW[VTZ VM
MS can also be symptoms of other conditions, so doctors
^PSS ULLK [V L_WSVYL H YHUNL VM WVZZPISL JH\ZLZ MVY [OLT
4: JHU VUS` IL KPHNUVZLK I` H UL\YVSVNPZ[ 0M `V\ VY `V\Y
GP notice unexplained symptoms and are concerned that
`V\ TPNO[ OH]L 4: `V\ ^PSS ULLK H YLMLYYHS [V H UL\YVSVNPZ[
MVY M\Y[OLY KPHNUVZ[PJ [LZ[Z ;OLYL»Z TVYL PUMVYTH[PVU VU
[OLZL KPɈLYLU[ [LZ[Z ILSV^
Read more – Getting the best from health care services
I felt relieved when told…A big weight off my
shoulders. Nothing had changed within those split
seconds, so I went off on holiday and decided to
throw myself wholeheartedly into learning about
it when I got home. – Eleanor
www.mssociety.org.uk
15
What is MS?
Invisible symptoms
Some MS symptoms are obvious to other people, while
others aren’t.
0[ TPNO[ IL LHZ` [V [LSS PM ZVTLVUL ^P[O 4: OHZ WYVISLTZ ^HSRPUN
MVY L_HTWSL I\[ UV[ [OH[ [OL` HYL MH[PN\LK VY PU WHPU ;OLZL
ºPU]PZPISL» Z`TW[VTZ JHU IL KPɉJ\S[ MVY V[OLY WLVWSL [V \UKLYZ[HUK
HUK MY\Z[YH[PUN MVY [OL WLYZVU ^P[O 4: [V [Y` [V KLZJYPIL VY [V
L_WSHPU OV^ [OL` HYL HɈLJ[LK :VTL WLVWSL ^P[O 4: ZH` [OPZ JHU
be a particular problem at work, especially if they appear to ‘look
so well’.
It’s important to remember that these symptoms are just as real
HZ HU` V[OLY HUK [V H]VPK THRPUN HZZ\TW[PVUZ HIV\[ [OL WLYZVU
^P[O 4: MVY L_HTWSL TPZ[HRPUN MH[PN\L MVY SHaPULZZ
14
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
What are the symptoms of MS?
Common symptoms
• -H[PN\L ¶ HU V]LY^OLSTPUN ZLUZL VM [PYLKULZZ THRPUN
WO`ZPJHS VY TLU[HS HJ[P]P[` KPɉJ\S[ VY L]LU PTWVZZPISL
• :LUZVY` WYVISLTZ ¶ Z\JO HZ U\TIULZZ VY [PUNSPUN VM
the hands or feet
• =PZ\HS WYVISLTZ ¶ Z\JO HZ IS\YYLK VY KV\ISL ]PZPVU
VY H [LTWVYHY` SVZZ VM ZPNO[ PU VUL VY IV[O L`LZ
• +PaaPULZZ ¶ ZVTL[PTLZ JHSSLK ]LY[PNV
• Pain
• 3VZZ VM T\ZJSL Z[YLUN[O HUK KL_[LYP[`
• 7YVISLTZ ^P[O ^HSRPUN IHSHUJL HUK JVVYKPUH[PVU
• 4\ZJSL Z[PɈULZZ HUK ZWHZTZ ¶ [PNO[LUPUN VY YPNPKP[` PU
WHY[PJ\SHY T\ZJSL NYV\WZ ZVTL[PTLZ RUV^U HZ ZWHZ[PJP[`
• +PɉJ\S[PLZ ^P[O ZWLLJO HUK Z^HSSV^PUN
• Bladder and bowel problems
• 7YVISLTZ ^P[O TLTVY` HUK [OPURPUN HSZV RUV^U
HZ ºJVNUP[P]L WYVISLTZ» ¶ Z\JO HZ MVYNL[[PUN UHTLZ
• Sexual problems
We have information booklets on each of these symptoms,
HUK `V\ JHU HSZV ÄUK V\[ TVYL VU V\Y ^LIZP[L
I would never patronise my wife or anyone who has
MS to say, ‘I know how you feel.’ As I have no idea at
all and no two people with MS are the same. – Ron
www.mssociety.org.uk
13
12
What is MS?
What are the
symptoms of MS?
MS is complex, and has many possible symptoms. Most
people will only experience a few of them, and it’s unlikely
that anyone will experience all of them.
;Y`PUN [V WYLKPJ[ 4: Z`TW[VTZ JHU IL SPRL [Y`PUN [V
predict the weather. They can vary enormously from one
day to the next – even from one hour to the next. They
TPNO[ SHZ[ MVY H ML^ OV\YZ VY MVY KH`Z ^LLRZ VY TVU[OZ
:VTL Z`TW[VTZ TH` UV[ OH]L H JSLHYJ\[ ILNPUUPUN HUK
[OL` TH` WLYZPZ[ :VTL WLVWSL ÄUK JLY[HPU [YPNNLYZ THRL
their symptoms temporarily worse, or make old symptoms
reappear – heat, stress, exertion or tiredness, for example.
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
What causes MS?
Smoking?
( U\TILY VM Z[\KPLZ OH]L SVVRLK H[ ZTVRPUN PU YLSH[PVU
[V 4: HUK OH]L MV\UK [OH[ ZTVRPUN HWWLHYZ [V PUJYLHZL
ZVTLVUL»Z YPZR VM KL]LSVWPUN 4: 0[»Z UV[ `L[ JSLHY L_HJ[S`
^O` [OPZ PZ HS[OV\NO VUL [OLVY` PZ [OH[ [OL JOLTPJHSZ PU [OL
JPNHYL[[L ZTVRL HɈLJ[ [OL PTT\UL Z`Z[LT
There is still more we need to know about the link between
ZTVRPUN HUK 4: ;OPZ PUJS\KLZ ^OL[OLY [OL YPZR PUJYLHZLZ
[OL TVYL ZVTLVUL ZTVRLZ OV^ ZTVRPUN PU[LYHJ[Z ^P[O
V[OLY YPZR MHJ[VYZ MVY 4: HUK ^OL[OLY ZTVRPUN HSZV HɈLJ[Z
WYVNYLZZPVU PU 4:
Something else?
We’ve discovered a lot about the potential causes of MS, but
[OLYL»Z Z[PSS SV[Z TVYL [V SLHYU 9LZLHYJO PZ NVPUN VU HSS V]LY [OL
^VYSK ¶ PUJS\KPUN WYVQLJ[Z M\UKLK I` [OL 4: :VJPL[` ¶ [V ÄUK
out more. Once we know why someone develops MS, we will
IL JSVZLY [V ILPUN HISL [V Z[VW P[ MYVT VJJ\YYPUN PU [OL ÄYZ[ WSHJL
Read more about the latest research into the causes of MS
H[ ^^^TZZVJPL[`VYN\RYLZLHYJO
www.mssociety.org.uk
11
10
What is MS?
Three of these possible environmental factors are
]P[HTPU + ]PY\ZLZ HUK ZTVRPUN
Vitamin D?
>L»]L RUV^U MVY H SVUN [PTL [OH[ 4: PZ TVYL JVTTVU
PU HYLHZ H^H` MYVT [OL LX\H[VY 9LZLHYJOLYZ OH]L ILLU
SVVRPUN PU[V ^O` [OPZ PZ ¶ HUK VUL WVZZPISL HUZ^LY PZ
vitamin D.
=P[HTPU + PZ RUV^U HZ [OL Z\UZOPUL ]P[HTPU HZ P[ PZ
WYVK\JLK I` V\Y IVKPLZ PU YLHJ[PVU [V Z\USPNO[ ( NYV^PUN
IVK` VM YLZLHYJO Z\NNLZ[Z [OH[ SV^ SL]LSZ VM ]P[HTPU +
WHY[PJ\SHYS` K\YPUN JOPSKOVVK VY ILMVYL IPY[O TH` IL H
MHJ[VY [OH[ HɈLJ[Z ZVTLVUL»Z YPZR VM KL]LSVWPUN 4:
This hasn’t been proved, and more research needs to be
done before we can be sure.
Read more – Diet and nutrition
Viruses?
Research has looked at whether viruses or bacteria may
IL H MHJ[VY PU KL]LSVWPUN 4: (S[OV\NO UV ZPUNSL ]PY\Z
OHZ ILLU PKLU[PÄLK HZ KLÄUP[LS` JVU[YPI\[PUN [V 4: [OLYL
PZ NYV^PUN L]PKLUJL [OH[ H JVTTVU JOPSKOVVK ]PY\Z Z\JO
HZ [OL ,WZ[LPU )HYY ]PY\Z ^OPJO JHU JH\ZL NSHUK\SHY ML]LY
TH` HJ[ HZ H [YPNNLY
This theory is still unproven. Many people who do not have
MS would also have been exposed to these viruses. So,
Q\Z[ SPRL NLULZ ]PY\ZLZ HYL \USPRLS` [V IL [OL ^OVSL Z[VY`
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
What causes MS?
Genetic factors
MS is not directly inherited like some other conditions –
P[ PZU»[ JH\ZLK I` VUL MH\S[` NLUL
/V^L]LY [OLYL KVLZ HWWLHY [V IL H NLUL[PJ LSLTLU[ [V P[
9LZLHYJO PU[V [OL NLUL[PJZ VM 4: OHZ ZV MHY MV\UK V]LY NLULZ [OH[ TH` THRL ZVTLVUL TVYL SPRLS` [V KL]LSVW 4:
)\[ UV[ L]LY`VUL ^OV OHZ [OLZL NLULZ ^PSS NL[ 4:
While MS can occur more than once in a family, it’s more
likely that this won’t happen. Even the identical twin
of someone with MS only has a 30 per cent chance of
KL]LSVWPUN 4: HZ ^LSS (UK H JOPSK VM ZVTLVUL ^P[O 4:
OHZ Q\Z[ H [^V WLY JLU[ JOHUJL VM OH]PUN 4: [OLTZLS]LZ
:V ^OPSL [OLYL PZ H NLUL[PJ LSLTLU[ [V 4: P[»Z UV[ [OL
whole story.
Read more – Genes and MS
Environmental factors
MS is more common in areas that are furthest away from
[OL LX\H[VY ;OLYL HYL YLSH[P]LS` ML^ WLVWSL ^P[O 4: PU
places like Malaysia or Ecuador, but many more in the UK,
northern USA, Canada, Scandinavia, southern Australia
and New Zealand.
;OPZ Z\NNLZ[Z [OLYL PZ ZVTL[OPUN PU [OL LU]PYVUTLU[ [OH[
plays a role in MS. Research has so far discovered a
number of environmental factors that are linked with MS,
I\[ TVYL ^VYR PZ ULLKLK ILMVYL ^L JHU KLÄUP[LS` ZH` [OL`
HYL PU]VS]LK PU JH\ZPUN 4:
www.mssociety.org.uk
09
08
What is MS?
What causes MS?
vitamin D
genetics
virus
environment
smoking
unknown
We don’t know for sure why someone develops MS,
[OV\NO [OLYL HWWLHY [V IL H U\TILY VM YPZR MHJ[VYZ ¶
IV[O NLUL[PJ HUK LU]PYVUTLU[HS 0[»Z SPRLS` [OH[ H
combination of these factors is involved.
We do know that MS is not infectious – it can’t be
JH\NO[ VY WHZZLK MYVT VUL WLYZVU [V HUV[OLY
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
What is MS?
Who gets MS?
There are about 100,000 people in the UK who have MS –
that’s around one in every 600 people.
4: PZ \Z\HSS` KPHNUVZLK IL[^LLU [OL HNLZ VM HUK HS[OV\NO P[ JHU VJJ\Y H[ HU` HNL *OPSKYLU JHU KL]LSVW P[
HS[OV\NO [OPZ PZ YHYL
Women are more likely to have MS than men: there are
YV\NOS` [OYLL [PTLZ TVYL ^VTLU [OHU TLU ^P[O 4: PU
[OL <2 >L KVU»[ `L[ RUV^ ^O` [OH[ PZ HS[OV\NO YLZLHYJO
JVU[PU\LZ [V [Y` [V ÄUK [OL HUZ^LY
Pregnancy and MS
;OL THQVYP[` VM ^VTLU ^OV OH]L 4: HYL KPHNUVZLK PU [OLPY Z
HUK Z H[ H [PTL ^OLU [OL` TH` IL [OPURPUN HIV\[ Z[HY[PUN H
MHTPS` 4: KVLZU»[ HɈLJ[ MLY[PSP[` ZV P[ ZOV\SKU»[ Z[VW H ^VTHU MYVT
OH]PUN H IHI` /V^L]LY ILPUN WYLNUHU[ ^PSS HɈLJ[ [OL [YLH[TLU[ H
woman can have for her MS.
Read more – Women’s health
MS is most common in people whose ancestors come
from northern Europe. However, people of all ethnic,
J\S[\YHS HUK ZVJPHS IHJRNYV\UKZ JHU KL]LSVW 4:
www.mssociety.org.uk
07
What is MS?
What’s going on?
6UL ^H` [V \UKLYZ[HUK ^OH[ PZ OHWWLUPUN PU 4: PZ [V
think of the nervous system as an electrical circuit.
Your brain and spinal cord are the power source –
[OL THPUZ LSLJ[YPJP[` H[ OVTL ;OL KPɈLYLU[ WHY[Z VM `V\Y
IVK` HYL [OL SPNO[Z JVTW\[LYZ ;= HUK ZV VU 0U VYKLY
to work, these appliances need electricity, just like your
IVK`»Z HJ[PVUZ KLWLUK VU TLZZHNLZ MYVT `V\Y IYHPU
;OL ULY]L ÄIYLZ PU [OL IYHPU HUK ZWPUHS JVYK HYL [OL
^PYLZ ILOPUK [OL ^HSSZ SPURPUN L]LY`[OPUN [VNL[OLY
Plastic insulation protects the cables in the same way
[OH[ T`LSPU WYV[LJ[Z [OL ULY]L ÄIYLZ
0M [OL PUZ\SH[PVU ILJVTLZ KHTHNLK [OLU [OL HWWSPHUJLZ
TPNO[ UV[ ^VYR WYVWLYS` ;OLYL JV\SK IL PU[LYMLYLUJL VU
[OL ;= ;OL SPNO[ TPNO[ ÅPJRLY VU HUK VɈ ;OPZ PZ ^OH[»Z
OHWWLUPUN PU 4: ¶ KHTHNL [V [OL PUZ\SH[PVU HɈLJ[Z [OL
^H` [OPUNZ ^VYR
As the central nervous system links all bodily activities,
THU` KPɈLYLU[ Z`TW[VTZ JHU HWWLHY PU 4: 0[ KLWLUKZ
on which part of the brain or spinal cord is involved, and
[OL M\UJ[PVU VM [OL HɈLJ[LK ULY]L ;OLYL»Z TVYL HIV\[ [OL
KPɈLYLU[ Z`TW[VTZ VM 4: VU WHNL MS means that I’m constantly adapting my lifestyle
to accommodate the condition, quite often on a
daily basis. I’m constantly aware of its impact on
my family and friends. – Eiona
06
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
What is MS?
0UZPKL [OL IYHPU HUK ZWPUHS JVYK TLZZHNLZ [YH]LS HSVUN
ULY]L ÄIYLZ ^OPJO HYL JVH[LK ^P[O H MH[[` Z\IZ[HUJL JHSSLK
T`LSPU -PN 4`LSPU PZ H WYV[LJ[P]L SH`LY ^OPJO OLSWZ
TLZZHNLZ [YH]LS X\PJRS` HUK ZTVV[OS`
Fig 1: Myelin
Cell body
Myelin
5LY]L ÄIYL
4LZZHNLZ [YH]LS ZTVV[OS`
>OLU [OL T`LSPU PZ KHTHNLK I` HU H[[HJR MYVT [OL
PTT\UL Z`Z[LT [OPZ KPZY\W[Z [OL TLZZHNLZ PU [OL
IYHPU HUK ZWPUHS JVYK -PN 4LZZHNLZ JHU ZSV^ KV^U
ILJVTL KPZ[VY[LK Q\TW MYVT VUL ULY]L ÄIYL [V HUV[OLY
VY UV[ NL[ [OYV\NO H[ HSS
Fig 2: Demyelination in MS
Cell body
+HTHNLK
myelin
5LY]L ÄIYL
4LZZHNLZ KPZY\W[LK
www.mssociety.org.uk
05
04
What is MS?
MS and the central nervous system
The central nervous system is made up of your brain and
spinal cord. The brain controls your bodily functions, such
HZ TV]LTLU[ VY [OV\NO[ 4LZZHNLZ WHZZ [V HUK MYVT [OL
IYHPU [V HSS WHY[Z VM `V\Y IVK` JVU[YVSSPUN IV[O JVUZJPV\Z
and unconscious actions. The spinal cord is the central
WH[O^H` MVY [OLZL TLZZHNLZ
Brain
Spinal cord
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
What is MS?
What is MS?
4\S[PWSL ZJSLYVZPZ 4: PZ H UL\YVSVNPJHS JVUKP[PVU [OH[
HɈLJ[Z [OL IYHPU HUK ZWPUHS JVYK [OL JLU[YHS ULY]V\Z
Z`Z[LT 0U 4: [OL IVK`»Z PTT\UL Z`Z[LT [\YUZ HNHPUZ[
P[ZLSM HUK PUZ[LHK VM ÄNO[PUN VɈ PUMLJ[PVU Z[HY[Z H[[HJRPUN
[OL T`LSPU JVH[PUN Z\YYV\UKPUN [OL ULY]L ÄIYLZ PU [OL
brain and spinal cord.
MS is a very individual condition: no two people are
HɈLJ[LK PU [OL ZHTL ^H` ;OL Z`TW[VTZ ZVTLVUL OHZ ^PSS
depend on which parts of their brain and spinal cord are
HɈLJ[LK ;OLYL HYL THU` KPɈLYLU[ Z`TW[VTZ VM 4: HUK
it’s unlikely that anyone will have all of them.
In this booklet, we explain what MS is and how it can
HɈLJ[ ZVTLVUL >L SVVR H[ [OL YPZR MHJ[VYZ MVY KL]LSVWPUN
4: OV^ P[ PZ KPHNUVZLK [OL KPɈLYLU[ [`WLZ VM 4: HUK
[OL [YLH[TLU[Z H]HPSHISL MVY THUHNPUN [OL JVUKP[PVU HUK
P[Z Z`TW[VTZ >L HSZV ZPNUWVZ[ [V M\Y[OLY ZV\YJLZ VM
information and support from the MS Society, and
explain how we can help.
Where you see this symbol, this means there’s an MS Society
information resource that covers the topic in more depth.
www.mssociety.org.uk
03
What is MS?
MS is a significant part of me, but it is far from
MS is a significant part of me, but it is far
the most interesting part. It’s just a facet.
from the most interesting part. It’s just a
– Helen
facet. – Helen
MS is not going to go away. So I just have to
get on with it and make the most of my life.
– Sylvia
MS is not going to go away. So I just have
to get on with it and make the most of
my life. – Sylvia
I have not had the life that I wanted, but the
life I have led with MS has allowed me to
meet some wonderful people. They haven’t
been able to ignore MS either, but they have
made the best of the life they have been
I have
not– had
blessed
with.
John the life that I wanted,
but the life I have led with MS has
allowed me to meet some wonderful
people. They haven’t been able to
ignore MS either, but they have made
theItbest
of the
lifetothey
have
doesn’t
have
mean
a lifebeen
sentence. Yes,
blessed
with.and
– John
it’s serious
yes, it does change your life…
but you can still enjoy your life. – Louisa
02
MS on your mind? Call the MS Helpline on 0808 800 8000
Contents
03 What is MS?
08 What causes MS?
12 What are the symptoms of MS?
15 How is MS diagnosed?
20 Are there different types of MS?
24 Can MS be treated?
30 How can the MS Society help?
www.mssociety.org.uk
01
100,000 people live with multiple sclerosis in the UK.
Every one of them shares the uncertainty of life with MS.
;OL 4: :VJPL[` PZ [OL <2 JOHYP[` ÄNO[PUN [V PTWYV]L
treatment and care to help people with MS take control
of their lives.
>L»YL H ^VYSKSLHKPUN M\UKLY VM 4: YLZLHYJO >L»]L
HSYLHK` THKL PTWVY[HU[ IYLHR[OYV\NOZ HUK ^L»YL UV^
H[ [OL Z[HY[ VM H NLULYH[PVU VM 4: YLZLHYJO [OH[ OVSKZ
incredible promise.
With your support, we will beat MS.
What