God jul - Kyrkja i Gloppen
nr.7 Kyrkjeblad for Gloppen desember 2014 Årgang 44 God jul Julenummer 2014 Andakt Versågod! Redaksjonen presenterer med dette det største bladet vi har laga hittil. Variasjon, gamle historier, dagsaktuelle hendingar, god tidtrøyte og ein smak av jul er det vi serverer her. Vi har prøvd å gjere det variert og underhaldande. Kvar i Bibelen er instruksjonane for julefeiring? Les side 57. Kvifor kunne ho ikkje vere heime på sin eigen konfirmasjonsdag? Les kva Magnhild Aa fortel side 20–22. Korleis likte Anders Rinde konserten med Iver Kleive? Det står på side 50. Vil du ha oppskrift på norsk eller utanlandsk julemat, finn du begge deler, og vil du løyse lette eller vanskelege oppgåver eller løyse eit lokalprega kryssord, har du fleire timar juleknask for handa. av Sokneprest Vidar Bjotveit Innhald 7 nr. Pengane Om det blir dyrt, kanskje? Eit større blad kostar meir å designe og trykke. Men skriving og fotografering er gratis, og omberinga i Gloppen er ekte dugnad. Vi trur fleire betaler meir når bladet blir større og betre. Vi har råd til dette nummeret og til det første neste år. Viss vi trur det blir knapt å greie nummer 2 i 2015, sender vi ut blankettar i nummer 1, så tenkjer eg ting ordnar seg. GOD JUL Redaksjonen ønskjer alle ei fredfull, velsigna høgtidsfeiring, ei roleg og restaurerande romjul med gode fellesskaps- og kulturopplevingar, og eit godt nytt år! Tema 2015 Redaksjonen har sett opp tema for 7 nummer i 2015. I rekkefølgje frå nummer 1 er temaformuleringane ”Jubileumsboka. Vereide kyrkje”, ”Han stod opp!”, ”Salmar og salmesong”, ”120 år med søndagsskule”, ”Vereide prestegard”, ”Misjonsprosjekta i Gloppen”, ”Jul”. Neste nummer kjem ikkje før i slutten av februar. Frist for innsending av stoff er 30. januar. Kanskje du driv eit arbeid og har noko å annonsere, eller vil fortelje om noko laget ditt var med på? Redaksjonen har møte om dette bladet 14. januar, så det er lurt å ta kontakt med ein av oss før det, slik at ditt ærend blir med til møtet. Framsida Lyslo foto har levert framsidebildet denne gongen. Det er meininga at du skal kome i stemninga ”Heimsleg jul”. 2 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 Greidde alle å halde augene opne på Lys Vaken samling i Vereide og Hyen? Sjå side 42. Kva har Weidemann å seie for Jon Bjørn si julestemning? Sjå side 10. FOR TANKE OG TRU 3 Epleandakt ved sokneprest Vidar Bjotveit 5 Leiarartikkel om gåver av Marièl Eikeset Koren 6 Pynt til jul med Venke Kollbotn 8 Gamle julekort ved Aud Bergheim 10 Jon Bjørn Fløtre ser på kunst 26 Organist Kobberstad i Volda ved Harald Aske MØTE MED MENNESKE 12 Magne Kristiansen tenkjer høgt om livet og Gud. Ved Oddvar Almenning 16 Rasmus og Elisabet med 190 års fartstid i livet, ved Asbjørn Gjengedal 20 Magnhild Aa om konfirmasjonen og meir til. Ved Aslaug Heimset Larsen 24 Kurdarar blir glopparar ved Gunn Hole 38 Frå Sri Lanka til Sandane ved Gunn Hole DETTE VAR VI MED PÅ 23 Konfirmantjubileum i Hyen ved Aslaug Heimset Larsen 42 Lys vaken i Vereide og Hyen av Harald Aske og Venke Kolbotn 44 Haustmøte på Nordfjord folkehøgskule ved Oddvar Almenning 48 Babette heldt gjestebod i Sandane kyrkje ved Venke Kollbotn 49 Kyrkjedag for Nordfjord ved Tore Myklebust 50 Konsert med Kleive og Reiersrud ved Anders Rinde 51 Gitarkvartett i Sandane kyrkje ved Oddvar Almenning 52 Juletonar i Gimmestadkyrkja ved Oddvar Almenning BARNESIDER FOR ALLE 28 Juleevangelium for vår tid ved Sigurd Vengen og Oddvar Almenning 30 Julenøtter for barn 42 Lys vaken i mange kyrkjer ved Harald Aske MEST FOR MORO 34 Julesøndagsskule-kryssord 36 Julenøtter for alle 40 Julemat med Bodil Fjellestad ved Harald Aske 53 Dar kjem dampen ved Arne Eikenes 54 Susli-gubbane av Knut Gjengedal Eple H ar du kjent lukta av norske eple i haust? Det har eg. Ein eigen aroma spreier seg i rommet når dei norske epla vert sette fram. Om det var dei fyrste Prinsane, Gravenstein eller den gode sorten Aroma. Sjølvsagt er ikkje berre lukta annleis, smaken er og suverent betre. Eg vert glad når eg held i eit norsk eple, og gleda forfylgjer meg heile vegen til magen. Og i jula vil eg helst ha eit godt Aroma-eple. ”Adams eple” er ein dansk film. Det er ein komedie med svarte trådar. Nokon vil gjerne seie det er ein trist film med nokre lyse trådar. Alt etter korleis ein ser det. Den handlar om ein prest med namnet Ivan som også tar imot tidlegare straffedømte for at dei lettare skal kunne kome tilbake til samfunnet. Når dei kjem har dei ein samtale og blir einige om ei oppgåve dei skal gjennomføre. Den siste som kjem er Adam, ein valdsdømt mann. Han har ikkje tru på opplegget og går inn for å sabotere alt. Og høgst motvillig vert han med på si oppgåve. Han skal bake ei eplekake. Presten Ivan har eit epletre med mange fine gode eple på. Men gjennom historia vert epla øydelagde av fugl, makk og lyn! Til slutt er det berre eitt eple igjen, eit lite eit fullt av makk, som han klarer å bake ei lita kake av. Denne gjev Adam til Ivan som har hamna på sjukehus. Det vert stilt spørsmål i filmen: kva er det gode og vonde i menneska? Den aller fyrste Adam åt av kunnskapens tre, mot Guds vilje. Slik kom synda inn i verda, og vi menneske kom på avstand frå vår Gud. Men etter Guds vilje er det bygd ei himmelsk bru. Og det er det vi feirar i jula. Den andre Adam, Jesus, Guds son, kom til vår jord. Døden fekk herredøme fordi eit einaste menneske fall. Kor mykje meir skal ikkje då dei få liv og herredøme ved den eine, Jesus Kristus, dei som tek imot Guds store nåde og rettferdsgåve. Rom 5,17 Jula handlar om denne gåva. Innimellom alle gåvene finst det ei stor Gåve. Sårbar og menneskeleg kom Jesus til oss. Den fyrste Adam gav menneske fråfall frå Gud, medan den andre Adam gjev oss menneske nåde og rettferdsgåve. Vi treng lukta av jul. For meg gjev Aroma-eplet lukt og smak av jula. Men det finst noko meir. Det er ei lukt av ei gåve. Guds prosjekt var å redde oss, og difor kom Jesus. Det er for underfullt til å skjøne, det er så høgt at eg ikkje kan fatte det. Men slik er det vel med gåver. Vi kan ikkje alltid forstå at nokon vil så vel i mot oss, men vi kan seie takk og amen. Med ynskje om ei velsigna god jul! Innimellom alle gåvene finst det ei stor Gåve. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 3 Frå redaksjonen Jul Salmeboka minutt for minutt Frå og med kl. 11.45 fredag 28. november til og med søndag 30. november rundt midnatt vart alle salmane i salmeboka sungne i ei direktesendt TV-sending på NRK2. Rundt 200 kor og meir enn 3000 korsongarar deltok. Vår Frue kirke i Trondheim var hovudbase, men det vart også sunge frå Tromsø, Kåfjord, Fløyen, Maihaugen, Halden, Finnsnes, Utstein kloster, Fredrikstad, Karasjok, Lofthus, Oslo og USA. Salmeboka minutt for minutt var eit samarbeidsprosjekt mellom NRK, korrørsla i Norge og Kirkerådet. Kort sagt sytte Korforbundet for at kora stilte opp og song salmane, NRK laga tv av det, og Vår Frue kirkes menighet i Trondheim stilte kyrkja til disposisjon. I 2013 kom det ny salmebok, med 899 salmar. Salmeboka har ei langt større sjangerbreidde enn tidlegare. Dei tradisjonelle salmane står side om side med gospel, spirituals, moderne lovsong, viser, afrikanske, latin-amerikanske og asiatiske salmar. Det er salmar på alle dei tre samiske språka, på kvensk, svensk, engelsk og andre framandspråk. Ideen hadde Helge Gudmundsen i NRK. Han har hatt ansvaret for m.a. morgonandakten i 28 år, og han har også programmet «Salmer til alle tider» - som går kvar søndagskveld i radio. Han vedgår at det var ein sprø tanke, men han la han fram for sjefen sin. Sjefen tende på ideen, og dermed var det heile i gang. Det har vore eit stort apparat i sving for å få alt til å gli. HØYRING OM KYRKJE/STAT K ulturdepartementet har sendt ut høyringsnotatet ”Staten og Den norske kirke – et tydelig skille”. Alle sokna og fellesrådet i Gloppen har sendt inn nokså like høyringssvar. På førehand låg det føre eit felles utkast som alle har brukt, og etter kvart har det i nokre råd kome med nokre fleire utdjupingar. Råda i Gloppen har sagt seg nøgde med at departementet følgjer opp kyrkjemøtevedtaket om eit tydeleg skilje mellom stat og kyrkje, og at ein følgjer den tempoplanen som er lagt. Råda gler seg også over at statsråden understrekar at folkekyrkja ikkje skal svekkast ved eit slikt tydeleg skilje, men at det er den same kyrkja som skal vidareførast og at ho kan vere ei folkekyrkje for alle. Då er det viktig at Den norske kyrkja kan få så gode rammevilkår at kyrkja kan få den rekrutteringa som trengst for at ho kan vere ei kyrkje som kan nå ut til alle både i by og bygd. Råda seier seg samde i at Den norske kyrkja vert eit eige nasjonalt rettssubjekt med sjølvstendig rettsleg handleevne, men understrekar at dei ikkje vil ha ei topptung kyrkje. Råda er klare på at dei ønskjer ein arbeidsgjevar for alle tilsette (no er det staten, ved bispedømeråda, for prestane og ein del andre, og fellesråda for lokalt tilsette. Etter det som er lagt opp til i høyringa, blir arbeidsgjevaransvaret også for prestane overført til kyrkja, men korleis det blir vidare er ikkje avklara). Nokre av råda har understreka at ein ynskjer felles arbeidsgjevaransvar så lokalt som det er praktisk mogleg, og i alle fall ikkje så sentralt som bispedømerådet. Ein konsekvens av det er at det blir feil å lovfeste bispedømerådet. Råda uttrykker sterk støtte til at det vert teke inn i Kyrkjelova §2 ”Hvert sokn skal være betjent av prest...” Då får ein slått fast at Den norske kyrkja skal vere ei landsdekkande kyrkje med presteteneste over heile landet,- også i grisgrendte strok! Det bør understrekast at det skal kunne haldast gudstenester i kvart sokn, kyrkjemedlemer skal ha tilgang til kyrkjelege handlingar, sjelesorg og trusopplæring. Råda har òg slutta seg til at prestane framleis skal ha eit sjølvstendig ansvar og mynde i utføringa av sitt virke, som i dag. Når det gjeld finansiering av Den norske kyrkja i framtida, er råda nøgde med at det framleis blir ei ansvarsdeling mellom stat (1/3) og kommune (2/3) av utgiftene til Den norske kyrkja. Utfordringa vert å få kommunane til framleis å sjå sitt ansvar for den lokale kyrkja ut frå §15 i Kyrkjelova. Øyremerking eller tydelegare føringar for kva som bør gå til den lokale kyrkja ved statlege overføringar til kommunen er nødvendig. Høyringsnotatet viser at det er mange justeringar og endringar som trengst ved ei verksemdoverdraging frå stat til ei sjølvstendig kyrkje. Råda understrekar at det er viktig at arbeidstakarane kjenner seg ivaretekne i denne prosessen, og at dei ikkje må kome dårlegare ut med kyrkja som arbeidsgjevar. Dette har mykje å seie for rekrutteringa til kyrkjelege stillingar. Respons: Opplegget har fått svært god omtale av veldig mange. Folk har snakka om det dei har høyrt når dei har møttest, og mange har sendt inn positive reaksjonar til NRK. Vi kan slå fast at dette vanvittige prosjektet har vore vellukka og til inspirasjon og glede for mange. Ikkje minst gledeleg har det vore å sjå så mange unge koristar og dirigentar ta eit tak og vere med på dette. Der ligg håp i det! Kyrkjeblad for Gloppen www.gloppen.kyrkja.no Utgjeve av sokneråda i Vereide, Breim, Gimmestad og Hyen. Kjem ut minst 7 gongar i året på Sandane. Betaling etter ønske.Bankkonto: 3705 04 71307 Grafisk design: Snøggbakken Trykk: Druka, Klaipeda 4 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 Kasserar: Venke Kollbotn, Breim sokn Tlf. 97 77 73 83 Epost: [email protected] Distribusjonsansvarleg: Harald Aske Tlf. 57 86 57 30 / 970 24 915 Redaktør: Oddvar Almenning Tlf. 57 86 94 24 / 400 04 377 Epost: [email protected] av Mariél Eikeseth Koren ”For dei gåver som du gjev” I år kjem nordmenn til å bruke sju prosent meir på julegåver, mat og pynt til jul enn vi gjorde i fjor. Det vil seie at i overkant av fem millionar menneske kjem til å bruke 46,3 milliardar kroner. For mange kling nok desse pengane i kassa og utsikta til stadig større gåver under treet søtare enn sjølve julebodskapen. Men har det ikkje også ein bittersøt etterklang? For kva er det som gjer at vi kjenner slik trong til å overgå oss sjølve og vår neste med stadig opnare lommebok kvart einaste år? Kva er det vi vil vise, og kven er det vi vil vise det til? For litt over ein månad sidan gjekk TV-aksjonen 2014 av stabelen. Her var det også mange som opna lommeboka så det verkeleg monna. Det vart sett ny gjevarrekord i år som så mange år før, med 47 kroner per innbyggar. Ei kort stund vart ein kanskje leidd til å tru at det er stadig aukande gjevarglede som gjer at vi brukar meir og meir også på julehandelen for kvart år. Men veka etter TV-aksjonen synte det seg at dette nok diverre ikkje var tilfellet. For veka etterpå var det Halloween. Og media kunne fortelje at kvar nordmann i snitt brukte meir på Halloweenutstyr og -pynt enn det dei gav til TV-aksjonen. Eigen trong til fest og moro for ein kveld trumfa andre sin trong for reint vatn. Om du ikkje lèt deg skremme av born i skumle kostymar og faren for å få husveggen tilgrisa av egg, tykkjer eg dette bør skremme deg. For tre år sidan vart Gloppen råka av orkanen Dagmar. Eg og familien min stod i stoveglaset og såg på korleis krins etter krins miste straumen, før det til slutt vart heilt mørkt i stova hjå oss også. Det fanst vel knapt noko dårlegare tidspunkt for Redaksjonsnemnd: Tore Myklebust, tlf. 456 01 260 [email protected] Vidar Bjotveit, tlf. 958 80 030 [email protected] Anders Rinde, administrasjonen Tlf. 57 86 93 06 / 997 20 238 [email protected] Harald Aske, Vereide sokn Tlf. 57 86 57 30 / 970 24 915 Epost: [email protected] Aslaug Heimset Larsen, Hyen sokn Tlf. 57 86 98 67 / 995 24 502 Epost: [email protected] Aase Ryssdal Sæther, Gimmestad sokn Tlf. 57 86 50 51 / 911 07 329 Epost: [email protected] Rønnaug Ryssdal, korrekturlesar tlf. 950 72 392 E-post [email protected] Leiar å verte råka av ein orkan – om det finst noko godt tidspunkt for det. Vi måtte ete ustanseleg for å redde maten frå kjøleskapet, huset var fullt av born og vaksne som gjerne kunne tenkje seg ein dusj etter kvart, og vi var midt i legginga av det tradisjonsrike julepuslespelet. At straumen i tillegg gjekk midt under den juleepisoden av Downton Abbey der Matthew frir til Mary gjorde tristessa til eit faktum. Etter kvart synte dette seg å verte den beste jula eg har hatt. I staden for å sitje på kvar vår skjerm var det ikkje noko anna vi kunne gjere enn å fyre i omnen, tenne stearinlys og lese ei bok. Eller prate saman. Så kvifor er det vi brukar stadig større verdiar til jul, når det ikkje er dette som skaper verdiar? Dei gledene vi opplever når vi ser kvarandre og får lov til å tilbringe tid saman vert ikkje til gleder på grunn av kor mykje pengar vi har brukt. Å setje pris på det mellommenneskelege er ikkje det same som å setje ein pris på det. Kor mykje eg er verdt for deg let seg ikkje skildre i kor mange iPadar, iPhonar, pelsar, klokker eller kilo mat du gjev meg. Grekarane hadde ein gravskikk der dei døde vart gravlagde med ein mynt på kvart augelok for å betale ferjemannen for transporten til dødsriket over elva Styx. Vi trur at Jesus vart fødd julekvelden for å opne vegen til himmelen for alle. Det er ikkje lenger trong for å betale seg fram til endestasjonen. Så la oss heller bruke juletida til å følgje og feire den vegen Jesus syner oss, der nestekjærleiken og hjartevarmen får styre, heller enn å vandre kring som levande daude der vi ikkje ser noko for myntane som ligg på augneloka våre. Så kvifor er det vi brukar stadig større verdiar til jul, når det ikkje er dette som skaper verdiar? nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 5 Juletradisjonar Opa kyrkje våren 2015 28. januar, 25. februar, 25. mars, 29. april og 27. mai i Sandane kyrkje. Kl. 20.00 Kyrkja er opa for stille og bøn Kl. 20.40 Orgelmusikk, song og kveldsbøn Også i vårsemesteret ønskjer vi velkomen til Sandane kyrkje den siste onsdagskvelden i månaden. Kyrkja er opa for meditasjon, refleksjon, stille og bøn. Ein kan ”berre vere” der ein sit, lytte til musikk, lese i sin eigen bibel eller låne ei salmebok. Det er høve til å gå til ulike stasjonar i kyrkjerommet for å tenne bønelys, skrive bønelappar eller legge frå seg ein stein som eit symbol på noko tungt ein ber på. Det er og høve til å be om personleg forbøn. Vi samlar oss til ei felles avslutning med orgelmusikk, song og kveldsbøn. Ein kan vere der heile timen, eller så lenge ein sjølv ønskjer. ”Ver still for HERREN og vent på han!” Sal 37,7 Helsing ansvarsgruppa: Kari Eikenæs Vengen, Bente Kårstad, Anders Rinde og Britt Randi Heggheim. 6 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 Venke pyntar til jul På Kollbotn er det som regel ikkje så mykje som minner om jul før veslejulafta, men den dagen skal det pyntast til jul både inne og ute. Tradisjonen er også å hogge juletreet på veslejulafta. Det skal stå natta over for å pyntast på sjølvaste julafta. Av Venke Kolbotn S jølvsagt er det andre juleførebuingane som må gjerast unna tidlegare både med mat, baking, vasking og skriving av julehelsingar, men pyntinga kan vente til dagen før høgtida tek til. Få ting kan gje ei slik god kjensle som eit hus pynta til høgtid og lukta av grønsåpe overalt på veslejulafta om kvelden. Etter at eg tok over garden etter foreldra mine og flytta tilbake hit for godt eitt år sidan, så er juleførebuingane og julefeiringa som eg vaks opp med blant tradisjonane som er både viktige og ikkje minst veldig kjekt å prøve å ta vare på. Eg er blant dei heldige her i verda som hugsar jula som lyse og glade dagar frå då eg var liten noko som ikkje er alle forunt, dessverre. Mykje av julepynten har vore i huset så lenge eg kan minnast. Til adventstida som startar 1. søndag i advent finn eg fram stjerna, Den sjuarma lysestaken og Maria med Jesusbarnet. Stjerna minner oss om Betleheimsstjerna som kan vise oss veg gjennom mørkret. Den sjuarma lysestaken er frå jødisk tru og vart brukt i tempelet. Med akkompagnement av englespelet vert juleevangeliet lese frå Lukas kap. 2. Då er julehøgtida byrja. Advent betyr Herren kjem. Medan vi ventar på jula, er det tradisjon å tenne eit lys på kvar av dei 4 søndagane i adventstida. Medan eg var misjonær på Madagaskar fekk eg i gåve ei julekrubbe med figurar utskorne i tre. Her er alle dei sentrale personane samla som vi kan lese om i Bibelen frå forteljinga omkring Jesu fødsel ; Jesusbarnet, Maria og Josef, engelen som kom med bodskapen om at ein frelsar for folket var fødd, gjetarane som mottok denne bodskapen, og dei tre vise menn som kom med gåver til det nyfødde barnet. Når ungane var små, pleide eg å bruke desse figurane som ein del av adventskalendaren. Stas var det for den av ungane som var heldig å finne Jesus på julafta. Etter å ha ete ribba på julafta, har det vore tradisjon å ta fram Bibelen for å lese juleevangeliet medan alle er samla rundt bordet. Vi har også alltid hatt eit englespel ståande på bordet i jula. Med akkompagnement av englespelet vert juleevangeliet lese frå Lukas kap. 2. Då er julehøgtida byrja. Nissepynt har vi ikkje så mykje av i huset, men denne heimelaga juletrefoten med 3 nissar er nok ganske gammal og den vert framleis brukt. Nissen er vi glade i, så vi har så og seie hatt besøk av nissen kvar jul på Kollbotn også om det berre har vore «store ungar» til stades. Mykje moro har det blitt ut av det opp gjennom åra når gåvene skal delast ut. Juletreet vert pynta med kuler, bjeller, fletta hjarteforma kurver og norske flagg. Kulene er gjerne eit symbol på jordkloden, bjellene symboliserar kyrkjeklokene og hjarta kjærleik. Dei norske flagga burde ein vel med rette supplere med litt utanlandske flagg etterkvart. Julelenkene som vi pleide å lage då vi var små, kan symbolisere inkludering og fellesskap. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 7 Frå soknerådet si postkasse Aase R Sæther soknerådsleiar i Gimmestad Ny rekord? Fire sendingar på ein dag – det trur vi knapt at vi har fått før, skal vi kalle det ein rekord? Vi får ein møbelkatalog, eit venleg spørsmål frå Statistisk Sentralbyrå om vi har talt det dei vil vi skal telje, og ei innstendig bøn frå ein hjelpeorganisasjon som gjerne vil ha offerpengane våre ein søndag i det komande året. Den siste konvolutten er frå eit firma som sel såkalla profilmateriell – det vil seie pennar, nøkkelringar og andre meir eller mindre praktiske gjenstandar som ein kan få namnet sitt på i reklame-samanheng. Vi får eit par slike sendingar i året, og oftast er det ein penn som følgjer med. (Rett som det er går det an å skrive med han og.) Flukta til Egypt Josef og Maria var flyktningar straks julenatta var over. Dei for til Egypt med det nyfødde barnet og berga han frå Herodes sine herjingar i Betlehem. Det er natt-flukt, for det er ein nymåne som viser vegen. Men dagens gjenstand var ingen penn – derimot ei ørlita lommelykt, utforma slik at ho enkelt kan festast på same ringen som bilnøkkelen, og dermed har vi fått ei praktisk lyskjelde når vi skal famle oss fram til den parkerte bilen vår i mørke vinterkveldar. Lurt! Kanskje skal vi be firmaet om eit tilbod på 2-300 eksemplar av denne lykta, som vi kan sende ut til kvar husstand i soknet vårt som ei lita gåve? Det ville vere eit fint symbol, fordi det står i Bibelen at Guds ord skal vere ei lykt for foten vår. Med ei slik lykt festa på livsnøkkelen vår kunne vi ta oss trygt fram gardimellom, sjølv utan gatelys, og vi kunne finne vegen både til kyrkja og til grannane våre. Vi konstaterer at prøve-eksemplaret i konvolutten har fått teksten «Gimmestad Menighet», men ho lyser godt likevel, uansett målform – akkurat som Gudsordet. Så nyttar vi høvet til å ynskje alle våre trufaste lesarar ei riktig god jul, og vel møtt i det nye året! 8 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 Gamle julekort av Aud Bergheim, Byrkjelo S å lenge som eg kan hugse har eg vore fasinert av julekort. Då eg var lita jente vart eg aldri lei av å studere korta, og dei som eg lika aller best, dei samla eg i ei tom, godluktande konfektøskje. Eg hadde også nokre gamle kort som mor mi hadde teke vare på, frå sin ungdom. Å kjøpe julekort vart snart min jobb heime, og dei vart utvalde med stor omhug! Far min skreiv på dei, heilt til eg greidde det, på vegner av familien. Dei finaste korta med glans eller gull var dyre, så det var gjerne berre eit utval av mine søskenbarn som kunne få av dei… Eg lika også godt å teikne, så det var eit alternativ. Problemet var stiv og tynn papp, då måtte ein saumfare huset etter slikt. Å klyppe opp øskjer og å få det beint var ikkje alltid så lett, så eg vart sjeldan fornøgd med dei korta. Ordlyden på kortet var også viktig, for om ein skreiv meir enn God Jul og Godt Nyttår (eller Gledeleg Jul og Velsigna Nyår, som eg tykte høyrdest mykje finare ut), då var portotaksten høgare! Difor var det heller sjeldan at det vart skrive noko meir på korta. Ei historie om julekorta våre kan eg ta med. Då var eg blitt «stor», sikkert 12-13 år, eg hadde fått pengar, kjøpt kort og skrive på dei. Vi hadde stor familie, så det var mange kort som skulle sendast frå oss. Frimerka var komne på, og eg skulle levere korta på postkontoret. På veg til posten hadde eg så mange slags ærend, mellom anna eit besøk hjå ei veninne. Brått var bunken med julekort vekke, eg leita og leita, men måtte til sist gå heim utan å ha funne dei att. Dette var heilt grusomt, og eg utsette å fortelje det heime. Jula kom, og eg hadde det ikkje godt. Men så fekk far min (til all lukke) telefon julafta frå ei søster, ho sakna kortet, som pla koma i god tid...? Eg fortalde alt, og i samråd med min snille far vart det bestemt å kjøpe nyttårskort og sende i romjula. Det var slike kort folk sende når dei ikkje rakk i land med juleynskja... så fortredeleg, men for meg var jula redda! Med til historia høyrer at julekorta kom for ein dag i vårreingjeringa, bak sofaen, hjå veninna mi! Og kunne brukast neste jul, for årstal stod det ikkje på! Kortet med jenta i snøvêret fekk bror min og eg i posten i 1952, då var eg 4 år. Det kortet var eg så glad i, mest fordi det var så nydeleg med den snøen. (Ved Sognefjorden var oftast dårleg med snø.) Så hadde jenta slike fine klede, som ein berre kunne drøyme om... og julefuglane (som eg kalla dei) var så trinne og utruleg fine. Det fekk heller våge seg at dompapen tok epleknuppane i staden for juleneket, som var etla til dei! Frå mor mi hadde eg arva kortet med jenta og snøballen, ho hadde fått det sist i 30åra då ho var frisørdame i Bergen og nyforlova med far min. Gratulerer med forlovelsen! står det bak på kortet i tillegg til juleynskje. Eg elska det kortet, såg vel føre meg at det var eg som var ute i det spennande mørkret, med masse snø og kyrkja så fin, med lys i og julesnø på taket. Ho som teikna kortet, Eldbjørg Øien, laga mange julekort på den tida. Eit enkelt og fint kort. Kortet med engel og gull hadde nok vorte mitt favorittkort i barndomen, om eg hadde fått hand om det alt då! Dette er frå ei tante til mannen min, som hadde gøymt på det sidan 30-talet. Eit tysk produsert kort, dei med gull frå den tida var helst utanlandske. Ein nydeleg engel, det lysande juletreet og leiker som ein kunne ynskje seg. Mange detaljar å sjå på, nei betre kan det vel neppe bli, ein god vinnar i julekortsamlinga mi! Med desse korta ynskjer eg lesarane av det fine kyrkjebladet vårt ei Gledeleg Jul og eit Velsigna Nyår! Julekorta kom for ein dag i vårreingjeringa, bak sofaen. Dette er eit tema for mange kunstnarar. Bildet ovanfor er eit relieff i støypejern, 22 cm breitt og 30 cm høgt. Det er kanskje ei plate frå ein omn? På baksida står det ”Nyborg jern Denmark”. Ikkje noko årstal eller namn på kunstnar. På baksida er det ikkje mykje som tyder på at plata er laga for å passe inn i andre delar i ein omn. Derimot er det tillaga for oppheng på vegg. Kan det vere eit ”frittståande” relieff, som eit bilde eller ein dekorasjon til å pynte til jul med? Vi har høyrt at det finst omnar med bibelske motiv på platene. Er det nokon i Gloppen som har ein slik omn, eller som veit noko meir om denne plata? nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 9 Jon Bjørn Fløtre om jul og kunst Julekunst gjev minne om stjernehimmel, fjøslukt og julesongar Weidemann er eitt av dei namna som Jon Bjørn Fløtre tenkjer på når han skal tenkje høgt omkring jul og kunst, slik Kyrkjebladet bad han om. Det handlar om naturopplevingar, barneminne, fargeklang, julesongar og kjensle av tryggleik. Av Oddvar Almenning V Jon Bjørn Fløtre tenkjer høgt om juleminne frå barndomen som kjem att når han møter bilde av t.d. Jakob Weidemann. 10 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 i var to søsken då vi var så små at vi ikkje ville vere att inne når mor og far gjekk i fjøsen. Eg hugsar vi gjekk over tunet under ein mørkeblå himmel med tusenvis av stjerner. Inne i fjøsen var det varmt og godt. Margun og eg sat i vindaugskarmen i dei metertjukke fjøsveggene. Vi høyrde lyden av mjølkestrålane når både mor og far mjølka. Det var fred og ro. Det var trygt og godt. Vi var nær dyra og dei vaksne, vi kunne sjå ut, og vi kunne følgje med i arbeidet. Og vi song! Små var vi, men mor og far lærte oss alle julesongane i fjøsen i tida før jul. Alle julesongane. Det er eit fantastisk kjekt bilde å bere med seg frå barndomen. -Weidemann har sans for å skape dei gode julestemningane! For meg. Seier Jon Bjørn og slår opp i ei kunstbok og viser fram eit måleri. -Sjå på dette. Dette er jul -. Eg veit ikkje kva tittel bildet har, men sjå her: Her er alt jula handlar om. Til høgre det mørke, blå. Vinternatt. Julenatt med stjerner. Ser du englane mot nattehimmelen? Og dette raude ovanfor: Dei tre vise menn kjem vandrande! Her er lys. Her er alt som skal til for at mi barndoms jul kjem tilbake til meg! -Men du såg ikkje Weidemannkunst då du var liten! -Eg var vaksen før eg møtte Weidemann sine måleri. Men bilda hans tiltalar meg sterkt. Han set saman fargar på ein perfekt måte, synest eg. Det er vakkert. Det er godt. Og det vekkjer gode minne. -Andre ville kanskje brukt eit meir kunsthistorisk utgangspunkt om vi bad dei trekke fram eit julemåleri? -Eg har vore kunstinteressert heile mitt liv. Eg har sett mykje kunst, og eg har tileigna meg ein god del kunnskap på området. Eg kjenner kunstnarane på stil og målemåte og har ikkje problem med å plassere rett kunstnarnamn på eit bilde når eg ser det. Men når eg opplever kunst, handlar det ikkje om akademiske spørsmål. Det handlar meir om kjensler, stemningar og harmoni. Og så skal det vere vakkert. -Det finst folk som seier at Weidemann ikkje kan vere nokon stor kunstnar når han driv på berre med å «smørje» måling utover ei plate? -Dei kan no prøve å måle slik han gjer, så skal dei få oppleve noko anna. Det er ikkje lett. Det går ikkje tilfeldig føre seg! Bilda hans gir meg assosiasjonar og tiltalar meg. Eg synest dei er fine å sjå på, og eg kan bruke min eigen fantasi og dikte litt rundt det eg ser. Det kallar eg kunst. - Så les eg kva Jakob Weidemann fortel om sine eigne juleminne, om korleis bestefaren kom full heim, men tok guten med seg ut og gjekk til bedehuset under stjernehimmelen, og om at dei kom inn i eit varmt bedehus… Og så er eg tilbake på fjøsveg over tunet vårt ein førjulskveld igjen… nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 11 Magne Kristiansen har stilt ut i Gloppen Å lage bilde er å være ærleg mot det skapte, og det må gjerast med to leiestjerner: Sannhet og skjønnhet. Tekst og foto Oddvar Almenning Bilde og bildetekstar Magne Kristiansen Luft, hav, vatn er spesialitetar for Magne Kristiansen, som er ein tydeleg kunstnar, både i ord og bilde. Transperens, Ryssfjøra. Olje på lerret. Det er ikkje nok å berre ha ei rasjonell forståing av dei optiske fenomen ein har framfor seg. Ein må vere tru mot det auget eigentleg ser. Rasjonell analyse og poetisk kjensle må gå hand i hand. Stanislaw Zoladz, nolevande svensk polakk, akvarellmålar sa til meg: ”Det har tatt meg åresvis å forstå vatnspeglinga i stein og fjøre”. Han har alltid teikna og aldri slutta med det. Han utdanna seg som lærar, men har no levt av kunsten sidan 1993. Sjå eiga ramme med hans eiga CV-liste. Her i Gloppen er han aktuell no i haust som utstillar på Galleri 104. Han seier at Gloppen er ein god plass å vise, - og selje -, kunst. Det merkast at det er ei kulturbygd med lange tradisjonar, seier han. Og han har eit interessant syn på tilværet og mennesket i skaparverket, som han gjerne deler med både intervjuar og med lesarar. 12 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 D å eg var tolv år, såg eg på eit vanleg billeg landskapsmåleri hos bestemor og kjende meg dregen mot kunsten. –Eg vil bli kunstnar, sa eg. Det tykte bestemor var ein dårleg ide! –Vi hadde ein klok lærar på ungdomsskulen som sette oss til å kopiere dei gamle meistrane. Og som 17-åring målte eg kopi av ”Stugunøset på Filefjell” av J.C. Dahl. Ein lærer mykje av å kopiere. Ein ser kva kunstnaren har gjort med pensel og fargeval og fargeblanding. Ein oppdagar noko om komposisjon og form. Det er nyttig å sjå på det andre har gjort. Eg har gått i galleri, kjøpt bøker og ikkje minst ser eg mykje på nettet. -Vi ber han nemne kunstnarar som han har vore spesielt oppteken av, og det kjem namn på rekke og rad: Fritz Thaulow, Harriet Backer, Erik Wærenskiold. Og Balke. – Visste du at norske Peder Balke har ein heil vegg i Louvre i Paris? Og apropos Louvre: Eg hadde gått gjennom rom etter rom og sett dei store gigantane i kunsthistoria frå renessansen og framover. Så kom eg inn i Rembrandt-romet, og då klårna alt. Eg kunne puste ut! Noko liknande opplevde eg i Vereidskyrkja. Det var ein konsert med klassisk musikk, kyrkjemusikk, og det var utplukka bilde til som blei viste på skjerm. Flott kunst frå barokken, med små svulstige englar og alt, og motiv som passa til musikken. Men så kom det bilde av Rembrandt. Då vakna eg. Alt berre steig! -Hadde Rembrandt vore like interessant for deg viss han ikkje hadde så mange bilde med motiv frå Bibelen? -Det er mykje å lære av Rembrandt sin teknikk. Han var utruleg moderne for si samtid. Men det er klart at dei religiøse bilda hans seier meg svært mykje. Eg meiner ein ikkje kan måle slik utan å vere ein truande person. Populære motiv -Men det du stiller ut her, er rein natur. Mennesket som figur er fråverande. Er det fordi det er lettare å selje landskap enn andre ting? -Eg veit kva folk kjøper. Skog og hav er populære motiv. Det eg søkjer når eg lagar bilde, er autentisitet. Det er ikkje fantasilandskap eg lagar. Det er ein plass som ser slik ut og som lokalkjende folk kan kjenne igjen. Eg har dessutan to store leiestjerner: Sannheten og skjønnheten. Det skapte er vakkert. Det er godt. –Når nokon vil ha mine bilde fordi dei likar dei, har eg det bra, seier Kristiansen og fortel om eit måleri som han gav bort til TV-aksjonen nettopp. Det hadde eigentleg ein pris på 7000 kr, men kom opp i 15 500 kr fordi det var ein som hadde bestemt seg for at han ville ha det, fordi han likte det. -Men vi veit at du lagar bilde med religiøse motiv òg. I kyrkjestova i Sandane kyrkje heng det eit måleri av Maria i hagen første påskedag. -Ja, i sakrale bilde må mennesket vere med. I Stryn bedehus heng det eit bilde av den gode hyrdingen som eg har levert. Å måle Kristus er krevjande. Ingen veit korleis han såg ut. Men mange meier dei veit det. Eg har prøvd meg på portrett òg, men det er unådig avslørande. Då blir det synleg om du ikkje duger! Skaparverket og nåden Samtalen kjem inn på forholdet mellom det abstrakte og det konkrete, figurative. -Eg målar figurativt fordi det er det eg kan. Men når eit bilde blir til, startar det i det abstrakte, med ein tanke, ei oppleving, eit inntrykk eller eit ønske. Så må ein setje noko ned på lerretet, -farge, stoff. Linjer, former, mellomrom, fargeklangar blir til noko konkret, ei avbilding av det skapte. Slik er det i alle skapingsprosessar. Når Gud skapte, starta det med ideen, skapartanken. Så blei materien og universet og naturlovene og stoffet til, og det blei levande ved at Gud bles sin Ande inn i det. Skaparverket var ikkje ein tilfeldighet eller eit ”uhell”. Gud ville ha det slik, og han såg at det var godt. Eit måleri av havbåra som speglar av himmel og skyer og knuser seg mot stranda, er for meg eit uttrykk for ein overordna autoritet. - Men kva med nåden i Kristus? -Kristus var med før skapinga! Ved han vart alt til. Å seie at vi er skapte i Guds bilde, blir berre filosofisk teori om vi ikkje får auge på Kristus. Tar vi bort nåden i Kristus, drar vi renninga ut av livsveven. Og ikkje berre Kristus som Logos ved skapinga, men som Jesus på korset. Lidelsens mysterium er all sannhets sammenheng. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 13 Sannhet og skjønnhet Kyrkjegang CV Magne Kristiansen Kvitsymretid. Olje på lerret. I Kvernhusdalen på Ulvedal har dei rekonstruert dei gamle kvennene med demmer og slok som er føyd inn i vassdraget på naturen sine premissar. Dei lokale set sjølvsagt pris på det kjente og kjære. men skal ein søkje kundetn må ein få tak i det som gjer bildet til noko meir enn lokalt skildreri. Trollfuru! Olje på lerret. Mystiske krefter i naturen. Måneskin, alvar og trollkallar. Furua står på Sølvberg og er sikkert så gamal som barokken då folk enno trudde på tussar og troll. Måla på foto teke av Arne Myklebust. Lysgløtt Hoddevika. Olje på lerret. Når vinden dreiar på vest sprekk skylaget opp. Snart sol, snart grått. Sol mot mørk bakgrunn er jo eit gamalt romantisk knep. Det er ikkje berre romantikk, det var slik det var denne dagen. «Trollfuru!» Olje på lerret 30x40 cm 2005 Mystiske krefter i naturen. Måneskin, alvar og trollkallar Furua står på Sølvberg og er sikkert så gamal som barokken då folk enno trudde på tussar og troll. Måla på basis av foto teke av Arne Myklebust. Ervika. Akvarell. Akvarellen er ein gamal teknikk, eldre enn olje. Eg kallar den dronninga blant teknikkane. Alt ser tilfeldig og flytande ut, men krev timing og presisjon. Som i jazz. År med treninf for å treffe nettopp den tonen nett då. Kveldslys på Magerholm. Olje på lerret. Eit kort augneblink då sola smetter fram og lyser på • Boka ”Den gong ei reise var ei reise”, Selja Forlag. Tekst og illustrasjonar • Strekteikningar tilrettelagt for fargelegging til bruk for born under gudstenester • Kirkens Nødhjelp ”All verdens flagg”. Illustrasjonar • Design av bok og brosjyrer Kirkens Nødhjelp • ”Elle melle” av Solveig Sindre. Omslag og illustrasjonar • Design av messehaklar til Randabygda, Nordsida og Oppstryn • Design av lysglobe Nordsida kyrkje • Fast illustratør i Kyrkjeklokka, kyrkjeblad for indre Nordfjord • Frontmåleri i Stryn bedehus, Betania. Olje • Dekorasjon i Stryn symjehall, 80 m2 • Hotell Alexandra. 4 store oljemåleri • Lodalskåpa og Bødalssetra, oljemåleri, gåve til HKH Dronning Sonja frå Stryn kommune • Segestad, oljemåleri, gåve til miljøvernminister Børge Brende frå Stryn kommune • Ulike oppdrag, logo, plakatar, informasjonstavler til kundar som Jostedalsbreen Nasjonalpark, Stryn Energi, Innvik kraftverk, Nordfjord Panorama, Melkevoll bretun, Kulturløypa på Ulvedal og arkitektfirma a-vista, Stryn • Held kurs i teikning og måling • Oppdrag for ”Den kulturelle skulesekken” • Delteke i styringsgruppe for merkevarebygging og profilering av Nordfjord Panorama, leia av Ståle Almenning • Offentlege utstillingar, kollektivt og separat • Medlem av Stryn kunstlag og Kristne Kunstneres Forening skyene under. Strålande lys fyller disen og forvandlar fjellet til eld. Eit kjapt arbeid då alt stemte. 14 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 15 Rasmus og Elisabet Langt liv i lag på Gimmestad Asbjørn Gjengedal F si andaktsbok,” skyt Rasmus inn. Om det stundom blei altfor strenge krav til oppførsel, visste begge å verdsetje den levande trua som låg bak skikkane i oppvekstmiljøet. Det var ein djup vørdnad for Gud og det heilage, og samstundes ei trygg tiltru til Skaparen og Frelsaren. ”Bestefaren til Rasmus tok av seg hua når han skulle så kornet,” fortel Elisabet. Allehelgenssøndag var det alltid nattverd i kyrkja. Då var det skikken at både kropp og klede skulle vere reinvaska på alle som ville gå til altars. Dei gjekk for å ta imot heilage gåver frå Gud. argerike blomar står tett omkring Rasmus og Elisabet når vi møter dei heime på Gimmestad etter feiringa av hundreårsdagen hans. Og fargerike minne strøymer fram så snart samtalen kjem i gang. Begge er framleis heilt med i livet, både i familien og i verda omkring. Gleda lyser i ansikta når dei fortel om hundreårsfesten for Rasmus. ”Alle våre kom!” strålar Elisabet. Slekt og grannar var òg med og feira Rasmus. Han ønskte ei gåve til Gamlekyrkja, og då han høyrde at dei gav sytten tusen kroner, glimta ei tåre. Eit teikn på djup kjærleik til kyrkja. Den kjærleiken voks seg sterk heilt frå barndomen i ein heim som låg midt mellom Gamlekyrkja og Nyekyrkja. I heimen møtte Rasmus levande kristentru både i helg og i kvardag. Særleg fekk han mykje av denne arven frå farfaren, som han heiter etter. ”Han hadde mykje av det milde sinnelaget som Rasmus har,” fortel Elisabet. Saman har dei teke vare på kristenarven og gjeve den vidare til nye generasjonar. Bryllaupet stod 26. juni 1951, og paret har såleis vore ektefolk i over 63 år. Slå den! Ekteskap og kristentru Dei var godt vaksne før dei gifte seg, Rasmus trettisju og Elisabet tjuesju år. ”På konfirmasjonsdagen bestemte eg meg for å vere ein kristen,” sa Elisabet. Og då var det naturleg å bli med i det kristelege ungdomslaget i Rygg bedehus. Der fekk ho tidleg eit godt auge til Rasmus, og då han begynte å følgje henne opp Heggjadalen på heimveg etter ungdomsmøta, var dei på god veg i ei livslang vandring med kvarandre. Hemmeleg skulle det vere til å begynne med. Men spor i snøen etter ”friarføter” var vanskeleg å få bort. Slikt blei det gode historier av, som òg blei for- talde til stor moro på hundreårsdagen. Bryllaupet blei feira med mykje folk og stor glede 26. juni 1951. ”Sola kom så fint inn over Hestedalen,” minnest Rasmus. Og mykje lys og mykje varme blei det i heimen som dei tok til å skape. Frå sin barndomsheim hadde Elisabet minne om dagleg morgonandakt for alle i huset. Bestefar og sidan far, Jetmund Rygg, las frå ei nesten utsliten ”Låkes andaktsbok” med gotisk skrift. Då var det ikkje lett for ei kvikk lita jente å sitje i ro. ”Det blei lettare å forstå når vi fekk Ludvig Hope 16 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 Til Kongen etter førti år i søndagsskulen Med alt dei såleis hadde med seg heimanfrå, hadde Rasmus og Elisabet eit godt grunnlag til å prege ein trygg og fin oppvekst for borna, Arne Jostein, Jarle og Margot. Det blei viktig å få dei med i tilskipingar for born og unge i bedehuset. Der var det både søndagsskule og yngreslag, og då eldsteguten var fem år, blei Elisabet med som leiar på søndagsskulen. Saman med Magnhild Rygg, Margret Arnestad og andre gode hjelparar førte ho vidare dette viktige tiltaket på Sørstranda. Det gledde henne å merke at om borna stundom kunne vere trege å få av garde på søndagsmorgonen, ville dei helst vere lenger i bedehussalen når timen var over. Denne tenesta heldt ho på med i over førti år. Det blei høgt verdsett, så saman med fleire andre trufaste søndagsskulelærarar fekk Elisabet Kongens Fortenestemedalje. ”Å kome på Slottet og møte Kongen er det største eg har opplevt!” seier ho med begeistring. ”Eg var så spent og hadde belaga meg på kva eg skulle seie. Men då døra gjekk opp og han stod der, brast det ut av meg: ”So som eg har gleda meg til å møte Kongen!” Han var så imøtekomande, gjekk frå den eine til den andre med vennleg smil og gode ord, og fekk oss alle til å føle oss vel.” Eitt hundre års erfaring og levd liv helsar hjartevarmt velkomne til Gimmestad att, slik det har vore heile tida! Foto: Oddvar Almenning Prestehanda på – og så Konfirmasjonsalderen er ei spennande tid både for dei unge og foreldra. Hundre år gamle Rasmus mintest ein dag han ikkje hadde gjort leksa si før møtet med presten i Vereidskyrkja. Han hadde teke sjansen på at Kvåle ikkje ville spørje han, men nett det skjedde. Og salmeverset hadde han ikkje prøvt å lære. Så dikta han opp ei unnskyldning. Etterpå sa Per Lote: ”Du laug for presten.” Samvitet verkte og då han kom heim til Gimmestad, måtte han beint snu og sykle tilbake til Vereide for å tilstå dette. Han fann Kvåle i prestegardshagen og fekk sagt det som det var. Etter eit godt handtak frå presten, sykla han heim letta og glad. Mange år etter var han sjølv far til to søner og ei dotter i overgangen frå barn til vaksen. Då var samfunnet i stor og rask forandring på mange felt. I alt som då skjedde, visste Rasmus og Elisabet å støtte ungdomane sine inn på gode spor, som dei sjølve valde. Dei sydde ikkje ”puter under armane” på dei unge, men pute til å sitje på bedehusloftet og synge og spele nye rytmar og melodiar. Om formene var annleis enn i deira ungdom, var dei nær nok til å kjenne at Ånda var den same. Og dei gledde seg over at ungdom også samlast heime, stundom til øving av musikk og song som skulle framførast i kyrkja og elles. Kring 1970 fenga Ten Sing-rørsla, og Jesus-begeistringa breidde seg også i Gloppen. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 17 Rasmus og Elisabet Elisabet på ski på Morafta tidleg i 1940-åra. Amaryllis ved Jesu føter Rasmus seier stundom at han ikkje var tilsett som kyrkjetenar i Gimmestad. Om det formelt var slik, var han likevel ein omtenksam, samvitsfull og dugande kyrkjetenar i fleire tiår. Med klokkesnorene i stødig hand kalla han sine sambygdingar til samling i Guds hus, anten det var i glede eller i sorg. Oftast var det i Nyekyrka, men med særleg andakt i sinnet steig han over dørstokken i Gamlekyrkja. Då han var langt opp åra, kom han ein dag heim til Elisabet og sa: ”Det var trongt og lite å halde seg i, men det gjekk. Det held på å bli gammalt opp i der.” ”Kva snakkar du om?” spurde ho. ”Tårnet i Gamlekyrkja.” Han hadde klatra opp for å sjå til at festet for klokkene var i orden. Det manglar ikkje på gode minne frå livet i kyrkja. Eitt av dei står i ein særleg glans. Kunstmålaren Finn Emanuel Olsen reiste i mange år for Bibelmisjonen og preika i kyrkjene. Ein dag stod han på preikestolen i Nyekyrkja, peika mot Kristusstatuen på altaret og sa: ”Hvem er det som har satt blomster ved Jesu føtter? Det var en nydelig amaryllis!” Det var ei fin oppmuntring til kyrkjetenaren som alltid gjorde seg føre med å gjere det vakkert både på altaret og elles. Og Elisabet hjelpte til med blomar frå hagen. 18 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 Elisabet fekk Kongens fortenestmedalje, og tykte det var stas å snakke med han. Foto Bjørn Sigurdsøn Folk på Synnøve-bruket i 1918: Frå v.: Rasmus, far Arne, Elisabeth (syster), mor Malena med Bergit på fanget, Ingebjørg. Bergit blei seinare gift med Jakob Gimmestad og Ingebjørg med Magnus Rye. Ungdomstid heime på Gimmestad, Rasmus til venstre og svoger Jakob Gimmestad til høgre. «Vi rekker vår hender frem som tomme skåler. Kom til oss, Gud, og gi oss liv fra kilder utenfor oss selv.» ”Kilder utenfor oss selv” ”Kva har trua på Jesus å seie for dykk no når de har kome så langt opp i åra?” spør eg. ”Veldig, veldig mykje,» er svaret, og sterke kjensler melder seg. Minne om nokon av dei nære som for føre dei ut av dette livet, kjem fram. Ein gammal bestefar gjekk der og sa så ofte: ”Anten vi lever eller døyr, høyrer vi Herren til.” Slik lever også Rasmus og Elisabet i håpet om gleda som ventar i himmelriket. Men enno er dei her med liv og tru. Friske minne om barnebarn på hundreårsfesten kjem fram. Ei av dei, Linn, fortalde om kor trygt det er å vite at besteforeldra har alle med i sine daglege bøner. Og så song ho: ”Det er makt i de foldede hender”. Også dot- terdotter Elisabeth gledde dei med song. Ein av dei høvde særleg godt til den trua som Rasmus og Elisabet lever i og lever ut: ”Vi rekker vår hender frem som tomme skåler. Kom til oss, Gud, og gi oss liv fra kilder utenfor oss selv.” Som hundreåring fekk også Rasmus helsing frå kong Harald. Det var stas. Men eit minne om ein tidlegare kyrkjetenar i Gimmestad, som dei kalla ”Myren”, sette tinga på plass. ”Myren” hadde dyrka opp så mykje jord til grøderik åker og bø at han fekk diplom for det. Då han tok imot diplomet, sa han som så: ”Dette var kjekt å få, og det er vel og bra, når berre eg har Jesus.” Å gå til kyrkje og å treffe grannar og kjentfolk har vore til stor glede. Her ein granneprat våren 2013. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 19 Konfirmantjubilant Magnhild på veg heim frå kyrkje sist det var gudsteneste i Hyen. Om konfirmasjon i Hyen 1935 og eit langt liv med tru, kyrkje og kristenliv. Magnhild Aa fortel. Den sommaren vi las for presten Av Aslaug Heimset Larsen Foto: Magni Aa Berge. Foto av Konfirmantar i Hyen 1935, Lyslo D u har tidlegare nemnt at det var noko spesielt med antrekket de jentene stilte opp i den dagen de vart fotograferte. -Ja, det stemmer det. På den tida vart ikkje gruppa av årets konfirmantar teke på konfirmasjonsdagen. Ein stilte opp ein vanleg ”lesardag” i dei kleda ein hadde på seg då. Ei av jentene frå Solheim ville at biletet skulle bli så fint som mogleg, og sa at vi måtte ha på oss mørke kjolar. Vi hadde ikkje slike før til konfirmasjonsdagen, så alle måtte låne. Eg lånte av ei eldre syster. Sjølv om kjolen var altfor stor til meg, pakka eg han med på ”reisa”. Ei av dei andre jentene lånte brudekjolen av svigerinna si. -Det var langt frå Hjorteset, der du kom frå, og heilt ned til Straume, der de las for presten. Korleis kom de dykk ned der? -Vi skulle starte med presten i skulestova på Straume klokka 10.00, så vi kunne ikkje rekke å kome oss dit den dagen. Vi tok ut dagen før, i middagstida, og måtte overnatte til neste dag hos slekt eller kjende. Dei fem jamaldringane mine frå Solheim kom roande på Storefjorden og tok meg på i støa vår. Vi rodde så til Heimseta, og la båten der til vi skulle heim att neste dag. Så vidt eg hugsar, var det fine turar på vatnet, det var no sommarstid dette. Frå Heimseta var det å ta beina fatt. Eg gjekk alle gongane, bortsett frå ein gong. Då hadde bror min fått ny sykkel, så eg fekk låne den. Eg la av garde på herresykkelen med venninna mi på bagasjebrettet, og ned til ”sjøna” bar det. Magnhild fortel at ho brukte å bu med Ba- 20 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 karen, Erik Rønnekleiv, som var syskenbarn til mor hennar. Kona hans heitte Jakobia, og dei var svært hyggelege folk. Der vart ho alltid vel motteken og fekk godt stell. For Magnhild var det naturleg å ta på den lånte kjolen der, så Jakobia kunne seie kva ho tykte. Kjolen vart tydelegvis godkjend. Elles hadde dei alltid med klebyte til lesardagane. -Hugsar du noko frå sjølve preste-timane? -Ja. Presten vår, Kvaale, song ikkje i det heile. Så når vi skulle synge salmar, valde han ut ein av oss konfirmantane til å styre synginga. Det fungerte bra. Vi lærte mange salmar. Eg hugsar til dømes ”Herre Gud, ditt dyre namn og ære” og ”Jeg så ham som barn”. I Forklåringa lærte vi boda og trusartiklane. På konfirmasjonsdagen vart eg høyrd i tredje artikkelen. -Er det noko av det du lærte som du har hatt nytte av seinare? -Ja, det er veldig godt med det ein har lært utanåt. Særleg salmane er eg glad for at eg kan, spesielt no når eg ikkje har godt nok syn til å lese eller sjå i bøker. Ikkje heime konfirmasjonsdagen -Korleis var sjølve konfirmasjonsdagen? -Vi for tidleg heimanfrå og skifta til vår finaste stas før vi møtte opp i kyrkja. Eg hadde fått sydd meg ny, fin, svart kjole. Det var vanleg med heimelaga sko. På Solheim var det skomakar, og eg hadde fine damesko som han hadde laga. Eg minnest forresten godt at eg såg ein av gutane som hadde kjøpte sko. Han var tydeleg stolt av dei. Eg hugsar kva presten spurde meg i på kyrkjegolvet, men elles lite frå det andre i kyrkja. Det eg minnest best frå dagen, var at foreldra mine og eg var bedde til slekta vår i Solvika på Å for å overnatte der til neste dag. Då var det den såkalla nattverdmåndagen, og alle konfirmantane og foreldra skulle møte der. Det var langt og tungvint å reise oppatt i høgste dalane på så kort tid, og såleis vart det ikkje noko gjestebod i heimen på konfirmasjonsdagen. Ein hadde gjerne med litt ekstra god mat som ein tok fram der ein overnatta. Og gåver fekk vi. Eg fekk eit nytestamente av fadrane mine, som og var i Solvika den dagen. Det vart eg veldig glad for. I posten kom det endåtil pakke til meg frå ei venninne i Eikefjorden. I den var det ei fin, blå sølje. Frå mor og far var gåva nye klede og sko, og i tillegg hadde dei kjøpt ein fin paraply med gult skaft til meg. -Tenkte du over kva lovnad du gav då du stadfesta dåpspakta di under konfirmasjonen? -Nei, ikkje spesielt, det var slik det var å bli konfirmert den gongen. Alle gjorde det. Men eg var ein truande kristen både då og seinare. I barndomsheimen var det det naturleg å snakke om tru. Mor var eit bønemenneske. Eg har nokre spesielle minne frå juledag og påskedag. Far og mor hadde senga si i stova. Der var det to senger til, og det var opptil fire av barneflokken på elleve som òg sov der. Desse høgtidsdagane vakna vi av salmesong. Det var fars stemme som lydde frå senga. Elles var både born og vaksne med på kristelege møte og basarar som oftast var i skulehuset på Solheim. Når det var gudsteneste, skifta det på kven av oss som fekk vere med. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 21 Konfirmantjubilantar Kyrkje og kristenliv Mange år har gått sidan konfirmasjonstida til Magnhild. Ho sit i stova si og tenkjer attende. Det er ikkje lett å hugse nøyaktig korleis alt var for så lenge sidan. I ein alder av 94 år er ho framleis lett på foten og klår i tankar og tale. Ho har dessverre mist det meste av synet dei siste åra, noko som gjer at livet nok ikkje er så enkelt lenger. Ho kan ikkje sjå gruppa som vi snakkar om, men hugsar godt korleis alle konfirmantane er plasserte, og at alle såg alvorlege ut (slik det skulle vere då). -Du har vore ein flittig kyrkjegjengar. Kan du seie litt om det? -Ja, eg har alltid hatt behov for å høyre Guds ord, og eg har lyst til å vere med i kyrkja. Vegen til kyrkje vart betydeleg kortare og lettare etter at eg flytta til Å. Det hadde seg nemleg slik at eg ti år etter konfirmasjonen vart gift med ein av lesarkameratane mine, Olav Aa. Sjølv om det var bilar i Hyen på den tida, gjekk vi oftast til fots når vi skulle i kyrkja. Eg såg stort på at borna òg vart med. Eg tykkjer det er svært viktig at alle born får høyre om Jesus, og eg meiner dei må få gå på søndagsskulen og vere med i andre kristne samanhengar. Etter at eg vart bestemor, var eg med og dreiv eit misjons-barnelag på Straume. Då samla vi mange born, og det var kjekt og meiningsfullt for oss alle. -Eg kjenner til at du har vore i styre og leiing for lokale foreiningar i både ytre og indre misjon. -Ja, det stemmer. Eg var med og starta oppatt Straume kvinneforeining for Det norske misjonsselskap på 70-talet. Eg er framleis med på møta der. Straume Indremisjonsforeining har òg lege mitt hjarte nær. No er det ei foreining for heile Hyen, Hyen normisjon. Eg vil seie det slik at indre og ytre misjon er like naturleg og nødvendig, det er to sider av same sak. Når det er kristelege møte eller gudsteneste her i bygda, set eg stor pris på å vere til stades. Eg får mindre ut av preiker og den slags no, sidan høyrsla mi òg har tapt seg. Likevel gjev det meg mykje å vere med der folk samlast. - Du ser ikkje lenger godt nok til å lese. Korleis får du ”føde for sjela”? - Olav brukte å lese andakt om kveldane. Han var òg ”augene mine” i det daglege etter at eg byrja å sjå dårleg. Det var på alle måtar tungt å misse han. Vi var så samansveisa etter 62 års ekteskap. No har eg budd her åleine i åtte år. Men eg var heldig med naboen min, Borgny Holme. Ho har i ein lang periode kome inn til meg mest kvar dag 22 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 Her skal det kome ein bildetekst 50-årskonfirmantane i Hyen 2014 Konfirmantar i Hyen 1935. Bak frå venstre: Karl M. Heimset, Jakob E. Hope, Olav J. Djupvik, Olav A. Aa, (Kvaale), Erik M. Solheim, Ola O. Mjellem, Karl J. Skeistrand. Framme frå venstre: Magnhild A. Hjorteset Aa, Alvhild O. Solheim Hovland, Bergljot M. Solheim, Astrid R. Gjengedal, Hulda M. Solheim, Magna A. Osmundnes, Møyfrid M. Solheim Holme. og lese både andakt og stoff frå dagens avis. Eg er svært takksam for det ho har gjort for meg. Elles så veit eg ikkje korleis eg skulle klart meg utan lydbøkene som eg får tilsendt frå KABB (Kristent arbeid blant blinde). Der kan eg få kristeleg litteratur både til oppbygging og underhaldning. Frå stova til Magnhild er det utsikt tvers over Vågen der Brødrene Aa har bedrifta si. Olav og broren Bertel starta opp båtbyggeriet som no veks seg stadig større. Alle dei fem sønene til Magnhild og Olav har sin plass der. Einaste dotter deira, som no er pensjonist, har flytta tilbake til Hyen. Mora kan no enkelt følgje med korleis det går med alle borna. -Du seier du har mykje glede av etterkomarane dine. Kor mange barneborn og oldeborn har du no? -Det er 14 barneborn og 12 oldeborn - så langt. Det er naturleg nok ikkje alle dei som er busette i bygda. Men dei er alltid innom meg når dei er i Hyen. Det er mykje som ikkje er greitt med å bli gammal, men det er meiningsfullt å følgje med i alt som skjer både i samfunnet og i familien. Eg kjenner på at det må vere vanskeleg for dei som skal vekse opp i vår tid. Det er ikkje så mykje eg kan få gjort no, men det er godt å kunne be. Eg har hatt eit rikt liv, og føler at det er Guds velsigning. Av Aslaug Heimset Larsen I 1964 var det berre sju konfirmantar i Hyen. Tre av dei kunne av ulike grunnar ikkje delta i jubileet, så det blei berre dei fire fastbuande i bygda som møtte opp. Etter at presten Olav Kvaale tok initiativ til fotografering av konfirmantgrupper i 1925 og var konfirmantprest fram til 1955, tok Johnny Bakke over og var prest for årets 50-årskonfirmantar. Jubileumskonserten i Hyen kyrkje på laurdagskvelden 18. oktober var til stor glede for jubilantane og minst 50 andre frammøtte hyarar. Konfirmantane vart ynskte særleg velkomne av soknerådsleiar Liv Øygard Solheim. Oddvar Kandal og Anders Rinde imponerte med stemningsfullt fele- og orgelsamspel. Musikkandakten, der Tore Myklebust drog konfirmasjonslinjene tilbake til tidlegare tider, la også vekt på trusopplæ- ringa og bevisstgjeringa som skjer med ungdomane rundt konfirmasjonen. 50-årskonfirmantane sette stor pris på dette høgtidlege samværet i kyrkja. Etter musikkandakten samla dei seg hos ekteparet Judit og Anders Aa til vidare feiring. Det var ikkje ofte dalingane møtte sentrumsungdomane i gamle dagar, og Judit sykla nok fleire gonger heilt frå Røyrvika ned til Straume for å gå for presten (og der trefte ho Anders). Mimrekvelden på Aa var verkeleg triveleg, og serveringa fall absolutt i smak. Også gudstenesta i Hyen kyrkje blei minneverdig. Ikkje minst var dåpsseremonien til Jørgen ei positiv oppleving, og presten sytte for god kontakt med jubilantane både gjennom preiketeksten og samtalen etterpå. Jubilantane takka soknerådet hjarteleg for invitasjonen til denne fine kyrkjesamlinga . Årets konfirmantar serverte til slutt kyrkjekaffi og heimelaga kaker til glede også for dei mange andre kyrkjegjengarane. Judit Aa tok i 1996 ansvaret for å få samla alle foto av konfirmasjonsgruppene i Hyen frå 1925 til 1996, og boka hennar er blitt sett stor pris på og er mykje nytta av oss som treng å friske opp hukommelsen. Prost Johnny Bakke som hadde si siste konfirmantgruppe i 1975, vart avløyst av Asbjørn Gjengedal (1976-1977), Per Inge Eide (1978-1979), Asbjørn Gjengedal igjen (1980–1982) og Olaf Sigurd Gundersen frå 1983 til 1996 og enno lenger en konfirmantboka for Hyen rekk, faktisk heilt fram til i år. Det er visst på tide å lage ny bok med gruppebilete og namn på konfirmantar (og prestar) frå 1997 og til i dag. Kanskje 50-årskonfirmanten Judit Aa tek den utfordringa òg. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 23 Kurdisk jul Forandringa Alle flyktningar har sin eigen, spesielle bakgrunn som ofte er ukjend for andre. Fereshete og Sardar frå Kurdistan i Iran fortel gjerne om bakgrunnen sin og tek oss med inn i sitt landskap. Tekst og foto: Gunn Hole V esle Sako smiler fornøgd frå stolen sin medan Fereshete finn fram kaffikoppar og formkake. Snart kjem Sardar heim frå norskundervisning, og han har med seg eldste sonen Siako som tok til på skule i haust. - Det er kjekt å gå i 1. klasse, fortel han blidt før han finn fram ei leike å styre seg med. Eg er invitert heim til familien for å snakke om livet deira før og no, og ikkje minst om dåpen i Sandane kyrkje. - Vi er kurdarar som voks opp i Kurdistan i Iran, fortel Sardar. Morsmålet vårt er sorani, som er ei kurdisk dialekt. Vi kjem begge frå muslimske familiar og gjekk på muslimske skular. - I området vårt levde folk som gode grannar sjølv om dei hadde ulike religionar, legg Fereshete til. Forskjellig tru var ikkje problemet. Sardar held fram: - Kurdarar er den største etniske gruppa i verda utan eigen stat, om lag 30 millionar. Det var tidlegare eit nomadefolk som heldt til i det store fjellområdet Kurdistan. Her bur dei fleste kurdarar framleis, men det er delt mellom Tyrkia, Irak, Iran og Syria. Som gruppe har 24 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 vi opplevd mykje undertrykking, og mange kurdarar kjempar for å opprette ein egen stat i Kurdistan. Forholda var vanskelege for oss, vi måtte ta ei avgjerd. Då Siako berre var to år, flykta vi til Tyrkia, men der var det heller ikkje mykje hjelp å få. Sardar rister på hovudet. - Vi budde der i to år. Og tenk, vi vart mellom dei heldige! FNs høgkommissær for flyktningar (UNHCR) plukka oss ut og sette oss på lista over kvoteflyktningar som skulle få opphald i Norge. Den 28. august 2012 kunne vi reise direkte til Gloppen, der eit hus stod klart for oss. Det var godt å komme til eit land med fred og demokrati! - og samstundes mykje nytt å setje seg inn i. - Norsk er ikkje vanskeleg å lære, skyt Fereshete inn, men det tek tid å få alt på plass. Viss eg får teksten skriftleg, forstår eg den mykje betre. Eg vil gjerne bli flinkare til å snakke med andre og formulere setningar, derfor vil eg tilbake på norskkurs ved Gloppen opplæringssenter seinare. I framtida har eg lyst til å arbeide som frisør, slik eg gjorde før eg kom til Norge. Korleis er kvardagane dykkar? - Vi fekk gut nummer to i sommar, derfor har eg morspermisjon, fortel Fereshete, og dagane er i alle fall ikkje kjedelege! Mykje tid går med til å gjere husarbeid og stelle med Sako. På tysdagar deltek eg på samlingane i Aktivitetssenteret, der treffer eg folk med forskjellig bakgrunn. Annankvar torsdag tek eg vesleguten med på Babysong i Sandane kyrkje, der er det også triveleg å vere! Dessutan går eg på trilletur og besøkjer venner. - Eg har gått på norskundervisning ved skulen sidan vi kom, fortel Sardar. No er eg kommen så langt at eg snart skal over i arbeidspraksis og har nettopp starta på truckførarkurs i regi av NAV. Eg er ivrig etter å ta bilsertifikat og har derfor teke trafikkurs. Dessutan trenar eg kvar einaste ettermiddag! Eg skulle gjerne hatt meir tid til å lese, for tida går det mest i norskbøker og Vegen til førarkortet, smiler han. Vi har før snakka om at de ønskjer kristen dåp for gutane dykkar. Kan de seie noko om vegen fram til dette? Sardar fortel gjerne: - Som før nemnt voks vi begge opp i muslimsk miljø, men eg vil legge til at mor mi var kristen. Som vaksen var eg søkjande og las gjennom Koranen to gonger for eg ville vite kva som stod der, men eg heldt fram med leitinga. Så kasta eg meg over Bibelen, las og las, og kjende at dette var meiningsfylt for meg. Eg trudde. Eg la også merke til at alle har eit høgt menneskeverd, og at kvinner og menn er like viktige. For meg som er samfunnsinteressert, ser eg at slike verdiar må ligge i botnen viss ein skal skape demokrati. Fereshete nikkar: - Vi har gått på den same vegen. No gleder vi oss til dåpsdagen åt gutane våre, det vert stort. Tradisjonane er nye for oss, men vi lærer gjerne. No skal vi snart snakke med presten. Vi skal låne dåpskjolen som Sandane kyrkje har, og finne fadrar. Vi må planlegge eit dåpsselskap og ordne med klede. Og kurdisk mat må stå på bordet! Det er ein glad familie som vinkar farvel etter at vi har avrunda samtalen. Vi ønskjer hjarteleg til lukke med den store dagen, og velkomne i kyrkja! nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 25 Skal det stå noko her? Jakob N. Kobberstad Læraren, komponisten, bokhandlaren og lærebokforfattaren Jakob N. Kobberstad frå Breim (1840-1919) Ein evnerik breimning som sette spor etter seg Tekst: Harald Aske K skolen i forening med hans ligefremme og folkelige Væsen har sat ham et varig Minde hos oss Søndmøringer.» obberstad ser ut til å ha gjort eit sterkt inntrykk på elevane. «Han kom som en strålende, frisk ungdom til den nyopprettede skole,» skreiv ein av dei første elevane hans seksti år seinare. Ein elev frå Ørskog gav Kobberstad dette vitnemålet: «Han besad en grundigere Lærdom, var en rolig, mandig, liden Helt, havde kun et lidet Legeme men deri en stor Sjel. Jeg tror om 50 elever vilde slaa sig sammen for at bringe ham ud af sit gode Humør vilde det dog vanskeligt ske.» (Sitat, kjelde 1) Skulemannen Kobberstad Vi har alt vore inne på at han var med heilt frå starten av utdanninga av lærarar i Volda frå 1861. Det er liten tvil om at han sette spor etter seg i denne stillinga, det vitnar også utsegna frå ein av elevane i starten av denne artikkelen. Ved sida av songbøkene han gav ut, skreiv han ei av landets første ABC-bøker medan han var i Kristiania. Han forfatta også Norsk Læsebog og Musiklære for folkeskolen. Slektsrøter i Breim Den evnerike guten vart fødd i Myklebustdalen i 1840 på garden med dei mange namn: Koberstad, Kapperstadtt, Kapperstad m.fl. (sjå Soga om Gloppen og Breim V s. 361-362.) Faren bygsla bruk nr. 1 nokre år, men flytte til Støyva br.nr. 5 og busette seg der. Dette bruket fekk han skøyte på i 1864 (jf. Bygdeboka), og då var sonen Jakob alt komen til Volda etter at han hadde gått lærarskule på Stord. «Den 7. Januar 1861 vil den i Voldens Præstegjeld oprettede høiere Almueskole med annecteret Dannelsesanstalt (Seminarium) for Skolelærere træde i Virksomhed». Det var ved denne institusjonen Jakob N. Kobberstad vart tilsett som andrelærar berre 21 år gammal. Ti år seinare rykte han opp som førstelærar, men året etter gjekk denne stillinga til P. K. Bøckman, og det kan sjå ut til at Kobberstad eitt år seinare var lei av å spele andrefiolin og flytte til Asker Seminarium. Volda. I Volda stod det den gongen ei stor ny trekyrkje. Tidleg på 1860-talet fekk dei sett inn eit brukt orgel frå Nykirken i Bergen. Det hadde to manual, men ikkje pedalar. Orgelet var bygt i 1779 av Thomas W. Vogt i Hamburg og hadde åtte stemmer. Glopparen Jakob N. Kobberstad vart den første organisten i Volda i 1863. Han skreiv i eit brev «at vi har faaet Orgel i Kirken og at jeg saaledes er bleven organist». Kobberstad vart fyrste organisten i Volda Stord lærarskule var kjend for sitt gode musikkmiljø i den tida Kobberstad gjekk der (1856-1859). Truleg hadde sokneprest Heffermehl i Gloppen ein finger med i spelet då Jakob som 16-åring reiste til Stord lærarskule. Etter eit par år kom han til Motstand mot orgel Der kom eit brev frå dalsfjordingane til formannskapet i Volda der dei gav klar beskjed om at dei ikkje ville ha noko med orgelkostnadane å gjere, og dei bad innstendig om at orgelet vart teke bort frå kyrkja så dei kunne nyte sin gode salmesong utan påverknad. Men orgelet kom, og oppgåva til Kobberstad 26 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 Voldens høiere Almueskole med annecteret Dannelsesanstalt for Almueskolelærere, 1862. Dette er eitt av dei to første bileta tekne i Volda av sjølvaste Marcus Thrane. var å få salmesongen meir disiplinert og samstemt. Ragnar Aske, gloppar og organist i Volda i mange år, skriv i ein artikkel om musikklivet i Volda kyrkje: «Men organist Kobberstad var ein allsidig mann. Han hadde truleg ein stor fordel av å vere lærar på den Høiere Almueskolen. Vi veit at han nytta korgrupper i kyrkja, og han hadde stor interesse av å skaffe blåseinstrument til bygda. Han hadde dessutan stort ansvar for lærarutdanninga, ikkje minst for song- og musikkfaget. På den måten starta han ein tradisjon med eit godt samarbeid mellom Volda kyrkje og Lærarutdanninga i Volda. God ven med Ivar Aasen Etter at Kobberstad flytta til Asker i 1874, hadde han ofte kontakt med Ivar Aasen, og dei vart gode vener. Av det Terje Aarset skriv i «Den nynorske songskatten» s. 28, ser vi at Kobberstad hadde seks melodiar med i 3. utgåva av Aasens «Symra». Det er Vaardagen, Haustvisa, Saknad, Det einlege Standet, Tolugt Mod og Fals og Fusk. Han hadde også laga melodiar til andre Symra-dikt, men brukte dei ikkje i notetillegget som kom ut i 1875. Det vert òg fortalt at han skreiv ned på notar melodiar som Aasen hadde laga. Kobberstad gav også ut eigne songbøker og fekk dei trykte på Ekset. Han hadde vidare kontakt med Lars Søraas d.e. og fekk på den måten innverknad på utforminga av Søraas si songbok – ei bok som vart nytta over heile landet. Søraas brukte Kobberstad til å avklare kva for tonar Ivar Aasen sjølv hadde komponert. Bokhandlar Jostein Fet har funne fram dette sitatet i «Eksetiana»: Jakob N. Kobberstad sel bøker. Kobberstad er framleis lærar ved Voldens høiere Almueskole, og averterer bøker som høver for elevane der: «Læsebøger, Forklaringer, Bibelhistorier, Katekismer, Testamenter, Andagtsbøger, samt alle på landsmaalet udkomne Bøger…» Journalist og redaktør Nokre år var Kobberstad journalist og redaktør av avisa Møringen. Han var sterkt oppteken av at landsmålet skulle nyttast i dette bladet, sidan det låg nær opp til slik folket i bygdene tala. Då han reiste frå Volda i 1874 stod det å lese: «I snart 14 Aar har han virket her som Lærer ved Voldens høiere Almue- og Lærerskole. Hans dyktighet og nidkjærhet for Ferda vidare: 1874 tilsett ved Asker Seminarium 1880 tilsett som overlærar ved Møllergata skule i Kristiania 1886 pause i lærargjerninga 1891 vikarlærar i amtsskulen på Apalset i Gloppen i to vintrar, og seinare på Breim. Han var lærar på framhaldsskular, amtsskular og folkehøgskular. Frå 1893 levde han eit omflakkande liv: Gausdal, Ringsaker, Kristiania, Hvittingfoss, Kongsberg, Sarpsborg og dei siste åra på Stord, der dottera Nora budde. Han døydde i 1919 og vart gravlagt på Vestre gravlund i Oslo. Kjelder: Forkynning, fellesskap, forsking. Volda lærarskule 1895-1995. Høgskulen i Volda. Redigert av Peder Bergem. Terje Aarset: Den nynorske songskatten. Ragnar Aske: Den første organisten i Volda. Del av: Musikklivet i Volda kyrkje. Soga om Gloppen og Breim, bind V nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 27 Barneandakt Tekst: Sigurd Vengen. Teikningar: Oddvar Almenning Jul Lag Rosinkrans til fuglane! Barneknask Av JOveig Almenning Døvle I dei dagane vart det sendt ut beskjed om at alle måtte oppsøke NAV-kontoret der dei høyrde til. Det var på den tida då dei utvida ferjekaia på Anda, og det var arbeid helst om natta. Då hende det: Arbeidsfolka hadde teke seg ein pause. Då kom det eit merkeleg lys, - sterkt og mildt på ein gong. Praten stilna, og det vart skrekkeleg stilt, ja, dei vart redde for det ukjende lyset. Ei myndig stemme sa til dei, - midt ut frå lyset: Ver ikkje redde! Eg kjem med bod til dykk om ei stor glede, ja, ei glede for alle! Det var høgtideleg, ei høg tid, ei fortetta og fylt tid. Var det ein engel? 1 I dag er det fødd dykk ein Frelsar, heldt han fram: Eit barn er fødd i natt inne på Austrheim. De skal sjå etter eit teikn: Barnet ligg i ei eplekasse! Og plutseleg kom det endå meir lys, - og lyd. Jau, det var englar. Dei såg nesten ut som folk og hadde visst ikkje venger, men var samtidig annleis enn menneske, og det lyste av dei. Det var ein lysglans utan like, - himmelsk og mild og mjuk. Og så bar det laust med song, - heile himmelen opna seg: Ære vere Gud i det høgste, og fred på jorda blant menneske som Gud har glede i! Ingen hadde høyrt slik song før, endå fleire song i kor, og alle hadde høyrt både Sissel Kyrkjebø og Rita Eriksen synge. Tre rosiner tett-i-tett på ein ståltråd. 2 Lås ståltråden med to løkker i kvarandre. 3 Heng opp i eit tre med eit fint band og vent og sjå om småfuglane tar seg ein godbit! Prøv å syne vismenne vegen til Jesusbarnet. Du skal gå til Herodes i midten først, og så derifrå til Betlehem nede til venstre. Og på heimvegen må du passe på å gå ein annan veg heim til landet, slik vismennene gjorde. Når du har gjort det, kan du sjekke på side 61 om det stemmer. - Like plutseleg som dei kom var dei borte. Då sa dei til kvarandre: Kom igjen, karar! Dette må vi ‘stad og sjå! Dei heiv seg i bilane og køyrde rett på med ein gong. Det var i eit lite hus som sist var brukt av polske jordbær-plukkarar. 28 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 Der fann dei ei heilt unge jente, Maria, og ein mann: Josef, som måtte vere midt i trettiåra, og: eit nyfødt barn, og det låg faktisk i ei eplekasse! - Anleggsarbeidarane var heilt forskrekka, men dei fortalde alt det englane hadde sagt om barnet. Dei såg no sjølve at det var noko spesielt. Det var det same himmelske englelyset rundt guten, særleg når han smilte. Så knelte dei ned. Det var liksom ikkje så mykje anna å gjere framfor dette barnet, - og etterpå for dei på arbeid igjen, forundra og forandra og glade. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 29 Barneknask Fugleknask Lær deg å seie god jul på fleire språk engelsk: Merry Christmas «merri krismess» (lystig Kristusmesse) tysk: Frohe Weihnachten «fråe vainakten», med «skurring» på k-en (lystig/glad heilagnatt) spansk: Feliz Navidad «felis navidad» (glad/lukkeleg jul) fransk: Joyeux Noël «sjåijø nåell» (lukkeleg julenatt) italiensk: Buon Natale «boån natale», med «lyse» a-ar (god fødselsfest) Lag meisebolle til fuglane! Av JOveig Almenning Døvle BILDEKRYSS Fyll ut dei vassrette linjene ut frå bilda. Då får du eit ekte juleord loddrett. Løysing på side 61 5 1: Finn fram det du har av brød- og kakesmular, korn, frø, nøtter og tørka frukt. Det einaste du må passe på er at det ikkje er harskt eller mygla, og ikkje inneheld salt (viktig!). 2 2: Smelt Delfiafett eller Flott matfett på låg varme, det må ikkje koke. 3: Rør inn korn og vent til det har stivna litt. Her har vi brukt tomme tørkerullar som form, men du kan ha det i kva form du vil, t.d. melkekartong, kakeformer eller gamle koppar! 1 Legg i eit band eller snøre, og pass på at det når heilt ned i botnen og går litt på kryss og tvers for å sitje godt fast. 4 Fyll formene og set kaldt over natta. På kjøl rekk det med eit par timar. 4: Riv av pappen. Romjulssnop 5: Heng meisebollen ein plass fuglane føler seg trygge for folk og kattar (men gjerne ein plass du ser dei!). Av JOveig Almenning Døvle Kna julekrydder, t.d. nellik, ingefær, kanel og stjerneanis, inn i marsipan. Rull kuler og set kaldt medan du smeltar sjokolade i vassbad. Dypp kulene i sjokoladen og nyt! 30 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 No har du gitt småfuglane god og viktig næring! Hugs å fylle på så lenge det er vinter, så fuglane kan stole på at dei finn maten der dei er vande! 3 nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 31 31 Ting som skal skje Dette skjer i kyrkjene i jula Foto: Ronny Solheim Dei tradisjonelle julekonsertane D ei tradisjonelle julekonsertane i Breim og Vereide går i år av stabelen måndag 15. og onsdag 17. desember. Konserten i Breim har vanlegvis vore 3. søndag i advent, men er i år flytta til måndag for ikkje å kollidere med konserten til Sigrid Moldestad (i Trivselshagen). NB: På julekonserten i Vereide blir det lansering av jubileumsboka om Vereide kyrkje. SØNDAG 21. DES KL. 11: Gudsteneste på Hestenesøyra. Tore Myklebust. Offer: KFUK-KFUM Sogn og Fjordane HYEN KYRKJE 21. DES KL. 16.00: Vi syng jula inn Jul er tradisjonar, og søndag 21. desember skal jula som vanleg syngast inn i Hyen kyrkje. Som i tidlegare år fyller vi kyrkja med vellyd frå både fastbuande og heimkomne hyarar, og det vert som vanleg også allsong og andakt. Nytt av året er at både Hyen blandakor og det nyskipa Hyen barne- og 32 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 ungdomskor deltek. Barne- og ungdomskoret byrja med øvingar no i haust og vert leia av Eli Johanne Mjellem og Marièl Eikeset Koren. Koret er eit tilbod gjennom kyrkja i Gloppen, og her kan born og unge frå 4.–10. klasse vere med. Målet er at dette skal verte eit fast kor og ein naturleg del av fritidstilbodet i Hyen. Mjellem leier også Hyen blandakor, som heller ikkje har vore med på å synge jula inn tidlegare år. Blandakoret starta opp som damekor i februar 2013. Etter kvart utvida dei til blandakor, og hadde som blandakor si fyrste framføring 17. mai i Hyen. No består koret av ein stor og flott gjeng med damer og eit eksklusivt knippe solide og flinke menn. I år vert det ein liten pause i konserten, der det vert servering av peparkaker og gløgg. I tillegg vert det kollekt til misjonsprosjektet ved utgangen. Har du lyst til å kome i julestemning saman med desse kora og fleire andre flinke utøvarar, er du hjarteleg velkomen til Hyen kyrkje søndag 21. desember klokka 16.00. Romjulskonsert SØNDAG 28. DES KL. 20.00: VEREIDE KYRKJE Gudstenestene JULAFTA Kl. 11.00: Juleandakt på Gloppen omsorgssenter. Tore Myklebust Kl. 14.00: Breim kyrkje. Tore Myklebust. Breimskoret. Offer: Kirkens Nødhjelp Kl. 14.30: Vereide kyrkje. Vidar Bjotveit. Blåsarar frå Gloppen Janitsjar og Sandane skulekorps. Offer: Kirkens Nødhjelp Kl. 16.00: Sandane kyrkje. Vidar Bjotveit. Sandane barnegospel. Offer: Kirkens Nødhjelp Kl. 16.00: Gimmestad kyrkje. Tore Myklebust. Gimmestad kantori. Offer: Kirkens Nødhjelp 1. JULEDAG Kl. 11.00: Vereide kyrkje. Vidar Bjotveit. Julekoret. Blåsarar. Offer: Det Norske Misjonsselskap Kl. 12.00: Breim kyrkje. Tore Myklebust. Offer: Det Norske Misjonsselskap 2. JULEDAG Kl. 11.00: Gimmestad kyrkje. Vidar Bjotveit. Rygg songlag. Offer: Det Norske Misjonsselskap Kl. 11.00: Hyen kyrkje. Tore Myklebust. Offer: Nesholmen NYTTÅRSAFTA 1. DES. Kl. 23.00: Gimmestad kyrkje. Midnattsmesse. Vidar Bjotveit NYTTÅRSDAG 1. JAN. Kl. 11.00: Sandane kyrkje. Vidar Bjotveit Vereide kyrkjekor med gjester held konsert i Vereide kyrkje søndag i romjula. Hovudinnhaldet i konserten dette året er ein korsuite av den svenske komponisten Anders Öhrwall. Det er ei samling julesongar henta frå ei gamal svensk skulesongbok: Piae Cantiones (Fromme songar). Fleire av desse er også i bruk i Norge. Det er slike som Eg synger julekvad og Det hev ei rose sprunge. Anders Öhrwall har arrangert songane for kor og instrument. Instrumentalistane er fløytistane Ingrid og Maria W. Ose og Henrik Silfverhielm på cello. Elles deltek songsolistane Synnøve Nordvik (sopran), Eivind Kandal (tenor) og Martin E. Koren (bass), dessutan Anders Rinde (orgel). nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 33 Jule-søndagsskule-kryssord Løys kryssordet og send det inn før 30. januar 1. premie: Jubileumsbok for Vereide kyrkje 2. premie: Kyrkjebladet årgang 2015 3. premie: 3 Flax-lodd Vassrett Dyr Pris 10 Utgliding 14 Trona 17 Artikkel 18 Matkart 19 Agitasjonen 20 Hovudstad 22 Hyl 24 Plass 25 Søndagsskuledame 30 Base 32 Fridomshelt 35 Filmsal 36 Kan flesket 37 Gekko 41 Øvd 42 Lengdemål 43 Kald kul 46 Sid 47 Dessert 49 Leikedyr 52 Hundreår 53 Plagget 56 Adverb 57 Nett 67 Uthus 69 Instrument 71 Soloprestasjon 73 Byggesett 74 Svært tunghøyrd 75 Reservoar 79 Fugl 80 Studer 84 Lidenskap 86 Prest 87 Hugskot 88 Lojal kvinne i GT 90 Fantasiforteljing 92 Sed 93 Kvelving 95 Jentenamn 97 Guds ambassadør frå Gloppen til USA 102 Etter første tiarovergangen 104 Adverb 105 T _ _ _ , bogeskyttar 34 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 35 Jule-søndagsskule-kryssord 107 Hagen i aust 108 Drøvtyggar 109 Elv 110 Ukjend 111 Rett 112 Hanne 116 Like 117 Data 118 Verdsorganisasjon 119 Blei grunnlagt i 1895 av 97 Loddrett 126 Kjenn 128 Slag 131 Fase 132 Dekode 136 Ny 139 Nokre 142 Informasjonsteknologi 144 Instrument 147 Gudinne 149 Utrop 150 Båtbyggardistrikt 151 Hastar 152 Trimming 154 Heilag kunst 159 Pynt på erme eller gardin 160 Auke 162 Bakverk 163 Prest 164 Dumskalle 165 Indianarar 166 Blodsugar 168 Høgskule 169 Kasserolle 171 Plate 172 Musikkgruppe, krypteringsmaskin, eller eigentleg gåte 174 Bruk 175 Veks 177 Spioneringa 180 Personleg pronomen 181 Tine 182 Område 184 Kald sak 185 Nesten blink 186 Preposisjon 187 Mannsnamn 190 Undertrykking 192 Spikar 194 Velhalden 197 Skritt 199 Heimstad 201 Når vatn trenger inn 203 Preposisjon 204 Trudde 205 Tal (bokmål) 206 ”Velt alle dine _ _ _ _ ” 207 Elektrisk komponent 209 Aber 210 Konkurranse 212 På nedtur 36 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 215 Vigsle 216 Student 217 Ert! 218 Avdelingar 221 Kaldt vatn 222 Parten, omvendt 223 Kaffimat 225 Pronomen 226 Anonym 237 Ein frå Austerland 239 Moderne 240 Terging 241 Det Herrens År 242 Spor 244 Merkantilt føretak 249 Lys og fager 252 ”Anløpe” 254 Pronomen 256 Hast 257 Har munkar og fangar 260 Langt nede 261 Selskap 262 Koralar 263 Nasjonalheilagdomen 264 Pater 265 Namn (bildet) Loddrett 1 Ende eller skrå 2 ”Tipperesultat” 3 Til håret, omvendt 4 Innlysande 5 Konge 6 Tidsrom 7 Intrikat 8 Labben 9 Yte 10 Måtte 11 Liten golfting, omvendt 12 Jentenamn, omvendt 13 Søndagsskuledame 14 Plass nok 15 Matfisk 16 Bibeldel, omvendt 27 Fanga fisk 28 Heile greia 31 Hysj! 32 Blei 25 vassrett kalla 33 Fæl 34 Spørje 38 Blei 13 loddrett kalla 39 Nynorsk aksjeselskap 40 Yr og galen 42 Som 44 ”Madrass” 45 Sportsutstyr 47 Namn 48 Selet 50 Vinne 51 Tom for 52 Hiss opp! Omvendt Julequis 54 Duft 55 Bibeldel 58 Heimen til 97 vassrett (bildet) 59 Ukjend 60 Tiltenke 61 Sy 62 Verb i presens 63 Fottøy 64 Bak ut 65 Veene 66 Klauvdyr i skogen 68 Like 69 Sven Roset 70 Bakverket 72 Snu 75 Sluttefeiring 77 Landet 82 Strev 83 Luring 84 Nam nam 85 Fase 89 Klokke 91 I ytre Nordfjord 92 Avis 94 Informasjonsteknologi 96 Hysj 97 Syster til 97 vassrett 98 Gnagar 99 Månad 100 Vigsle 101 Disponerings-planlegging 102 Einar 103 Pronomen 106 Flire 108 Svein 111 Dessert 112 Kalle opp på radio 114 Kveikt 115 Bur 120 Oppviglar 121 Straffeinstallasjon 122 Truande 123 Unni Olsen 124 Sommar-reiskap 125 Verkekraftig 127 Klode 128 Adverb 129 Normer 130 Krøsus 133 Dass 134 Platepratar 135 Munnleg 137 Glasvaskaren 138 Ta 140 Liding 141 Side/kant på segl 143 Sølvvinnar 144 Organisasjon i Midtausten 145 Papiret 146 Tal 147 Bye 148 Merk, omvendt 153 Omstreifar 155 Sunnfjord-namn 156 Vulkansjø 157 Verdsdel 158 Elektrisitet 160 Trong og smal 161 Grasbakkane 162 Petter Ervik 167 Forkorting for klokka, omvendt 170 Bre 173 Yte 175 Filmfigur 176 Veike 177 Tidl. parti, omvendt 178 Falsk 179 Skøyten 183 Arverett 184 Stilretninga 188 Vita 189 Fråhaldsorganisasjon 191 Likt 193 I håret 195 Dambyggar 196 Fostra 198 Konjunksjon 202 Trolldom 203 Renne 208 Pronomen 211 Jentenamn 213 Klo 214 Dass 219 Tidl. parti 220 Erato er ei slik 221 Bibelsk person 223 Klo 224 Tone 227 Jentenamn 228 Multiplisert 229 Dans 230 Jøtul 231 Einfelde 232 Badstove 233 Moderne 234 Gnukk 235 Frå Noreg 236 Jordhytta 237 Dufta 238 Medrekna 240 Tal, bokmål 242 Strykeinstrumentet 243 Grei 245 Prest 246 Organisasjon 247 Nordmann 248 Pussig 250 Høgtid 251 Kone 253 Smykkestoff 255 Kjemme, bokmål Ganske lett: Kven hadde vore i kakeboksen? Det er ikkje pent å stele, sa mor og såg strengt på firlingane sine, Lars, Lukas, Lotte og Lise. Kven av dykk er det som har vore i spiskammerset i går kveld og ete halvparten av berlinerkransane eg nettopp hadde steikt? Eg likar ikkje berlinerkransar, sa Lars. Eg var hos tante Gudrun i går kveld, sa Lukas. Eg når ikkje opp der den boksen står, sa Lotte. Eg trur eg såg Trofast kome frå spiskammerset, sa Lise. Kven tenkjer du er den skuldige? Litt mølegare: Julenøtter Else, Tove og Hans har fått ein pose med nøtter til jul av tante Sofie. Julekvelden knekkjer dei ein sjettepart av nøttene på kvar. Else får ei dårleg nøtt som ho må kaste, men får ei ny i staden for. Fyrste juledag knekkjer dei ein femtepart på kvar av dei nøttene som er igjen. Andre juledag knekkjer dei ein fjerdepart på kvar av dei nøttene som er igjen, og så får mor og far to nøtter på kvar. «Men kva skal vi gjere med den eine nøtta som er igjen?» spør Else. Dei blir einige om at den skal tante Sofie få når ho kjem på besøk – men kor mange nøtter var det då i posen frå starten av? Endå mølegare: Isracet For mange år sidan fraus det tjukk is over heile Breimsvatnet, og det var heilt trygt å køyre utpå med bil. Ein dag var det tre kameratar som fann ut at dei skulle arrangere kappkøyring på isen. Dei heitte Hetle, Seime og Reed, og bilane var, i tilfeldig rekkjefølgje, ein Volvo, ein Opel og ein Toyota. Ein av dei som såg på, fortalde meg dette: Midt i løpet kom Volvoen for langt opp under land og vart ståande fast på ein stein heilt til dei andre var komne i mål. Herr Reed hadde kvit bil. Han som køyrde Opelen hadde vore ferievikar i Posten i tre somrar og køyrt Kandalsruta. Herr Seime kunne ha vunne viss han ikkje hadde snurra i siste svingen. Vinnarbilen var mørk blå. Herr Hetle hadde nettopp teke sertifikat. Kan du då fortelje meg kva bilmerke kvar av dei tre køyrde, og kva plass dei kom på? Skikkeleg møleg: Juleselskapet Hei – eg heiter Astrid og er gift med Sigvald. Kvar jul blir vi bedne i selskap til tanta mi, Bolla, som er gift med Sigvald sin onkel, Henrik. Det er alltid dei same gjestene der kvart år, nemleg bror min, Rolf, som er gift med Sara, og syster mi, Tone, som er gift med Erling. Sara og Erling er faktisk sysken. Så er Sigvald sine sysken også inviterte, nemleg Helga, som er gift med Robert, og Morten, som er gift med Janne. Og tru det eller ei – Robert og Janne er også sysken, ikkje berre med kvarandre, men med Sara og Erling og! Av ein syskenflokk på fire er altså to gifte med mine sysken, og dei to andre gifte med Sigvald sine sysken. Tante Bolla likar å lage til leikar og moro i juleselskapa sine, og i fjor fekk vi litt av ei oppgåve av henne då vi skulle gå til bords: Vi skulle nemleg setje oss på dei 12 plassane etter tre bestemte reglar: Vi skulle sitje annankvar mann og kvinne. Ektefeller skulle ikkje sitje attmed kvarandre. Sysken skulle heller ikkje sitje attmed kvarandre. Dette kan umuleg gå, ropte Janne etter 20 minutt. Tja – kva seier du, kom vi oss til bords til slutt? Og i så fall, kven sat kvar på dei 12 plassane? (Du kan nummerere frå 1 til 12 som på klokka.) Kva for ein julesong? Du kan løyse oppgåva stilt for deg sjølv eller ta det som ein selskapsleik. Då kan du til dømes gje deltakarane ark og blyant. Dei deler arket i fire spalter, 4 poeng for spalte ein, 3 for spalte to osb. Så les du høgt det første ordet, og deltakarane skriv forslag i spalte ein på arket sitt. Så les du neste ord, og dei skriv i spalte to. Når du les rette svar til slutt, reknar alle ut kor mange poeng dei fekk. Rett svar finn du på side 61. 1) halleluja - gledebod – Austerland – krubberom 2) skjønt - lød – prektig - henrulle 3) skinner - hviler – forlatt - stjerneskinn 4) stall - sjeleskatt – små - kongsstol 5) lovsang – tilbe – lys av lys – kristenskare 6) stjerna – vise menn – krakken – Jordmor-Matja 7) lysstreif – stråler – tennes – julelys 8) lengsel – palmegrene – under – føderom 9) glede - drage - knytter - bukker 10) konge - sol – jord - himmelborg nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 37 Mat frå Sri Lanka Vi har funne oss godt til rette Tekst og foto: Gunn Hole M ary og Anthony frå Sri Lanka kan gjerne omtalast som Ekteparet med stor E. Ser du den eine, kan du rekne med at den andre er like rundt hjørnet. For sju år sidan kom dei saman med sonen som flyktningar til Gloppen. Med sin lune og vennlege veremåte skaper dei ei god atmosfære kring seg. Vi har invitert dei til å formidle noko av livshistoria si til lesarane av Kyrkjebladet, og fortelje om adventstid og jul i heimlandet. Lysestøypar og fredsarbeidar - Vi høyrer begge til ei minoritetsgruppe som heiter Burgher people, fortel Anthony. - Dette har sin bakgrunn i kolonitida, der folk kom som immigrantar frå fleire land i Europa. Vi er derfor meir vestleg orienterte i skikkane våre enn til dømes tamilar og singalesarar. Eg er nok arveleg belasta når det gjeld å vere kreativ, for far min var ein dyktig smed som tenkte meir på kvalitet enn på forteneste. Eg har heile mitt liv hatt fleire hobbyar, for eg trivst best når eg får skape noko. Eg ser meg nytte i ting som mange her behandlar som verdlaust, til dømes kapp av trematerial og skalet på ei kokosnøtt. Hos meg blir dette til leiker og smykke. Men det gjævaste er å støype lys. I heimbyen min var det eg som sytte for at kyrkja hadde lys. Særleg til påske og jul støypte eg mykje, og lysa var gjerne høge, opptil 60 cm. Eg såg stort på denne oppgåva. Det var mykje politisk uro på Sri Lanka, og eg vart involvert i fredsarbeid. Eg la vekt på å vere heilt nøytral i rolla mi, men likevel vart situasjonen direkte farleg. Eg trong vern, og vi fekk raskt status som flyktningar. Dette vart ordna i all hast, og vi kunne ha reist omtrent på dagen. Men eg kom i eit dilemma: Påska stod for døra, og eg hadde lova å støype lys til kyrkja. Eg ønskte å halde lovnaden min og gjere denne siste tenesta. Straks lysa var ferdige og leverte, for vi frå øya og direkte til Gloppen. Det var ei enorm lette å komme til dette fredelege og velorganiserte landet! Her 38 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 kjende eg meg trygg. Den største utfordringa var språket, særleg uttalen, der slit eg framleis. Eg tykkjer godt om ordninga med språk- og arbeidspraksis. Ein vert kjend med fleire, bruker språket i daglegtale og får prøve seg i ulike yrke. I ein alder av 65 år fekk eg fast jobb på Strukturplast. Då var eg stolt! No har eg nyleg pensjonert meg, men jobbar der når dei treng ekstra folk. Solid husmor og støttespelar - Mi hovudoppgåve har vore omsorg for heim og familie, held Mary fram. - Slik er det for dei fleste kvinner i min kultur, og eg ser på dette som eit viktig arbeid. Når eg tenkjer tilbake, hadde eg eigentleg hendene fulle heile tida. I fleire år var dessutan Anthony i Saudi-Arabia som kvalitetskontrollør på ein sementfabrikk, og då var eg åleine med ansvaret for dottera vår. Heldigvis hadde eg mor og storfamilien. Seinare, då mannen min vart involvert i fredsarbeid, var eg ofte uroleg for han. Men eg opplevde det også vanskeleg å etablere seg i eit nytt land. Eg sakna mine eigne, og det var mange tunge stunder den første tida. Heldigvis har vi halde kontakta med våre nærmaste på Skype. No er alt lettare, eg kjenner fleire her og forstår meir av språk og samfunn. Det var utfordrande å lære eit nytt språk når ein ikkje er ungdom lenger, men det gjekk trass alt ganske bra, seier ho. I fritida heklar eg dukar etter tradisjonelt mønster. Strikking fell ikkje naturleg for oss frå Sri Lanka, for folk treng ikkje slike tjukke klede der, smiler ho. Eg har derimot lært meg å dekorere treleikene som Anthony lagar. Det var nytt og kjekt. Det meste av matlaginga er mi oppgåve, og eg skjemmer sikkert bort både mann og son. Advent og jul - Gjeremåla i adventstida er stort sett like i dei to landa, fortel ho. - Stort sett steller eg med det same her som på Sri Lanka: Vaskar og pyntar heimen, syter for juleklede, kjøper julepresangar og lagar mat. Vi tek vare på Auberginekarri Daddelkake Til 6-8 personar 2 auberginar, ca. 500 g 150 g løk 200 g tomat 1 ts grovknust raud chili (eller mindre) karriblad ¼ ts kardemomme 500 ml solsikkeolje eller maisolje salt 1 ss grovknust tørka tunfisk eller 1 klype gastromat. Dette kan utelatast dersom du vil lage ein vegetarrett 50 ml vatn eller kokosmjølk til slutt dersom du ønskjer ein saftigare rett 600 g dadlar 1 kopp vatn 300 g sukker 300 g smør 4 store eller 5 små egg 300 g mjøl 1 ts natron 1 ½ ts bakepulver 1 ts vanilje-essens ½ ts muskat Slik gjer du: våre gamle tradisjonar, men tilpassar oss til nye skikkar. Julekvelden på Sri Lanka er ganske forskjellig frå norsk julefeiring! Folk kjem pynta i sin finaste stas til midnattsmesse i kyrkja 24. desember. Når klokka er tolv, kimar kyrkjeklokkene, presten roper «Glory to God» og trekkjer frå eit forheng, og den store julekrybba kjem til syne. Alle gleder seg. Ute skyt ungdomar opp fyrverkeri, og det er eit spetakkel mest utan sidestykke! Dette prøver presten å forhindre kvart einaste år, men likevel gjennomfører ungdomane det. Så han må gje seg, utan at det vert nokon stor krangel kring dette. Etter denne spesielle messa går familiane heim kvar til sitt, et og drikk og opnar julegåver utover heile natta. Også barna får vere oppe ut i dei små timar! - Vi må fortelje om ein særleg vakker tradisjon julenatta, smiler Anthony og reiser tilbake i tankane. Korgrupper på 4-5 perso- nar kler seg ut som aktørane i juleevangeliet og kjem på besøk for å syngje julesongar. Det er stemningsfullt. Nokre av songane er kjende her og, for eksempel: “Long time ago in Bethlehem, so the Holy Bible say, Mary’s boy child Jesus Christ was born on Christmas Day.” Første juledag startar julegjesteboda. Folk går på julebesøk til slekt og familie heilt fram til 7. januar, som er Heilage tre kongars dag. - Julematen er tradisjonsrik, og vi deler gjerne oppskrifter. Som kaffimat vil eg anbefale Daddelkake, seier Mary. Vi brukar ikkje is til kaka slik som bildet viser, men det fell truleg godt i smak for dykk som er norske. Kaka er søt og fyldig, så ein kan godt redusere litt på sukkermengda. Til julemiddag brukar vi ofte ein rett som blir kalla Auberginekarri. Den oppskrifta er også frå heimlandet vårt og er vel verdt å prøve! Skjer auberginane i 3 tommar lange strimlar og del dei deretter opp i ca. 8 vertikale stykke. Legg dei i saltvatn, elles vil fargen bli endra. Skjer opp løk og tomat i store bitar. Hell oljen i ei gryte og varm han ved moderat temperatur. Tøm vatnet av auberginane og la dei koke i oljegryta til dei blir gyllenbrune. Ta dei opp og legg dei på eit fat. Kok deretter løken i same oljen til han får fin farge, ta han opp og legg han til sides. Kok til slutt karriblada til dei vert mørkegrøne. La alle ingrediensane ligge åtskilt etterpå. Legg tomatbitane i ei gryte og kok opp ved middels sterk varme. Rør medan dei vert sundkokte. Legg i resten av ingrediensane. Rør alt saman med tomatane og kok i 5-6 minutt. Ta gryta av komfyren og smak til med salt og krydder. Denne retten smakar godt med ris eller brød til. Del dadlane i to og ta ut steinane. Smelt smør saman med sukker i ei panne. Tilset vatn og varm opp blandinga under omrøring. Når det boblar, skal dadlane leggast i. La dette koke i 1 minutt og ta så panna av plata. Rør godt medan natron vert dryssa i. La røra stå ei stund til avkjøling. Når ho er kald, skal egg og mjøl vispast vekselvis i til ein jamn deig. Hell deiga i ei stor, smurd platekakeform (34x24 cm) og steik i ca. 40 minutt ved 160 grader. Lagar du 1/3 porsjon, er ei lita springform høveleg. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 39 Mat frå Gloppen Smilande og blid som alltid møtte meisterkokken Bodil Kyrkjebladet til ein liten julematprat. gande med det norske flagget fram gjennom salen til scena.) ‘ Norsk på menyen -Kor lenge har du vore på Gloppen Hotell? Eg begynte som kjøkensjef her i 2006. Då eg begynte her, sa Dag Moen: Gjer akkurat det du vil. Eg fekk frie tøylar, og det tykte eg var kjekt. Vi la om menyen til lokallaga mat ganske kjapt. Vi var av dei første som begynte med det i Norge. No er det blitt populært fleire stader. Dette førte til at vi auka omsetjinga med ein million. Matmerk jobbar for norsk og lokal mat og arrangerer ein konkurranse kvart år. Dei hjelper også bedrifter til å kome i gang. Vi skulle sende inn menyen vår til dei. Matmerk vurderer korleis ein skriv menyane og om ein brukar norske faguttrykk. Det er viktig at folk skjønar kva dei får servert. Og prisen på 25 000 kroner gjekk til Gloppen Hotell. Vi gratulerer! Julematprat med Bodil Fjellestad Eikrem Fjellbygdejente med sans for den gode smaken Tekst og bilete: Harald Aske Bodil er ei frisk og engasjert jente som brenn for lokale råvarer og norske menyar. Ho har allereie vunne fleire prisar, og ho er med på bokutgjeving som set Gloppen og råvarer herifrå på menyen. Oppskrift på svineribbe og berlinerkransar lærer ho gjerne bort. 40 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 B odil er fødd i 1981 og oppvaksen i Indre Fjellbygda saman med fire sysken. Ho var den typen som ikkje skulle gå glipp av noko og var med på mykje i oppveksten. Drill i Sandane skulekorps i 6 år og det som var av sport og idrett, som handball, friidrett og ski om vinteren. Dessutan var ho veldig aktiv i 4H. - Etter kvart måtte eg prioritere kva eg ville vere med på. -Var det noko påverknad heimafrå sidan du valde å verte kokk? Foreldra mine har heile tida peika på at eg måtte velje det eg hadde lyst til. Men eg ser at eg har vakse opp med skikkeleg middag kvar dag, og heimelaga brød. Eg var litt kresen då eg var lita, men då eg begynte på skulekjøken, så var det òg noko som interesserte meg. -Kvar fekk du utdanninga som kokk? På Øyrane vidaregåande skule i Førde. Der var eg i to år. Så var eg kokkelærling i Oslo i to år, og der tok eg fagbrevet mitt. Det norske måltid Bodil var med i den TV2-sende konkurransen til Det norske måltid i Stavanger 2011. Ho kan fortelje at filmteamet var her på førehand og filma ein heil dag. Heftig! Dei filma rundt om i Gloppen, litt produsentar og litt oss. Dei skulle plukke ut kokkar og produsentar dei ville ha med i programmet. Laga kom frå fem forskjellige regionar. Det var TV2 som sette saman laga. Så fekk vi utlevert forskjellige råvarer vi skulle bruke. Eg hadde mest ansvaret for desserten, bløtkaka. Og laget frå Vest vann. (Alle som fylgde med på TV, kunne sjå ei jublande jente kome sprin- Spiskammers – flott ny bok Saman med Ove Eide og med Ronny Solheim som fotograf, har Bodil gitt ut eit prakteksempar av ei kokebok. Der finn ein flott natur og lokalhistorie frå Gloppen, og dei får presentert ein del av produsentane. Det var viktig for Bodil! -Korleis arbeidde de med boka? Eg var veldig glad for at Ove ville vere med på å skrive boka. Han har skrive bøker før og veit korleis det fungerer. Det er han som har skrive alle tekstane om produsentane og mathistorikken i Gloppen. Eg har stått for alle oppskriftene og testa dei ut. Julemat -Men der er lite julemat i boka? –Ja, det stemmer. Men eg kan fortelje om to av mine favorittar: Svineribbe og berlinerkransar. Svineribbe går det veldig mykje av her på hotellet òg. Vi brukar lokale råvarer. Eg voks opp med all verdens julekaker. Sjølv lagar eg ikkje julekaker heime - det får eg. Berlinerkransane tykkjer eg er heilt fantastiske. Som juledessert vil eg anbefale riskrem med heimelaga saus av bringebær og gjerne litt jordbær. Ha sukker i bæra og kok opp - så silar ein av safta og brukar til saus. -Kva med saueribbe? -Må ha det på julafta. Her på hotellet startar vi i september med å lage pinnekjøt. Heime får vi lam frå garden salta og tørka. Svineribbe med sprø svor klar for servering. Svineribbe Berlinerkransar 2 hardkokte egg - 2 eggeplommer - 125 g sukker - 250 g romtemperert smør - 300 g kveitemjøl - 1 eggekvite til pensling - 3 ss perlesukker Gni dei kokte eggeplommene godt ut og rør dei saman med dei rå. Tilset sukkeret og pisk eggedosis. Rør inn romtemperert smør vekselvis med mjølet (mjølmengda må regulerast litt etter storleiken på eggeplommene). Elt deigen jamn, men ikkje arbeid for mykje med han. Dekk til deigen med plast og la han stå i kjøleskap i ca. 1 time. Trill ut pølser på storleik med ein veslefinger, del dei opp i ca. 12 cm lange bitar og form dei til små kransar. Legg kransane på bakepapir, pensle med samanpiska eggekvite og strø på perlesukker. Steik i midten av omnen på 175 grader i ca. 10 minutt til dei er lysegule og gjennomsteikte. Avkjøl på rist. 1. Skjer gjennom svoren og litt ned i spekket med ein skarp, spiss kniv. Dersom du rutar opp parallelt med ribbebeina, blir det lettare å få fine bitar ved servering. Gni inn ribba med salt og pepar (er du tolmodig, let du ribba stå på kjøl 2-3 døgn før steiking, tildekt med plast). 2. Legg ribba i langpanne med svoren opp. Legg ein tallerk opp ned under ribba så det vert litt høgde på midten. (Då renn det smelta feittet vekk). Prøv å få ribba like høg på begge sider for å få eit fint steikeresultat. Ha vatn i forma og dekk godt til med folie (folien må vere heilt tett). 3. Steik ved 230 grader midt i omnen i ca. 45 minutt (då blæs svoren seg litt opp og spriker). 4. Fjern folien og reduser temperaturen til 200 grader. Set ribba tilbake midt i omnen og steik vidare i ca.1 ½ time for tynnribba og ca. 2 timar for familieribba. 5. La ribba kvile i ca. 20 minutt før du skjer i ho. Slik skal berlinerkransane sjå ut. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 41 Lys Vaken Lys vaken i Vereide kyrkje For Vereide og Gimmestad sokn Tekst og foto: Harald Aske I år var 11-åringane frå Vereide og Gimmestad sokn samla til Lys vaken-helg i Vereidskyrkja 29.-30. november.35 elevar hadde møtt fram for å vere med på trusopplæringsprosjektet. For første gong skulle dei overnatte i kyrkja. Trusopplærar Marièl Eikeset Koren hadde ansvaret for aktivitetane då Kyrkjebladet kom på besøk. Framme i koret stod dei i stor ring og var med på avisleiken. Seinare vart dei plasserte langs midtgangen og skulle forflytte seg raskt frå side til side - frå land til vatn. Dersom reaksjonen var feil, måtte dei forlate leiken. Stemninga var skikkeleg god og lydnivået like så. Men det venta rolegare oppgåver etter kvart: Då fekk alle «låne» sin bibel og vi tok bilete av dei. Etter kvart vart dei delte i fire grupper og fekk oppgåver knytte til å finne fram i Bibelen. Kveldsmat og bålbrenning stod også på programmet, og etter kvart skulle dei overnatte på galleriet – jentene på sørsida og gutane på nordsida. Gutane Det vart visst heitt og lite søvn. Prest, organist, trusopplærar, medliturgar, Sandane Soul Children og 11-åringane sjølve var med på å lage ei festgudsteneste på søndag. Dei fekk bibel, las og dramatiserte tekstar og las bøner. Slik skal det vere. Framme frå v. Alice Kandal Mjøs, Mathea Solheim, Mari Solheim, Sunniva Fure, Emma Holvik, Maja Selsvik, Andreas Aske Granheim, Kjetil Drageset Nes, Sindre Sollid, Hallvard Bjotveit, Hermann Solheim, Joakim Sola Strand. 2. rekkje: Thea Rygg, Rebecca Røed Frøyset, Estere Kristovska, Kellie Huus, Berit Leirgul, Anna Fjellestad, Thea Christine Evebø, Tobias Øren Leirgul, Fredrik Osa Holtan, Sivert Fure Skinlo, Sander Rauset Skogli, Tobias Mølmesdal Aaberg. I Hyen delte Tore Myklebust ut biblar til 11-åringane. 42 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 3. rekkje: Emily Olin Wilke, Leah Røed Frøyset, Julie Kristin Skjerdal, Maren Brunsvik Rygg, Oscar Eystad, Torgeir Maritson Grøneng, Elias Eikenes Osland, Reber Bariaji, Markus Berle Fjellestad, Jonas Aagård Arnestad, Mathias Lothe. Lys vaken i Breim Tekst og foto Venke Kollbotn F rå laurdag 22. til søndag 23. november var det for første gong overnatting i Breim kyrkje i samband med Lys vaken. Dei 11 - åringane som ville, kunne få overnatte i kyrkja. Arrangementet starta laurdags kvelden og vart avslutta med gudsteneste søndagen. Litt av kvelden gjekk med til å førebu gudstenesta. Det er usikkert om dei hadde sove godt, men dei var iallfall klare til innsats då gudstenesta tok til kl. 11. Tema for gudstenesta var omtanke og omsorg for kvarandre. 11- åringane deltok med tekstlesing og song saman med Breim Soul Children. Dei mange som var møtte opp på gudstenesta fekk høyre mykje song, og det var god stemning. Alle 11- åringane fekk utdelt biblar. Gudstenesta vart avslutta med kyrkjekaffi. 11-åringane i Breim song ilag med Breim Soul Children. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 43 Haustmøte på Nordfjord folkehøgskule Det var fullt i kyrkja av ungdom og eldre som var samla til haustmøte i oktober. Sigmund Evensen er generalsekretær i norsk avdeling av Wycliff–instituttet og har drive med bibelomsetjing. Han var talar både laurdag og søndag, og til stor inspirasjon. Det er mykje fest i eit skikkeleg kakebord! Stine Bostrøm (til venstre) og Yngvill Berge er elevar ved Nordfjord folkehøgskule og har vore heilt til Okhaldhunga sjukehus i Nepal. På haustmøtet fortalde dei om turen og det dei såg på sjukehuset. Sterkt møte med ei annleis verd! Haustmøte på Nordfjord folkehøgskule Liv i gammal tradisjon Tekst og foto Oddvar Almenning Fullsett Vereidskyrkje søndag, med straumar av unge og eldre til nattverd, deltakande ungdom i tenesta, engasjert forkynning og glødande sjeler. Jau, det var haustmøte på ”gamlemåten”, sjølv om ting er endra. Bibelomsetjing og misjon stod sentralt på årets haustmøte på folkehøgskulen. Det var ei helg til inspirasjon og styrke for trua, prega av begeistra informasjon og trygg tru på ei uro for dei ufrelste, med plass til fleire enn dei mange som kom. S igmund Evensen har vore midt i førstelinjes pionerarbeid langt inne i jungelen på Papua Ny-Guinea, langt aust i Oseania (nord for Australia) i 20 år. Frå å vere ei isolert og frykta folkegruppe med grannestrid, svart magi, drap og kannibalisme, endra Umanakaina-folket seg ved at dei fekk Bibelen og ordet om frelsa 44 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 gjennom det arbeidet som Evensen gjorde. Først måtte misjonærane lære seg språket, og så kunne dei prate, og etter kvart omsetje meir og meir av Bibelen til denne vesle gruppa på eit par tusen menneske med sitt eige språk. Dermed fekk dei alfabetisert morsmålet ”på kjøpet”. Ordet gjorde si gjerning, og folket kom til tru. Det høyrest enkelt ut når det blir fortalt så kort, men Evensen opplyser at ”å knekke koden inn til folkets virkelighetsverden tok mange år.” Dette, og mykje meir om kva bibelomsetjing kan vere, fekk Evensen formidla gjennom eit tre timars seminar for elevane laurdag føre middag, bibeltime for alle kl. 16.00 og i talen på festkvelden laurdag. Det var også Evensen som heldt preika i Vereidskyrkja på gudstenesta søndag. Okhaldhunga sjukehus Stine Bostrøm frå Trondheim og Yngvill Berge frå Ølve i Kvinnherad har vore på besøk på sjukehuset som er skulen sitt bistandsprosjekt år etter år. Dei fortalde og viste bilde frå sjukehuset, og var tydeleg begeistra over å lære så mykje om det dei skal ha som oppgåve å samle pengar til i år og. Heime i Nordfjord: -tenk om det går bra! Men ikkje alt dreia seg om folk på den andre sida av kloden. Festleiar Vegard Tennebø utfordra Frode Kvalheim til å kome med ei helsing, og han fortalde om ting som no skjer ut frå bedehuset i Måløy. Ungdomsarbeid, bedehusmøte og husmøte vart nemnt. Det er viktig å vere i lag med vanlege menneske, også dei som ikkje trur, sa Frode. Korleis skal vi elles få fortalt om kva vi trur på? Og så må vi slutte å tenke: Tenk om det går gale. Vi må seie: Tenk om det går godt! Di meir vi går ut til folk med trua, di modigare blir vi! Sa Frode Kvalheim. Kakefest for misjonen og evangeliet Festen laurdag inneheldt mykje å glede seg over. God og særprega leiing, informativ og inspirerande forkynning, humor, misjonsinnslag ved elevar og eit festbord av kaffi og kaker etter at programmet var til ende. Slik såg vi atter ein gong at eit samarbeid mellom skulen, eigaren (Normisjon) og bygdefolket gjev gode resultat! Hald fram med det. Og til slutt eit lite minne knytt til haustmøtet. Tanta mi, som ikkje hadde vore med det året, spurde korleis det gjekk på haustmøtet, og som tilsett på skulen og dirigent for koret kunne eg svare litt sakleg om korleis det hadde vore. Det gjekk godt, sa eg. Det er ikkje det du skal seie, sa ho. Du skal seie: -Og den Hellige Ånd var mektig til stede iblant oss! Det kan vi seie om Haustmøtet 2014: Og den Hellige Ånd var mektig til stede iblant oss! V i snakka med Yngvill og Stine etter festen, og spurde dei ut litt meir om kvifor det var nettopp dei som fekk reise. Dei fortalde at det var mange av elevane som hadde meldt seg interesserte, så det blei loddtrekking. Begge jentene er med i ”bistandsstyret” på skulen, og reknar med at dei dermed blei prioriterte. Det er ei lang ferd frå Vestlandet til Okhaldhunga. Ikkje minst turen frå Katmandu flyplass til sjukehuset, 12 timar bilkøyring på smale vegar fram til ei lang hengebru som ikkje toler køyretøy, og så langt på ny jeep etter at dei kom gåande over til den andre sida med bagasjen. -Korleis var det å kome fram? Det var som ei anna verd! Det var bra vi var godt førebudde! På dei tre dagane vi var der fekk vi med oss svært mykje. Det var lagt godt til rette. Vi såg nybygga, møtte dei som jobbar på sjukehuset og fekk god informasjon om kva dei driv med, og vi fekk møte lokalbefolkninga. Det er familien som må syte for mat til den som er sjuk, så det er heile tida mange fleire enn dei sjuke på besøk. -Då var det fingerspråket som galdt? Ja, masse fingerspråk! Men ikkje berre det. Dei yngste kan faktisk ein god del engelsk, for no har dei engelsk i skulen. Og Kristin Bøhler som tok seg av oss og hadde lagt opp program for oss, var også med som tolk. -Møtte de Erik Bøhler og? Ja, vi fekk prate litt med han. Men han var mykje oppteken, - opererte og opererte heile tida! Tenk for ein mann. Og vi frå Kyrkjebladet fekk fortelje jentene at både misjonsforeininga på Vereide og Hyen kyrkjelyd har god kontakt med sjukehuset, og har kjent prosjektet i mange år og er med på å ta ansvar. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 45 Boka om Vereide kyrkje Takk for røtene våre! Av Asbjørg Apalset I Asbjørgs klipp Organisasjonane veks fram: I dag er det mange organisasjonar som arbeider i kyrkja eller samarbeider med henne. I 1870-åra voks dei friviljuge organisasjonane fram frå lause samanslutningar. Merk: Dei fleste var kvinneforeiningar! Kva desse har hatt å seie for misjonsøkonomi og -kunnskap, organisasjonsbygging, kvinner si sjølvstendiggjering, kan vi knapt tenkje oss. Eg starta med å takke for røtene, og ser vi på kyrkjelyden vår i dag, kan vi òg takke for greinene. VEREIDE KYRKJE gjennomlesinga av jubileumsboka for Prestar møter bygda: Vereide kyrkje vert eg fylt med takkEg nemnde visitasbøkene som skildra glopsemd for dei røtene vi parane på så ymist vis. har, både dei som ligg oppe Prestesonen Johan Prytz i dagen, dei som er halvsine minne frå Gloppen er VEREIDE KYRKJE vegs synlege og dei som ligg det moro å lese. Det stråKyrkjestad og kyrkjelyd gjennom 850 år gøymde. lar slik varme ut frå desse. For meg er det av interesse at han skriv at dei “bodde Mellomalderen: på en gård litt nordenfor Kva kan krossen ved kyrkja Vereide, der hadde vi gode seie oss om gudstrua? Kva er naboer og sådant mere”. alderen på kyrkja? Var det solDet var på den garden eg dyrking der? Er delar av muren no sit og skriv! Dei gamle så gammal at ein kan tenkje her hadde gode minne om seg at vereidarane sleit og Prytz-familien. drog fram stein medan det var Vereide kyrkje. Kyrkjestad og slåsting på Stiklestad? Vi veit kyrkjelyd gjennom 850 år. litt ut frå funn og skrifter, og Ove Eide, redaktør, Ronny Song og musikk: det er presentert og sett saman Solheim, foto og Bård Vereide, Dei lutherske kyrkjene har til ein artikkel som etterlet seg biletredaktør. sterk tradisjon for song undring og hug til å vite meir. og musikk. Luther sjølv skreiv både tekstar og melodiar. I Gloppen har vi eit rikt song- og musikkliv der ulike Reformasjonstida: musikksjangrar er ynskt velkomen i kyrkjeI Torill Fjellestad sin artikkel finn vi mange ne. Det er ein fryd å lese artiklane til Anders opplysningar bak “dei turre tala”. Ei ny lære vart innført, nye skikkar, ny kyrkjeordning. Det Rinde og Elin Grytting. Det er to ulike tradisjonar dei representerer, tradisjonar som kom inn nye kunstuttrykk. Om det vart utreinutfyller kvarandre. Dei syner både dei nasjoska biletkunst, veit vi ikkje, men med lutherdonale og dei internasjonale røtene som vert men kom kyrkjelydssongen inn, på folkemålet tekne opp i gudstenester og på konsertar. (hos oss diverre dansk). Katekismustavla kom Sidan det er Rinde som skriv om organispå plass i fleire kyrkjer i Gloppen, anna inventane, er det ein smålåten omtale av han som tar kan òg vere frå denne tida. har vore i teneste her i over 30 år og har gjort så mykje for musikklivet i kyrkja vår! Det myndige lekfolket: Konventikkelplakaten vart oppheva i 1842. Lekfolk kunne tidlegare ikkje samlast om Guds Prestane i Vereide kyrkje: ord utan at ein prest var til stades eller hadde Det er imponerande at det finst ei presterekgjeve sitt samtykke. Separatistane på Nesjane ke heilt frå reformasjonen til i dag. Eg saknar tok kostnaden ved å gjere det dei tykte var liste over dei som var residerande kapellanar rett, når presten ikkje gjorde det. Hans Nielsen i Gloppen og sokneprestar i Gimmestad og Hauge var i Gloppen tre gonger og møtte Hyen. Dei òg har eller har hatt teneste i Vermotstand frå presten. Konflikten mellom Hefeide kyrkje. Harald Forland t.d. var i teneste fermehl og Skule-Jo er ein sår bolk i den lokale her i 14 år, og han er oppvaksen på Vereide. kyrkjesoga. Biskopane førte visitasbøker der “Gamlepresten“ Olaf Sigurd Gundersen vert vi kan sjå stoda i kyrkjelyden frå deira ståstad. presentert i eit eige intervju. Vi møter han òg Dette er lesnad som kan kalle på både lått og gjennom dei spor vi finn i kunsten han har gråt. Ikkje alt var betre i gamle dagar! tilført kyrkjene, som auksjonarius, i minna Kyrkjestad og kyrkjelyd gjennom 850 år 46 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 Ove Eide om mange tradisjonelle og utradisjonelle gudstenester. Han er òg forfattaren bak fleire av artiklane i boka. Julaften På kyrkjeferd: Neste gong du drøftar med deg sjølv om du skal fare til kyrkje ein preikesøndag, les Arne Eikenes sin artikkel om kyrkjeferdene i eldre tid. Kva gjorde ikkje folk for å kome til kyrkje og høyre Guds ord! Les heile artikkelen, heilt til slutt. Om du vil gå, ro eller køyre bil, kan du fritt velje. Tekst:A.F.W.J. Prytz Melodi: Lars Søraas Illustrasjonar: Jubileumsboka er sett saman av gode artiklar, biletstoffet er rikhaldig, og dei fleste bileta har høg kvalitet. Mange av bileta kan godt brukast til refleksjon og ettertanke. Takk til dei som har turka støv av gamle bilete og til dei som har bore på kamera for å feste heilage augneblinkar på papir. Når eg ser på dei nyaste bileta, får eg lyst til å ta treet som symbol att: Takk for dei nye skota som har kome til. Nokre merknader: Kvar var kvinnene? Dette er ei bok om menn. Vi kan seie at soga var slik. Men var kvinnene så usynlege? Kva var ein prestegard utan prestekone? Eg ville gjerne ha høyrt deira røyst. Vi har ein tekstilkunstnar, Jorunn Vereide, som har laga vakre kyrkjetekstilar til Vereide kyrkje. Det kunne ha vore med eit intervju om korleis det er å arbeide med slike oppgåver og med bilete av arbeida hennar. Korleis er deltakinga i dei kyrkjelege rådsorgana? Når kom kvinnene med der? Dette er ikkje meint som sur kritikk, men det er noko eg så gjerne ville vite. Tips til lesemåte: Finn t.d. kva for år besteforeldra dine gifta seg. Leit deg fram til kven det var som vigde dei, kva for salmebok som vart nytta, bryllaupssalmar, om det var instrument i kyrkja, korleis kyrkja såg ut utvendig og innvendig, kva for bygningar låg kring kyrkja, korleis bryllaupsfolket reiste. Kledde dei seg om på vegen? Slik kan ein lese boka “på tvers”, og du kan få ei lita slektssoge ut av det. Noteapparatet: Boka er utstyrt med eit fyldig noteapparat. Det både imponerer og kveiker til vidare lesing av kjeldene. Takk til redaksjonskomité, artikkelforfattarar og fotografar for det arbeidet de har lagt ned. De kan få med dykk ei line frå Henrik Wergeland: Nu hvil Dig, Borger! Det er fortjent — Dit værk er endt. Det er jul ennu en gang! Dempet lyder i mitt øre som en gammel, fredfull sang julekvad bak hjemmets døre, slik jeg sang dem barneglad, Da på moders fang jeg satt. Det er jul ennu en gang! Å, jeg trenger julens tone, trenger juleklokkers klang til å trøste og – å sone, til å bringe glede inn i et sårt og kargfullt sinn. Det er jul ennu en gang! Hadde vi kun barnets øre Og et barnehjertes trang til de milde ord å høre! Herre, sign vår julefest, Vær du selv vår høye gjest. T il juleutgåva av Kyrkjebladet sender eg ikkje eit klipp, men ein julesalme. Forfattaren er Anton Fredrik Winter Jakhelln Prytz, sokneprest i Gloppen i tida 1904-1911. Denne salmen møtte eg i lagskoret på gymnaset (i Orkdal) kring 1960. Sidan har eg hatt noten liggande. «Sangboken» har med to salmar av Prytz, men ingen av salmebøkene. Familien Prytz budde her på Apalset medan prestegarden vart vølt, og ei gåve frå dei, ein Kristus-statue, står i stova den dag i dag. Asbjørg lånte oss noten som ho har hatt lenge. Vi ser at prisen var 40 øre, og at koret har sunge ”ennu” i staden for ”ennå” som står på noten.Og er du i tvil om namnet, så er det Killingbergtrø. Leksvik er litt meir uleseleg. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 47 Dette var vi med på Nokre ord om den gode samtalen. Og om livet, slik det faktisk er. Kyrkjebladet har spurt ei av dei som var med på Kyrkjedagen om korleis ho opplevde dagen. Vil du vere med i den gode samtalen? Den som gjer livet rikare? Den som kan gje håp og livsmot til å gå vidare, også når livet er vanskeleg? D Skodespelar Thea Stabell fylte kyrkja med litt magi under si framføring av Babettes gjestebud. God og enkel forteljarkunst er som vakker musikk. Babettes gjestebud Ein mørk og regnvåt haustkveld gav godt grunnlag for å kome i god teaterstemning Tekst og Foto: Venke Kolbotn L aurdag 18. oktober var 60–70 personar samla i Sandane kyrkje for å oververe framføringa av Karen Blixen si kjende forteljing «Babettes gjestebud».Handlinga føregår i Nord-Norge, nærare bestemt Berlevåg kring 1870-talet og er sett inn i ein historisk samanheng med hendingar i Paris på den tida. Vi blir presentert for eit strengt kyrkjesamfunn grunnlagt av prosten i bygda. Vi møter også dei to fromme døtrene hans, Martine og Philippa. Dei har heile livet sitt forsaka gleder og nytingar i verda mot eit liv i nøysemd og forsaking til teneste for Gud. Skjebnen vil det slik at prosten og døtrene hans får besøk frå den store verda, både ein verdsvant løytnant og ein stor songar frå Paris. Dette fører til eit interessant møte mellom menneske frå heilt ulike verder. Opphaldet i Berlevåg skal vise seg å få mykje å seie for resten av liva til desse to mennene. Nokre år seinare, etter at prosten er død, vil skjebnen det enno ein gong slik at dei to fromme søstrene får besøk frå den store verda, og denne gongen er det meisterkok- 48 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 ken Babette som har måtta flykte frå Paris etter opprøret der. Dei to søstrene har både hjarterom og husrom og tek Babette inn i huset sitt. Der vert ho etter kvart uunnverleg som hushalderske. Opptakta til Babettes gjestebud eller den store middagen er at dei to søstrene ynskjer å markere 100-årsdagen for fødselen til deira kjære far prosten. Lukka vil at Babette vinn mange pengar i eit lotteri, og for desse pengane vil ho lage eit måltid som kan gje søstrene og dei andre medlemmene av kyrkjesamfunnet ei nærast himmelsk oppleving som ein forsmak på det himmelske riket som dei håpar å bli ein del av etter det jordiske livet. Skodespelar Thea Stabell fylte kyrkja med litt magi under si framføring av Babettes gjestebud. På ein intens og fengslande måte vart vi dregne inn i ei verd av høgst ulike menneskeskjebnar som møttest. Ei morosam og underhaldande historie som samtidig er kompleks og tek opp mange av dei store spørsmåla i livet, og med mange replikkar som ein kan fundere lenge på. en gode samtalen er noko av det beste livet kan gje oss. Har du kjent på kor fantastisk det kan vere, når det som skjer i møtet med eit anna menneske gjer ein forskjell? Ein forskjell for den andre - og mange gonger også for deg sjølv? Det skal så lite til. Berre tida det tar å møtast og å snakke saman. Om det som er viktig, akkurat no. Om livet slik det er. Kor frigjerande det er å sleppe å late som om eg er ein annan enn den eg er. Livet er eit krevjande prosjekt. Det å møte motgang og kriser er ein del av det å vere menneske. Det burde vere enkelt å snakke sant om livet – slik det faktisk er. Dessverre er det ikkje alltid sånn det er. Kirkens SOS svarer på 500 samtalar kvar dag. Heile året. Folk ringer eller skriv via internett . Om livet slik dei opplever det. Det er utruleg mange samtalar. Ord som går mellom to som ikkje kjenner kvarandre. Ord som kan utgjere ein forskjell. Ofte ein stor forskjell, for den som kanskje for aller første gong klarer å finne ord på det han eller ho kjenner inni seg. Unike møte mellom unike personar. 500 samtalar, kvar dag. Det er mange. Men ikkje mange nok. Mange av dei som tek kontakt med Kirkens SOS opplever at det er opptatt. Eller at chat-tenesta er stengt den natta dei verkeleg har behov for det. Årsak: det er ingen der som har tid til den gode samtalen. Kirkens SOS har meir enn 1000 frivillige medarbeidarar landet rundt. Folk som har gått ut av komfortsona, overvunne eigen motstand og som gjev litt av tida si. Fordi einkvan der ute ein stad treng det. Og som opplever at det gjev så mykje tilbake. Møte med ukjente som lever andre liv, som har andre erfaringar, og som kanskje får tilbake håpet om at livet har noko meir å by på. Vil du vere med i den gode samtalen? Om livet? Du vil garantert utvikle deg til eit rikare menneske. Du trengst. Karl Dag Bærug Kirkens SOS i Bjørgvin Jorunn og Reidar Ytre-Hauge fekk Frivilligprisen for sitt arbeid med born og unge i Berle. Kyrkjedag for Nordfjord 18. oktober Gunnar Stålsett tilbake på gamle trakter Av Tore Myklebust G jest og foredragshaldar var tidlegare biskop Gunnar Stålsett, som har ei fortid som gymnasiast på Eid. Han sa at det var særs viktige år som forma han som person og som kristen. Sjølv om han no nærmar seg 80 år er han framleis vital og har eit imponerande reiseprogram i inn- og utland. Ved sida av å halde foredrag har han også framleis mange verv og andre oppdrag. Stålsett snakka om ”Verdien av verdiar”. Han tok utgangspunkt i at teologien – læra om Gud – handlar like mykje om menneske og menneskesyn, individ og samfunn. Det kristne verdisynet og trua på ein gud er ein felles verdi for dei fleste menneske. I den nye §2 i grunnlova står det at vi har eit kristent og humanistisk verdigrunnlag. Rettferd, likeverd og likestilling er sentrale verdiar, og også grunnleggande kristne verdiar. Solidaritet og omsut, i det nære og globalt, var ein sentral bodskap og har vore og er sentralt i hans virke. Han viste mellom anna til si deltaking i ”Religions for Peace”, 7 ulike religionssamfunn som arbeider for menneskerettar og felles verdiar. Det er viktig at kyrkja deltek i samfunnsdebatten og at samfunnsaktørar bidreg i kyrkjedebatten. Frivillegprisen På Kyrkjedagen vart også Frivilligprisen for Nordfjord prosti for 2014 delt ut. Den gjekk i år til Jorunn og Reidar Ytre-Hauge. Prisen er eit måleri av Kjell Stig Amdam med motiv “Den gode hyrde”. Jorunn og Reidar har vore engasjerte i arbeid for born og unge sidan si eiga ungdomstid. Dei har drive kristeleg arbeid for born og unge i Berle sidan 1971 og driv framleis hobbyklubben der alle borna i bygda er med. Seminar Etter middag var det seminar. Dei fleste vart med Gunnar Stålett vidare. Men det var også salmeseminar ved kantorane Anders Rinde og Jarle Grotle. Eit nyttig tema når vi no har fått ny salmebok. Det var og seminar om grøne kyrkjelydar ved Jon Ytrehorn og Kristen Hundeide. Alle kyrkjelydar er utfordra til å oppnemne ein kyrkjelydskontakt. Ved sida av at fleire kyrkjelydar blir utfordra til å bli sertifiserte som grøne kyrkjelydar, er det viktigaste at alle tenker miljø i kvardagen. I Nordfjord arbeider ein med eit prosjekt for å utnytte mat som blir kasta frå butikkar. - Eg har vore med på Kyrkjedag desse tre åra eg har sete i soknerådet, fortel Anna Karin Wergeland Hansen som og sit i Prostirådet og dermed er med på å arrangere Kyrkjedagen. - Tidlegare år har eg delteke litt meir tilfeldig, gjennom annonsering som har fanga interesse. Dei fleste av oss som deltek på denne dagen har gjerne «mange jarn i elden», så eg har synst at det har vore fint at Kyrkjedagen er lagt til ein laurdag, og at eg og andre set av dagen til dette. Vi treffer kjende og ukjende frå heile Nordfjord, er samla i kyrkjerommet og i forsamlingslokale og får god mat i gode omgivelsar. Reisa til og frå saman med andre soknerådsmedlemer har gitt oss høve til prat og opplevingar saman utover det vi elles rekk på det jamne. Under fellessamlinga sit vi rundt småbord, og der er det høve til å bli kjent med nye, eller bli betre kjent med «våre eigne». I år var eg så heldig å hamne rundt bord saman med Gundersen, Bjotveit og Kristine Schielderup frå Måløy. Vi hadde det rett hyggjeleg gjennom dagen! - Tidlegare år har eg delteke på tekstlesarseminar, som eg synst har vore veldig bra gjennomført med god rettleiing. Det har gjort det lettare å seie ja til medliturgoppgåve som tekstlesar. I år valde eg seminaret med Gunnar Stålsett. Han var ein trygg og dyktig formidlar, og eg blei imponert over vidsyn, samtidssyn og erfaringar som han delte med oss. Eg drog heim med ei erkjenning om frimodig å fremje og ta vare på dei verdiane eg har i den kristne trua, i det kristne menneskesynet. Og samtidig stå saman med innvandrarar med lik og ulik tru, i respekt for at vi søkjer noko som er heilagt for oss. Kvar for oss og saman. Vere i dialogen, vise toleranse og respekt. Fred begynner i det nære. Som Stålsett sa undervegs i foredraget: Gud seier sjølv: «Eg er». Gud er det store mysteriet i universet - og i mitt liv. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 49 Dette var vi med på Eit fyrverkeri av ein konsert Tekst og foto: Anders Rinde Thomas Schoofs Melheim, Øystein Magnus Gjerde, Dag Håheim og Morten André Larsen gav ein fin konsert i Sandane kyrkje. Knut Reiersrud var plassert i kordøra framme i kyrkja, men trass i den lange avstanden mellom dei, var samspelet heilt presist. (arkivfoto) Avslutningskonserten på Jeremiasfestivalen i år var ein konsert i Vereide kyrkje med Iver Kleive (orgel) og Knut Reiersrud (gitar(ar)). Det vart ei konsertoppleving av dei sjeldne. Dei improviserte seg gjennom diverse folketonar og velkjende salmar i eit svært presist samspel der dei utfylte kvarandre rytmisk, melodisk og klangleg. 50 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 K Velklingande strengespel av dyktige menn Iver Kleive ved orgelet. nut Reiersrud veksla mellom fem ulike gitarar, og Iver Kleive stod ikkje tilbake i variasjon; han utfalda seg på heile orgelet, frå tutti til det svakaste register på svellverket. Når dei spelte L.M. Lindemans melodi til Kyrkja ho er eit gamalt hus, måtte eg tenkje på Lindemans konsertreise til London i 1871, til opninga av Royal Albert Hall. Ti framståande europeiske organistar, deriblant Ludvig Mathias Lindeman, var inviterte til å halde kvar sin konsert på det store orgelet i konsertsalen. Lindemans konsert vart så stor suksess med så mykje publikumstilstrøyming at han måtte halde to ekstra konsertar. Programmet hans var improvisasjonar over norske folketonar og eigne salmemelodiar, som t.d. Kyrkja ho er eit gamalt hus. Sjølve programmet var altså nokså tilsvarande det vi fekk servert i Vereide kyrkje denne søndagskvelden. Lindeman hadde ingen medspelar. Derimot hadde han eit orgel på 111 register, altså temmeleg nøyaktig fem gonger større enn orgelet i Vereide kyrkje. Men Iver Kleive greidde seg godt med eit lite orgel: Innimellom samspelet fekk vi høyre to orgelstykke, først Bach: Fantasi i G-dur, som har ei form som er nokså eineståande blant Bachs orgelmusikk, og som er det einaste han har gjeve ein fransk tittel: Pièce d’Orgue (orgelstykke). Mot slutten spelte Kleive ein eigenkomponert Toccata over salmen Store Gud, vi lover deg. Toccata er latin og kjem av verbet toccare som tyder å slå, jfr uttrykket «slå an» ein tone, tangent el. akkord. I dette tilfelle ein treffande tittel på noko som opprinneleg er laga som filmmusikk. Dei omlag 190 frammøtte fekk til slutt høyre igjen musikken til avslutningsseremonien på Lillehammer-OL, komponert av radarparet Kleive/Reiersrud over ein folketone frå Oppdal, Overmåte fullt av nåde. Deretter var det ståande applaus og ekstranummer. Fire unge karar med talent og veltrimma fingrar, fire velstemte gitarar og utsøkte verk frå musikklitteraturen gav eit fåtallig, men fornøgd publikum ei oppleving som vi gjerne skulle delt med fleire. Tekst og foto: Oddvar Almenning S andane kyrkje viste seg å vere eit utmerka lokale til eit ensemble av denne storleiken og klangtypen. Kort avstand mellom utøvarar og tilhøyrarar og samtidig god akustikk under høge takflater er ein bra kombinasjon. Gitaristane opererte som kvartett under heile programmet, sjølv om dei kunne ha levert eigne solostykke. Programmet hadde stor spennvidde i tid og musikktypar, frå Georg Philipp Telemann (samtidig med Bach og den mest berømte av dei to i si samtid) til notids gitaristar/komponistar som Duarte og Bogdanovic. Vi har sjølve sett saman dette programmet, kunne dei fortelje. Dei to musikkstykka av Telemann i velkjend elegant barokkstil var konsertar for fire fiolinar. Sjølv om det såleis er skrive for andre instrument, kan det spelast direkte frå notane utan anna bearbeiding enn den kvar gitarist sjølv gjer under kvar framføring. Dei ”nyskrivne” stykka i programmet var delvis komponerte for gitarkvartett og delvis transkriberte stykke. Meldaren var nok minst fornøgd med Arvo Pärt sitt stykke ”Summa”. Thomas Schoofs Melheim hadde før konserten forklart at dette er eit religiøst verk skrive for songstemmer, med ein tekst som betyr nettopp ”Sum”, - summen av det vi trur. Programarket som var tillaga, kunne gjerne hatt med litt fleire opplysningar om verk og komponistar, med fødselsår for komponistane om ikkje anna. Men det blir kanskje neste gong… Elles var det god grunn til å vere fornøgd med det meste. At dei fire karane er studentar, er nok grunnen til at ein så god konsert kan vere gratis. Dei fekk kanskje billeg konsertlokale? Dei få som møtte opp, fekk i alle fall ein god konsert. Kluss med klokkeslettet i annonseringa og kollisjon med eit arrangement i Trivselshagen er vel litt av forklaringa på eit skrantande frammøte. Vi utfordrar med dette våre musikkmiljø i kulturskulen og på Firda til å invitere til eit samarbeid med denne kvartetten. Gitarelevar og andre musikkstuderande kunne då gje oss alle ein rik konsert for fulle hus! nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 51 Dette var vi med på Dar kjem dampen, -frå Gloppen? Mange, kanskje dei fleste, meiner å vite at «Dar kjem dampen» er Ivar Medås sitt verk. Det er noko rett i det, men langt frå heile sanninga. Teksten til songen vart skriven av døveprest Ragnvald Hammer i 1953. Men songen vart landskjend i 1963, då Ivar Medås sette den fengande tonen til diktet. F Synnøve Nordvik er komen heim og jobbar her. Det lovar godt for fleire fine sopransoli, som her i Schuberts ”Ave Maria”. Juletonar av finaste sort Rygg songlag, under dyktig leiing av Hanne Grete Heen, stod for kveldens høgdepunkt med si avdeling i ein vakker konsert med fint program. Sandane skulemusikk hadde med seg vaksenhjelp til solid støtte på galleriet. 52 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 Tekst og foto Oddvar Almenning Juletonar i november er kanskje i tidlegaste laget, men det er fint at ikkje alt kjem på dei tre-fire siste dagane før jul. Og konserten i Gimmestad var vel verd å ta med seg. Eit fint program framført av flinke folk, fellesskap i salmesong og poengtert forkynning for alle og kven som helst. N år amatørar får solid støtte av profesjonelle, oppstår det beste vi kan oppleve med lokale krefter. Fem distriktsmusikarar pluss ein av våre eigne organistar sikra kvaliteten i alle innslag. Synnøve Nordvik gledde oss med Ave Maria av Frans Schubert og Marias voggesang av Max Reger, den første akkompagnert av Otto Ose med varme flygelhorntonar og sikre vibrasjonar frå Thomas Aanonlie, den andre av Henrik Silfverhielm på sin cello, med orgel attåt. Det er lett for å tenke at ein organist må ha eit orgel så stort som i Vereide for å levere fin musikk. Vi tykte instrumentet hadde nye og interessante klangar då Anders Rinde gav oss Offertorium over ei gammal fransk julevise. Det beste av alt, i denne meldaren sine øyre, var likevel Rygg songlag. Dei leverte ei velklingande avdeling med julesongar av gammalt og nytt slag. På ein særleg måte var det den gamle velkjende ”Kling no, klokka” som var kveldens høgdepunkt. Godt dirigentarbeid og konsentrert korinnsats gav oss ei a capella-oppleving som løfter. ar til Ragnvald Hammer, Josef Hammer, vart fødd på Hammaren (i Nesjekrinsen) i 1879, og vaks opp der. Josef var ein evnerik kar, og ønskte seg til «seminaret» (lærarskulen) på Stord. 18 år gammal rodde han til Vereide og la saka si fram for soknepresten, som skreiv ein attest der han sterkt tilrådde at unge Josef måtte få eit stipend frå seminaret, slik at han kunne få den utdanninga han ønskte. Alt tyder på at han fekk stipend, for han tok til på lærarskulen og vart lærar. Dermed slår vi fast at songen om gamle dampen ikkje berre er ein «strilesong», - han har også tilknyte til Hammaren i Nesje-krinsen. Ut frå Bergen hamn, til indre fjordar, ”dit gøtt ifrå bydn han vil bere” Dar kjem dampen Ved Bryggja i Bergen, dar ligg dar ein båt, so blankpust og fin at han lyse. Me sjikkele master og pipa med låt, Og månge slags vare han hyse. Han fer idnijønå me damp og me køl, Nett snøgt ikkje fram han fere. Men leia veit han og fidn kvart eit høl Dit gøtt ifrå bydn han vil bere. Dar kjem dampen, gamle dampen, Tak på deg triskona og spring. Dar kjem dampen, gamle dampen, Linge-linge-linge-linge-linge-ling Og no har han sigla i femtifem år, Binda by og land saman han konne, Og når han no ikkje lenger går, Då græt både bymann og bonde: I rubme ligg mjølsekkjena i høge lag, Og kassa me ablesine. På dekkj’ e da fullt utå adle slag: Mjelkjespadn og røyre og tine. Dar gjekk dampen, gamle dampen, Far or triskona, far stilt. Dar gjekk dampen, gamle dampen, Å, detta va syrgjele ilt. Dampskipet Oster, med ”damp og med køl” Utsnitt frå søknad om friplass ved lærarskulen på Stord. Der står mellom anna at ”kan derfor visselig fra Hjemmet af ingen Hjælp til at bestride Udgifterne ved Opholdet paa Seminariet paaregnes..” Sokneprest Borch har laga søknaden, stempla og skrive under Ivar Medås gjorde songen kjend nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 53 ? Dette stykket stod i Juletre, Norsk Barneblad sitt juleblad i 1954, og vi har fått lov å gje det att. Susli-gubbane Av Knut Gjengedal Teikning av Jostein Øvrelid D å eg var smågut, budde det to ungkarar nord på skogbruna, to-tre kilometer frå grenda. Dei var om lag i 40-årsalderen. Den eine heitte Kristian, og den andre heitte Fredrik. Staden innpå der heiter Suslia, og så fekk karane namnet Susligubbane. Suslia var ein liten plass, berre nokre små dyrka jordbøter kringom hyttene. Rettelege fjøshus var der ikkje. Dei få dyra hadde gubbane i jordhol som dei hadde grave i ein turr bakke. Når snøen la seg, vart desse jordgammene gode skihopp. Og vi smågutane gjorde mangt eit renn over desse «fjøstuvene» - vi rende over kuryggane, sa vi, susa ut i lufta og tok bakken langt nede. Vi høyrde dei svoltne kyrne rauta under oss, gaula nede i jorda. Vi tykte det var stor moro. Stundom kom gubbane og jaga oss. Stovehusa i Suslia var små og grå, om lag som gamle sæterbuer. Ein såg dei oppe på skogbruna under himmelen. Dei hekk mest som i lause lufta. Folk i grenda skjemta om at Susligubbane budde mellom stjernene. Visst er det at når dei hadde kveikt lampene i Suslia, og stjernene blenkte nord på høgda, var det vanskeleg å skilja mellom himmelstjerner og lampeljoset i Suslia. Det var berre ein smal gangsti opp til Suslia. Han gjekk i krokar og svingar, låg stundom ut på hamrar og sleipe svaberg, og var mest ikkje farande i mørkret. Ikring stod det tett med einebuskar. Gjekk ein utfor vegen og ned i runnane, kunne det verta stort strev å koma seg opp att, Det gjekk ein snarveg òg frå grenda og opp til Suslia. Han låg der som ei grå veite i einelia og var stupbratt. Om vinteren var veita kvit. Denne snarvegen kalla folk i grenda «gubberenna», for gubbane kom farande nedetter henne på skier eller kjelke så det gufsa. Stundom kom dei på berre buksebaken. Når renna var hard, gjekk det likevel så det susa ikring øyro. Susligubbane var sterke og seige karar og 54 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 nokre rivarar i arbeid. Folk leigde dei gjerne til tungarbeid. Og gubbane grua seg ikkje for tunge tak. Når dei tok i, var arbeidet frå seg gjort så det gauv. Vanlege folk var mest berre som smågutar saman med dei. Men gubbane hadde eit lyte, eit stygt lyte: Dei var så for glade i det sterke, og når dei «kom på ein kant», som dei sa, hende det at dei gjorde uverk. Stakkars den som då kom i nevane deira. Dei handsama han som ein vott, slengde og kasta så det var nifst å sjå. Vi smågutane hadde både otte og vyrdnad for Susligubbane, men otten var nok størst, for det hende at dei var etter oss. Men då hemnde vi oss etterpå med å gjera dei ei eller anna prette. Til sist hadde vi nok terga dei for mykje. Og ein gong nådde vi inn til sjølve storsinnet i dei. Ein dag vi gjætte sauene nord på høgdene ved Suslia, smaug ei gimmer seg gjennom den halvopne grinda og inn i hagen hans Fredrik. Han hadde planta litt ikring husa, tre og bærbuskar som aldri bar mogen frukt. Fredrik var glad i desse veike buskane, men gimra var glad i lauvet og dei nysprotne blomane. No stod ho og plukka i bærbuskane så det riste i dei. Då veit vi ikkje ordet av før Fredrik er der. Han kjem farande i fullt sinne, berrføtt og i berre underkleda. Gimra skvett unna, men hoppar framom grindopet, og så vert det ein dans i hagen kringom hytta. Gong etter gong grip Fredrik etter henne, men får ikkje tak. Best det er, snåvar han, og fer stupande ned gjennom bærbuskane så lang han er. Dermed losnar harmen og så rasande vill at eg har ikkje sett maken. Han riv ein staur or gjerdet sitt så borda heng med, sparkar til dei med berre føtene så bordfjølene fyk frå stauren med spikrane i. Så er han etter gimra att med stauren, slær etter henne så det fyk i buskane. Det gjekk til hjarta på oss gjætargutane, ja, det harma oss slik at vi tok til å bruka munn utanfor gjerdet. Vi kalla han både «susepave» og «utange», for vi var glade i sauene, og slik framferd tolde vi ikkje -Du skal koma i lensmanns-kjellaren, farr, i bolt og jarn! Ropa vi. –Du skal få sitje på vatn og brød! Då veit vi ikkje ordet av før Fredrik hoppar over gjerdet og legg etter oss med stauren. No er han liksom ikkje menneske lenger, berre fræsande makt og rasande sinne. Vi smågutane spring for livet, spring beint gjennom potetåkeren hans Kristian. Vi har berre ein tanke: å koma over bøen hans og ned i einekavane, for Fredrik vil vel ikkje setja etter oss ned gjennom det harde, stive riset, han med dei nakne føtene sine? Men nede på bøen møter Kristian oss, og han har ei lang stong i hendene. Sauene har komi inn på bøen hans, for skikkeleg gjerde hadde ikkje han heller. No går han der og slær med stonga etter sauene. Han er liksom ulven som spreier dei. Sinna er han, det høyrer vi på røysta hans. Då han ser oss gutane med Fredrik i hælane, slær han seg med i jaget. Om nokon av oss skreik, minnest eg ikkje, men at vi ottast å verta slegne helselause, det veit eg. Eg såg så vidt at gimra hadde komi seg ut or hagen og for tanande ned til dei andre sauene. Så slengde eg meg utfor reina og hoppa så langt eg greidde ned i einekavane. Dei andre gutane kom etter, ein etter ein, så einekollane riste og mjøl-røyken gauv. Gubbane stogga på reina, og Kristian slengde handyvlet sitt etter oss, men det råka ingen av oss, som vel var. Vi hadde berga oss, endå vi tykte det var eit under. Sume var så glade at dei gret, og vesle Jørgen Glom, som var så flink til å syngja, tok til med: «Om vondskapen reiser seg høgføtt på jord.» Og vi andre song med så godt vi kunne. Nokre dagar etter råka vi gubbane att. Vi gjekk oss beint på dei i ein sving på stigen. Dei hadde vori til handlaren og henta seg kvar sin halvsekk med mjøl. No sat dei og kvilde og stødde ryggen atti mjølbøra. Det stokk i oss gutane, og dei to minste hoppa utfor stigen og la i tan ned gjennom einelia. Eg òg var på veg, men fordi Jørgen Glom stod att åleine, stansa eg. Gubbane reiste seg. Dei hadde sett oss. -Est de bange, karar? spurde Kristian og tala gubbemål. -Kom hit, gutar, sa Fredrik, -så skal de få søta munnen dykkar. Han tok opp or lomma ein pose og heldt fram. –Brunsukker, ekte kandis, kom! -Enn om dei berre vil lokka oss, få kloa i oss og gjeva oss juling? sa eg og var så redd at eg skalv. Eg såg meg ikring. Slo dei sterke Susligubbane kloa i oss smågutane, greidde dei nok å kasta oss langt ned i einekavane. Det fraus i meg, for Jørgen var alt på veg bort til gubbane. Då gjekk eg etter. Eg kunne ikkje lata han gå beint i løvegapet åleine, tykte eg. Kristian reiste på seg då vi kom bortåt dei. –Kva vil de ha no, spurde han, -juling eller kandissukker? Det stokk i meg. Eg veik attende, ville snu meg og hoppa ned gjennom einerunnane. Då svara Jørgen så roleg at eg vart undren. Får vi velja, tek vi helst kandis. Då lo gubbane. Dei lo så hjarteleg, så varmt og godt, og Fredrik rette fram posen. -Ver så god, forsyn dykk med kandis, sa han, og vi tok imot, bukka og takka i handa. Så sat vi der og saug og knaska på brunsukker, både vi og gubbane, og otten for dei var som blåsen bort. Dei var kameratar med oss. Best det var, bad Fredrik oss syngja eitt eller anna. Vi eva oss, men endeleg tok Jørgen Glom til å småsulla, liksom han prøvde seg fram, både med tonen og orda. Så la han kandisklumpen som han saug på, i loven, drog inn luft og sette i å syngja så det ljoma: «Här är gudagott att vara! O vad livet dock är skönt.» Eg og la kandisklumpen ned i handa og vart med i songen så godt eg kunne. Gubbane nikka. –Takk! sa dei. –Ver så god, sa Fredrik. –De må få heile brunsukkerposen. Ha flidde posen til Jørgen. De får gjeva dei der reddskvettane kvar sitt korn og. Han peika. Vi såg nedetter lia. På ein haug ovanfor bøgarden stod dei to som rømde. Då Jørgen og eg gjekk heim, var vi samde om at det fanst ikkje maken til Susligubbane. Sinna kunne dei verta, og dei var sterke som troll, men jamen var dei godhjarta og mjuke, og. Etter den dagen var vi smågutar vener med gubbane. Og når ein eller annan var etter oss for små knep vi gjorde, truga vi med å varsla Susligubbane. Då skulle dei som ville refsa oss, få så pass at… Den dagen gubbane reiste til Amerika, sat Jørgen og eg oppe i einelia og lika oss ille. nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 55 Synnøve Schjølberg Kvamme / Jorunn Eikenes / Ingrid Hageberg Bjørnereim / Vegard Tennebø / Morten Leirgul Spaltisten Eg treng ein julefasit Hei Jesus. Eg har sagt det før og eg seier det igjen: På enkelte område er Bibelen svært mangelfull. Kvar er instruksjonane for advent og jul? Kven skal eg høyre på når du og far din er så utydelege? To generasjonar på Ommedalsstøylen. Her sit Martin saman med vesle Kari i døropninga til det gamle selet bygt i 1886. Hadde veggane her kunna tale, kunne det ha blitt mange dikt. Foto: Familiemedlem Ein gamal gangsti Av Martin Ø. Ommedal 56 Eg trør på ein gamal gangsti, som fører til sætra mi. Det er slik ein stille haustdag, ein sundag ved Barsok-tid. Frå dalen den tronge og lange eg går etter lia opp. Og etter at stega vert mange, eg kjenner, han mjuknar min kropp. Eg låser meg inn i selet og leitar fram nista mi. Snart putrar det godt i kjelen av det som eg har oppi. Eg kikar i hytteboka og skriv litt om turen i dag. Men kjenner med eit litt vemod for vi ikkje er fleire i lag. – Eg går i eit roleg tempo. Det har inga hast ein slik dag. Tek pause ved kvilesteinen og nyt kvart eit andedrag. Det susar så lint i skogen og bekken syng langsamt sin song. Over driv dunkvite skyer som fylgjer til fjellet min gong. Inne ved Storehaugen, står uplukka tyttebær. Dei rispar eg opp i handa og kjenner kor godt dei gjer . Langsetter rabbar og tuver, røsslyng så fager eg ser. I våtlende myrulla duvar, i tusental, mange dei er. I haustsol ligg sætergrenda, der fram millom husa eg går. Men kvar eg enn auga mitt vender, eit møte med stilla eg får. Det bur ingen lenger i husa, det kling inga bjølle i li. Visnande gras står på vollen, ein stølssumar er forbi. – Langsmed dei haustfarga lier, der fjellvinden bøyer kvart strå. Eg ruslar i eigne tankar og undrast på alt eg får sjå. Snart vaknar eg opp av draumen, eg kan ikkje lenger bli. Eg fylgjer den gamle gangsti, på veg heim frå sætra m Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 På den eine sida er det dei som startar på julegåvene i januar. Som broderer juledukar i april. Som bestiller julekort i august. Som gjer julevasken i oktober, pyntar i november og feirar heile desember. Som har alt på stell og har gode tips til korleis jula blir perfekt og koseleg og vellukka. På den andre sida har du dei som kritiserer alle for å styre så mykje før jul. Som seier at no må vi slutte med alle desse julegreiene. Ikkje vaske så mykje. Ikkje rydde så mykje. Ikkje bake så mykje. Ikkje bruke så mykje pengar. I kategori ein trur eg det er flest damer. Og i kategori to trur eg det er flest menn. (Eg lurer på om julegenet sit i det ribbebeinet Gud tok frå mannen og laga kvinna av. Kan du sjekke med Gud om dette stemmer?) Eg har i alle fall betydelege mengder med jule-gen. Det kjenner eg med heile meg. Men på grunn av litt manglande instruksjonar frå deg, Jesus, veit eg altså ikkje heilt kva eg skal bruke jule-genet til. tenkjer eg visst likevel at eg ryddar veg for Herrens komme – mellom kanel, nellik og safran. På gjesterommet vaskar og luftar eg ekstra grundig. (Eg vil jo ikkje at systera mi skal utvikle støvallergi berre fordi ho kjem på besøk.) Eg ordnar dynene så fint eg klarar, tenkjer på julegjestene som skal sove der og ber deg Jesus om å gje søvn og kvile til store og små. Ein litt sær ting er behovet for å høyre på ein spesiell CD. Eg må berre høyre på Smurfane som syng inn jula. Eg er litt flau over dette, men håpar og trur at du har humoristisk sans. Du har vel det…? Jorunn skriv om det praktiske arbeidet før jul. Kven vaskar vi for? Her er det Sigmund på Lia gård som steiker pannekake til gjester i pannekakehytta. Sigmund er morbror til spaltisten. Red. Foto Elna Marie Almenning Er det OK om eg forklarar litt her korleis eg har det? Og så kan du kommentere etterpå? Det hadde vore fint. For det første så kjenner eg ei dragning mot julevasken. Dette syns eg er litt pussig. Vasking er ikkje akkurat favoritthobbyen resten av året. Men når eg vaskar til jul, så kjennest det nesten som eg vaskar for deg. I tillegg får eg ein underleg trong til å rydde i kjøkkenskuffene. Sjølv om verken du eller eg har tenkt å feire jula nedi der. Men når eg ryddar i kjøkkenskuffene så Det siste eg vil nemne er Sølvguttene. No høyrest eg sikkert ut som eg er 80 år. Men Sølvguttene - når dei syng på julafta klokka 17, då blir eg varm innvendig. Ikkje fordi det luktar ribbe i huset akkurat på det tidspunktet. Ikkje fordi treet er pynta. Ikkje fordi stjerna heng i vindauget. Men fordi eg feirar deg, akkurat då. Når Sølvguttene syng jula inn, då stengjer eg verda ute. Då tenkjer eg på deg. Eg tenkjer på englekoret og gjetarane. På stolte foreldre og vise menn. På deg som nyfødd og på deg som min Frelsar. Sånn er jula mi. Kanskje med eit par tillegg. Men er det slik du tenkjer at eg skal feire? Viss du skal lage eit lite tillegg til Bibelen ein gong, kan du vere så snill å ta med eit par punkt om advent og jul? Sånn at eg veit om eg er på rett kurs? På førehand takk. Beste helsing Jorunn. PS: Håpar du får ein fin bursdag. Eg skal feire deg så godt eg berre kan! nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 57 Min salme Visste du -at Gabriel Reed fekk Kongens fortenestemedalje i gull då han var 80 år? -at Elias Skinlo og Rasmus Hunskår var sentrale personar då Breim bedehus vart bygt? -at det gjekk ein gammal ferdaveg frå Hunskor - på nordsida av Veten - til Sandane? Der måtte dei fare når Breimsvatnet var utrygt og før vegen var bygt langs vatnet. -at Kong Harald var den som opna Nordfjordheimen i 1979? Og at eika som står der, stor og fin, er planta av dronning Sonja? (Som kronprins og kronprinsesse) -at Jakob N. Kobberstad med røter i Myklebustdalen var ein framståande person som lærar, komponist, journalist, bokhandlar, lærebok- og songbokforfattar - og at han var god ven med sjølvaste Ivar Aasen? -at Kristine Kobberstad (1899-1982), som dreiv moteforretning på Sandane, var ein slektning av Jakob N. Kobberstad? Jakob Kristenson Kobberstad var syskenbarn til den omtalte Jakob N. Sonen til Jakob K. heitte Mons og gifte seg med Anette Raste. Etter ei tid i Honningsvåg busette dei seg på Sandane i 1922. Dei var foreldra til Kristine Kobberstad - som vert firmenning til Jakob N. sine barneborn. stemmerett, frihandel og betre allmugeskular. I 1851 vart han arrestert og måtte sitje fire år i tukthus. Etter dette byrja han som fotograf. Thrane var nevø av komponisten Waldemar Thrane. og er ein av dei mest allsidige idrettsutøvarane Gloppen har fostra? Han var skihoppar, langrennsløpar, kombinertløpar og friidrettsutøvar og har hatt fleire leiande verv innan idretten. -at etter oktoberflaumen i Flåm er fem hus rivne bort og seks hus ubebuelege? -at Liabakken er den største hoppbakken i Gloppen og ligg i fjellsida aust for Ommedal på Vereide? Han er så godt som gjengrodd, men her vart det arrangert landsrenn der fleire av topphopparane i landet deltok. Bakkerekorden er vel framleis 63 meter? -at Skilaget Fjellhug vart skipa i 1899 og at Lasse P. Solheim var den første leiaren (formand)? Nestleiar var John K. Solheim, og Kristen Henden og Jakob A. Austrheim sat i styret. -at Vereide Turn og Idrettslag vart skipa våren 1922, og at Einar Rye var den første leiaren i laget? -at Fjellhug/Vereide Idrettslag vart eitt idrettslag i 1966? Dei to laga møttest i Gimle 14.01.66 for å slå seg saman til eitt lag. -at Håkon Lundestad, som deler ut Kyrkjebladet til alle i Fjellbygda, har vore medlem i både Fjellhug og Fjellhug/Vereide Idrettslag -at bygningen som hyste Voldens høiere Almueskole med annecteret Dannelsesanstalt (som Kobberstad var lærar ved) vart teken av ein stor flaum i elva like ved og sopt på sjøen i 1865? Tømmeret vart plukka opp frå Voldafjorden og huset sett opp att på Engeset i Volda. Det har vore flaumar før også. -at Marcus Thrane, som tok det kjende biletet av den første lærarskulen i Volda, var fødd i Christiania i 1817? Han var kjend som sosialistisk agitator og grunnleggar av Thranerørsla. Han kjempa for allmenn Visste du at Alv Nyland har laga eit relieff av Gabriel Reed som er nemnt ovanfor, og at dette står på ein minnestein på Utvikfjellet? -at Asbjørn Gjengedal har skrive ei interessant bok om Abraham Vereide – utvandraren frå Noreg som samla leiarar i Amerika og i andre land til frukost med bibel og bøn? Der er også mykje god lokalhistorie frå Vereide rundt 1900. -at Ole Nordhaug, far til vår biskop Halvor Nordhaug, var den første biskopen i det nye bispedømmet Møre? -at han som skreiv dei to vakre salmane «Det lyser i stille grender» og «Du som låg i natti seine» - Jakob Sande – også har skrive desse linjene: Kvar gong Jesu namn kjem til meg, kjenner eg hans broderhand, og eg veit at alt han vil meg, er å lose meg i land? -at «En stjerne skinner i natt» (Nå er den hellige time) vart komponert og skriven 17. mai 1992? Tore Aas, dirigenten for Oslo Gospel Choir, venta på kona som var på badet og gjorde seg i stand til barnetoget i Oslo. Tore sette seg til pianoet og melodien kom av seg sjølv, og etter 4-5 minutt hadde han melodien klar. Same dagen kontakta han Eyvind Skeie, som mellom alle andre gjeremål denne dagen fekk skrive ned tre fine vers med refreng. 18. mai spelte dei den nye julesongen inn på plate. Songen har gått sin sigersgang i Noreg, Sverige, Danmark og i engelsktalande land. Mariahelg 6.-8.mars 2015. For kvinner i alle aldrar Fredag 6. mars til søndag 8. mars blir det igjen Mariahelg på Alværa Misjonssenter ved Lavik i Sogn – ei helg der vi får senke skuldrene og løfte blikket. Opp til 40 damer samlast til åndeleg og sosialt fellesskap, kreativ utfalding, påfyll til kvardagane og gode måltid, alt saman i trivelege omgjevnader. Det vert høve til både turgåing, skravling, song og spel, meditasjon og/eller handarbeid i sofakroken. Viktig på Maria-helga er 58 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 også at ein ikkje er forplikta til å vere med på alle programpostar, men kan bruke tid til kvile eller stille stunder, dersom det er eit behov. Hovudtalar er Sigríður Guðmarsdóttir som er prest og teolog frå Island. Ho har ein doktorgrad i kjønnsteologi og økoteologi, har tent som prest i Island og Amerika, og har undervist i teologi og religionsfilosofi ved universitet i Island, Amerika og England. No er Sigríður tilsett Av Inga Margrete Tystad som prost i Sør-Helgeland prosti, med sete i Brønnøysund. I tillegg til Sigríður har vi fått med oss Anne-Sissel Olsen Bergum, som skal ha redesign-seminar, der gamle ting får nytt liv. Meir informasjon og påmelding: 489 90 661 eller på e-post: [email protected]. Du finn oss også på facebook.com/ Mariahelg.paa.Alvaera. Velkomen til Mariahelg! Nå vandrer fra hver en verdens krok E g heiter Inga Margrete Tystad og er fødd og oppvaksen på Vereide som eldst av fire sysken. Vi hadde ein god heim. Mor bad alltid morgonbøn med oss før vi gjekk på skulen. Det var trygt og godt. Foreldra våre song begge to i Jubilo. Det høyrdest fint ut, og eg såg fram til å vere med. Eg var 15 år gammal då eg var med på mi fyrste øving. Det vart mange gode og fine opplevingar i om lag 35 år, til koret vart nedlagt fyrst på 1990-talet. Eg var og med i Nordfjord Oratoriekor, og eg fekk nokre år i Kyrkjekoret til helsa sette ein stoppar for det. Det er mykje godt å sjå tilbake på og mange fine salmar og songar. Men sidan dette kjem i bladet til jul, vil eg ta med ein julesong eg lærte tidleg, men som kanskje ikkje er brukt så mykje no. Så vil eg ynskje at vi alle får ei god og fredeleg advent og julehøgtid. Eg utfordrar Anne Berta Kleppenes. Nå vandrer fra hver en verdens krok i ånden frem, i ånden frem et uoverskuelig pilgrimstog mot Betlehem, mot Betlehem. Se, barna er foran, glad i flokk, så kvinner og menn, så kvinner og menn. Selv rystende olding tar sin stokk: Til krybben hen, til krybben hen! For alle har samme hjertetrang til julens fred, til julens fred. Guds kirke i Norge ved våg og vang, følg med, følg med! Følg med, følg med! Og finner du ham i krybbens hø som hyrder så, som hyrder så, da eier du nok til freidig å dø og leve på, og leve på. Norsk salmebok nr. 78 Tekst: Jonas Dahl Inga Tystad var med i Jubilo i mange år. Ho står til venstre i andre rekkja. Biletet er teke då koret hadde drive på i 25 år, i 1957. Vi tek med namna på alle: Rekkje 1 frå v.: Ingeborg Austrheim*, Gudrun Rinde*, Elfrid Vereide, dirigent Jon Hauge*, Reidun Tistam, Klara Vattøy* og Pernille Eide. Rekkje 2 frå v.: Inga Tystad (som skriv om Min salme), Jenny Slyngstadli. fru Rønnekleiv, Maria Skrivarvik*, Signy Austrheim, Kjellfrid Hauge* og Maria Aske Årskog. Bak frå v.: Bertel Austrheim, Rolf Baadstø, Dagfinn Aasen, Kolbjørn Aske, Knut Rinde*, Sigfred Grimsbø, John Austrheim*, Arne Alme, Samson Skrivarvik*, Magne Tennebø, Bjarne Tystad (far til Inga) og Melvin Vattøy*. (Vi har sett * ved dei som har ektemaken med i koret. Kven som høyrer i hop, finn du ut av etternamna.) nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 59 Nordstrandsvegen 10, 6823 Sandane Tlf. 57 88 44 10 = Eikenæ[email protected] www.libris.no/eikenes 6 22 22 Henden Sport KLE FOR ALLE ALDERSGRUPPER FRÅ INNERST TIL YTTERST FOR HAN OG HENNE Boks 138, 6821 Sandane Tlf. 57 88 44 00 www.gloppenadvokat.no Coop-bygget. Tlf. 57 86 59 57 [email protected] gloppenelkjop.no 22 HYEN Tystad Blomster Tlf 57 86 63 90 ADVOKATANE LOTHE, MARDAL & GJENGEDAL M.N.A. Ryssdal kraft Økonor Gloppen Bolset Glass AS KLE FOR A FRÅ INNE FOR HAN Boks 138, 6821 Sandane Tlf. 57 88 44 00 www.gloppenadvokat.no [email protected] Telefon: 57 86 86 00 · E-post: [email protected] TELEFON 97 03 92 28 Elkjøp Gloppen AS Rekneskaps kontoret Gloppen AS HY Coop Vest SA TELEFO Økonor Gloppen TELEFON 97 03 92 28 6823 SANDANE KONFIRMASJON = BRYLLAUP = GRAVFERD Bolset Glass AS = KVARDAG OG FEST KLE FOR ALLE ALDERSGRUPPER Mardal rør KLE FOR ALLE ALDERSGRUPPER FRÅ INNERST TIL YTTERST FOR HAN OG HENNE HYEN Økonor Gloppen Telefon: 57 86 86 00 · E-post: [email protected] Vereide Blomster Telefon: 57 86 86 00 · E-post: [email protected] Tannlege Øyvind Seim = & A. Velkomen innom! FRÅ INNERST TIL YTTERST FOR HAN OG HENNE Vereide Blomster HYEN Leif Lothe elektriker Elkjøp Gloppen AS Rekneskaps kontoret Gloppen AS Nordstrandsvegen 10, 6823 Sandane Tlf. 57 88 44 10 = [email protected] www.libris.no/eikenes Tannlege Øyvind Seim Coop Vest SA Økonor Gloppen Bolseth Glass AS Ryssdal Kraft AS Telefon: 57 86 86 00 · E-post: [email protected] Mardal Rør TELEFON 97 03 92 28 Gloppen Kommune AS Rekneskaps kontoret Gloppen AS KLE FOR ALLE ALDERSGRUPPER FRÅ INNERST TIL YTTERST FOR HAN OG HENNE Nordfjord Havbruk AS Seim Coop Vest SA Tystad Blomster Bolset Glass AS Henden Sport AS Firda Elektro www.fjordaudio.vpweb.no Vereide Blomster LEDIG Leif Lothe elektriker ADVOKATANE LOTHE, MARDAL & GJENGEDAL M.N.A. Leif Lothe elektriker Boks 138, 6821 Sandane Tlf. 57 88 44 00 www.gloppenadvokat.no [email protected] Gloppen Kommune Vereide Blomster AS, Nordfjord Havbruk AS Blomster og hagesenter telefon 57 86 51 07 Elkjøp Gloppen AS Løysing på barnekryssord Tannlege Øyvind Seim Bolset Glass AS Ryssdal Kraft AS ElkjøpTannlege Gloppen AS Mardal Rør VereideBlomster Blomster Tystad Tlf: 57 86 50 24 Tannlege Henden Øyvind Sport ASSeim LeifFirda Lothe elektriker Elektro Ryssdal Kraft AS KLE FOR ALLE ALDERSGRUPPER FRÅ INNERST TIL YTTERST FOR HAN OG HENNE Firda elektro HYEN TELEFON 97 03 92 28 Leif Lote elektro Gloppen Kommune Rekneskaps kontoret Løysing Gloppen på barnekryssord AS Nordfjord Havbruk AS Coop Vest SA er Henden Sport AS 60 Rekneskaps kontoret Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 Gloppen ASnr. 3, 2013 Kyrkjeblad for Gloppen LEDIG Øyvind Seim Co M LEDIG Gloppen kommune Tystad Blomster Jordnær og livskraftig Hen Fasit KVA FOR EIN JULESONG: Grandavegen 9, 6823 Sandane 1) Eit barn er fødtElektro i Betlehem Firda 57 88 38 00 2) Deilig er jorden 4) Her kjem me, dine arme små www.gloppen.kommune.no Kyrkjeblad for Gloppen nr. 3, 2013 Ryssdal Kraft AS Mardal Rør 5) Å kom nå med lovsang 6) Nå har vi vaska golvet 7) Nå tennes tusen julelys Mardal Rør TELEFON 97 03 92 28 Rekne G post @gloppen.kommune.no 3) En stjerne skinner i natt HYEN S AS Boks 138, 6821 Sandane Tlf. 57 88 44 00 www.gloppenadvokat.no [email protected] Tlf. 57 88 44 00/Faks 57 88 44 01 Adresse: Grandavegen 5, 6823 Sandane. Postboks 138, 6821 Sandane www.gloppenadvokat.no ADVOKATANE LOTHE, MARDAL & GJENGEDAL M.N.A. ADVOKATANE LOTHE, MARDAL & GJENGEDAL M.N.A. 8) Mitt hjerte alltid vanker Sandane 8-22 (8-20) Gloppen Kommune Nordfjord Havbruk AS Tystad Blomster Firda Elektro Henden Sport AS 9) Å jul med din glede 10) Eg er så glad kvar julekveld Kyrkjeblad for Gloppen nr. 3, 2013 LEDIG nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 61 Kyrkja i Gloppen VEREIDE SOKN Leiar i soknerådet: Elin Villung, tlf: 57 86 64 84 / 97716902 [email protected] Kyrkjetenar: Benny Aasen, tlf: 950 22 917 [email protected] BREIM SOKN Leiar i soknerådet: Aksel Rygg, tlf: 57 86 75 62 / 412 20 458 [email protected] Kyrkjetenar: Ingvild Reed. tlf: 412 40 309 GIMMESTAD SOKN Leiar i soknerådet: Aase Ryssdal Sæther, tlf:57 86 50 51 / 911 07 329. [email protected] Kyrkjetenar: Benny Aasen, tlf: 950 22 917. [email protected] HYEN SOKN Leiar i soknerådet: Liv Øygard Solheim, tlf: 57 86 96 59 / 958 61820. [email protected] Kyrkjetenar: Ola Jan Birkeland, tlf: 57 86 98 32 / 975 91 747 Sokneprest i Vereide og Gimmestad Vidar Bjotveit, tlf: 958 80 030 [email protected] Kontorstad: Sandane kyrkje Sokneprest i Breim og Hyen Tore Myklebust, tlf: 456 01 260 [email protected] Kontorstad: Prestebustaden i Breim. Kyrkjeverje Kurt Djupvik Kontor i Sandane kyrkje Tlf kontor: 57 86 56 16. Mobil: 902 06 828. [email protected] Kontorstad: Sandane kyrkje Kontoret er ope alle dagar, men kyrkjeverja er ofte ute, så det er lurt å ringe på førehand. Diakonimedarbeidar i Gloppen Britt Randi Heggheim, tlf: 908 47 592 [email protected] Kontor i Sandane kyrkje Kantor Anders Rinde [email protected] Vereide kyrkje, tlf: 57 86 93 06 Vi møtest i kyrkja DÅP 14. desember 3. s. i advent Luk 3,7–18 16.00 15. desember 20.00 Breim Julekonsert 17. desember 20.00 Vereide Julekonsert 21. desember 4. s. i advent Luk 1,39–45 11.00 Hestenesøyra Gudsteneste v/Tore Myklebust. Takkoffer: KFUK-KFUM Sogn og Fjordane 16.00 Hyen Vi syng jula inn. Takkoffer: Misjonsprosjekt 11.00 Gloppen omsorgssenter Gudsteneste v/Tore Myklebust 14.30 Vereide Gudsteneste v/Vidar Bjotveit. Takkoffer: Kirkens Nødhjelp: Sandane skulekorps 14.00 Breim Gudsteneste v/Tore Myklebust. Song av Breimskoret. Takkoffer: Kirkens Nødhjelp 16.00 Gimmestad Gudsteneste v/Tore Myklebust. Takkoffer: Kirkens Nødhjelp. Song av Gimmestad kantori. 16.00 Sandane Gudsteneste v/Vidar Bjotveit. Takkoffer: Kirkens Nødhjelp. Song av Sandane barnegospel. 11.00 Vereide Høgtidsgudsteneste v/Vidar Bjotveit. Takkoffer: Det Norske Misjonsselskap. Song av ”Julekoret”. Messingblåsarar. 12.00 Breim Høgtidsgudsteneste v/Tore Myklebust. Takkoffer: Det Norske Misjonsselskap 11.00 Hyen Høgtidsgudsteneste v/Tore Myklebust. Takkoffer: Nesholmen. 24. desember Julafta Luk 2,1–20 25. desember Juledag Joh 1,1–14 26. desember Andre juledag Joh 1,1–14 Hyen Lysmesse v/Tore Myklebust og konfirmantane. Takkoffer: Kirkens Nødhjelp 11.00 Gimmestad Høgtidsgudsteneste v/Vidar Bjotveit. Takkoffer: Det Norske Misjonsselskap 31. desember Nyttårsafta Joh 14,27 23.00 Gimmestad Nyttårsgudsteneste v/Vidar Bjotveit 1. januar. Nyttårsdag. Matt 1,20b-21 11.00 Sandane Gudsteneste v/Vidar Bjotveit. Nattverd. Takkoffer: Søndagsskulen i Sogn og Fjordane 4. januar. Kristi openb. d. Luk 2,40-52 11.00 Sandane Gudsteneste v/Vidar Bjotveit. Takkoffer: Kyrkjelydsarbeid 6. januar. Heilage tre kongars dag 19.00 Fjordhestgarden (Breim) Gudsteneste v/Tore Myklebust 11. januar. 2. s. i openb tida. Mark 1,3–11 11.00 Vereide Gudsteneste v/Tore Myklebust. Nattverd. Takkoffer: Acta Sogn og Fjordane 18. januar. 3. s. i openb tida. Joh 4,4–26 11.00 Breim Gudsteneste v/Tore Myklebust. Takkoffer: Kirkens SOS i Bjørgvin. Nattverd. 11.00 Gimmestad Gudsteneste v/Vidar Bjotveit. Nattverd. 11.00 Hyen Gudsteneste v/Tore Myklebust. Nattverd. Takkoffer: Åpne dører 25. januar. 4. s. i openb tida. Joh 9,1–7.35b–38 11.00 Vereide Gudsteneste v/Vidar Bjotveit. Nattverd. Takkoffer: IKO 28. januar 20.00 Sandane Opa kyrkje. Song og kveldsbøn kl. 20.40 1. februar. Såmannss. Mark 4,26–34 11.00 Breim Gudsteneste v/Tore Myklebust. Takkoffer: Kyrkjelydsarbeidet. Tårnagenthelg. 11.00 Gimmestad Gudsteneste v/Vidar Bjotveit. Nattverd. 16.00 Sandane Gratis varm mat kl. 16.00 Søndagssamling kl. 17.00 11.00 Vereide Gudsteneste v/Tore Myklebust. Nattverd. Takkoffer: Søndagsskulen, sentralt. 20.00 Sandane Ungdomsgudsteneste v/Vidar Bjotveit. Nattverd. Takkoffer: Det norske bibelselskap Kantor/trusopplærar Marièl Eikeset Koren, tlf: 90942503 [email protected] Kontorstad: Sandane kyrkje 8. februar. Kr. forkl.dag. Mark 9,2–13 Gravar/ kyrkjegardsarbeidar Ivar Hjelle, tlf: 57 86 58 59 / 970 76 668 15. februar. Søndag før faste. Joh 12,20–33 11.00 Breim Gudsteneste v/ Tore Myklebust. Nattverd. Takkoffer: KRIK-Sandane 18. februar. Askeonsdag. Matt 12,38–42 20.00 Sandane Skriftemålsgudsteneste v/Tore Myklebust. Nattverd. 62 Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014 Dåpsborn med foreldre og fadrar Vereide 07.09.2014 SARA HESTENES LYSTAD MONICA BRANDSØY LYSTAD STEFFEN HESTENES Sonja Hestenes Gry Anett Butz Frode Lindvik Jannicke Lindvik 05.10.14 AMANDA SUNDT OLSEN TORILL MARITA VON KROGH SUNDT STEINAR ANDRÉ OLSEN Ivan Sundt Torunn Skrunes Sundt LAURINE HAUGLAND BARMEN TERESE HAUGLAND HALLVARD BARMEN Siv Haugland Grete Barmen Jenny Barmen William Haugland Bjarte Barmen VERA SKOGLI KATRIN NES SKOGLI JAN ERIK SKOGLI Camilla Skogli Lisbeth Skogli Øystein Nes Mariann Nes 26.10.2014 VETLE ROTH-ANDENÆS HEGE KRISTIN ROTH-ANDENÆS BJØRN ROTH-ANDENÆS June Andenæs Sissel Ravnestad Ditte Roth Hulgaard Sune Laugesen Arild Fjellestad Tystad Ann-Iren Finstad 23.11.2014 OLAI SEKKINGSTAD EGGE MAIKEN JOHANNE SEKKINGSTAD ROLF KJETIL EGGE Ellen Jorun Hjelle Fred Leon Pedersen Sissel Astrid Løvoll Odd Ivar Pettersen Merete Bange Knut Arild Folkestad KAMILLA AASEBØ FJELLESTAD KARI ELISABETH AASEBØ EGIL FJELLESTAD Kristin Fjellestad Arne Samestad Katrine Fjellestad Aske Kjell Aske Valborg Høgalmen ASK EGGE BJØRNEREIM JANNICE EGGE NILS EVEN BJØRNEREIM Amalie Sofie Nerhus Gunnar Eide Pia Elise Kristiansen Vegard Støyva Breim 19.10.2014 OLA JOHAN KANDAL IRENE KANDAL Rigmor Johanne Kandal Stig Magne Spjutøy Geir Kandal Torunn Erikstad Ingvild Nesheim Hansen Berit Daviknes VER 2 L A L G S M T 2 S J H K A K H BRE 0 H B S E B 0 E J M J Hyen 19.10.2014 JØRGEN NAVE RØNNEKLEIV ANN KRISTIN NAVE LARS MAGNE RØNNEKLEIV Eivind Otto Rønnekleiv Grethe Klubben Maria Bergsholm Geir Olav Rønnekleiv Lill Rønnekleiv G JOR VER M T B D E BRE M A GIM H S Vigde Jordfeste V1_Orginallayout.indd 27 Vereide sokn 11.10.2014 Aina Minde og Jesper Backer Lemming Vereide Paul Nilsen 26.07.1929 14.10.2014 Jakob Kolbjørn Gimmestad 06.06.1918 16.10.2014 Anne Karin Førde 01.07.1944 05.11.2014 Gimmestad Ragna Margreta Rygg 07.09.1917 19.10.2014 Breim Arne Bø 26.02.1953 10.11.2014 nr. 7, 2014 Kyrkjeblad for Gloppen 63 Att og bak «Gedigent sølv» Gedigent sølv, olje på lerret. Gedigent tyder ikkje diger, men rein eller tvers igjennom, Olje på lerret heilstøypt. 60x95 cm 2012Ein nyttar omgrepet i sølvsmedfaget. Magne Kristiansen står på kaia på Lote og lyset skimrar over grå fjord. Då vert alt til sølv. Sjå meir kunst av Magne på side 12-15. Gedigent tyder ikkje diger, men «rein» eller «tvers igjennom», «heilstøpt.» Ein nyttar omgrepet i sølvsmedfaget. Eg står på kaia på Lote og lyset skimrar over grå fjord. Då vert alt til sølv. Kyrkjeblad for Gloppen nr. 7, 2014
© Copyright 2024