Årsrapport 2011
Årsrapport 2011 INNHALD Dette er Fjord1 Fjord1s visjon og verdiar Organisasjonskart Konsernsjefen har ordet Konsernleiinga Forretningsområde Viktige hendingar i 2011 Verksemdstyring Årsmelding 2011 frå konsernstyret Nye Fjord1: Stakar ut kursen Fjord1-kart Rapport per forretningsområde • Ferjedrifta • Hurtigbåtdrifta • Catering • Buss • Reiseliv • Andre forretningsområde Kundeoppleving: Ferje + svele = sant Nøkkeltal Miljø: Gassar på for miljøet Fjord1 og samfunnet Miljørapport Tryggleik Kundeoppleving: Dobbel jubel for «Edøyfjord» 5 6 7 8 9 10 11 14 17 24 26 27–36 30 38 42 44 46 50 52 Årsrekneskap 2011 • Resultatrekneskap 56 • Balanserekneskap 57 • Kontantstraumanalyse 59 • Rekneskapsprinsipp 60 • Notar 65 • Revisjonsmelding 80 • Uttale frå bedriftsforsamlinga 82 The Fjord1 Group in brief Fartøyoversikt Adresse 83 84 86 4 DETTE ER FJORD1 Fjord1 er eit av dei største transportselskapa i landet med aktivitet på sjø og land i store delar av Norge. Selskapet er eigd av Sogn og Fjordane fylkeskommune (59 prosent, via F1 Holding AS) og Havilafjord AS (41 prosent) og har hovudkontor i Florø. Anna verksemd I tillegg driv selskapet reiseliv- og cateringverksemd i forlenging av ruteproduksjonen og har aktivitetar innanfor andre forretningsområde som reisebyrå, verkstaddrift, finans og eigedomsforvaltning. Kjerneverksemd Som følgje av ny strategiplan i 2010 vart hovudvekta lagd på sjøverksemd. Kjerneverksemda til Fjord1 i 2011 er dermed sjø- og busstransport gjennom ferjedrift, passasjer- og ekspressbåtdrift, i tillegg til lokal- og ekspressbussdrift. Dotterselskap Aktiviteten til Fjord1 vart i 2011 driven gjennom seks dotterselskap med underliggjande selskap, i tillegg til eigarinteresser i ei rekkje andre selskap. Dotterselskapa i kjerneverksemda inkluderer reiarlaga Fjord1 Fylkesbaatane AS og Fjord1 MRF AS og busselskapa Fjord1 Buss Møre AS, Fjord1 Nordfjord-Ottadalen AS og Fjord1 Sogn Billag AS. Med konsolidering i bussbransjen søkte Fjord1 ein partnar som kunne sikre langsiktig lønnsemd. Denne partnaren fann konsernet i Nettbuss AS. Salet av 51 prosent av bussaktiviteten til Nettbuss AS vart effektuert ved årsskiftet og vil sikre eit betre reisetilbod på Vestlandet og tryggje arbeidsplassane i Fjord1 sine buss- og verkstadselskap. Nettbuss AS og Fjord1 satsar òg vidare på ekspressbuss i Norge gjennom det nyoppretta selskapet Nettbuss Ekspress AS der Fjord1 eig 34 prosent av aksjane. Formålsparagraf Fjord1 sitt formål er å sjølv, eller gjennom heilt eller delvis eigarskap i andre verksemder, drive transport- og reiselivsverksemd. Selskapet kan òg engasjere seg i andre forretningsområde når dette er forretningsmessig interessant og er eigna til å styrkje hovudformålet, eller når dette fører til ei meir rasjonell utnytting av ressursane i selskapet. Fjord1 dyrkar no kjerneaktiviteten på sjøsida vidare, og selskapa Fjord1 MRF, Fjord1 Fylkesbaatane og Fjord1 NVL (morselskapet) går inn i eit nytt selskap – Fjord1 AS – frå april 2012. Fjord1 vert med dette det største ferjeselskapet i Norge. Nøkkeltal for drifta i 2011 Tilsette Tal på ferjer Tal på hurtigbåtar og andre båtar Tal på bussar Tal på transporterte personar på båt, ferje, buss Tal på køyretøy på ferjene Omsetning Balanse 31.12.11 Eigenkapital 31.12.11 Resultat før skatt 2011 EBITDA Investering 2 183 69 12 362 30,6 mill. Ca. 10 mill. 3,0 mrd. kroner 4 758 mill. kroner 1 191 mill. kroner 98,5 mill. kroner 484,6 mill. kroner 713,7 mill. kroner 5 Fjord1s visjon og verdiar Visjonen vår Best på miljøvennleg og påliteleg transport Kulturverdiane våre Vi legg vekt på å vere tilgjengelege, profesjonelle, offensive, ærlege og opne i samhandlinga vår med kundar, samarbeidspartar, oppdragsgjevarar, eigarar og eigne tilsette. Måla og styringsparametrane våre Vi skal vere best på miljøvennleg transport. Våre knapt 31 millionar reisande utgjer fundamentet i verksemda vår, og vi vil at alle som reiser med oss, skal få ei saumlaus og positiv reiseoppleving. Vi skal leggje til rette for at folk skal kunne planleggje dagen sin, komme fram i tide og kjenne seg trygge og tekne vare på anten dei reiser med ferje, hurtigbåt eller buss. Dette skal vi gjere gjennom god informasjon, presise avgangar, korrekt opptreden og god service i alle ledd. Vi skal gi eigarane våre stabil, god avkastning på investert kapital. Vi skal halde det vi lover kundane våre. Vi skal behandle dei tilsette på ein slik måte at dyktige folk har lyst til å arbeide her. Vi skal vere ein føretrekt samarbeidspartnar for oppdragsgjevarane våre. 6 Organisasjonskart per 31.12.2011 Fjord1 Nordvestlandske AS Forretningsområde eigedom Forretningsområde SJØ Forretningsområde BUSS Forretningsområde SERVICE Moaterminalen Holding AS (68 %) Fjord1 Fylkesbaatane AS Fjord1 MRF AS Fjord1 Buss Møre AS Fjord1 Eigedom AS Sognefjord Cruise AS Kystekspressen ANS (49 %) Aukra Auto AS (66 %) Fjord1 Eigedom Otta AS Fjord Tours AS (29 %) Hareid Trafikkterminal AS (63 %) Fergebo AS (50 %) MRF Charter AS Sogn Bilservice AS (50 %) Bolsønes Verft AS Sjøholt Last og Buss AS (49 %) Fjord1 Eigedom Bismo AS Fjord1 Eigedom Sogndal AS Fjord1 Eigedom Lærdal AS Fjord1 Nordfjord-Ottadalen AS Fjord1 Sogn Billag AS Fjord1 Service AS Hallingdal Billag AS Møre Auto AS Skyss Kroa AS Skjåk Bil AS Larsnes Last & Buss AS (49 %) Måløy Reisebyrå AS Div. eigedomsselskap 7 KONSERNSJEFEN HAR ORDET Flyt Leif Øverland konsernsjef 2011 vart eit år rikt på hendingar og med til dels store omstillingar for Fjord1-konsernet. Gjennomgripande endringar vart vedtekne og tilrettelagde for på eigarsida. Vi har òg redusert eigardelen konsernet har på bussida av verksemda, og i større grad retta det strategiske og operative søkjelyset på sjøverksemda. Det har gitt enkelte organisatoriske og geografiske tilpassingar av verksemda. Desse vert gjennomførte våren 2012. Det er stor grad av endringsvilje blant dei dyktige tilsette i selskapet slik at det er grunn til å forvente at organisasjonen vil handtere dei grepa som vert tekne. Verksemda står ved årsskiftet fram som sterkare, meir fokusert og betre rusta enn på fleire år. Sett innanfrå Men det er ikkje blikket innanfrå som er målestokken på helsetilstanden til konsernet. Det er kundane og framfor alt passasjerane våre vi til sjuande og sist er til for. Fjord1-konsernet har lagt ut på ei spennande reise mot meir fokus, effektivitet og soliditet. Men det er ikkje vår reise verksemda handlar om, det er passasjerane si reise. Og i arbeidet med å skape den reiseopplevinga verken kan eller skal vi nokon gong seie oss nøgde. I sjøfart og båttransport er flyt eit så sjølvsagt omgrep at vi knapt bruker det. I samfunnet elles er omgrepet stadig meir populært – som ei nemning på dei salige augneblinka der alt berre fungerer fullstendig knirkefritt. Dei stundene du vert så fortapt i gleda og konsentrasjonen 8 Konsernleiinga i Fjord1 Forutan konsernsjef Leif Øverland består konsernleiinga av av følgjande personar: Konserndirektør økonomi og finans Hallgeir Kleppe Viseadm. direktør Fjord1 Fylkesbaatane Deon Mortensen Dagleg leiar Fjord1 Nordfjord-Ottadalen Asgeir Myklebust Kommunikasjonsdirektør Ingrid L. Færøyvik Adm. direktør Fjord1 MRF Anker Grøvdal Dagleg leiar Fjord1 Buss Møre Magne Hetle Viseadm. direktør Fjord1 MRF Frode Ohr Dagleg leiar Fjord1 Sogn Billag Per Steinar Sviggum Konserndirektør fellestenester Jøran Nyheim Adm. direktør Fjord1 Fylkesbaatane Stig Kristoffersen Det kjem ikkje av seg sjølv. Det kjem heller ikkje av å drøyme – åleine. Men når vi først drøymer stort nok og deretter bryt draumen ned i handterbare tiltak, vil vi nærme oss draumen, sjømil for sjømil. over det du held på med, at det kjennest som om både tida og verda står stille, og alt handlar om det du opplever der og då. Det snowboardkøyraren opplever i det perfekte svevet sitt, meisterkokken når han skaper ei matoppleving heilt utanom det vanlege, eller rett og slett når du forsvinn inn i ei bok som fangar deg med hud og hår. For å få annleis resultat må vi gjere noko annleis. Det vi gjer godt i dag, må vi vidareføre og styrkje. På somme område må vi tenkje nytt, internt, i samspelet med kundane og mot passasjerane. Køane kan vi eksempelvis avvikle ved å satse på mindre fartøy og auka frekvens. Vi må gå i tettare dialog med oppdragsgivarane om korleis vi ytterlegare kan medverke til å styrkje transporttenestene deira for innbyggjarane og dermed vidareutvikle vår eiga forretning. Og i alle val vi gjer, må vi streve mot å skape flyt i reisa og opplevinga til passasjerane, før vi tenkjer på noko anna. Tenk om vi kunne skape ei slik oppleving for passasjerane våre. Det må vere det målet vi strevar mot i åra som kjem – å skape ei reiseoppleving med flyt, der tryggleik og flytande fartøy er så sjølvsagt at ingen andre enn vi som jobbar her, ofrar det ein tanke. Der det ikkje handlar om å få køane unna, men at det ikkje skal vere nokon kø. Der vi er så punktlege at ein i norske fjordar og kyststrøk stiller klokka etter oss, som Oslo-borgarane gjorde etter Ibsen på Karl Johan for drygt hundre år sidan. Der vi kan konkurrere på målstreken i reisetid mot både bil, buss og fly, men med overlegen reiseoppleving, naturpanorama, service og servering på vår side. Dette er kursen i 2012 og mot det Fjord1 som vi vil ha i framtida. God reise. Den dagen vi kan tilby passasjerane våre ein slik flyt i reise opplevinga, vil vi som selskap bløme sterkare enn nokon gong tidlegare. Medarbeidarane våre vil strutte av stoltheit, og kundane våre vil leggje inn stadig nye tilleggsbestillingar på tenestene våre. Og vi vil oppleve flyt vi òg. Leif Øverland 9 Forretningsområde Fjord1-konsernet har organisert verksemda si ut frå om dei er innanfor eller utanfor konsernet sine strategiske kjerneaktivitetar. Konsernet si kjerneverksemd er: Ferjedrift Hurtigbåtdrift Bussdrift Anna verksemd i konsernet er definert ut frå følgjande forretningsområde: Reiselivsverksemd (i forlenging av ruteproduksjonen) Cateringverksemd Reisebyrådrift Drift og forretningsførsel bompengeselskap Verkstaddrift Finansforvaltning av strategiske investeringar Eigedomsforvaltning Ferjedrifta Ferjedrifta utgjer den største delen av aktivitetane til konsernet. Verksemda vert driven gjennom dotterselskapa Fjord1 MRF med hovudkontor i Molde og Fjord1 Fylkesbaatane med hovudkontor i Florø. Mens hovudtyngda av ferjedrifta framleis ligg i heimfylka til desse selskapa – Møre og Romsdal og Sogn og Fjordane – driv Fjord1 òg ferjesamband i Finnmark, SørTrøndelag, Hordaland og Rogaland. 2011 har vore prega av anbodsrekning, planlegging og oppstart av ferjeanbod selskapa har vunne. Fjord1 dyrkar no kjerneaktiviteten på sjøsida vidare, og selskapa Fjord1 MRF, Fjord1 Fylkesbaatane og Fjord1 NVL (morselskapet) går inn i eit nytt selskap – Fjord1 AS – frå april 2012. Fjord1 vert med dette det største ferjeselskapet i Norge. med 66 prosent av Fjord1 Buss Møre. Hallingdal Billag på Ål er eigd 100 prosent av Fjord1 Sogn Billag. Frå årsskiftet 2011/12 er 51 prosent av bussaktiviteten selt til Nettbuss AS, for å sikre eit betre reisetilbod på Vestlandet og tryggje arbeids plassane i Fjord1 sine buss- og verkstadselskap. Nettbuss AS og Fjord1 satsar òg vidare på ekspressbuss i Norge gjennom det nyoppretta selskapet Nettbuss Ekspress AS der Fjord1 eig 34 prosent av aksjane. Andre forretningsområde I tillegg driv konsernet reiseliv- og cateringverksemd i forlenging av ruteproduksjonen og har aktivitetar innanfor andre forretningsområde som reisebyrå, verkstaddrift, finans og eigedomsforvaltning. Fjord1 si verksemd knytt til reiseliv omfattar mellom anna turistrutene Lærdal–Kaupanger– Gudvangen, Flåm–Gudvangen, Geiranger–Hellesylt, Valldal– Geiranger og ekspressbåtruta mellom Bergen og Flåm. På landsida køyrer busselskapa turistbussoppdrag i tilknyting til mellom anna cruisebåttrafikken i Sognefjorden, Nordfjorden og i Geirangerfjorden/Storfjorden. I all hovudsak er reiselivsverksemda i konsernet knytt til sommarhalvåret. Konsernet si forretningsdrift knytt til eigedom, verkstad og reisebyrå er organisert i dotterselskapet Fjord1 Service. Formålet med denne organiseringa er at innsatsen retta mot og spesialiseringa på forvaltning av eigedom og serviceselskap skal gje best mogleg kommersielle resultat og medverke til at andre selskap i konsernet kan konsentrere seg om drift av selskapa sine kjerneaktivitetar. Hurtigbåtdrifta Hurtigbåtdrifta i Fjord1-konsernet er driven gjennom dotter selskapet Fjord1 Fylkesbaatane, som opererer fire ruter mellom Bergen og ulike destinasjonar i Sogn og Fjordane i tillegg til fleire interkommunale ruter. Kystekspressen ANS går mellom Trondheim og Kristiansund og er eigd med 49 prosent av Fjord1 MRF. Fosen Namsos AS er operatør. Bussdrift Den landbaserte verksemda i Fjord1 er organisert gjennom dotterselskapa Fjord1 Buss Møre med hovudkontor i Volda, Fjord1 Nordfjord-Ottadalen med hovudkontor i Stryn og Fjord1 Sogn Billag med hovudkontor i Sogndal. Ruteproduksjonen tilknytt bussdrifta er fordelt mellom lokale ruter, skuleruter og nasjonale ekspressbussruter. Aukra Auto på Aukra er eigd 10 Viktige hendingar i 2011 Fjord1 Sogn Billag fylte 75 år 12. februar. I anledningen fekk konsernsjef Leif Øverland treffe pensjonistane Karstein Lerum og Bjarne Engesæter i tillegg til Brynjar Myren (24 år), som i dag er yngste sjåfør i Fjord1 Sogn Billag. Ferja MF «Edøyfjord» vart bygd i 2011, og i starten på 2012 vart den nye ferja sett i drift på Smøla. Året som gjekk Fjord1 vann anbodet for drift av dei lokale båtrutene i Flora, Bremanger og Vågsøy og ambulansen i Flora-området. 15. desember signerte Stig Kristoffersen, administrerande direktør i Fjord1 Fylkesbaatane, og Jan Øhlckers, fylkesrådmann i Sogn og Fjordane fylkeskommune, kontrakten som sikrar Fjord1 drift av dei lokale rutene. Kontrakten gjeld frå 1. mai 2012 og i ein periode på åtte år og har ei årleg ramme på 53 millionar kroner. Totalt vil det vere fem båtar i drift. Desse båtane vil vere ein kombinasjon av ulike fartøy som held ein fart på cirka 25 knop. Dei kjem til å frakte både passasjerar, gods og bilar. Dobla kapasitet på Smøla Ny ferje til Smøla vart bygd i 2011, og i starten på 2012 fekk øysamfunnet den nye ferja, 35 år etter førre gongen. Med «Edøyfjord», som tek 50 personbilar og 150 passasjerar, vert kapasiteten nærmast dobla på sambandet Edøya–Sandvika. Smøla har hatt ei eventyrleg trafikkutvikling dei siste åra, mellom anna fordi dei har satsa på turisme og reiseliv. Sidan 2000 har auken i trafikken vore på heile 85 prosent, og det vart for mykje for gamleferja «Tustna». I tillegg til å doble kapasiteten er «Edøyfjord» ei topp moderne ferje, universelt utforma og med mellom anna ein flott utkikkssalong over dekk. Arbeid med fusjon av Fjord1 Fylkesbaatane, Fjord1 MRF og Fjord1 Nordvestlandske Som følgje av dei pågåande organisasjonsendringane vart det i 2011 bestemt å slå saman dei tre selskapa Fjord1 MRF, Fjord1 Fylkesbaatane og Fjord1 Nordvestlandske (morselskapet) til eit nytt selskap – Fjord1 AS – frå april 2012. Fjord1 AS vert Norges største sjøselskap, med hovudsete på Vestlandet og med eit reindyrka mål om sikker og miljøvennleg ferjedrift. Det nye selskapet vert leidd av Leif Øverland og vil ha 69 ferjer, 11 hurtig-/lokalbåtar og driv 43 samband i Norge frå Rogaland til Finnmark. Hovudkontoret skal vere i Florø. – Eg er glad for å vere i rute med å skape eit endå meir kundeorientert selskap. Vi skal verte meir effektive samtidig som vi bruker meir kraft på å gi reisande eit betre tilbod, seier Øverland i ei pressemelding. Ny leiar i Fjord1 Sogn Billag Fjord1 tilsette Per Steinar Sviggum (50) som ny dagleg leiar i Fjord1 Sogn Billag. Sviggum kom frå stillinga som fabrikksjef ved Nortura i Sogndal og har brei leiarerfaring i Norturasystemet sidan 1989. Han er utdanna cand.agric. med hovudoppgåve i marknads økonomi ved Norsk Landbrukshøgskule på Ås og har fullført fleire leiar- og toppleiarprogram gjennom yrkeskarrieren. Han er busett i Gaupne i Luster. Fjord1 Sogn Billag fylte 75 år Sidan 1936 har selskapet frakta passasjerar på bussane sine og har vore med på ei rivande utvikling innan samferdsle. 12. februar fylte selskapet som driv bussruter i Sogndal, Leikanger, Vik, Luster, Årdal, Lærdal, Aurland, Gulen, Solund og Hemsedal, 75 år. 11 Viktige hendingar i 2011 Ferdamat – eit nytt matkonsept om bord i Fjord1. Fjord1 tok imot Rederienes Landsforening (RLF) sin Miljøpris. MF «Hjørundfjord» gjekk inn i trafikk på ferjesamband i Møre og Romsdal. Selde bussverksemda For å styrkje reisetilbodet på Vestlandet gjorde Fjord1 avtale om sal av 51 prosent av bussverksemda til Nettbuss AS. Salet av aksjane i bussverksemda til Nettbuss AS, til ein pris på 111,7 MNOK, sikrar Fjord1 sine medarbeidarar styrke inn i ein tøffare marknadssituasjon samtidig som selskapet får godt betalt for verdiane og kan satse vidare på å ta kapteinrolla i sjøverksemda. – Vi skal vekse og satse vidare på eit sterkt Fjord1, seier konsernsjef Leif Øverland. Fjord1 Sogn Billag var òg med å starte opp Nor-Way Buss ekspress 24. februar 1987 og er i dag ein av dei største aktørane i selskapet. Åleine eller saman med andre driv Fjord1 Sogn Billag ekspressbussruter til og frå dei største knutepunkta i Norge og har vunne mange av Nor-Way sine årlege kvalitetsprisar for desse. Ny ferje aukar kapasiteten med 67 prosent MF «Hjørundfjord» gjekk inn i trafikk på ferjesambandet Festøya–Solavåg i Møre og Romsdal i april i fjor. Med «Hjørundfjord» på plass som ferje nummer to får sambandet auka kapasiteten med heile 67 prosent samanlikna med før dei nye ferjene vart sette inn på sambandet. Både «Hjørundfjord» og «Storfjord» er utrusta med det nyaste innan motorteknologi. Det gir mindre utslepp, og på «Hjørundfjord» har Fjord1 starta eit prøveprosjekt med testing av eit nytt miljøvennleg botnstoff med låg friksjon – for ekstra miljøgevinst. Med mindre groe på skroget og glattare overflate vil ein kunne oppnå lågare vassmotstand og frå dette lågare forbruk av brennstoff og ytterlegare reduksjon i utslepp. Miljøpris frå Rederienes Landsforening I fjor vart Rederienes Landsforening (RLF) sin Miljøpris delt ut for første gong i Norge, og han vart tildelt ferjeselskapet Fjord1 MRF under eit miljøseminar som foreininga arrangerte i Oslo. Fjord1 MRF ligg i framkant med nye løysingar innanfor miljø og kan vise til konkrete resultat på miljøsida, seier juryen. – Vi er svært gledeleg overraska over å ha vorte tildelt RFL sin miljøpris. Dette er ein honnør til det arbeidet Fjord1 har halde fram med i meir enn ti år når det gjeld innføring av miljøvennleg gass i ferjedrift, sa Anker Grøvdal, administrerande direktør i Fjord1 MRF, då dei fekk prisen. Fjord1-konsernet fylte ti år 9. mai 2011 fylte eit av Norges største transportkonsern ti år. I løpet av dei ti åra har Fjord1 mellom anna frakta 229 millionar passasjerar. Det svarer til det samla innbyggjartalet for Russland, Storbritannia, Australia og Laos. Transportselskapet har frakta 68,8 millionar køyretøy på ferjer. Det er om lag seks gonger så mange bilar som det finst i heile Norden. Og Fjord1 har køyrt 250 millionar kilometer med buss i sitt tiårige liv. Det vil seie meir enn 30 rundturar til månen. Lanserte pilotprosjekt på nytt matkonsept I ei undersøking Fjord1 har gjennomført blant reisande og tilsette i selskapet, går det fram kva mat passasjerane ynskjer om bord. Meir sunn mat og mat som er enkel å ta med seg i bilen, er nokre av tilbakemeldingane. I første omgang testa Fjord1 ut Ferdamat som pilotprosjekt på to utvalde ferjer: MF «Fanafjord» på sambandet Halhjem–Sandvikvåg i Hordaland og MF «Fannefjord» på sambandet Molde–Vestnes i Møre og Romsdal. 12 Foto: Samferdselsfoto Fjord1 kåra den beste svela i landet. Den største gassferja i verda, Siste reis med turistruta Bergen-Flåm. MF «Boknafjord», vart døypt med samferdsleminister Magnhild M. Kleppa som gudmor. I tillegg til å gi passasjerane eit mattilbod av høg kvalitet vert Fjord1-kioskane på alle samband utforma med det same visuelle uttrykket. Kunden skal heile tida kjenne seg igjen når han/ho er på ei Fjord1-ferje. I tillegg til fleire fornøgde kundar er målet med prosjektet at Fjord1 skal auke omsetningen for cateringverksemda framover. arrangert delfinalar blant dei tilsette for å kunne gi kundane den same perfekte svela på alle rutene. Dei kasta seg inn i konkurransen og kjempa om heider, ære, ein plass i historiebøkene og sist, men ikkje minst om premien – Den Gylne Sveletakka. Anne Aarskog frå Hordaland gjekk av med sigeren og kan dermed pynte uniforma si med den einaste sveletakkenåla i verda. Siste reis Bergen–Flåm Den aller siste turen med turistruta Bergen–Flåm–Berge reiste fredag 30. september, kring 40 år etter at Fylkesbaatane starta bergensruta. I anledning den historiske turen vart både det gamle Fylkesbaatane-flagget og det nye Fjord1-flagget heist. Ei rekkje flagg frå ulike land pryda òg båten for å markere at dette er eit reisemål med passasjerar frå heile verda. Kaffi + svele = sant På same tida som den offisielle svela vart kåra, inngjekk Fjord1 ein avtale med Friele på leveranse av kaffi og varm sjokolade, kvalitetssikring av utstyr og opplæring av dei tilsette i å bryggje best mogleg kaffi. For dei reisande betyr dette tilgang på kvalitetskaffi på alle ferjesambanda. Nye år med turistferje mellom Valldal og Geiranger Det vart bestemt at ferjeruta Valldal–Geiranger skal driftast vidare i tre år med full satsing på marknadsføring og sal av ruteopplegget. Det bestemte Fjord1 seg for etter at det vart klart at DGT – Destinasjon Geirangerfjord Trollstigen – skal marknadsføre ruta gjennom sine salskanalar. På dei ni sesongane som Fjord1 har trafikkert sambandet på 2000-talet, har det vore ein jamn auke i talet på reisande. I 2003 frakta ferja 1117 bilar og 3363 personar, i 2011 viste tala 2298 køyretøy og 5393 reisande. Den største gassferja i verda på Boknafjorden I desember døypte Fjord1 MF «Boknafjord», den største gassferja i verda. Ferja vart sett inn i rute på Boknafjorden på sambandet Arsvågen–Mortavika i Rogaland og vil i tillegg sikre at Halhjem–Sandvikvåg-sambandet i Hordaland får ei reserveferje. Trafikken på desse ferjesambanda har auka svært mykje sidan Fjord1 tok over driftsansvaret i januar 2007. Ferja gir ein ny kvardag for brukarane av sambandet, og med ei tredje ferje i operasjon på Boknafjorden sikrar Fjord1 avgang kvart 20. minutt – samanlikna med kvar halvtime som var før. Kåra dei beste svelene i landet Det er knytt lange tradisjonar og sterke kjensler til kva som er «den beste svela» på Vestlandet, og kanskje er det spesielt slik i Fjord1 der matfenomenet etter kvart har vorte einstydande med ferjeturane. Så viktig er svela for Fjord1 at selskapet har 13 VERKSEMDSTYRING Eigarstyring og selskapsleiing Standarden for eigarstyring og selskapsleiing gjeld for børsnoterte selskap. Fjord1-konsernet er ikkje børsnotert, men er stort og omfangsrikt og representerer store interesser både for eigarane og dei lokalsamfunna som verksemda opererer i. Såleis er det ynskjeleg å greie ut om konsernet si verksemdstyring. Fri omsetning av aksjar Det er inga vedtektsfesta avgrensing av omsetninga av aksjane i selskapet, men eigarane har regulert endringar på eigarsida gjennom ein eigen aksjonæravtale. Generalforsamling I samband med gjennomføring av generalforsamling i selskapet er det innarbeidd rutinar som sikrar at begge eigarane skal vere representerte. Utgreiing for eigarstyring og selskapsleiing Ei av dei viktigaste oppgåvene til konsernstyret i Fjord1 er å etablere klare linjer og rutinar for fordeling av ansvar og oppgåver mellom styre og administrasjon med utgangspunkt i selskapet sin eigar- og selskapsstruktur. Styret meiner at det er etablert ei formålstenleg eigarstyring og selskapsleiing i selskapet. Valkomité Selskapet har ingen valkomité, og det er heller ikkje vedtektsfesta at selskapet skal ha ein valkomité. Innstilling til kandidatar for bedriftsforsamling og styre er regulert i aksjonæravtalen. Det er Møre og Romsdal fylke og Sogn og Fjordane fylkeskommune som oppnemner dei ordinære kandidatane til bedriftsforsamlinga, og dei legg føringar for bedriftsforsamlinga sitt val av medlemmer til konsernstyret. I tillegg peiker tilsetteorganisasjonane ut eit avtalt tal tilsettekandidatar. Verksemd Selskapet si verksemd er presentert i vedtektene §2 på følgjande måte: «Selskapet sitt formål er sjølv, eller gjennom heilt eller delvis eigarskap i andre verksemder, å drive transport-, kommunikasjons- og reiselivsverksemd. Selskapet kan òg engasjere seg i andre forretningsområde når dette er forretningsmessig interessant og er eigna til å styrkje hovudformålet, eller dette fører til ei meir rasjonell utnytting av selskapet sine ressursar.» Innanfor ramma av vedtektene har selskapet òg utarbeidd klare mål og strategiar for verksemda i strategidokumentet «Best på miljøvennleg og påliteleg transport – Strategi 2010». Styret meiner at vedtektene og strategiplanen speglar aktivitetane til konsernet på ein tilfredsstillande måte. Bedriftsforsamling og val av styre Bedriftsforsamlinga er samansett med sikte på brei representasjon frå selskapet sine eigarar og tilsette. Samansetjinga av bedriftsforsamlinga er regulert i aksjonæravtalen mellom eigarane. Bedriftsforsamlinga peiker ut styret sine medlemmer – med bakgrunn i dei avtalte vilkåra i aksjonæravtalen. Utpeiking av styreleiar og nestleiar er regulert i aksjonæravtalen. Selskapskapital og utbytte Selskapet har no ein eigenkapital som er tilpassa mål, strategi og risikoprofil slik dei er i dag, men framtidige investerings program som resultat av vunne anbodskontraktar kan endre dette. Styret har som mål å ha ein klar og føreseieleg utbyttepolitikk som grunnlag for dei utbytteforslaga som vert fremja for generalforsamlinga. Det vert likevel lagt til grunn at utbyttepolitikken må sjåast i samanheng med den eigenkapitalsituasjonen og dei finansielle utfordringane som til ei kvar tid rår. Styret sitt arbeid Konsernstyret fastset årleg ein plan for arbeidet sitt med særleg vekt på mål, strategi og gjennomføring. Styret legg òg til grunn ei årleg evaluering både av arbeidet sitt og kompetansen sin. Den valde nestleiaren i styret fungerer når styreleiaren ikkje kan eller bør leie styret sitt arbeid. Risikostyring og intern kontroll Styret har etablert eit formålstenleg system for risikostyring etter omfanget av og verksemda til konsernet. I informasjonsfoldaren «Slik vil vi ha det» har vi klargjort verdigrunnlaget og etiske retningslinjer i konsernet for dei tilsette og tillitsvalde. Styret meiner at det er etablert tilfredsstillande system for risikostyring og intern kontroll. Likebehandling av aksjeeigarar og transaksjonar med nærståande Selskapet har ein aksjeklasse. Det er etablert rutinar for handtering av alle vesentlege transaksjonar mellom selskapet og aksjeeigar, styremedlem, leiande tilsette eller nærståande av desse. Det skal vere laga ei verdivurdering frå ein uavhengig tredjepart. Selskapet har retningslinjer som sikrar at styremedlemmer og leiande tilsette melder frå til styret dersom dei direkte eller indirekte har ei vesentleg interesse i ein avtale som vert inngått av selskapet. Godtgjersle til styret Bedriftsforsamlinga fastset årleg godtgjersla til styret. Denne godtgjersla reflekterer styreansvaret, kompetansen, tids bruken og kompleksiteten til verksemda. Godtgjersla er fast og ikkje resultatavhengig. I årsrapporten vert det informert om alle godtgjersler til styret. Dersom det har vore gitt godtgjersle utover vanleg styrehonorar, vert dette spesifisert særskilt. 14 Revisor Revisor deltek i styremøte som behandlar årsrekneskapen. I desse møta går revisor gjennom eventuelle vesentlege endringar i selskapet sine rekneskapsprinsipp, vurdering av vesentlege rekneskapsestimat og alle vesentlege forhold der det måtte ha vore usemje mellom revisor og administrasjonen. I samband med dette møtet er det òg etablert ein praksis der revisor går gjennom selskapet sin interne kontroll, for eksempel identifiserte svake sider og forslag til forbetringar. I ordinær generalforsamling orienterer styret om revisor si godtgjersle fordelt på revisjon og andre tenester. I sitt årlege engasjementsbrev gir revisor ei stadfesting på at han har eit uavhengig forhold til selskapet. Engasjementsbrevet gir òg ei oversikt over andre tenester enn revisjon som kan leverast til selskapet. Både revisor og styreleiar stadfestar dette skriftleg. Godtgjersle til leiande tilsette Det er fastsett retningslinjer for godtgjersle til leiande tilsette. Retningslinjene vert presenterte årleg for generalforsamlinga til orientering. Fastsetjing av lønn og anna godtgjersle til dagleg leiar vert gjort av styret i møte. Det er ikkje etablert noko opsjonsprogram eller ordningar om tildeling av aksjar til tilsette i konsernet. Informasjon og kommunikasjon Styret har fastsett retningslinjer for selskapet si rapportering av finansiell og anna informasjon. Det vert kommunisert ope om delårsrapportar. Informasjon til eigarane skjer i første rekkje i samband med dei halvårlege bedriftsforsamlingane og generalforsamlinga. Anna kommunikasjon med eigarane utover dette skjer på initiativ frå styret og/eller frå dei leiande eigarrepresentantane. Overtaking Eigarane av selskapet har regulert endringar på eigarsida gjennom aksjonæravtale. 15 16 Årsmelding 2011 Fjord1-konsernet Fjord1-konsernet er eitt av Norges største transportselskap. Konsernet har om lag 2183 årsverk og omsette i 2011 for 3,0 milliardar. Konsernet har hovudkontor i Florø. Om årsrekneskapen 2011 Styret vedtok ny strategiplan våren 2010 der hovudvekta vart lagd på sjøverksemd og satsing på bussdrift saman med ein større partnar. Fjord1 si kjerneverksemd konsentrerer seg dermed om sjø- og busstransport gjennom ferjedrift, passasjerog ekspressbåtdrift i tillegg til lokal- og ekspressbussdrift. I tillegg dreiv konsernet i 2011 reiseliv- og cateringverksemd i forlenging av ruteproduksjonen og har aktivitetar innanfor andre forretningsområde som reisebyrå, verkstaddrift, finans og eigedomsforvaltning. Konsolidering av rekneskapen Det vert i konsernet berre utarbeidd konsernrekneskap på Fjord1-nivå. Det vert såleis ikkje lagt fram eigne konsern rekneskapar for dei underliggjande selskapssystema. Resultatet i morselskapet Morselskapet Fjord1 Nordvestlandske AS hadde i 2011 eit driftsresultat på 9,6 mill. kroner. Dette beløpet knyter seg til administrasjon og styring av morselskapet, inklusive konserngjennomgåande fellesfunksjonar. Selskapet hadde i 2011 driftsinntekter på 152,6 mill. kroner som i hovudsak er knytte til utleige av ferjer til dotterselskap. Som konsekvens av strategiplanen vart det inngått avtale mellom Fjord1 AS og Nettbuss AS om sal av 51 prosent av konsernet sine aksjar i busselskapa Fjord1 Buss Møre AS, Fjord1 Sogn Billag AS og Fjord1 Nordfjord Ottadalen AS. Salet vart gjennomført 2. januar 2012. Dotterselskap i konsernet gav for 2011 totalt 33,3 mill. kroner i konsernbidrag til morselskapet. Dette er ført som inntekt frå dotterselskap. Resultatet før skattekostnad er 9,1 mill. kroner, mens resultatet etter skattekostnad er på 6,4 mill. kroner. Konsernet har òg inngått avtale om å selje seg ut av verkstaddrifta gjennom sal av aksjar til Nettbuss AS og Trucknor Sogn og Fjordane AS. Desse sala er gjennomførte på nyåret i 2012. I morselskapet er det gjennomført nedskrivingar på aksjar i dotterselskap og andre selskap på i alt 0,6 mill. kroner. I rekneskapen er det avsett 49,2 mill. kroner til betaling av utbytte til aksjonærane. Grunnlaget for vidare drift Den framlagde resultatrekneskapen og balansen per 31. desember 2011 gir etter styret sitt syn eit godt og rettvisande bilete av den reelle statusen for morselskapet Fjord1 Nordvestlandske AS ved årsskiftet. Det har ikkje skjedd noko etter avsluttinga av rekneskapen i det nye året som har hatt innverknad på denne vurderinga av selskapet. Sjø- og busselskapa driftar kollektivtrafikk basert på vunne anbod eller har forhandla kontraktar med ulike fylkeskommunar og Statens vegvesen i tillegg til med eksterne kundar. Fjord1 har sjøretta verksemd i mange fylke langs kysten, frå Rogaland i sør til Finnmark i nord. Innan sjøtransport utgjer ferjedrift den største verksemda. Fjord1 sitt engasjement på hurtigbåtområdet er konsentrert til Sogn og Fjordane og mellom Sogn og Fjordane og Bergen. I tillegg er Fjord1 engasjert i slik drift mellom Kristiansund og Trondheim i samarbeid med Torghattenkonsernet gjennom det felleseigde selskapet Kystekspressen ANS. 1300 1200 1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 -100 -200 -300 -400 -500 Fjord1 si bussverksemd var knytt til aktivitetar i Sogn og Fjordane og i Møre og Romsdal, i Ottadalen og Gudbrandsdalen og i Hallingdal og Hemsedal. Konsernet har i 2011, gjennom selskapet Fjord1 Partner, eigd saman med Keolis-konsernet, drifta Bybanen i Bergen. For å effektivisere konsernet ytterlegare vedtok konsernstyret hausten 2011 å starte arbeidet med å fusjonere sjøselskapene og morselskapet. Dette arbeidet er krevende, men styret opp lever at arbeidet skjer i det tempo og med den kvalitetsikring som er naudsynt. Fusjonsbeslutning vil verte lagt fram for generalforsamlingen 20. april 2012. Styret meiner det er lagt eit godt grunnlag for eit effektivt transportkonsern. Utvikling i eigenkapital og arbeidskapital i Fjord1-konsernet 1168 32,5 % 30,0 % 27,5 % 745 25,0 % 850 799 22,5 % 647 597 20,0 % 17,5 % 15,0 % 12,5 % 10,0 % -7 -9 -85 -186 7,5 % -208 -211 -356 2005 2006 Eigenkapital 17 1191 2007 2008 2009 Arbeidskapital 5,0 % 2,5 % 2010 2011 EK-% 0,0 % Årsmelding 2011 Fjord1-konsernet 19,0 mill. kroner før skatt. I 2010 var tilsvarande postar på 176,3 mill. kroner. Den underliggjande drifta i 2011 gir eit resultat som er 56 mill. kroner lågare enn året før. Resultatsvekkinga kjem i all hovudsak frå bortfall av marginar på avslutta kontraktar og start av økonomisk krevjande nye anbodskontraktar. Anleggsmidlar i Fjord1 sin balanse 5000 4210 4000 I heile mill. kr 3664 3783 3189 3000 2863 EBITDA og EBITDA-margin 2000 700 1884 22,5 % 600 1000 17,5 % 500 467 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I heile mill. kr 0 20,0 % 631 578 Føresetnaden for vidare drift er til stades, og rekneskapen for selskapet er sett opp under denne føresetnaden. 400 485 15,0 % 449 12,5 % 300 269 10,0 % 299 7,5 % 200 5,0 % 100 Konsernstyret har òg i 2011 arbeidd aktivt for å auke eigenkapitalen og betre likviditeten til konsernet. Nye kontraktar på sjøsida er kapitalkrevjande, og konsernet har fått levert gassferja MF «Boknafjord» som vert sett inn som ferje nummer tre på Boknafjorden frå årsskiftet 2011/2012. 0 2,5 % 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 0,0 % EBITDA for 2011 for konsernet vart 484,6 mill. kroner mot 631,2 mill. kroner for 2010. I 2011 vart det inngått avtale mellom Fjord1 AS og Nettbuss AS om sal av 51 prosent av konsernet sine aksjar i busselskapa Fjord1 Buss Møre AS, Fjord1 Sogn Billag AS og Fjord1 Nordfjord Ottadalen AS. Konsernstyret og konsernleiinga har gjennom året gjort vurderingar knytte til grunnlaget for moglege nedskrivingar på skip og andre transportmiddel i tillegg til avsetningar for moglege framtidige tap på kontraktar. Med basis i slike nedskrivingstestar er det gjennomført vurdering av kontraktane i tilfelle opp- eller nedskriving vert nødvendig. Desse testane resulterte i ei netto nedskriving på 10,3 mill. kroner i rekneskapen for 2011. Konsernet har òg inngått avtale om å selje seg ut av verkstaddrifta gjennom sal av aksjar til Nettbuss AS og Trucknor Sogn og Fjordane AS. Desse sala er gjennomførte på nyåret 2012. I rekneskapen er det avsett 49,2 mill. kroner til betaling av utbytte til aksjonærane. Styret meiner at årsrekneskapen gir eit rettvisande bilete av Fjord1-konsernet sine eigedelar og gjeld, finansielle stilling og resultat. Dette gir ein eigenkapitalprosent på for morselskapet på 23,6 prosent. Forsking og utvikling Forskings- og utviklingsrelatert verksemd i morselskapet har i 2011 særleg vore knytt til kontrahering, bygging og levering av nye ferjer basert på gassdrift, nye energisparande hurtigbåtkonsept og til implementering av ny IKT-plattform for konsernet. Per 31.12.11 har konsernet ein unytta trekkrett i Nordea på 300 mill. kroner. Konsernet si stilling er tilfredsstillande både med omsyn til likviditet og soliditet og som grunnlag for ytterlegare deltaking i marknadsbaserte anbodskonkurransar innanfor kjerneverksemda. Disponering av resultatet i morselskapet Fjord1 føreset i det strategiske fundamentet at det skal leggjast til rette for ein eigarvennleg, balansert og langsiktig utbyttepolitikk. Konsernstyret har gjennom disponeringa av årsresultatet i 2011-rekneskapen balansert utbyttebetalinga til eigarane med planlagde investeringar og eigenkapital i konsernet. Konsernresultat Resultatet før skattekostnad utgjer 98,5 mill. kroner for 2011, mot 268,2 mill. kroner for 2010. I resultatet for 2011 inngår gevinstar ved sal av aksjar, eigedommar, fartøy og andre transportmiddel på i alt 18 Konsernstyret har såleis i rekneskapen for 2011 sett av for eit utbytte til utbetaling i 2011 på totalt 49,2 mill. kroner, tilsvarande kroner 492,27 per aksje. Finansiell risiko Marknadsrisiko Marknadsrisiko er definert som konsekvensen av variasjonar i oljepris, rente og valuta. Konsernet er eksponert for marknads risiko. Eksponeringa i valuta er direkte gjennom skipsbyggings kontraktar teikna i euro og indirekte gjennom at den gassoljen konsernet kjøper, er notert i USD. Selskapet gjer, etter nærare retningslinjer fastsett av konsernstyret, sikringsforretningar som reduserer konsekvensane av endringar i oljepris, rente og valuta. Styret tilrår etter dette slik disponering av årsresultatet: Foreslått utbytte: 49,227 mill. kroner Overført frå annan eigenkapital: 42,831 mill. kroner Sum disponert: 6,396 mill. kroner Morselskapet sin totale eigenkapital er etter denne disponeringa 994,8 mill. kroner. Den frie eigenkapitalen er per 31.12.11 på 383,9 mill. kroner. Morselskapet har ikkje gitt konsernbidrag til dotterselskap i 2011. Innanfor kjerneverksemda har konsernet fram til i dag vore lite risikoeksponert som følgje av langsiktige kontraktsforhold med offentlege transportkjøparar. Med monaleg intensivering gjennom vedtekne og gjennomført program for anbodsutsetjing spesielt i ferjedrifta har marknadsrisikoen auka tilsvarande for Fjord1. Investeringar i konsernet Konsernet har i 2011 investert 713,7 mill. kroner i varige driftsmiddel. Kredittrisiko Risikoen for at kundar og kontraktspartnarar ikkje har økonomisk evne til å gjere opp for seg, er vurdert til å vere låg. Historisk sett har konsernet hatt låge tap på krav. Brutto kredittrisiko per 31.12.11 utgjer totalt 121,0 mill. kroner for konsernet og 0 kroner for morselskapet. Dei opplista tala for konsernet er eksklusive fordringar på konsernselskap. Det er ikkje inngått avtalar som reduserer denne risikoen. Vi har overteke ein ny hurtigbåt og to nye ferjer og selt ei ferje og ein hurtigbåt. Investeringar i bussparken er gjennomført etter prinsippet om nødvendige vedlikehaldsinvesteringar og har såleis eit avgrensa omfang. Investeringer i Fjord1-konsernet 6000 1200 1154 5088 870 I heile mill. kr 800 4000 765 600 400 714 3000 588 560 2000 437 Likviditetsrisiko Styret vurderer likviditeten i selskapet som tilfredsstillande. Det er, og vil verte gjort, nye investeringar i tilknyting til anbodskontrakter, som gir ein auke i likviditetsrisikoen. Konsernstyret viser elles til informasjonen framfor om handtering av spørsmål knytte til den kapitalmessige situasjonen i konsernet. Konsernet har i 2010 i inngått avtale med Nordea om ein 3 års forlengd bank- og finansieringsavtale. I tillegg til prosjekt finansiering gir avtalen tilgang til ei løpande kredittramme på 300 mill. kroner. Konsernet har rammeavtalar med dei største leverandørane sine der mellom anna betalingsvilkår er definert. Konsernet har, med unntak av offentlege oppdragsgivarar, få store enkeltkundar. 1000 200 0 5000 Sum over perioden i mill. kr 1000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 SUM 0 Sal av driftsmiddel og eigedom gav i 2011 ein gevinst på 19,0 mill. kroner. Kort om dei ulike forretningsområda Kontantstraumsoppstillinga viser ein netto reduksjon av likvidar i konsernet i 2011 på 205,4 mill. kroner. Frå verksemda er det tilført 291,0 mill. kroner. Netto likviditetsendring frå investeringar er - 686,9 mill. kroner, og netto likviditetsendring frå finansiering er 190,5 mill. kroner. For den underliggjande drifta på dei ulike forretningsområda kan driftsåret 2011 oppsummerast slik: Ferjedrift For det største forretningsområdet i kjerneverksemda i konsernet, ferjedrifta, var dei underliggjande driftsøkonomiske resultata i 2011 svakare enn for året før. Resultatsvekkinga kjem i all hovudsak frå bortfall av marginar på avslutta kontraktar og oppstartskostnader for nye anbodskontraktar, Midtre Sunnmøre og Flakk–Rørvik. I 2012 vil det verte gjort avgrensa investeringar på driftsmiddel i Fjord1. Konsernet konkurrerer om nye oppdrag på sjø, og det framtidige investeringsnivået vil avhenge av utfallet til desse konkurransane. 19 Årsmelding 2011 Fjord1-konsernet Ferje Hurtigbåt og lokalbåt 400 350 365 300 286 250 240 240 253 267 200 150 171 158 100 50 0 2005 2006 2007 Ferje EBITDA i mill. kr 2008 2009 2010 2011 22,5 % 45 18 % 20,0 % 40 16 % 17,5 % 35 15,0 % 30 12,5 % 25 10,0 % 20 14 % 35 12 % 10 % 23 24 18 23 22 21 8% 6% 7,5 % 15 5,0 % 10 4% 2,5 % 5 2% 0,0 % 0 2005 Ferje EBITDA-margin i % 2006 2007 2008 Hurtigbåt og lokalbåt EBITDA i mill. kr 2009 2010 2011 0% Hurtigbåt og lokalbåt EBITDA-margin i % Catering Konsernet har i 2011 vidareutvikla og styrkt catering som eit svært viktig forretningsområde i Fjord1, både i aktivitetsvolum og i inntening for konsernet. Det desidert største resultatbidraget kjem frå cateringverksemda i dei to sambanda på Bjørnefjorden i Hordaland og Boknafjorden i Rogaland. Bidraga frå dei ulike kontraktområda i ferjedrifta har vore varierande. Året 2011 har vore prega av utfordrande drift av enkeltkontraktar. Det vert arbeidd aktivt for å betre økonomien i desse. Det vart gjort tapsavsetningar på nokre ferjekontraktar i 2009. Nedskrivingstestar i 2011 viste at vi måtte gjennomføre ei nedskriving på eit ferjeanbod og på eit bussanbod. Det er gjort tilbakeføring på tidlegare tapsavsetning i ein kontrakt. Bussdrift og Bybanen i Bergen Verksemda i busselskapa i konsernet gav i 2011 tilfredstillande resultat, både totalt og for enkeltselskapa. Konsernet sin buss aktivitet er venta å verte fullt ut konkurranseutsett i løpet av dei neste åra. Fjord1 AS inngjekk hausten 2011 avtale med Nettbuss AS om sal av 51 prosent av aksjane i Fjord1 Nordfjord Ottadalen AS, Fjord1 Sogn Billag AS og Fjord1 Buss Møre AS. Salet vart gjennomført i januar 2012. Også 2011 har vore prega av anbodsarbeid i ferjedrifta. Per 31.12.2011 er dei fleste ferjestrekningar i Norge lyste ut på anbod. Fleire tidlegare utlyste anbodspakkar er no i startfasen for utlysing i runde to. Først ut i så måte er Oppedal–Lavik i Sogn og Fjordane med innlevering i april 2012. Selskapa i Fjord1 har derfor no merksemda retta mot å følgje opp kontraktar som no er inne i operasjonsfasen. Fleire av kontraktane er økonomisk utfordrande. Buss Det er sett i verk ei rekkje førebyggjande tiltak for å redusere risiko for uynskte hendingar og konsekvensar ved uhell gjennom året. 100 Hurtigbåtdrift Resultata for forretningsområdet hurtigbåt var i 2011tilfredsstillande, men svakare enn for 2010. 70 20 % 95 90 80 60 81 86 18 % 83 67 68 12 % 58 10 % 50 Konsernet deltok i anbodskonkurransen om hurtigbåtruter mellom Bergen og Sogn og Fjordane med operasjon i perioden 1.5.2012–30.04.2020 med opsjon på to nye år. Denne konkurransen vart vunne av Norled AS (tidlegare Tide Sjø AS). Konsernet ser no på ein disponeringsstrategi etter 1.5.2012 for den eksisterande hurtigbåtflåten. 40 8% 30 6% 20 4% 10 2% 0 2005 2006 2007 Buss EBITDA i mill. kr 1.5.2012 startar vi opp lokale passasjerruter i tre kontraktar, i Flora, Bremanger og Vågsøy Høyanger, Balestrand, Lærdal, Aurland og Balestrand Gulen, Solund og Askvoll Konsernet eig 49 prosent av Kystekspressen ANS. 16 % 14 % 2008 2009 2010 2011 0% Buss EBITDA-margin i % Gjennom det felleseigde selskapet Fjord1 Partner AS (Fjord1 49 prosent) har vi saman med partneren Keolis Nordic AB vunne kontrakt på drift av den nye Bybanen i Bergen. Operasjonen starta 22. juni 2010. Bybanen i Bergen har fått særs mykje og 20 Sjøselskapa i konsernet har i 2011 ført vidare arbeidet med å konsolidere og forbetre driftssystema som oppfyller dei normene og krava sjøfartsstyresmaktene stiller på dette området. Alle delar av verksemda i desse selskapa inngår i desse driftssystema, system som skal sikre kvalitet og tryggleik i heile tenesteproduksjonen vår. Gjennom oppfølging av desse systema skal vi identifisere risiko, analysere uynskte hendingar og gjennom målretta arbeide med å fjerne eller redusere desse. Gjennom forbetringsprosjekt i konsernet utviklar vi desse kvalitetssystema vidare etter ein felles Fjord1-mal, som i prinsippet er innført for landselskapa våre òg, og som i 2011 er utvikla vidare. positiv merksemd gjennom året. Styret er nøgd med drift og resultatutvikling. Reiseliv Fjord1 har hatt ein stor produksjon knytt til sesongmessige reiselivsaktivitetar både på sjø og på land òg i 2011. Tal i reisande Geirangerfjorden Bergen–Flåm Nerøyfjorden Sum 2011 2010 Endring 172 175 156 594 9,9 % 52 741 49 111 7,4 % 231 802 215 694 7,5 % 456 668 421 399 8,4 % Ruteproduksjon og trafikkavvikling vart i 2011 òg gjennomført på ein trygg og god måte. Av vel 22,2 mill. transporterte passasjerar på selskapet sine ferjer og hurtigbåtar (inkl. sjåførar i ferjetransporten) vart det i 2011 registrert til saman 20 personskadar (dei fleste av desse mindre kutt-, slag-, og fallskadar), som var likt som i 2010. Av vel 10 mill. transporterte køyretøy var det 85 bilar (94 i 2010) som vart påførte skadar. Dette omfattar skadar som både Fjord1 har eit ansvar for, og andre skadar som skriv seg frå aktlaus køyring frå den enkelte trafikanten si side. Av 8,4 mill. passasjerar på bussida har selskapet vore innblanda i to alvorlege bilulukker i 2011, der møtande bilar kom over i feil køyrebane, og personar i desse bilane omkom. Etter finanskrisa i 2008 har det teke tid å få marknaden opp på tidlegare nivå igjen. Styret er godt nøgd med trafikk og resultat i 2011-sesongen. Konsernet har ambisjon om å utvikle reiselivssatsinga i åra som kjem, gjennom industrialisering og samarbeid med andre aktørarar med kompletterande aktivitet. Andre forretningsområde Reisebyråverksemda i konsernet består no av Måløy Reisebyrå AS. Måløy Reisebyrå AS har levert eit godt resultat for året. Forsking og utvikling Forskings- og utviklingsrelatert verksemd i morselskapet har i 2011 særleg vore knytt til kontrahering, bygging og levering av nye ferjer basert på gassdrift, nye energisparande hurtigbåtkonsept og til implementering av felles IKT-plattform for konsernet. Selskapa innan verkstaddrifta leverer alle positive resultat. Finansinntekter er elles med og medverkar positivt til totalresultatet for Fjord1-konsernet i 2011 òg. Nivået er likevel fallande som følgje av bruk av likvidar i omfattande prosjektfinansiering der det er krav til eigenkapitalfinansiering, i tillegg kjem lågt rentenivå. Arbeidsmiljø og likestilling I 2011 var det 2183 tilsette i konsernet. Av desse var kvinnedelen på 15,6 prosent. Tilsvarande tal for 2010 var circa 14,9 prosent. Tilleggsinformasjon Konsernstyret viser elles til nærare informasjon og kommentarar til dei ulike forretningsområda under eigne, separate avsnitt i den trykte årsrapporten for Fjord1-konsernet og til årsmeldingar og rekneskapar for dei enkelte konsernselskapa. Arbeidet med å sikre tilgang til tilstrekkeleg og kompetent arbeidskraft krev mykje ressursar. Arbeidet med langsiktig og målretta rekrutteringsarbeid for å halde ved like sikker og stabil drift er derfor eit satsingsområde. Kvalitet, tryggleik og miljø Kvalitets- og driftsstyringssystem Tryggleik i alle ledd er grunnleggjande i Fjord1-konsernet. Den låge kvinnedelen må sjåast i samanheng med at kvinner tradisjonelt sett ikkje har valt å utdanne seg i maritim retning eller til sjåføryrka, og at det dermed ikkje har vore kvinner til desse yrka. Det vert framleis arbeidd for å auke utdanning og rekruttering av kvinner til maritime yrke og sjåføryrke. Dette er eit langsiktig arbeid. Etter ei negativ utvikling i mengda uynskte hendingar over tid har konsernet styrkt arbeidet med tryggleiks- og driftsforbetringar gjennom å gjere 2011 til Tryggleiksåret i Fjord1. Målet er å snu den negative trenden på dette området gjennom at tryggleikstiltak får førsteprioritet. Tilsette er sjølve med å identifisere desse tiltaka gjennom tryggleikskonferansane til konsernet og medverkar til å gjennomføre tiltaka ute i flåten. I konsernstyret sit tre kvinner av åtte medlemmer (3 av 6 aksjonærvalde representantar). 21 Årsmelding 2011 Fjord1-konsernet Arbeidsmiljøet i konsernselskapa er generelt sett godt, og arbeidsstokken er på dei fleste områda stabil. Det er i 2011 registrert eit sjukefråver i konsernet på 7,2 prosent Tilsvarande tal i 2010 var 7,8 prosent. kunne setje denne satsinga vidare ut i livet. Styret er ut frå dette miljøperspektivet svært tilfreds med tiårskontrakten konsernet har med Statens vegvesen om drift av to samband med fem nye gassdrivne ferjer i Hordaland og Rogaland. Desse ferjene har alle vore i drift frå primo 2007. Det er innrapportert til saman 28 skadar på eigne tilsette i året. Desse skadane var i hovudsak fall-, skli- og kuttskadar. Våren 2011 skreiv konsernet kontrakt med Statens vegvesen som legg til rette for bygging av ei gassferje nummer seks for innfasing under kontrakten i Rogaland og Hordaland. Denne ferja vart levert i desember 2011 og sett inn på Boknafjorden i sambandet Arsvågen–Mortavika i Rogaland og skal i tillegg fungere som reservefartøy på Halhjem–Sandvikvåg-sambandet i Hordaland. Diskriminering Diskrimineringslova sitt formål er å fremje likestilling, sikre like rettar og hindre diskriminering på grunn av etnisk eller nasjonalt opphav, avstamming, hudfarge, språk, religion og livssyn. Fjord1 arbeider aktivt og målretta for å fremje lova sitt formål innanfor verksemda i konsernet. Med grunnlag i vunnen driftskontrakt for sambanda Molde– Vestnes i Møre og Romsdal og Flakk–Rørvik i Sør-Trøndelag har konsernet bygd fire nye gassferjer ved verft i Polen. I tillegg til desse sette vi i gang med ombygging av ferja «Tresfjord» til gassdrift i tillegg til å forlengje gassferja «Glutra». Konsernet har etter dette tolv store gassdrivne ferjer i drift. Fjord1-konsernet har som mål å vere ein arbeidsplass der det ikkje førekjem diskriminering på grunn av nedsett funksjons evne. Konsernet arbeider aktivt og målretta for å utforme og leggje til rette dei fysiske tilhøva slik at verksemda sine ulike funksjonar kan nyttast av flest mogleg. For arbeidstakarar og arbeidssøkjarar med nedsett funksjonsevne vert det gjort individuell tilrettelegging av arbeidsplass og arbeidsoppgåver. Sjøselskapa i konsernet har inngått avtale om levering av miljøfarleg avfall (mellom anna spillolje) til godkjende mottakarar. Ytre miljø Transportverksemd medfører forureining av det ytre miljøet. Forureininga er særleg knytt til bruk av fossilt brensel med utslepp av NOX og CO2. Gjennom samarbeid i næringa, med motorleverandørar og forskingsmiljø søkjer selskapa i konsernet å finne tiltak som kan redusere nivået på uheldige utslepp til luft. Nivået per i dag ligg innanfor dei formelle krava styresmaktene stiller. Dette gjeld både for sjø- og landverksemda. Styret ser positivt på Fjord1 sine moglegheiter framover. Styret vil gje stor honnør og takke alle tilsette i konsernet for god og konstruktiv innsats i 2011. Dette året har òg vore utfordrande på grunn av parallelt arbeid med synergiprogram, forbetrings prosjekt, anbodsarbeid, fusjonsprosessar og investerings messige aktivitetar i stort omfang, i tillegg til kontinuerleg arbeid med driftsoppfølging i alle delar av verksemda. Styret vil i tillegg særleg takke pensjonistar og tilsette i drifta som har stilt opp på ekstraordinært vis for å kunne handtere bemanningsmessige utfordringar både på sjø og land. Konsernet arbeider med desse utfordringane gjennom vidareføring av konsernet si satsing på gassdrivne ferjer, etter at den første vart sett i drift i 2000. Vi er avhengige av kontraktmessig medverknad frå oppdragsgivaren vår for å 22 Jarle Skartun Vegard Sævik Lars Jørgen Pamer Edith Aarebrot Madsen Sogndal Leinøy Bergen Florø Styreleiar, rådmann Nestleiar, viseadministrerande direktør Styremedlem, partnar Styremedlem, direktør Olav Støbakk Heidi-Kathrin Osland Åshild Kjelsnes Atle Olav Trollebø Godøy Sogndal Florø Måløy Tilsetterepresentant, skipsførar Styremedlem, sjølvstendig næringsdrivande Styremedlem, fylkesordførar Tilsetterepresentant, sjøkaptein *Per Sævik Leinøy observatør, administrerande direktør Florø, 31. desember 2011 / 30. mars 2012 Jarle Skartun styreleiar Vegard Sævik Åshild Høivik Kjelsnes Edith Aarebrot Madsen Lars Jørgen Pamer Heidi-Kathrin Osland Atle Olav Trollebø Olav Støbakk Leif Øverland konsernsjef 23 Nye Fjord1 24 LEIING Tekst: Hilde Sander Meling / Cox STAKAR UT KURSEN I løpet av dei siste to til tre åra har Fjord1 konsentrert seg om å gå vegen for å verte eit reindyrka sjøselskap. –S trategisk har vi snudd frå å vere eit breitt transportselskap til å verte eit reindyrka sjøselskap med eigardel i buss, men der andre som kan dette betre enn oss, er kapteinar. Logikken er at det er eit tøffare og tøffare konkurransebilete. Berre dei beste overlever. På buss må ein vere stor for å lukkast fordi vi må konkurrere om oppdraga med internasjonale aktørar, fortel konsernsjef i Fjord1 AS Leif Øverland (54). Bred ledererfaring Han er kjend for suksess i rolla som norsk næringslivsleiar og har rokke å setje markante spor etter seg i dei mest sentrale reisetilboda i alle landsdelane. Som direktør for Hurtigruten rakk han ikkje berre å vere med å rydde i drifta, men han snudde òg marknadstenkinga på hovudet og gjorde tradisjonell lågsesong til ein reiselivssuksess med dobling av turisttilstrømminga på tre år. I Oslo var han direktør i Oslotrikken, der han mellom anna lanserte konseptet «Rullande fortau», med femminuttarsruter, etter tiår med stillstand i trikketilbodet. Etter å ha realisert visjonen om at trikkepassasjerane skulle kunne kaste rutetabellen, vart Øverland vald til styreleiar for KTP (tidlegare Oslo Sporveier). På Vestlandet har han hatt ei hand på reisetilbodet tidlegare. I NSB var han jernbanesjef og sjef for Bergensbanen, og med eit skarpt auge for mog legheitene i reiselivet stod han òg bak revitaliseringa av Flåmsbana. Øverland har òg hatt ein periode på hotellsida innanfor SAS-konsernet og i den private helsesektoren. Om framkomstmiddel og innkvartering har variert, har kursen alltid vore den same: staka ut med kunden som leiestjerne, med eit tydeleg marknadsperspektiv og vide moglegheits horisontar. Det er eit perspektiv han har teke med seg om bord i Fjord1, som er eit av dei største transportkonserna i landet, med godt over 2000 medarbeidarar. 25 Så kva no Leif Øverland, kva er visjonane dine for Fjord1? – Visjonane våre er fleire og kan listast opp på følgjande måte: For dei reisande er det ei «saumlaus reise». Det betyr å levere ei ferjeoppleving med flyt, der tryggleik og flytande fartøy er så sjølvsagte at ingen andre enn vi som jobbar her, ofrar det ein tanke – der det ikkje handlar om å få køane unna, men at det ikkje skal vere nokon kø. Då har vi fått med oss oppdragsgivarane (Statens vegvesen og fylka) på å auka frekvensen og gjere billettløysingane enklare, fortel Leif Øverland. – Når det gjeld miljøvisjonen, skal vi halde fram med å ha den leiande posisjonen. Med tanke på kultur og omdømme ynskjer vi å vere den mest attraktive arbeidsgivaren i innanriks sjøfart, og kanskje vi ein gong i framtida skal utvikle oss utanfor Norge òg, seier Øverland. Fusjonen mellom Fjord1 MRF, Fjord1 Fylkesbaatane og morselskapet Fjord1 Nordvestlandske vart ein realitet i løpet av 2011, og ein av grunnane til samanslåinga er at det er naturleg å samle sjø for å verte meir konkurransedyktige. – Vi vil samle kompetansen, jobbe saman og skape felles løysingar. Stolt På spørsmål om kven Øverland treng med på laget sitt for at Fjord1 framleis skal vere blant dei største transportselskapa i Norge, svarer han: – Det er med stoltheit vi driftar det største ferjereiarlaget i Norge frå Nord-Vestlandet. Med hovudkontor i Florø er vi verdsleiande på gassdrift av ferjer. Den posisjonen og auka kommersiell satsing krev dei dyktigaste hovuda. Og vi håper naturlegvis at dei unge talenta vil søkje seg mot eit så spennande selskap med den flottaste naturen utanfor kontorvindauga. I tillegg treng vi folk som vil ut i den maritime næringa på dei 80 ferjene våre, og tilsette som vil jobbe med å støtte sjøfolka våre og utvikle dei beste løysingane for dei reisande. FJORD1 Fjord1-verksemda strekkjer seg i dag frå Finnmark i nord til Rogaland i sør og dekkjer heile 11 av 19 fylke i landet. Vi gjer det mogleg for folk å bu i distrikta og komme seg til og frå dei viktigaste knutepunkta på ein påliteleg og saumlaus måte gjennom ferje-, hurtigbåt- og busstilboda våre. Vi er opptekne av at alle knapt 31 millionar som reiser med oss i løpet av eit år, skal få ei trygg og god reiseoppleving. Turbussaktivitet: Utover dei fylka vi i dag er lokaliserte i, opererer vi òg svært ofte i andre fylke ut frå etterspørsel, for eksempel ofte både i Oslo og Bergen. Finnmark Ferje Sør-Trøndelag Ferje Ekspressbuss Møre og Romsdal Ferje Bussruter med lokale områdekonsesjonar Ekspressbuss Turistrute (Hellesylt–Geiranger) Turbussaktivitet Sogn og Fjordane Ekspressbåt Lokalbåt Ferje Turistruter Ekspressbuss Bussruter med lokale områdekonsesjonar Turbussaktivitet Oppland Bussruter med lokale områdekonsesjonar Ekspressbuss Turbussaktivitet Buskerud Bussruter med lokale områdekonsesjonar Ekspressbuss Turbussaktivitet Hordaland Ferje Ekspressbåt (til/frå Bergen –Sogn og Fjordane) Ekspressbuss Hedmark Ekspressbuss Akershus Ekspressbuss Rogaland Oslo Ferje Ekspressbuss 26 FERJEDRIFT Anker Grøvdal Stig Kristoffersen adm. direktør Fjord1 MRF adm. direktør Fjord1 Fylkesbaatane Grøvdal (f. 1946) er cand.oecon. frå Universitetet i Oslo 1974. Grøvdal kom til Fjord1 MRF i 1989 og var tidlegare førsteamanuensis ved Høgskulen i Molde. Før Grøvdal kom til Fjord1 MRF, var han kontorsjef for samferdselsavdelinga i fylkeskommunen og seinare leiar for avdeling valuta/ utland ved Romsdals Fellesbank. Kristoffersen (f. 1954) er cand.mag. frå Distriktshøgskolen i Molde / Universitetet i Bergen. Kristoffersen kom til Fjord1 Fylkesbaatane i 1986. Kristoffersen har tidlegare hatt ulike stillingar i Fjord1 Fylkesbaatane, Det Stavangerske Dampskipsselskap AS, Norges Rutebileierforbund og Jebsens Rederi AS. F erjedrifta i Fjord1 har i 2011 både vore prega av oppstart av nye ferjetilbod og konsolidering og oppfølging av eksist erande tilbod. Fjord1 har i 2011 starta opp nye ferjetilbod på Midtre Sunnmøre og I Sør-Trøndelag (Flakk–Rørvik) og har elles lagt mykje arbeid i å følgje opp dei driftsøkonomiske føresetnadene som ligg i allereie oppstarta tilbod. 2011 har òg vore prega av stor nybyggsaktivitet med leveringa av den største gassferja i verda – «Boknafjord» – som eit absolutt høgdepunkt. Fjord1 har òg fått levert og sett i drift to nye ferjer (konvensjonelle 120-PBE dieseldrivne ferjer) som vart sette inn i sambandet Solavaågen – Festøya i 2011. Ferjedrifta, som vert driven i regi av Fjord1 Fylkesbaatane og Fjord1 MRF, representerer den klart største aktiviteten i Fjord1-konsernet. Til saman frakta dei 69 ferjene som konsernet disponerer, 10 035 000 køyretøy og 21 413 000 passasjerar (medrekna sjåførar) i 2011. Statistikkane syner ein auke i biltrafikken på 15,9 prosent rekna i køyretøy og ein auke i talet på reisande inkludert førar på 16,4 prosent samanlikna med året før. Auken både i køyretøy- og passasjertrafikken kjem delvis som ei følgje at vi har starta opp drifta av to store ferjesamband – Flakk–Rørvik i Sør-Trøndelag og Bruravik–Brimnes i Hardanger – og delvis som ein god underliggjande generell trafikkvekst. Sjølv med denne trafikkveksten frå 2010 til 2011 vart talet på gjenståande bilar redusert med heile 23 prosent i same perioden. Dette kjem som ein konsekvens av ei sterk fornying av ferjeflåten i 2011. Driftsøkonomisk har ferjedrifta gitt varierande bidrag til det økonomiske resultatet Fjord1-konsernet har oppnådd i 2011. Fleire av anbodskontraktane er økonomisk sett krevjande og vil stille store krav til oppfølging og effektiv drift i tida framover. Ruteproduksjonen og trafikkavviklinga i ferjedrifta vart òg i 2011 gjennomført utan alvorlege personskadar, og regulariteten i ferjedrifta har vore god. Av alle planlagde ferjeturar er 99,4 prosent utførte som føresett. >> 27 Ferjedrift 2011 Årsomsetning (i tusen kr) inkl. reiseliv Årsverk Fjord1 MRF Fjord1 Fylkesbaatane 922 057 906 958 614556 Tal på ferjer 39 30 PBE-plassar 2 545 2 738 Driftstimar 189 903 169 000 Gjennomsnittleg alder på ferjene Personar transporterte (i mill.) inkl. bilførarar Køyretøy transporterte (i mill.) 28 23 20 10,5 10,9 5,2 4,8 hURTIGBÅTDRIFT H urtigbåtdrifta i konsernet gav i 2011 eit økonomisk sett tilfredsstillande resultat. Hurtigbåtdrifta til Fjord1 MRF er drift i regi av Kystekspressen. Selskapet eig 49 prosent av Kystekspressen, som hadde eit dårlegare resultat enn venta i 2011. Sogn og Fjordane anbodsutsette hurtigbåtrutene til/frå Bergen med oppstart 1. mai 2012, gjeldande i ein åtteårs periode. Fjord1 Fylkesbaatane som har kontrakt fram til dette Årsomsetning Tal på fartøy Personar transporterte (i mill.) tidspunktet, vann ikkje fram i denne konkurransen, der Norled overtek desse rutene. Vidare anbodsutsette Sogn og Fjordane fylkeskommune lokale hurtigbåtruter i Flora/Bremanger/ Vågsøy gjeldande frå 1. mai 2012. Fjord1 Fylkesbaatane vann denne kontrakten som gjeld i ein periode på åtte år. Fjord1 MRF* Fjord1 Fylkesbaatane 84,8 2 0,333 175,4 8 0,454 SUM 260,2 10 0,787 * Tala gjeld 100 prosent av Kystekspressen ANS mellom Kristiansund og Trondheim der Fjord1 MRF eig 49 prosent. Catering 2011 D ei økonomiske resultata frå cateringaktiviteten i Fjord1 i 2011 har gjennomgåande vore tilfredsstillande. Den medstraumsaktiviteten som cateringdrifta representerer, gir ferje- og hurtigbåtdrifta eit tilleggsfundament å kvile på. Vidare har nivået på mva.-satsen innan cateringområdet vorte avklart i løpet av 2011. Ferdamatprosjektet som vart oppstarta i 2011, har som formål å utvikle og standardisere cateringkonseptet, med sal av kvalitetsprodukt som samla sett gir eit betre økonomiske resultat. Prøveordninga på to ferjer viser gode kundetilbakemeldinger, der planen er å fase inn konseptet på alle av ferjene våre med cateringdrift i løpet av 2012. 29 xxxxxx KUNDEOPPLeVING 30 Tekst: Ina-Cristine Helljesen / Cox Ferje + SVELe = SANT Den folkekjære svela har skapt engasjement og matglede på Fjord1s samband i fleire tiår. Etter ei omfattande kåring er det no innført éi oppskrift over heile linja. Heilt uavhengig av strekning er passasjerane dermed sikra ein bit av den beste svela i verda på turen. S om taxisjåfør i Sunnmøre er svela eit obligatorisk innslag i arbeidskvardagen til Lars Jakob Haugseth. Når han parkerer bilen på dekk på veg til eller frå kundar, er han ikkje sein om å svinge seg opp trappene til kafeteriaen der nysteikte sveler med smørkrem og ein kopp nytrekt kaffi ventar. – Det er noko heilt eige ved Fjord1 sine sveler. Dei nærmast smeltar på tunga, fortel Haugseth og innrømmer at han ofte et både to og tre sveler i løpet av arbeidsdagen. – Dagen er ikkje den same utan. Ferje og svele går saman som hand i hanske. Haugseth er ikkje åleine om å setje pris på dei luftige pannekakene. I 2011 selde Fjord1 sveler for over 20 mill. kroner. Dette svarer til 850 000 sveler og ein stabel som måler 18,7 kilometer eller 56 000 fot i høgd. Interkontinental flytrafikk går på cirka 50 000 fot. Vinnaroppskrift frå Hordaland Med slike tal måtte sjølvsagt den beste svela kårast. Etter lokale og regionale konkurransar vart fylkesvinnarane inviterte til finale i Bergen i november i fjor. Haugseth fekk sitje i dommarpanelet der mellom anna Leif Øverland og Herman Friele òg sat. Etter blindtestar og poengfordeling stakk til slutt Anne Aarskog frå Stord sør for Bergen av med sigeren. – Svela hennar var heilt unik og fekk nesten full pott, fortel Terje Hagen, cateringsjef i Fjord1 Fylkesbaatane og hovudarrangør av svelekonkurransen. – Ho vann ganske soleklart, seier Hagen, som legg til at ei svelerøre er som eit brygg. – Ho lever og boblar, og kvaliteten er avhengig av svelemeisteren som lagar ho. Det finst store variasjonar. 31 Sjela i cateringen Svela har sitt opphav i Møre og Romsdal og har vore ein del av Møre-ferjene sidan midten av 1960-talet. Utpå 1980-talet kom svelene krypande nedover kyststripa. – Omtrent som russarkrabba, beskriv Hagen. – Ingen forstod riktig korleis ho flytte på seg. Ho berre kom. I dag er svela sjølve livsnerven i Fjord1s catering. – Det er det produktet kundane alltid etterspør. Det er sjela vår og noko vi har lovd dyrt og heilag aldri å rokke ved, avsluttar Terje Hagen. Oppskrift på vinnarsvela: 6 egg 400 g sukker 200 g margarin 16 dl kulturmjølk 1,2 kg kveitemjøl 2 ms natron Bland egg og sukker, og visp til eggedosis. Smelt margarin, og bland i før du tilset kulturmjølka. Kveitemjøl har du i gradvis. Avslutt med natron. La røra stå i ti minutt eller lenger, før steiking på takke eller steikjepanne. Server med brunost eller smørkrem til kaffi. Asgeir Myklebust Magne Hetle Per Steinar Sviggum dagleg leiar Fjord1 Nordfjord Ottadalen dagleg leiar Fjord1 Buss Møre dagleg leiar Fjord1 Sogn Billag Myklebust (f. 1958) har høgskuleutdanning i transportfag og var tidlegare driftssjef i Fjord1 Sogn Billag. Myklebust kom til Fjord1 Nordfjord-Ottadalen i 2007. Hetle (f. 1956) er cand.mag. frå Høgskulen i Molde og kom til Fjord1 Buss Møre i 1992. Per (f. 1960) er sivilagronom frå NLH, ÅS. Tidlegare fabrikksjef i Nortura. 32 BUSSDRIFT Helseekspressar Fjord1Nordfjord–Ottadalen driv to helseekspressar etter avtalar med helseføretaka. Det gjeld strekningane Dombås–Gjøvik og Lillehammer–Oslo. Bussdrift Fjord1 si bussdrift er driven gjennom dotterselskapa Fjord1 Sogn Billag AS, Fjord1 Nordfjord-Ottadalen AS og Fjord1 Buss Møre AS. Fjord1 Sogn Billag eig 100 prosent av aksjane i Hallingdal Billag AS, og Fjord1 Buss Møre AS eig 66 prosent av aksjane i Aukra Auto AS. Turkøyring Fjord1-selskapa driv òg omfattande turkøyring. Om sommaren er oppdraga knytte til køyring for turoperatørar og for cruisebåtar som kjem til Hellesylt/Geiranger, Nordfjord og Sognefjorden. Gjennom bussverksemdene si lokalisering i Hallingdal, Hemsedal og Lillehammer er det også stor aktivitet med turkøyring om vinteren til og frå skidestinasjonane. Selskapa har ein stor turaktivitet for kundar i lokalområda. Dei viktigaste aktivitetane i bussdrifta På forhandla avtalar med fylkeskommunane driv busselskapa lokal-, regional- og skuleruter i Oppland, Sogn og Fjordane, Buskerud og Møre og Romsdal. Lengda på avtalene varierer med inntil seks nye år. Størsteparten av aktivitetane til bussverksemdene er knytt til desse avtalane. Fjord1 Buss Møre vann anbod på bussdrifta i Ålesund-regionen og starta opp med denne produksjonen 1. januar 2012. Hallingdal Billag vann anbod på bussdrift i Nedre Hallingdal og skal starte denne produksjonen hausten 2012. Fjord1 Nordfjord-Ottadalen starta opp med ny produksjon mellom Lillehammer og G jøvik 1. januar 2012 som undertransportør for Nettbuss AS som v ann eit anbod i Gjøvik-regionen. Konkurransesituasjonen Konkurransen om persontransport er sterk, med stramme rammevilkår i kontraktskøyring med fylkeskommunane og større konkurranse med andre selskap frå inn- og utland i turkøyringa. Frå desember 2009 vart eit nytt regelverk for offentleg kjøp av bussruteteneste gjeldande. Dette inneber at når noverande avtaleperiodar er omme, vert desse fylkeskommunale bussrutetenestene sette ut på anbod. Ein stor del av bussverksemda opererer i utkantområde med relativt lite befolkningsgrunnlag og dermed òg eit avgrensa rekrutteringsgrunnlag. Det er ei utfordring å sørgje for attraktive og kompetansehevande arbeidsplassar som kan sikre framtidig rekruttering. Det vert arbeidd jamnleg i selskapa for å møte denne utfordringa. Ekspressruter Fjord1-selskapa er ein av dei største aktørane i det landsdekkjande ekspressbussnettet. Selskapa har følgjande ekspress bussruter under merkevara NOR-WAY Bussekspress: Nordfjordekspressen, Måløy–Oslo Valdresekspressen, Årdal–Oslo Øst-Vest Xpressen, Bergen–Sogn–Lillehammer Sogn og Fjordane Ekspressen, Førde–Sogn–Oslo Fjordekspressen, Bergen–Ålesund / Trondheim Sognebussen, Sogndal / Årdal–Bergen Møre-ekspressen, Sunnmøre–Stryn–Oslo Gudbrandsdalsekspressen, Bismo–Oslo Hallingbussen, Geilo–Oslo Følgjande selskap driv bussverksemd i Fjord1: Fjord1 Buss Møre* Årsomsetning (i mill.) Tal på bussar Køyrde km. (i mill.) Personar transporterte (i mill.) Tal tilsette (årsverk) 210,1 126 6,3 3,5 177 * Inkl. Aukra Auto ** Inkl. Hallingdal Billag AS 33 Fjord1 Sogn Billag** 219,9 120 6,7 2,6 175 Fjord1 Nordfjord-Ottadalen 164,5 116 6,2 2,3 184 34 REISELIV/TURISME R eiselivsområdet på sjøsida i Fjord1 omfattar ferjeruter på Nærøyfjorden og Geirangerfjorden og hurtigbåt mellom Bergen og Flåm. I 2011 transporterte konsernet samla 456 668 passasjerar på desse rutene, ein auke på 8,4 prosent samanlikna med 2010. Dette er særs bra når ein veit at mellom anna overnattingsbransjen på Vestlandet opplevde nullvekst i det same tidsrommet. Turistferjerutene frakta 35 497 køyretøy, dette er 0,7 prosent mindre enn året før. Årsaka til spriken mellom auka i passasjerar og nedgangen i køyretøy er ein auke i talet på bussgrupper. passasjertalet kan vere stabilt stigande sjølv i tider når andre delar av turistnæringa opplever uro og svikt i marknaden. Turoperatørane vel det føreseielege når dei skal planleggje turane for neste år, og Fjord1 sitt produkttilbod er nettopp det. Sesongutviding har vore og er framleis eit mål for Fjord1, men eit større søkjelys på kostnadene dei siste åra har ført til at vi har sett oss nøydde til å redusere produksjonen heller enn å auke han. Etter tre år med ei prøveutviding av sesongen for ferja mellom Geiranger og Hellesylt måtte vi for eksempel i 2011 gå attende til sesongen slik han var før prøveutvidinga tok til. Dei nemnde turistrutene til Fjord1 er godt innarbeidde gjennom mange år, og det kan vere mykje av grunnen til at Resultatet for den sjøretta reiselivssatsinga til Fjord1 i 2011 gav eit tilfredsstillande økonomisk resultat. Reiseliv og turisme betyr òg mykje for busselskapa i Fjord1. I sommarmånadene er ein stor del av aktiviteten knytt til utfluktskøyring for dei mange turistskipa som kjem inn til regionen, og i samarbeid med ferjeselskapa vert det òg i nokon mon selt rundturar til pakkepris med dei rutegåande transportmidla i konsernet. Pax inkl. sjåfører 2010 2011Differanse % Geirangerfjorden 156 594 172 125 15 531 9,9 % Bergen–Flåm 49 111 52 741 3 630 7,4 % Nærøyfjorden 215 694 231 802 16 108 7,5 % 421 399 456 668 35 269 8,4 % Bilar 2010 2011Differanse Geirangerfjorden 25 785 25 871 86 Nærøyfjorden 9 844 9 347 -397 35 629 35 218 -411 35 % 0,3 % -4,0 % 1,1 % Del 37,7 % 11,5 % 50,8 % Del 73,5 % 26,5 % ANDRE FORRETNINGSOMRÅDE Innanfor sektoren «Andre forretningsområde» har konsernet i 2011 hatt følgjande aktivitetar: I april vart sju sentrale busseigedommar fisjonerte ut frå dei tre største busselskapa til fem separate eigedomsselskap eigd av Fjord1 Nordvestlandske AS. Desse eigedommane vart òg i 2011 forvalta av Fjord1 Service AS, men verksemda vart rekneskapsført i dei nemnde fem eigedomsselskapa. Total omsetning i desse selskapa var 8,0 mill. kroner. To av desse selskapa (eigedommar på Otta og Bismo) er selde til ekstern kjøpar med oppgjer i februar 2012. Finansforvaltning Bompengeinnkreving Terminaleigedom Reisebyrådrift Eigedomsdrift Verkstaddrift I 2011 har Fjord1 selt større anlegg på Larsnes og Ørsta. Samla salsvinst var på 7,0 mill. kroner. Finansforvaltning og bompengeinnkreving Finansforvaltninga er innretta mot forvaltning av anleggsaksjar og oppfølging av finansielle engasjement. Omfanget av slike engasjement, utanom likviditetsforvaltning i konsernkontosystemet, er likevel svært avgrensa. I samband med salet av 51 prosent av aksjane i Fjord1 sine busselskap til Nettbuss AS med verknad frå 01.01.2012 er ein vesentleg del av eigedomsporteføljen og forvaltninga av denne overført frå Fjord1 Service AS til Nettbuss AS. Dette inkluderer dei utfisjonerte busseigedommane nemnde ovanfor, med unntak for Otta og Bismo som er selde. Fjord1-konsernet har gjennom dotterselskap ansvar for bompengeinnkreving i fleire ferjesamband. Verksemda gav greie resultatbidrag i 2010. Verkstaddrift Fjord1 Service AS hadde i 2011 eigarinteresser i fem verkstadselskap. Samla omsetning frå verkstadselskapa i 2011 var på 107 millionar kroner; det er på same nivå som i 2010. Selskapa kom ut med eit totalt resultat før skatt på 6,2 mill. kroner. Fjord1 har samla alle sine eigarinteresser i terminaleigedomsselskapet Moaterminalen Holding AS i morselskapet, totalt 67,06 prosent av aksjane. Selskapet eig terminal på Moa i Ålesund og leiger terminal i Ålesund sentrum. Drifta er sett bort til Fjord1 Buss Møre AS (sentrum) og Nettbuss Møre AS (Moa). Etter vellukka transaksjonar i utviklinga av desse eigedommane sit selskapet med relativt store likvide midlar. Selskapet hadde i 2011 eit driftsresultat på 0,9 mill. kroner. Etter ei verdiendring på finansielle aksje- og rentepapir vart resultatet før skatt på 0,3 mill. kroner. Styret vurderer i 2012 strategiar for vidare forvaltning av selskapet. Avtalen med Nettbuss AS om sal av bussaksjar inkluderte òg sal av alle Fjord1 sine aksjar i verkstadselskap med verknad frå 01.01.2012. Medaksjonær i eitt av selskapa gjorde forkjøpsrett gjeldande og overtok Fjord1 sine 50 prosent av aksjane på same vilkår som etter avtalen med Nettbuss AS. Frå og med 2012 er såleis verkstaddrift ikkje lenger noko forretningsområde i Fjord1. Reisebyrå Måløy Reisebyrå AS var i 2011 det einaste attverande reise byrået i Fjord1 sin portefølje. Med ei netto omsetning på 4,1 mill. kroner leverte selskapet i 2011 òg eit solid resultat på 1,3 mill. kroner før skatt. Når det gjeld eigedom, reisebyrå og verkstader, er dette nærare omtalt under etterfølgjande avsnitt om Fjord1 Service AS. Fjord1 Service AS Totalt Totalt hadde Fjord1 Service AS i 2011 seks dotterselskap og tre tilknytte selskap (lågare eigardel enn 50 prosent). Samla omsetning i Fjord1 Service, inkludert desse selskapa, var i 2011 på 115 millionar kroner, og talet på tilsette 80. Dotterselskap og tilknytte selskap leverte utbytte og konsernbidrag til Fjord1 Service på totalt 1,9 mill. kroner i 2011. Vidare leverte Fjord1 Service konsernbidrag til Fjord1 Nordvestlandske AS på 0,4 mill. kroner i 2011. Fjord1 Service AS og framtida Med ovannemnde strukturendringar innanfor eigedomsforvaltning og verkstaddrift sit Fjord1 Service AS att med ein svært avgrensa forvaltningsportefølje. Denne er i 2012 samansett av tre mindre eigedomsselskap og eitt reisebyrå. Dagleg leiar er langsiktig utleigd til Nettbuss AS. Framtida for selskapet og porteføljen i selskapet vert nærare vurdert og avklart gjennom igangsette prosessar i prosjektet «Nye Fjord1». Konklusjonar og vedtak i dette prosjektet skal etter planen vere klare i løpet av april månad 2012. Eigedom Fjord1 Service AS har i 2011 òg forvalta eigedommar i konsernet der eigne selskap og eksterne selskap er leigetakarar. Dei eigedommane som selskapa fullt ut disponerer sjølve til eigne formål, inngår ikkje i Fjord1 Service sin portefølje. 36 bilde 37 NØKKELTAL I heile 1000 MNOK Konserntal for Fjord1 Nordvestlandske AS 5000 4800 4600 4400 4200 4000 3800 3600 3400 3200 3000 2800 2600 2400 2200 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 4759 4466 3933 3611 3271 2820 2355 1936 3023 2922 2823 2980 2270 2097 2005 2006 2007 Balanseutvikling mill. kr 2008 2009 2010 Omsetning mill. kr 2011 22 % 21 % 20 % 19 % 18 % 17 % 16 % 15 % 14 % 13 % 12 % 11 % 10 % 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% EBITDA-margin i % 2700 2600 2500 2400 2300 2200 2100 2000 1900 1800 1700 1600 1500 1400 1300 1200 1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2258 2479 2125 1819 1701 951 698 578 467 269 2005 631 485 449 299 2006 2007 2008 Rentebærande gjeld EBITDA 38 2009 2010 Forholdstal 2011 5,50 5,25 5,00 4,75 4,50 4,25 4,00 3,75 3,50 3,25 3,00 2,75 2,50 2,25 2,00 1,75 1,50 1,25 1,00 0,75 0,50 0,25 0,00 Forholdstal ærentebrande gjeld/EBITDa I heile 1000 MNOK Forholdet mellom rentebærande gjeld og EBITDA ferjedrift Ferjedrift 2011 Fjord1 MRF Fjord1 Fylkesbaatane SUM 922 057 906 958 1 829 015 Årsomsetning (i tusen kr) inkl. reiseliv Årsverk 614556 1 170 Tal på ferjer 39 30 69 PBE-plassar 2 545 2 738 5 283 Driftstimar 189 903 169 000 358 903 23 20 10,5 10,9 21,4 5,2 4,8 10 Gjennomsnittleg alder på ferjene Personar transporterte (i mill.) inkl. bilførarar Køyretøy transporterte (i mill.) hurtigbåtar, passasjerferjer Fjord1 MRF* Årsomsetning (i mill.) Tal på fartøy Personar transporterte (i mill.) Fjord1 Fylkesbaatane 84,8 2 0,333 SUM 175,4 8 0,454 260,2 10 0,787 * Tala gjeld 100 prosent av Kystekspressen ANS mellom Kristiansund og Trondheim der fjord1 MRF eig 49 prosent. Følgjande selskap driv bussverksemd i Fjord1: Fjord1 Buss Møre* Årsomsetning (i mill.) Tal på bussar Køyrde km. (i mill.) Personar transporterte (i mill.) Tal tilsette (årsverk) 210,1 126 6,3 3,5 177 Fjord1 Sogn Billag** Fjord1 N ordfjord-Ottadalen SUM 219,9 120 6,7 2,6 175 164,5 116 6,2 2,3 184 594,5 362 19,2 8,4 536 * Inkl. Aukra Auto ** Inkl. Hallingdal Billag AS Tal på bussar i Fjord1: 362 Nordfjord Ottadalen 116 Tal på passasjerar i 2011: 8,4 mill. Nordfjord Ottadalen 2,3 Buss Møre, inkl. Aukra Auto 126 Buss Møre, inkl. Aukra Auto 3,5 Sogn Billag inkl. Hallingdal Billag 2,6 Sogn Billag inkl. Hallingdal Billag 120 39 NØKKELTAL Omsetningsfordeling Ferje Snøggbåt, lokalbåt Buss Gods Reiseliv Catering Andre forr. omr. og elimineringar Sum 1 862 000 217 000 554 000 7 000 71 000 228 000 42 000 2 980 000 62 % 7% 19 % 0% 2% 8% 1% 100 % EBITda og ebitda-margin i prosent for ulike driftsområde i Fjord1 Ferje Snøggbåt, lokalbåt Buss Gods Reiseliv Catering Andre forr. omr. og elimineringar Sum 267 000 23 000 83 000 4 000 12 000 50 000 45 000 485 000 14,4 % 10,4 % 15,0 % 61,9 % 17,3 % 21,9 % 107,8 % 16,3 % Omsetning andel ulike forretningsområde Reiseliv 2% Catering 8% Andre 1% Snøggbåt, lokalbåt 7% Ferje 62 % Buss 19 % 40 Samansetjing av inntektene 3250 38 % 3000 35 % 33 % 2750 30 % I heile 1000 MNOK 2500 28 % 2250 25 % 2000 23 % 1750 20 % 1500 18 % 1250 15 % 13 % 1000 10 % 750 8% 500 5% 250 3% 0 0% 2005 2006 Driftsinntekter 2007 2008 Kontraktsinntekter 41 2009 2010 2011 Andel kontraktsinntekter xxxxxx miljø GasSAR PÅ FOR MILJØet På tampen av 2011 vart den største gassferja i verda, MF «Boknafjord», sett inn i rute på sambandet Arsvågen–Mortavika i Rogaland. Dermed har Fjord1, som er verdsleiande på gassferjer, totalt tolv gassdrivne ferjer. D esse tolv ferjene trafikkerer fire ulike samband langs kysten. Det er Flakk–Rørvik i Nord-Trøndelag, Molde– Vestnes i Møre og Romsdal, Halhjem–Sandvikvåg i Hordaland og Arsvågen–Mortavika i Rogaland. – Vi har fokusert på miljøvennlege transportløysingar lenge. I 2000 sette vi i drift verdas første gassferje MF «Glutra» i Møre og Romsdal, fortel Anker Grøvdal, administrerande direktør i Fjord1 MRF. dermed spare miljøet for utslepp. Både MF «Hjørundfjord» og MF «Storfjord» som trafikkerer ferjesambandet Festøya– Solavåg i Møre og Romsdal, er utrusta med det nyaste innanfor motorteknologi, noko som gir mindre utslepp. – Vår strategi med å finne berekraftige løysingar innanfor kollektivtransporten som samstundes gir miljøgevinstar, kjem både Fjord1, kundane våre og miljøet til gode, seier konsernsjef Leif Øverland. Han legg til at Fjord1 er svært nøgd med å vere i ein posisjon der dei kan teste ut andre former for miljøfremjande tiltak, som det miljøvennlege botnstoffet på MF «Hjørundfjord». Mindre utslepp – For kvar gassferje vi set i drift, har vi 90 prosent mindre NOX-utslepp enn ei vanleg ferje, fortel Anker Grøvdal. I tillegg er det rundt 25 prosent reduksjon i CO2-utsleppet, og SO2-utsleppet vert redusert med 100 prosent på ei gassdriven ferje. – I dag vert anboda utforma slik at ein ynskjer mest mogleg miljøvennlege ferjer på dei ulike sambanda i landet, men Fjord1 har òg har hatt miljø som eit viktig aspekt i drifta si uavhengig av dette. Dei fire sambanda som har gassferjer, er blant dei mest trafikkerte i landet og gir såleis eit godt bidrag til å redusere miljøutsleppa ved ferjedrift. – Vi ynskjer at dei gassferjene vi har, skal gjere mest mogleg nytte for seg, fortel Anker Grøvdal. Pris for gode miljøtiltak Fjord1 MRF var med på å skrive historie då dei i fjor vår tok imot den aller første miljøprisen som Rederienes Landsforening (RLF) deler ut. Juryen konkluderte med at Fjord1 MRF ligg i framkant med nye løysingar innanfor miljø og kan vise til konkrete resultat på miljøsida. – Juryen har vurdert tekniske tiltak med tanke på reduksjon av drivstoff, omdømmebygging og satsing på miljøtiltak som ligg i framkant. Det er vidare lagt vekt på at kandidatane søkjer og deler informasjon med andre på ein profesjonell måte, sa leiar Ola Skaalvik Elvevold i Natur og Ungdom då han delte ut prisen. – Vi er svært gledeleg overraska over å ha vorte tildelt RFL sin miljøpris. Dette er ein honnør til det arbeidet Fjord1 har halde fram med i meir enn ti år når det gjeld innføring av miljøvennleg gass i ferjedrift, seier Anker Grøvdal. Fjord1 konkurrerte mot Redningsselskapet og Tide Sjø AS. Miljø i høgsetet I løpet av fjoråret har Fjord1 òg gjort andre miljøtiltak. Mellom anna vil selskapet redusere NOX-utsleppet med 50 prosent på fleire av dei ferjene som allereie er i drift, og som ikkje går på gass. Med det som mål monterte Fjord1 eit system som resirkulerer eksos og gass om bord på MF «Selje» i november i fjor. Monteringa av det såkalla EGR-systemet er eitt av fleire tiltak Fjord1 testar ut for å gjere eksisterande ferjemateriell meir miljøvennleg. Eit slikt system kan altså halvere NOX-utsleppa utan at det skal påverke drivstofforbruket til motoren. Både før og etter verkstadopphaldet vert det utført testkøyring av ferja for å måle endringar i NOX-utsleppet. I tillegg til dette vart MF «Hjørundfjord» utstyrt med eit nytt miljøvennleg botnstoff for å få ferja til å gli lettare i vatnet og Verdsnyheit I fjor sette selskapet altså i gang med fleire prosjekt for å finne betre og smartare løysingar som kan vere med å betre miljøet. Eit eksempel er eit heilt nytt framdriftssystem for skip. Fjord1 MRF og Brunvoll AS har ferdigstilt eit vellukka pionerprosjekt gjennomført om bord på passasjerferja B/F «Eiksund». Så langt ein kjenner til, er dette første gongen i verda at azimuthperiferidrivne thrustarar (ein type propell som er festa på ein sokkel som kan dreiast, under skroget) for hovudframdrift er installerte om bord på eit fartøy som skal gå i kommersiell teneste. 42 Tekst: Hilde Sander Meling / Cox Eiksund-prosjektet er realisert ved eit stort utviklingsarbeid og har teke imot utviklingstilskot frå Innovasjon Norge, og pionerprosjektet plasserer Fjord1 og Brunvoll fremst i rekkja når det gjeld teknologisk utvikling innanfor ferjedrift. Testresultata er svært opplyftande, også med tanke på miljøeffektane av redusert drivstofforbruk. Også i tida framover kjem Fjord1 til å leggje vekt på kvalitet og miljø i alle nybygga sine. Dei er fremst på bruk av gass som ferjedrivstoff og utviklar miljøvennleg teknologi. – Vi legg mykje vekt på låge utslepp og behandling av avfall uansett ferjetype, skroga er designa for effektiv framdrift som treng lite motorkraft, og dies elmotorane på nye ferjer er topp moderne design med mindre drivstofforbruk og utslepp, informerer Anker Grøvdal. 43 Fjord1 og samfunnet I Fjord1 er vi opptekne av at verksemda vår i så liten grad som mogleg skal påverke miljøet på ein negativ måte. Likeeins vil vi at våre reisande og tilsette har ein trygg og god kvardag hos oss. Derfor gjer vi mange små og store tiltak på desse områda, og set oss nye mål undervegs for å verte endå betre. Vi meiner at miljøtiltak, forretningssuksess og kundenytte bør gå hand i hand. For at vi skal få eit meir miljøvennleg samfunn, må det lønne seg å ta i bruk miljøvennleg teknologi. Det er derfor viktig og gledeleg at oppdragsgivarane våre i stor grad legg vekt på miljø i anbodskonkurransane sine. Vidare er det viktig at næringa innser at å rette merksemda mot berekraftig utvikling skaper tillit til bedrifta og kan i mange tilfelle styrkje konkurranseevna, via betre omdømme og auka motivasjon og trivsel blant tilsette. Miljøtiltak som reduserer forbruk, tel òg krone for krone på botnlina. Vi set søkjelyset på miljø Sjølv om all transportverksemd medfører forureining av det ytre miljøet, kan ein gjere mykje for å minske utsleppa og sørgje for at miljøpåverkinga vert så lita som mogleg. Fjord1 har ein uttalt «Best på miljøvennleg og påliteleg transport» Satsinga vår på tryggleik Vi fraktar knapt 31 millionar passasjerar i året på ferjene, båtane og bussane våre og kjenner eit stort ansvar for å sørgje for tryggleiken om bord. visjon om å verte best på miljøvennleg og påliteleg transport og arbeider med samfunnsansvaret gjennom å integrere samfunns- og miljøomsyn i både strategi og dagleg drift. Vi er stolte av å vere «først og fremst» på bruk av miljøvennleg gass i ferjedrifta. Gjennom naturgassdrivne ferjer reduserer vi NOx-utsleppa med 90 prosent og CO 2-utsleppa med 25–30 prosent samanlikna med konvensjonelle dieselferjer. Med slike resultat seier det seg sjølv at det lønner seg å velje miljøvennleg, og det gir grobotn for vidare engasjement på området. Vi har som mål å ikkje forårsake ulukker, dødsfall eller skade på personell og materiell. Tryggleiken skal vere ivareteken i heile verksemda. Dette inneber at vi skal vere godt budde på å handtere naudssituasjonar som kan dukke opp, og vi skal ha ein tryggleikskultur der vi er opne, ansvarlege og handlekraftige. Ved at vi har tryggleik som grunntanke, skal vi levere ei trygg reise for passasjerane og vere ein sikker arbeidsplass. I tillegg til at Fjord1 i dag er leiande på bruk av gass som drivstoff, har selskapet retta merksemda si mot utvikling av miljøvennleg teknologi. Vi er med i ulike forskings- og utviklingsprosjekt med samarbeidspartane våre i næringa. Haldninga vår er at ein aldri kan ha for stor merksemd retta mot dette temaet. Tryggleiks- og risikostyring er derfor prioriterte oppgåver for alle selskapa i Fjord1. For å sikre at miljøtiltaka våre dekkjer den totale verksemda vår, har vi bestemt oss for å gå for Miljøfyrtårnsertifisering. Fjord1 Fylkesbaatane, som er første selskap ut, planlegg å ha sertifisertinga i hamn innan 2012. Deretter har vi mål om å få alle Fjord1-selskapa sertifiserte fortlaupande. 44 45 MILJØRAPPORT 2011 Transportverksemd medfører forureining av det ytre miljøet. betre miljøeigenskapar enn eksisterande materiell. Denne miljøsatsinga har mellom anna gjort Fjord1 leiande i verda på naturgassdrivne ferjer. Gjennom samarbeid i næringa, med totalleverandørar og forskingsmiljø, søkjer Fjord1 òg å finne andre tiltak som kan redusere nivået på uheldige utslepp til luft. Selskapa i Fjord1-konsernet sine utslepp er i hovudsak knytte til utslepp til luft og vatn. Desse utsleppa kan delast inn i tre typar utslepp: operasjonelle utslepp som er ein del av den normale drifta, indirekte utslepp (eksempel på dette er transport av innsatsfaktorar og forflytting av eige mannskap) og utslepp som kjem frå uhell og ulukker. Fjord1-konsernet har som mål å redusere alle desse utsleppa. Samanliknar vi dei nye LNG-drivne ferjene med tilsvarande ferjer med dieselframdriftssystem, er NOX-utsleppa reduserte med 90 prosent og CO2-utsleppa er reduserte med 25–30 prosent. SO2-utsleppa er tilnærma lik null ved bruk av gassmotorar. Det er vår vurdering at det òg vil vere ei god miljøinvestering å investere i nye motorar på eksisterande ferjer – motorar som nyttar brennstoffet betre, og der ein kan ta i bruk katalysatorteknologi og vassinjeksjon for å redusere NOX-utsleppa. Ein reduksjon av operasjonelle utslepp kan oppnåast gjennom: Bruk av ny miljøvennleg teknologi Systematisk plan for handtering av søppel, avfall og spesialavfall med godkjende firma Tilstandsbasert vedlikehald Utføre miljøanalyse i planlegging og gjennomføring av alle typar reiser, innkjøp, transport og vedlikehald Vurdering av risiko Rapportering av avvik, uynskte hendingar, nestenulukker og faktiske ulukker På sjøtransportsida er ureining særleg knytt til bruk av fossilt brensel med utslepp av NOX, CO2 og svovel. CO2-utslepp har global verknad, mens NOX-utslepp påverkar nærmiljøet. Sjøtransport har òg utslepp til sjø i form av lensevatn og forureining frå botnstoff. Både i utforming av nye fartøy og ved ombyggingar av eksisterande fartøy er selskapet oppteke av å bruke teknologi som gir lågast mogleg utslepp til ytre miljø. Fjord1-konsernet vurderer den største operasjonelle belastninga på miljøet å vere køyretøya og fartøya sine utslepp til luft, det vil seie forbruk av brennstoff og følgjeleg utslepp av CO2, NOX og SO2. I 2011 har selskapet arbeidd vidare med nye utviklingsprosjekt saman med leverandørar og styresmakter knytt til bruk av biodiesel i ferjedrifta og med bruk av eit forenkla dieselelektrisk framdriftsanlegg, der systemet nyttar permanentmagnifiserte elektromotorar og ein heilt nyutvikla thrustartype. Aktivitetar knytte til å redusere desse utsleppa er: Overgang til bruk av naturgass i staden for diesel Utskifting av gamle dieselmotorar med nye med betre forbrenningseigenskapar og lågare miljøutslepp Ombygging og renovering av eksisterande motorar og oppgradering med meir optimale propellanlegg, med sikte på å redusere utslepp av miljøskadelege stoff Demping av fart for å redusere utslepp, der dette er mogleg innanfor rutetidene Haldningsskapande tiltak og kurs i miljøvennleg køyring på landsida Utforming av «Standard bru» både på ferje og hurtigbåtar for å sikre gode, innarbeidde køyrerutinar Val av dei mest miljøvennlege motorane ved kjøp av nye bussar og lastebilar I tillegg til dette søkjer selskapet å finne ytterlegare tiltak som kan redusere nivået på uheldige utslepp til luft gjennom sam arbeid i næringa, med motorleverandørar og forskingsmiljø. Nivået per i dag ligg innanfor dei formelle krava styresmaktene stiller. Nokre eksempel på Fjord1 si pågåande satsing på ferjer med nye og betre miljøeigenskapar er den første gassferja i verda, MF «Glutra», som vart levert i 2000, og MF «Nordfjord», MF «Volda» og MF «Eira» som vart bygde etter DNV-klassa «clean design» og leverte i 2002. Fjord1 arbeider òg med å redusere andre operasjonelle utslepp. I 2011 har det mellom anna vore gjort slike investeringar og tiltak på desse områda: Bruk av justerbar interseptor på hurtigbåt for å oppnå redusert drivstofforbruk. Dette vart innført i 2010, men fekk full effekt i 2011. Rette merksemda mot haldningsskapande arbeid for å få ned oljeforbruk Bruk av miljøvennlege botnstoff I 2004 fekk konsernet dessutan levert MF «Julsund», i 2005 fekk vi levert MF «Dryna», og i 2006 kom dei konvensjonelle nybygga MF «Harøy», MS «Tansøy» og MF «Lote», i 2008 MF «Årdal» og i 2009 MF «Vågsøy» og MF «Davik». Desse fartøya er drivne av moderne dieselmotorar med lågt NOX-utslepp. Vidare fekk vi i 2010 levert ferja «Lifjord» frå Fiskerstrand Verft som vart sett i drift på sambandet Oppedal–Lavik. Ferja har installert NOX-optimale motorar i tillegg til at ho har optimalt skrogdesign som medfører lågt oljeforbruk. Ferja, som indirekte erstatta «Svanøy» som gjekk som b-ferje, medverka til vesentleg reduksjon i oljeforbruk og miljøutslepp på dette sambandet Det er Fjord1 si vurdering at den beste miljøinvesteringa vil vere å investere i nytt transportmateriell som har 46 og hadde vidare om lag 50 prosent lågare brennstofforbruk. På gassferjesida fekk konsernet levert MF «Bergensfjord» i 2006, den første av fem nye gassferjer. I 2007 tok Fjord1 over dei neste fire, MF «Fanafjord», MF «Raunefjord», MF «Stavangerfjord» og MF «Mastrafjord». Desse ferjene har, til liks med MF «Glutra», gode miljøeigenskapar. Ferjene går no i rute i Hordaland (Halhjem–Sandvikvåg) og i Rogaland (Arsvågen–Mortavika). Desse ferjene representerer ein betydeleg miljøvinst samanlikna med dei ferjene som tidlegare trafikkerte desse sambanda. På MF «Eiksund» er det utført eit prosjekt med utvikling av eit nytt og miljøvennleg framdriftssystem. Prosjektet er eit samarbeid mellom Fjord1 MRF AS, Marine Power Technologies AS, Brunvoll AS og Innovasjon Norge. Dette er eit nybrotts arbeid av dimensjonar, som kan gi miljøgevinstar for eldre fartøy òg. Prosjektgruppa er i fullt arbeid med prosjektering og tilrettelegging, og det føregår no utstrakt testing og analyse. Førebelse tall for mellom anna forbruk av drivolje viser merkbar nedgang, men det er for tidleg å dra sikre konklusjonar då fartøyet har vore ute av drift sidan hausten 2011 på grunn av ei grunnberøring. I 2010 sette selskapet tre nye naturgassferjer i drift på Molde– Vestnes-sambandet. MF «Moldefjord», MF «Fannefjord» og MF «Romsdalsfjord» vart bygde ved Remontowa verft i Gdansk, Polen. Dei tre nye gassferjene auka kapasiteten med om lag 20 prosent på dette sambandet, samtidig som dei operasjonelle utsleppa gjekk kraftig ned. I februar og mars 2011 sette selskapet ferjene MF «Storfjord» og MF «Hjørundfjord» i drift på Festøya–Solavågen- sambandet. Ferjene har installert NOx-optimale motorar i tillegg til at ferjene har optimal skrogdesign som medfører lågt oljeforbruk. Med dei nye ferjene er oljeforbruk og miljøutslepp redusert med om lag 20–25 prosent i forhold til tidlegare ferjer i sambanda. Vidare har selskapet starta eit prøveprosjekt med testing av eitt nytt miljøvennleg botnstoff som sikrar låg friksjon på ei av ferjene – for ekstra miljøgevinst. Med mindre groe på skroget og glattare overflate vil ein kunne oppnå lågare motstand og frå det lågare brennstofforbruk og ytterlegare reduksjon i utslepp. Selskapet har i 2011 gjennomført følgjande tiltak: Oversikt over miljøsparingar ved flåtefornying og oppgraderingar av eksisterande materiell på sjøsida: I desember 2011 fekk konsernet levert MF «Boknafjord», den største gassferja i verda. Ferja, som er levert av Fiskerstrand BLRT AS, sikrar auka kapasitet på Arsvågen–Mortavikasambandet, samtidig som ho har ein optimalt miljøvennleg design. Fjord1 har i dag tolv gassferjer i drift langs Norskekysten – som gjer selskapet leiande i verda. Denne ferja har eit meir enn 20 prosent lågare LNG-forbruk enn dei andre LNG-ferjene på sambandet. Fjord1 MRF har òg vore med i Rederienes Landsforening (RLF) sitt miljøutval, der ein ser på framtida, og der vi i samarbeid med dei andre reiarlaga ser på tiltak som ytterlegare kan betre miljøet. Fleire av punkta er område vi allereie har sett i gang tiltak på. Dette arbeidet vart begynt i 2008 og varte ut 2011. Som følgje av det pågåande arbeidet på miljøsida fekk Fjord1 MRF tildelt Rederienes Landsforening (RLF) sin Miljøpris under eit miljøseminar som foreininga arrangerte i Oslo i mai. Fjord1 MRF ligg i forkant med nye løysingar innanfor miljø og kan vise til konkrete resultat på miljøsida, var juryen sin konklusjon. Det er første gong prisen vart utdelt i Norge. Selskapet fekk levert hurtigbåten «Fjordprins» frå Brødrene Aa i byrjinga av 2011, som erstatta «Fjordprins1» Bergen–Sogn/ Bergen–Nordfjord. Saman med systerskipet «Sognekongen» representerer dei om lag 25 prosent lågare oljeforbruk og 50 prosent lågare NOX-utlepp enn dei gamle fartøya. Samla sett har desse to nye hurtigbåtane ein NOX-reduksjon på i overkant av 80 tonn samanlikna med dei gamle fartøya. Selskapet har i løpet av dei siste åra investert i oppsamlings tankar for kloakk på fartøya. Alle fartøya har no dette. Den første gassferja i verda MF «Glutra», som i 2010 vart forlengd med 26 meter for å oppfylle kapasitetskrava på Flakk–Rørvik-sambandet, vart sett i drift saman med dei to andre LNG-ferjene MF «Korsfjord» og MF «Tresfjord» i 2011. Ferja tek no 120 personbilenheter, mot 96 tidlegare. Selskapet har vidare inngått avtalar om kjeldesortering med dei kommunane som har eit slikt tilbod. Selskapet har elles avtale med godkjent firma for å handtere miljøskadeleg avfall og nyttar elles godkjende mottakarar av vanleg avfall. Berre i Fjord1 MRF har ein styrkt innsats i avfallshandteringa resultert i ei redusert mengd avfall, frå cirka 190 tonn i 2010 til 161,5 tonn i 2011. Fjord1 har òg ferdigstilt ombygginga av MF «Tresfjord» frå diesel-elektrisk framdrift til LNG-elektrisk drift i 2011 og vil sette ho i drift våren 2012. Med denne ferja på plass har Flakk–Rørvik-sambandet fått eit heilt spesielt knippe gassferjer for eit miljøvennleg ferjealternativ som samstundes er kostnadseffektivt. LNG-ferjene representerer òg eit viktig miljøskifte på det første sambandet der det er lagt vekt på miljø, i Sør-Trøndelag. 47 miljørapport 2011 Den sjøretta aktiviteten i konsernet står for om lag 85 prosent av dei totale utsleppa: Utslepp *) *) Utsleppsfaktor) 2011 2010 CO2 211 765 tonn 198 736 tonn CO2 3,17 kg/kg olje Nox 1 964 tonn 1 958 tonn Nox 28–60 g/kg olje SO2 34,7 tonn 38,7 tonn SO2 2,50 g/kg olje/MSD totalt – begge sjøselskapa 2011 SO2 0,50 g/kg olje/MGO CO2 2,49 kg/kg LNG Nox 4,5–7 g/kg LNG SO2 0,02 g/kg LNG MERK: Overgang til gassferjer og ombygging av eksisterande ferjer til å verte meir miljøvennlege er endringar som medverkar til lågare utslepp i 2011 enn i 2010. Fjord1 - kg NOX og tonn CO2 per 1000 PBE-km 50 3,0 45 2,5 40 kg NoX per 1000 pBE-km 2,0 30 25 1,5 20 1,0 15 10 0,5 5 0 0,0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 kg NOX 2007 Tonn CO2 48 2008 2009 2010 2011 Tonn CO2 per 1000 pBE-km 35 Landtransport Når det gjeld transportmateriell på land, har Fjord1 hatt som mål å redusere utslepp på store køyretøy. På materiellsida er dette i hovudsak gjort ved val av miljøvennlege motorar på nye bussar. Som følgje av dette målet har NOx (nitrogenoksid) vorte redusert frå 8 g/kwh for Euro 1 i 1993 – til 3,4 g/kwh for Euro 4-motorane i 2008. I 2009 og 2010 vart det berre bestilt motorar av typen Euro 5 og med redusert NOx til 2 g/kwh. Når det gjeld PM (partikkelutslepp eller svevestøv), har denne vorte redusert frå 0,40 g/kwh i Euro 1-motoren til ca. 0,03 g/kwh i Euro 5-motoren. Framtidige utslepp Det har vore ein tydeleg utsleppsreduksjon frå bussmotorane til Fjord1 frå 2001 og fram til i dag. Konsernet arbeider aktivt med å halde seg oppdatert på siste teknologi på både forbrennings- og utsleppsida og har fleire miljøprosjekt på gang i samarbeid med både leverandørar og styresmakter. For å få fortgang på nybygging og miljøoppgraderingar er det nødvendig at oppdragsgivarane våre syner vilje til å delta i dette arbeidet. Konsernet har ikkje definert eigen strategi på indirekte utslepp. 7 av 10 ferjereiser på naturgass Som grafen viser nyttar Fjord1 LNG på dei største sambanda. Stolpar markerte med grønt er samband der LNG er energibærar på dei einskilde ferjesambanda. 38,8% av alle PBE'ar (personbileiningar) som Fjord1 fraktar, er levert på LNG opererte ferjer. Ser vi på produksjonsarbeidet ( PBE - km), der vi også måler kor langt vi fraktar kvar PBE, er faktisk heile 65,0% levert med LNG - ferjer. Fjord1 leverer ein ferjeproduksjon på sambanda Halhjem - Sandvikvåg og Arsvågen - Mortavika med vesentleg høgre fart enn kva som er vanleg i Norge elles. Tek vi også omsyn til denne verdien for kunden, kan vi slå fast at meir enn 7 av 10 ferjereiser i Fjord1 produksjonsmessig er levert med miljøvennleg gassteknologi. På buss- og godstransportsida bruker Fjord1 i dag biodiesel (B7) som inneber at den ordinære fossile dieseloljen er tilsett 7 prosent biologisk diesel framstilt gjennom forestering (omdanning til ester) av planteoljar. I tillegg til miljøinnsatsen på transportmateriellet har Fjord1 lagt vekt på opplæring av sjåførane på landsida i miljøvennleg køyring for å redusere drivstofforbruket og redusere CO2-utsleppet. Dette inkluderer reduksjon av tomgangskøyring. Dei nye Euro VI-motorane med ein reduksjon av NOx frå 2,0 g/kWh til 0,4 g/kWh kjem først på marknaden i 2013/2014. Når desse vert tekne i bruk, vil det få ein ytterlegare positiv innverknad på NOx utsleppet, då spesielt merkbart i by og bynære strøk. PBE 2011 transportert fordelt på strekningane* arsvågen–Mortavika Halhjem–Sandvikvåg Molde–Vestnes aursnes–Magerholm Manheller–Fodnes Festøya–Solevågen/Hundeidvika Flakk–rørvik Lavik–oppedal sølsnes–Åfarnes Lote–anda Halsa–Kanestraum Bruravik–Brimnes Aukra–Hollingsholm Hella–Dragsvik seivika–tømmervågen Kvanne–rykkjem Stranda–Liabygda Eidsdal–Linge solholmen–Mordalsvågen Isane–Stårheim Brattvåg–Dryna Aukan (Sandvika)–Edøy Måløy–oldeide askvoll–Gjervik smørhamn–Kjelkenes Krakhella–rysjedalsvika Arasvika–Hemnset Leknes–Sæbø Hasvik–øksfjord Dale–Eikenes Geiranger–Hellesylt askvoll–Værlandet Daløy–Haldorsneset Finnøya–sandøya Molde–sekken Kaupanger–Gudvangen Lokalruter s&F Valldal–Geiranger 0 250 000 500 000 750 000 1 000 000 1 250 000 1 500 000 1 750 000 2 000 000 2 250 000 *Målt som transportarbeid i PBE-KM er andelen transportert på miljøvennlege gassferjer heile 65,0 prosent 49 2 500 000 TRYGGLEIK Eigne tilsette Fjord1-konsernet ynskjer å betre trivsel og arbeidsmiljøet på arbeidsplassen gjennom systematisk helse-, miljø- og trygg leiksarbeid. For å oppnå dette har konsernet oppretta verne- og miljøutval som representerer dei ulike yrkesgruppene. Verne- og miljøutvala i sjøselskapa registrerte i 2011 til saman 17 skadar på eigne tilsette (mot 33 skadar i 2010 og 31 skadar i 2009). Skadane var i stor grad fall-, skli- og kuttskadar. Sjukefråveret var i 2011 på 6,5 prosent i Fjord1 Fylkesbaatane og 7,4 prosent i Fjord1 MRF. Fjord1 henta inn hjelp frå ekspertise i flybransjen for å få på plass optimale tryggleiksprosedyrar som skal sørgje for å få ned talet på grunnstøytinger. I denne samanhengen vart det sett spesielt på viktigheita av kontinuerlig barrieretenking for å sikre tryggleik til sjøs. På teknologisida har det, i samarbeid med Oddstøl Elektronikk, vorte spesielt utvikla eit AIS-system som via satellittovervaking varslar skipsførar om fart og avstand ved innkomst til kai. Systemet, som i utgangspunktet vart laga for å automatisere tryggleiksinformasjonen til passasjerane om bord, kan dermed òg vere til god hjelp for skipsførar for å hindre grunnstøytingar. Dette systemet kan òg nyttast til å registrere talet på turar, føre statistikk på forseinkingar, i tillegg til å registrere talet på passasjerar om bord til all tid. Systemet kan òg tilpassast til å varsle om skipet går ut av oppsett led. Den landbaserte verksemda har til saman registrert elleve skadar på tilsette i 2011 (mot sju skadar i 2010). Sjukefråveret ligg på 7,0 prosent i Fjord1 Sogn Billag, 7,71 prosent i Fjord1 Nordfjord-Ottadalen og 10,07 prosent i Fjord1 Buss Møre. Det er ei prioritert oppgåve å få ned sjukefråveret i alle Fjord1-selskapa. Fjord1 har òg starta innføring av operasjonelle revisjonar om bord i fartøya, der dei reviderte må vise konkret at dei kan bruke naudstyringssystema (vs. papirgjennomgang). Selskapet har mål om fast gjennomføring av slike operative revisjonar i samband med interne revisjonane. Passasjerar Den samla ruteproduksjonen og trafikkavviklinga i Fjord1 vart i 2011 gjennomført på ein trygg og god måte. Av 22,2 millionar transporterte passasjerar på selskapet sine ferjer og hurtigbåtar, inkl. sjåførar, vart det i 2011 registrert til saman 20 personskadar (dei fleste av desse mindre kutt-, slag- og fallskadar), som var likt som i 2010. I 2009 var det totalt 19 skadar. Av vel 10 millionar transporterte køyretøy var det 85 bilar (93 i 2010) som fekk skadar. Dette omfattar skadar som både Fjord1 har eit ansvar for, og andre skadar som skriv seg frå aktlaus køyring frå den enkelte trafikanten si side. På sjøsida nyttar Fjord1 simulatortrening som ein viktig del i tryggleiksopplæringa for tilsette på både ferjer og hurtigbåtar. Det kan her nemnast særskilt oppbygging av ny ferjesimulator ved Måløy vidaregåande skule, som bruker Fjord1 si «standard bru» for realistisk simulering av ferje- og hurtigbåtkøyring. Ei slik simulatortrening sikrar gode og innarbeidde rutinar som min skar sjansen for ulukker, i tillegg til å redusere drivstofforbruket. Fjord1 vil arbeide vidare med å sikre at alle kundane våre får ei trygg og god reise. Av 8,4 millionar transporterte passasjerar på bussida er 8 passasj erar påført mindre skadar i samband med trafikkuhell. Selskapa har vore innblanda i to alvorlege bilulukker i 2011 der møtande bilar kom over i feil køyrebane, og personar i desse bilane omkom. Gjennom året har vi på landsida gjort ulike førebyggjande tiltak med bakgrunn i analyse av hendingar og risikovurderingar. Dette har mellom anna ført til auka merksemd retta mot beltebruk i bussane – særleg med tanke på skuleelevar ved skulestart – og meir aktiv bruk av TQM-systemet for systematisk rappor tering av alle avvik. Vi har òg sett inn tiltak retta mot enkelte sjåførar/skift som har vore gjengangarar når det gjeld avvik. På bakgrunn av eit stigande omfang driftsavbrot og kontakt skadar (kaikollisjonar og grunnstøytingar) på sjøsida i 2010 vart 2011 utpeikt som «Tryggleiksår» der vi retta søkjelyset mot sikker og skadefri drift av fartøya våre. Representantar for kvart fartøy var med i prosessen med å identifisere og gjennomføre konkrete tiltak på dette området, og vi har vidare sett på kva ein kan lære av andre transportaktørar. Som følgje av dette arbeidet i 2011 har selskapet sett i verk følgjande konkrete tiltak: 50 51 KUNDEOPPLeVING Kapasiteten på sambandet Edøya–Sandvika er nærmast dobla med nye «Edøyfjord», og innbyggjarane er strålande fornøgde. Mellom 400 og 500 trassa vintervêret og samla seg på kaien under dåpen, og på kvelden var det festmiddag i idrettshallen. Frå venstre: gudmor Helen Skogan, konsernsjef i Fjord1 Leif Øverland, maskinsjef Arve Moe, kaptein Sigurd Sletta, adm.dir. Fjord1/MRF Anker Grøvdal, adm. dir. i Fiskerstrand verft Rolf Fiskerstrand og prosjektleiar Per Olav Dybvik. Foto: Stein Sættem. M/F «Edøyfjord» tek 50 personbilar og 150 passasjerar. 52 Tekst: Nina Blågestad/Cox Dobbel jubel for «Edøyfjord» Det var full jubel på Smøla då dei i starten på året fekk ny ferje, 35 år etter førre gongen. Med «Edøyfjord» vert kapasiteten nærmast dobla, til glede både for turistar og innfødde. M ellom 400 og 500 var møtte fram den 20. januar, då «nyeferja» vart døypt på Smøla. Eit stort lokalt engasjement har lenge jobba for ei ny ferje, og endeleg var dagen her då M/F «Edøyfjord» kom heim til øya. – Ferja har til dei gradar vore godt motteken, både av innbyggjarar og næringsliv, fortel tidlegare ordførar Iver Nordseth. Som styrar av øykommunen i 20 år har han vore ein av dei sterkaste pådrivarane for ny ferje. – Smøla har hatt ei eventyrleg trafikkutvikling dei siste åra, mellom anna fordi vi har satsa på turisme og reiseliv. Sidan 2000 har auken i trafikken vore på heile 85 prosent, fortel Nordseth. Det vart for mykje for gamleferja «Tustna». Særleg i helgar og feriar vart mange av dei reisande ståande igjen på kaien. «Edøyfjord» tek 50 personbilar og 150 passasjerar, som er nær ei dobling av kapasiteten. Moderne ferje I tillegg er «Edøyfjord» ei topp moderne ferje, universelt utforma og med mellom anna ein flott turistsalong over dekk. – Ferjeturen er porten til Smøla, det er vår riksveg, og den nye ferja gjer at turistane får eit godt førsteinntrykk. Det er ein heilt annan båt, seier Nordseth entusiastisk, som sjølv ofte reiser med ferja som fylkespolitikar i Møre og Romsdal, etter at han gav seg som ordførar i haust. Overgangen til den nye ferja har gått smertefritt, og gammalordføraren fortel at sambygdingane skryt av den nye ferja. Sjølv tykkjer han turen over fjorden er ei heilt ny oppleving. 53 – No sit eg i nysalongen og nyt utsikta. Ei «kjøle» god kjensle, seier han. Optimisme på øya Smøla er ein liten kystkommune med 2200 inn byggjarar, men med stor verdiskaping. Kommunen er ein av dei ti største innan oppdrett i Norge og er den store vindkraftkommunen i landet. I tillegg har dei klart å snu befolkningsnedgangen dei siste åra. Nordseth meiner ei moderne ferje har mykje å seie for eit samfunn som Smøla. – Vi må få statlege styresmakter til å anerkjenne at vi treng eit godt ferjetilbod, elles er det umogeleg å drive næring. Optimismen på Smøla er endå sterkare med ei slik nyskaffing, seier Nordseth, som ikkje kviler på laurbæra sjølv om dei no har fått det dei har jobba for i mange år. – Det neste no er å jobbe for at vi får to ferjer. I vinterferien var det to heilt fulle ettermiddags turar, det skal lite til for at nokon vert ståande igjen, og då er det ein time til neste. Neste steg vert å jobbe for ei mindre B-ferje i tillegg, som i første omgang kan gå om sommaren. Vi må betre tilbodet kontinuerleg, konkluderer Nordseth. Årsrekneskap 2011 Årsrapport 2011 Resultatrekneskap 2011 Morselskap 12/31/2010 (tal i 1 000 kr) 12/31/2011 Regnskap Konsern Noter Regnskap 148 479 115 667 264 146 152 649 152 649 Driftsinntekter Salsinntekter Kontraktsinntekter rutedrift Andre driftsinntekter Sum driftsinntekter 36 068 56 743 13 970 31 052 137 833 34 236 38 339 70 522 143 097 Driftskostnader Varekostnad Løn og sosiale kostnader Avskrivingar Nedskriving av varige driftsmidlar og immaterielle eigedeler Andre driftskostnader Sum driftskostnader 126 313 9 552 Driftsresultat 74 953 -1 935 31 16 855 47 403 21 815 82 396 33 -33 063 33 702 0 -600 4 531 72 84 668 25 727 97 041 55 450 Finansinntekter og kostnader Inntekt/utbytte på investering i dotterselskap Inntekt på investering i tilknytta selskap Nedskriving på finansielle anleggsmidlar Anna renteinntekt Anna finansinntekt Renteinntekt frå selskap i same konsern Rente kostnader til selskap i same konsern Annan rentekostnad Anna finanskostnad Netto finanskostnader 159 376 9 102 Ordinært resultat før skatt 36 191 2 706 Skattekostnad 123 185 6 396 Resultat etter skatt 123 185 6 396 Netto ekstaordinære poster Årsresultat 0 0 123 185 6 396 30 000 93 185 123 185 49 227 -42 831 6 396 29 1/28/30 8 16/21 1 1/28 9/22/25 2 3 23 11/24 15 Minioriteten sin del av overskotet 14 Årets resultat etter minioriteten sin del Overføringar og disponeringar: Foreslått utbytte Overført anna eigenkapital Sum disponert Ytt konsernbidrag til dotterselskap 13 56 12/31/2011 12/31/2010 Regnskap Regnskap 1 869 213 1 017 228 94 018 2 980 459 1 821 500 965 214 236 744 3 023 458 170 307 1 248 450 265 756 10 300 1 077 116 2 771 929 146 311 1 237 936 275 552 15 352 1 008 018 2 683 169 208 530 340 289 1 792 -742 5 971 9 280 7 433 1 004 -3 547 2 303 29 430 0 123 669 2 708 110 076 103 796 4 877 72 050 98 454 268 239 26 337 65 995 72 117 202 244 72 117 202 244 1 593 2 294 70 524 199 950 49 227 21 297 70 524 30 600 169 350 199 950 balanserekneskap 2011 Morselskap 12/31/2010 (tal i 1 000 kr) 12/31/2011 Konsern Noter 12/31/2011 12/31/2010 1 1 4 324 5 946 4 324 5 946 1/18 1/18/28 1/18 1/18 160 652 3 775 781 226 218 21 842 4 184 493 164 384 3 364 346 196 591 28 361 3 753 682 2, 29 2 940 5 042 8 771 4 763 2 940 3 250 9 959 4 327 34 21 550 3 049 23 525 4 210 367 3 783 153 37 289 121 038 22 501 152 538 214 991 548 357 32 401 77 726 23 268 129 228 420 346 682 969 4 758 724 4 466 122 EIGEDELAR Anleggsmidlar Imaterielle eigedelar Goodwill Forsknings og utviklingsprosjekt Sum immaterielle eigedelar - - - - 964 973 130 470 5 123 979 687 802 1 233 177 404 6 117 1 240 500 Varige driftsmidlar Tomter, bygningar og annan fast eigedom Skip Transportmiddel Driftslausøyre, inventar, verktøy og liknande Sum varige driftsmidlar 652 374 2 940 49 5 550 2 476 492 652 233 2 940 49 5 303 2 032 965 2 693 490 Finansielle anleggsmidlar Investeringar i datterselskap Lån til tilknytta selskap Investeringar i tilknytta selskap Investeringar i aksjar og andelar Obligasjonar og andre fordringar Langsiktig fordring til konsernselskap Pensjonsmidlar Sum finansielle anleggsmidlar 3 456 179 3 933 990 Sum anleggsmidlar 1 815 579 26 428 355 621 525 293 656 93 112 29 061 149 622 272 451 3 981 472 4 206 441 3 798 139 446 Omløpsmidlar Varer Kundefordringar Kortsiktig fordring på konsernselskap Marknadsbaserte aksjar og obligasjonar Andre kortsiktige fordringar Bankinnskudd, kontanter o.l Sum omløpsmidlar SUM EIGEDELAR 57 3 4/23 5 6/7 16 8 9 7/10 11 10 18 balanserekneskap 2011 Morselskap 12/31/2010 (tal i 1 000 kr) 12/31/2011 Konsern Noter 12/31/2011 12/31/2010 250 000 360 924 610 924 250 000 360 924 610 924 560 130 560 130 19 955 538 866 538 866 18 364 1 191 009 1 168 154 15 16 17/28 207 715 29 782 94 961 332 458 187 883 29 859 130 328 348 070 18 7 19/27/28 2 475 618 3 250 2 478 868 2 253 958 3 835 2 257 793 7 81 576 195 096 6 511 49 227 423 979 756 389 78 982 190 534 1 851 30 600 390 138 692 105 EIGENKAPITAL OG GJELD 250 000 360 924 610 924 250 000 360 924 610 924 Eigenkapital Innskoten eigenkapital Aksjekapital Overkursfond Sum innskoten eigenkapital 12 13 13 426 687 383 856 426 687 - 383 856 - Opptent eigenkapital Anna eigenkapital Anna eigenkapital Anna konsernkapital Sum opptent eigenkapital Minoritetsinteresser 1 037 611 994 780 Sum eigenkapital 132 164 3 871 134 870 6 501 136 035 141 371 2 239 072 242 125 2 463 024 224 955 0 2 687 979 2 481 197 242 810 9 027 8 164 14 Gjeld Avsetjing for forpliktingar Utsett skatt Pensjonsforpliktingar Andre avsetjingar for forpliktingar Sum avsetjing for forpliktingar Anna langsiktig gjeld Gjeld til kredittinstitusjonar Gjeld til konsernselskap Anna langsiktig gjeld Sum annen langsiktig gjeld Kortsiktig gjeld Gjeld til konsernselskap Skuldig offentlege avgifter Leverandørgjeld Betalbar skatt Utbytte Anna kortsiktig gjeld Sum kortsiktig gjeld 30 000 36 628 326 629 312 391 5 096 5 679 49 227 9 918 382 311 2 943 861 3 211 661 Sum gjeld 3 567 715 3 297 968 3 981 472 4 206 441 SUM EIGENKAPITAL OG GJELD 4 758 724 4 466 122 15 20 Florø, 31. desember 2011 / 30. mars 2012 Jarle Skartun styreleiar Vegard Sævik Åshild Høivik Kjelsnes Edith Aarebrot Madsen Lars Jørgen Pamer Heidi-Kathrin Osland Atle Olav Trollebø Olav Støbakk Leif Øverland konsernsjef 58 Kontantstraumanalyse 2011 Morselskap (tal i 1 000 kr) 2010 2011 159 376 0 -138 432 0 56 743 15 905 -324 -745 -1 710 61 343 0 152 156 9 102 0 0 0 38 339 600 2 629 3 142 -2 485 1 434 0 52 761 -84 837 -299 151 -6 247 347 867 0 0 79 540 0 355 196 -857961 171 008 -376980 -166 442 -505 123 -210 269 637 000 -17 169 -115 469 98 378 -9 229 -15 000 368 242 0 527 500 -17 170 -303 548 69 581 0 -30 000 246 363 353 956 -205 999 1 665 355 621 355 621 Konsern 2011 2010 98 454 -1 851 -18 243 -1 792 265 756 11 042 2 938 4 562 -48 200 -22 410 767 291 023 268 239 -2 576 -176 340 -260 275 552 18 899 -12 411 23 205 30 771 -61 839 -3 211 360 029 -713 691 -353 27 277 0 350 -764 929 0 -1 536 399 676 63 312 40 236 0 -436 458 0 -686 853 -262 783 0 528 000 0 -306 925 0 0 -30 600 190 475 -210 269 610 636 0 -117 923 0 0 -15 750 266 694 -205 355 363 940 Kontantar og bankinnskot pr 01.01 420 346 56 406 149 622 Likviditetsbehaldning pr 31.12. 214 991 420 346 355 621 149 622 Denne består av: Bankinnskudd m.v. 214 991 420 346 300 000 300 000 300 000 300 000 Kontantstraum frå operasjonelle aktivitetar Resultat før skatt Betalt skatt Vinst/Tap ved sal av eigedelar Resultat frå investering i tilknytta selskap Ordinære avskrivingar Nedskriving på anleggsmidlar Skilnad mellom kostnadsført pensjon og inn/utbetalingar Endring i vareleverandørgjeld Endring i varer og kundekrav Endring i andre tidsavgrensingspostar Kjøp/salg av kortsiktige verdipapir Netto likviditetsendring frå verksemda Likvidar tilført / brukt på investeringar: Investeringar i varige driftsmidlar Investering i immaterielle eigedelar Utbetaling ved kjøp av aksjar og andelar Sal av varige driftsmidlar (salssum) Endring driftsmidlar ved avgang datterselskap Innbetaling ved sal av aksjar / andelar Tilbakebetalt innskoten kapital Innbetalinger på lånefordringer (korts./langs) Utbetaling andre lånefordringer (korts./langs) Utbetalinger på lånefordring konsern (korts./langs.) Utbetaling lån til tilknytta selskap Netto likviditetsendring frå investeringar Likvidar tilført / brukt på finansiering: Netto utbetaling kassakreditt Opptak av ny langsiktig gjeld Utbetaling gjeld konsernselskap Nedbetaling av gammal gjeld Innbetaling gjeld konsernselskap Utbetaling av konsernbidrag til datterselskap Utbytte (utbetalt) Netto likviditetsendring frå finansiering Netto endring i likvidar i året Ubenyttet kreditt på konsernkontoen utgjør i tillegg 59 rekneskapsprinsipp Årsrekneskapen er sett opp i samsvar med rekneskapslova og god rekneskapsskikk. tilordna identifiserbare eigedelar og gjeld i datterselskapet, som blir oppført i konsernrekneskapen til verkeleg verdi på kjøpstidspunktet. Eventuell meirverdi ut over kva som kan tilførast til identifiserbare eigedelar og gjeld, balansefører vi som goodwill. Goodwill blir behandla som ein residual post og blir balanseført med den andelen som er observert i kjøpstransaksjonen. Meirverdiar i konsernrekneskapen blir avskrivne over den forventa levetid til dei oppkjøpte eigedelane. Bruk av estimat Utarbeiding av rekneskap i samsvar med rekneskapslova krev bruk av estimat. Vidare krev bruk av selskapet sine rekne skapsprinsipp at leiinga må utøve skjønn. Område som i stor grad inneheld slike skjønnsmessige vurderingar, høg grad av kompleksitet, eller område der føresetnader og estimat er vesentlege for årsrekneskapen, er beskreve i notane. Driftsinntekter Inntektsføring ved sal av varer skjer på leveringstidspunktet. Tenester blir inntektsført i takt med utføringa. Rekneskapsprinsipp for aksjar i datterselskap og tilknytta selskap Datterselskap er selskap der morselskapet har kontroll, og dermed avgjerande innverknad på selskapet sin finansielle og operasjonelle strategi, normalt ved å eige meir enn halvparten av den stemmeberettiga kapitalen. Investeringar i selskap der Fjord1 eig 20–50 prosent av stemmeberettiga kapital og har vesentleg påverknad, blir definert som tilknytta selskap. For oversikt over selskap som inngår i konsernet 31.12.11, sjå note 2. Driftsinntekter, bil-, passasjer- og godsfraktinntekter, andre driftsinntekter og kontraktsbetaling frå offentlege oppdragsgjevarar, er inntektsført i det året dei gjeld. Kontraktsbetalinga er balanseført som fordring dersom den ikkje fullt ut er innbetalt pr. årsskiftet. Delar av kontraktsbetalinga vert periodisert med utgangs punkt i forskjell mellom nedbetalingstida for driftsmiddel som er lagt til grunn i kontraktar med det offentlege, og dei rekneskapsmessige avskrivingane. Den periodiserte inntekta vert klassifisert som langsiktig gjeld i balansen. Investeringar i selskap vurderer vi til kjøpskost for aksjane, med mindre nedskriving har vore naudsynt. Konsernbidrag til datterselskap, med frådrag for skatt, fører vi som auka kostpris for aksjane. Utbytte/konsernbidrag er inntektsført same året som det er avsett i rekneskapen for datterselskapet/det tilknytta selskapet. Når utbytte/konsernbidrag vesentleg overstig andel av resultat som er halde tilbake i selskapet etter kjøpet, vurderer vi den overskytande delen som tilbakebetaling av investert kapital, og trekkjer den frå verdien på investeringa i balansen. Sal av verdikort for passasjerar og køyretøy i ferjerutene vert inntektsført på brukstidspunktet der selskapa har ansvaret for unytta verdiar. Unytta verdiar blir klassifisert som anna kortsiktig gjeld i balansen. I konsernrekneskapen brukar vi eigenkapitalmetoden som prinsipp for investeringar i tilknytta selskap. Bruk av metoden fører til at rekneskapsført verdi i balansen tilsvarar andelen av eigenkapitalen i det tilknytta selskapet, korrigert for eventuelle gjenverande meirverdiar frå kjøpet og urealiserte internvinstar. Resultatandelen i resultatrekneskapen blir basert på andelen av resultatet etter skatt i det tilknytta selskapet, og korrigert for eventuelle avskrivningar på meirverdier og urealiserte vinstar. I resultatrekneskapen blir resultatandelen vist under finanspostar. For dei kontraktene der kontraktsmotpart har tatt ansvaret for ikkje nytta verdiar i selde verdikort skjer inntektsføring på salstidspunktet. Klassifisering og vurdering av balansepostar Eigedelar meint til varig eige eller bruk klassifiserer vi som anleggsmiddel. Eigedelar som er tilknytta varekretsløpet, klassifiserer vi som omløpsmiddel. Fordringar blir klassifisert som omløpsmiddel dersom dei skal tilbakebetalast i løpet av eitt år etter utbetalingstidspunktet. For gjeld legg vi analoge kriterium til grunn. Konsolideringsprinsipp Datterselskap blir konsolidert frå det tidspunktet kontrollen er overført til konsernet (kjøpstidspunktet). Omløpsmiddel blir vurdert til det lågaste av kjøpskost og verkeleg verdi. Kortsiktig gjeld i norske kroner blir balanseført til nominelt beløp på etableringstidspunktet. I konsernrekneskapen erstattar vi posten aksjar i datterselskap med datterselskapet sine eigedelar og gjeld. Konsernrekneskapen blir utarbeidd som om konsernet var éi økonomisk eining. Interne transaksjonar, urealisert forteneste og andre mellomverande mellom selskapa i konsernet blir eliminert. Anleggsmiddel vurderer vi til kjøpskost. I kjøpskost på driftsmiddel med lang tilvirkingstid inngår også lånekostnader knytta til tilvirkinga av driftsmiddelet. Varige anleggsmiddel som fell i verdi, blir avskrivne lineært over forventa økonomisk levetid. Anleggsmiddel blir nedskrivne til verkeleg verdi ved verdifall, dersom rekneskapsreglane krev dette. Langsiktig gjeld i norske kroner blir balanseført til nominelt beløp på Kjøpte datterselskap rekneskapsfører vi i konsernrekne skapen basert på morselskapet sin kjøpskost. Kjøpskost blir 60 Leasing Ein leigeavtale blir klassifisert som finansiell eller operasjonell i samsvar med den enkelte avtalen sitt reelle innhald. Dersom det vesentlegaste av økonomisk risko og kontroll knytta til det underliggande leigeobjektet er gått over på leigetaker, blir avtalen klassifisert som finansiell. Andre leigeavtalar blir klassifiserte som operasjonelle. etableringstidspunktet. Avsetningar blir neddiskontert dersom renteelementet er vesentleg. Immatereielle eigedelar og goodwill Goodwill har oppstått i samband med kjøp av datterselskap. Goodwill blir avskrive over forventa levetid for kjøpsobjektet. Utgifter til forsking og utvikling blir balanseført i den utstrekning kriteria for balanseføring er oppfylt. Det betyr at forsknings- og utviklingskostnader blir balanseført når vi vurderer det som sannsynleg at dei framtidige økonomiske fordelane knytta til eigedelen vil tilflyte selskapet, og vi har kome fram til ei påliteleg måling av kjøpskost for eigedelen. Balanseført forskning og utvikling blir avskrive lineært over forventa levetid. Driftsmiddel knytt til leigeavtalar vurdert som finansiell leasing, blir aktivert i balansen til verdien av vederlaget i leigeavtalen og blir avskrivne som varige driftsmiddel. Avdragsdelen av leigevederlaget blir vist som langsiktig gjeld. Det samla vederlaget blir redusert med betalt leige etter frådrag for berekna rentekostnad. Utgifter til andre immaterielle eigedelar blir balanseført i den utstrekning kriteria for balanseføring er oppfylt. Dette inneber at utgifter til andre immaterielle eigedelar blir balanseført når ein ser det som sannsynleg at dei framtidige økonomiske fordelane knytt til eigedelen vil tilflyte selskapet, og vi har kome fram til ei påliteleg måling av kjøpskost for eigedelen. For avtalar som blir klassifisert som operasjonell leasing blir leigebetalingane behandla som ein driftskostnad som blir fordel systematisk over heile leigeperioden. Andre langsiktige aksjeinvesteringar Kostmetoden blir brukt som prinsipp for investeringar i andre aksjer mv. Utdelingar blir rekneskapsførde i utgangspunktet som finansinntekt, når utdelinga er vedtteken. Dersom utdelingane vesentleg overstig andel av opptent eigenkapital etter kjøpet, blir det overskytande ført til reduksjon av kostprisen. Varige driftsmidler Varige driftsmiddel blir balanseført og avskrivne lineært over driftsmidla si forventa levetid dersom dei har ei forventa levetid på over 3 år og har ein kostpris som overstig kroner 15.000. Når det gjeld avskrivingstid på investeringar/påkostningar/større utskiftingar, følgjer desse avtalt avskrivingsplan i kontraktar med oppdragsgjevar. Felleskontrollert verksemd For felleskontrollert verksemd nyttar vi bruttometoden for ansvarlege selskap (ANS) i selskapsrekneskapen og konsernrekneskapen. Forskjellen mellom dei kontraktsmessige verdiane for selskapet sine skip i kontraktane med offentlege oppdragsgjevarar, og dei rekneskapsmessige verdiane, er avsett som langsiktig gjeld i balansen. Den årlege skilnaden mellom nedbetaling av selskapet sine skip i kontraktane med offentlege oppdragsgjevarar, og rekneskapsmessige avskrivingar, blir ført som kontraktsinntekt. Denne rekneskapsføringa skapar samanstilling mellom kostnader (avskrivingar) og inntekter (klassifisert som kontraktsinntekter dersom dei er mottekne i løpet av året, og under andre driftsinntekter dersom rein periodisering). Nedskrivning av anleggsmidler Ved indikasjon på at balanseført verdi av eit anleggsmiddel er høgare enn verkeleg verdi, gjennomfører vi test for verdifall. Vi vurderer om gjenvinningsbeløpet på anleggsmidla relatert til den tilhøyrande vurderingseininga, overstig balanseført verdi. Testen blir gjennomført for det lågaste nivået av anleggsmiddel som har sjølvstendige kontantstraumar. Gjenvinningsbeløp blir utrekna som det høgaste av vurderingseininga sin bruksverdi og netto salsverdi. Med bruksverdi meiner vi noverdien av framtidige kontantstraumar som er forventa å oppstå frå vurderingseininga, medan netto salsverdi blir definert som forskjellen mellom marknadsverdi på balansedagen og estimerte salskostnader. I dei tilfella anleggsmidla i vurderingseininga er bunde opp i kontraktar og ikkje kan realiserast utan at kontraktsbrot blir påberopt av avtaleparten, brukar ein berre bruksverdi som eit alternativ for gjenvinningsbeløp. Framtidige kontantstraumar omfattar vurderingseininga sine kontantstraumar frå operasjonelle aktivitetar, samt tilhøyrande anleggsmiddel sin terminalverdi ved utgang av dei kontraktene som eventuelt er grunnlaget for vurderingseininga. Vedlikehald av driftsmiddel blir kostnadsført løpande under driftskostnader. Påkostingar eller forbetringar blir tillagt driftsmiddelet sin kostpris og blir avskrive i takt med driftsmiddelet. Skillet mellom vedlikehald og påkosting/forbetring reknar vi i høve til driftsmidlet sin tekniske stand ved kjøp av driftsmidlet. Alle skipa inngår i eit årleg vedlikehaldsprogram. Klassifikasjonskostnader og vedlikehaldskostnader blir utgiftsført i samband med det årlege vedlikehaldsprogrammet. Det er imidlertid gjort eit unnatak for store gassferjer og hurtigbåtar, der det vert avsett for påløpt vedlikehald for motorar og vassjet. 61 rekneskapsprinsipp Varer Lager av innkjøpte varer blir vurdert til det lågaste av kjøpskost etter FIFO-prinsippet og verkeleg verdi. Det blir gjennomført nedskriving for pårekneleg ukurans. Dersom balanseført verdi er høgare enn både salsverdi og gjenvinningsbeløp, blir det gjennomført nedskriving til det høgaste av salsverdi og gjenvinningsbeløp. Tidleigare nedskrivingar blir reversert dersom føresetnadene for nedskrivinga ikkje lenger er til stades (med unnatak for nedskriving av goodwill). Fordringar Kundefordringar og andre fordringar blir ført opp i balansen til pålydande etter frådrag for avsetning til forventa tap. Avsetning til tap blir gjennomført på grunnlag av individuelle vurderingar av dei enkelte fordringane. I tillegg gjennomfører vi ei uspesifisert avsetning for å dekke forventa tap på andre fordringar. Sikring Konsernet har ikkje nytta verdisikring. Kontantstraumsikring Terminkontrakter som sikrar framtidige inn-/utbetalingar, blir rekneskapsført ved relisasjon av terminkontrakta. Sikringsobjektet blir rekneskapsført på transaksjonstidspunktet. Andre fordringer, både omløpsfordringar og anleggsfordringar, blir ført opp til det lågaste av pålydande og verkeleg verdi. Verkeleg verdi er noverdien av forventa framtidige innbetalingar. Det blir likevel ikkje gjennomført neddiskontering når effekten av neddiskontering er uvesentleg for rekneskapen. Avsetning til tap blir vurdert på same måte som for kundefordringar. Med basis i vedteken sikringsstrategi nyttar konsernet ulike sikringsinstrument og fastprisavtaler for å sikre kontantstraumane, då særleg innan olje, LNG, renter og valuta. Bruk av sikringsinstrument vurderer konsernet opp mot om reguleringsklausulane i aktuelle kontraktar gjev tilfredsstillande dekning for faktisk prisutvikling. Om aktuelle reguleringsklausular for ei kontrakt ikkje blir vurdert til å gi tilfredsstillande dekning for prisutviklinga på aktuell innsatsfaktor, vil konsernet i samsvar med sikringsstrategien, kunne bruke tilgjengelege sikringsinstrument for å redusere eller eliminere prisutviklingsrisikoen. Kortsiktige plasseringar Kortsiktige plasseringar (aksjar og andelar som er omløpsmiddel) blir vurdert til det lågaste av gjennomsnittleg kjøpskost og verkeleg verdi på balansedagen. Motteke utbytte og andre utdelingar blir inntektsførde som anna finansinntekt. Garantiansvar Venta utgifter til framtidige garantiarbeid knytt til sal/avslutta prosjekt er kostnadsført, og ført som avsetning i balansen. Avsetninga blir basert på historiske erfaringstal for garantiar. Olje og LNG Konsernet brukar terminkontraktar der vi avtalar marknads pris pr. tonn i NOK eller USD med levering kvar månad for avtala periode. I månader der aktuell marknadspris ligg over sikringsprisen vil konsernet få utbetalt mellomlegget frå motparten. I månader der aktuell marknadspris ligg under sikringsprisen vil konsernet betale mellomlegget til motparten. For aktuelt avtala volum vil konsernet ha ein fastpris i NOK eller USD for avtala periode. Tapskontrakter Konsernet si verksemd inneber mellom anna at det blir inngått kontraktar med det offentlege om levering av kollektivtenester. For fleire av desse kontraktene har selskapet ein stor del av risikoen for utviklinga i fleire kostnadsartar (t.d. løn, rente og drivstoff), utan at inntektene blir endra tilsvarande. Dette kan resultere i at kontraktane blir ulønsame dersom kostnadane aukar i større omfang enn inntektene. Selskapet måler derfor noverdien av framtidige forventa kontantstraumar frå operasjonelle aktivitetar i den enkelte kontrakten, der estimerte utbetalingar omfattar alle uunngåelege framtidige betalbare driftskostnader. Av- og nedskrivingar, finanskostnader er ikkje inkludert. Renter Konsernet brukar rentebyteavtalar der vi avtalar rente og nedbetalingstid med ein motpart. I månader der aktuell marknadsrente ligg over nivået som vi har gjort sikringsavtale for vil konsernet få utbetalt mellomlegget rekna etter resterande del av hovudstol frå motparten. I månader der aktuell marknadsrente ligg under nivået som vi har gjort sikringsavtale for vil konsernet betale mellomlegget rekna etter resterande del av hovudstol til motparten. For avtala beløp og periode vil konsernet ha fast rente gjennom slike avtalar. I den grad den enkelte kontrakten blir rekna som ei kontantgenererande eining, blir kontanstraumen definert på same måten som den som blir lagt til grunn i nedskrivningstestar for anleggsmidla, med unntak av at anleggsmidla sin terminalverdi ved utgangen av kontraktane ikkje blir tatt med. Dersom utrekningane viser ein negativ noverdi, balansefører vi dette beløpet som ei avsetning. Før det eventuelt blir føreteke avsetning for tapskontraktar, blir behovet for å foreta nedskrivning av anleggsmidlane vurdert. Konsernet har i mindre grad gjort seg bruk av avtalar der vi er sikra ein pris- eller rente korridor. Målet med slike avtalar er å sikre seg mot konsekvensar ved ekstreme utslag på underliggjande prisutvikling. 62 Avsetning for tapskontraktar blir balanseført under Avsetning for forpliktingar (langsiktig gjeld). Avsetning for tapskontraktar knytt til varekretsløpet, eller som har forventa oppgjerstids punkt innan eit år frå balansedagen, blir klassifisert som anna kortsiktig gjeld. Planendringar blir amortisert over forventa gjenverende oppteningstid. Det same gjeld estimatavvik som skuldast ny informasjon eller endringar i dei aktuarmessige føresetnadene, i den grad dei overstig 10 prosent av den største av pensjonsforpliktingane og pensjonsmidlane (korridor). Avsetninga blir reversert i takt med eventuell reduksjon av negativ noverdi i seinare periodar. Skatt Skattekostnaden i resultatrekneskapen omfattar både den betalbare skatten i perioden og endring i utsett skatt. Utsett skatt blir rekna med aktuell skattesats (28 prosent) på grunnlag av dei midlertidige forskjellar som eksisterer mellom rekneskapsmessige og skattemessige verdiar, samt eventuelt likningsmessig underskot til framføring ved utgangen av rekneskapsåret. Skatteaukande og skattereduserande midlertidige forskjellar som blir reversert, eller kan reverserast i same periode, blir utlikna. Oppføring av utsett skattefordel på netto skattereduserande forskjellar som ikkje kan utliknast og underskot til framføring, er grunna ut i frå venta framtidig inntening. Utsett skatt og skattefordel som kan balanseførast, er oppført netto i balansen. Valuta Pengepostar i utanlandsk valuta vurderast etter kursen ved slutten av rekneskapsåret. Terminkontrakter Konsernet brukar i større grad terminkontrakter på utenlandsk valuta for å sikre antatte framtidige inn-/utbetalingar i fremand valuta (kontantstraumsikring). Vinst eller tap på sikring av transaksjonar som fører til balanseføring av t.d. ferger, blir inkludert i kostpris. Terminkontrakter som sikrar framtidige inn-/utbetalingar, blir ikkje rekneskapsført. Skatt på avgitt konsernbidrag som blir ført som auka kostpris på aksjar i andre selskap, og skatt på motteke konsernbidrag som blir ført direkte mot eigenkapitalen, fører vi direkte mot skatt i balansen (føringa skjer mot betalbar skatt dersom konsernbidraget har verknad på betalbar skatt, og mot utsett skatt om konsernbidraget har verknad på utsett skatt). Pensjonar Konsernet har ulike pensjonsordningar. Pensjonsordningane er finansiert gjennom innbetalingar til offentleg eller privat administrerte forsikningsplaner/-selskap, med unnatak av AFP-ordningar og nokre ordningar som er dekka over drifta. Selskapet har både innskuddsplanar og ytelsesplanar. Kontantstraumoppstilling Kontantstraumoppstillinga blir utarbeidd etter den indirekte metoden. Kontantar og kontantekvivalentar omfattar kontantar, bankinnskot og andre kortsiktige, likvide plasseringar som umiddelbart og med uvesentleg kursrisiko kan konverterast til kjente kontantbeløp, og med forfallsdato kortare enn tre månader fra opphavsdato. Ved avgang av datterselskap er balanseendringane som følge av salget behandla på lik linje med andre balanseendringar i konsernet. Ein viser dermed ikkje netto kontantinnbetaling ved avgangen. Innskuddsplaner Ved innskotsplanar betalar konsernet innskot til offentlege eller privat administrerte forsikringsplaner/-selskap. Konsernet har ingen ytterlegare betalingsplikt etter at innskota er betalt. Innskota blir rekneskapsført som lønnskostnad. Eventuelle forskotsbetalte innskot blir balanseført som eigendel (pen sjonsmidlar) i den grad innskotet kan refunderast eller redusere framtidige innbetalinger. Endring av rekneskapsprinsipp/korrigering av feil Lånekostnader Ein har i 2011 endre rekneskapsprinsipp for balanseføring av lånekostnader ved anskaffelse av varige driftsmidlar med lang tilvirkingstid. Tidlegare blei kun faktiske betalte rentar balanseført, medan ein no balansefører renter i samsvar med faktisk kapitalbinding. Effekten av dette utgjer 3,4 MNOK i balanseførte lånekostnader i morselskap/konsern 2011. Ytelsesplaner Ein ytelsesplan er ei pensjonsordning som ikkje er ein inn skotsplan. Typisk er ein ytelsesplan ei pensjonsordning som definerer ei pensjonsutbetaling som ein tilsett vil motta ved pensjonering. Pensjonsutbetalinga er normalt avhengig av fleire faktorar, som alder, antall år i selskapet og lønn. Den balanseførte forpliktinga knytt til ytelsesplanar er noverdien av dei definerte ytingane på balansedagen, minus verkeleg verdi av pensjonsmidlane (innbetalte beløp til forsikringsselskap), justert for ikkje resultatførte estimatavvik og ikkje resultatførte kostnader knytt til pensjonsopptening i tidlegare periodar. Pensjonsforpliktinga blir utrekna årleg av ein uavhengig aktuar ved bruk av ein lineær oppteningsmetode. Konsernkonto Ein har endra prinsipp for klassifisering av interne langsiktige lån og kortsiktige innskot på konsernkontoen. Ein viser no brutto ekstern lånegjeld som langsiktig gjeld. Tidlegare vart denne redusert med nettoen av interne langsiktige lån og 63 rekneskapsprinsipp Konsernbidrag for 2010 I morselskapet vart motteket konsernbidrag redusert med 3,6 MNOK ifm innlevering av likningspapira for 2010. Samanlikningstala i balanse og resultatrekneskap i morselskapet er korrigert for dette, samt skattenoten for morselskap/konsern. kortsiktige innskot. Effekten av dette er auka i langsiktig gjeld og bankinnnskudd med 104,1 MNOK 1.1.2011 i mor og konsern. Samanlikningstala i balanse og kontanstraumoppstillinga for morselskap/konsern er korrigert for dette. Pensjon Pensjonsordningar til tilsette som er overført frå dotterselskap til morselskapet er blitt overført til morselskapet. Effekten av dette er ført mot eigenkapitalen 1.1.2011. Effekten av dette utgjer 1,8 MNOK etter skatt. Samanliknignstala i balansen og pensjonsnoten i morselskapet er korrigert for dette. 64 noter 2011 Note 1 Varige driftsmiddel VARIGE DRIFTSMIDDEL, Morselskap Bygg under oppføring Bygningar, eigedom og tomt Kostpris og ordinære avskrivingar Kostpris 01.01 1 607 + tilgang i år + tilgang ovf av ferdige driftsmidlar - avgang i år Kostpris 31.12. 1 607 Akkumulerte ordinære avskrivingar 31.12. 806 Akk. nedskrivning 31.12. Rekneskapsmessig bokført verdi 31.12. 802 Årets avskrivingar 163 Årets nedskrivingar % ordinære lineære avskrivingar 10% VARIGE DRIFTSMIDDEL, KONSERN Bygningar, eigedom og tomt 1 031 047 5 925 75 586 288 817 364 403 -364 403 1 401 375 -0 Driftsløysøyre, verktøy, inventar Sum varige med mer driftsmiddel 168 199 0 1 233 177 34 696 -0 Skip 4 397 881 150 898 Goodwill Skip under opp- Transportføring middel Fou 59 185 Sum anleggsmiddel 17 059 4 409 1 125 299 299 151 21 468 0 0 1 424 450 13 917 182 921 46 245 229 166 1 030 1 030 12 940 13 970 6 521 3 481 1 240 499 38 340 0 Driftsløysøyre, verktøy, inventar Sum varige med mer driftsmiddel 0 Goodwill Fou 32 212 59 185 Sum anleggsmiddel 820 812 94 571 768 651 -768 651 9 359 0 5 308 071 186 071 16 234 899 149 184 434 1 548 864 661 969 161 747 2 520 074 26 244 46 245 2 592 563 169 497 10 962 845 181 315 1 644 12 940 195 899 226 218 59 425 4 268 21 842 17 230 4 184 493 264 134 10 300 4 324 1 622 10-20% 13-33,33% 0 4 188 817 265 756 10 300 2033,33% 3,33 -10% 6 209 113 713 691 0 1 240 499 38 340 0 2033,33% 510 488 444 234 0 3 589 710 186 071 177 571 6 032 173 863 10 571 1 184 484 299 151 0 0 0 59 185 1 483 635 20 -33,33% 3,33% Bygg under oppføring Kostpris og ordinære avskrivingar Kostpris 01.01 306 069 + tilgang i år 13 417 + tilgang ovf av ferdige driftsmidlar - avgang i år 11 329 Kostpris 31.12. 308 157 Akkumulerte ordinære avskrivingar 31.12. 147 494 Akkumulerte nedskrivingar 31.12. * 11 Rekneskapsmessig bokført verdi 31.12. 160 652 Årets avskrivingar 9 908 Årets nedskrivingar % ordinære lineære avskrivingar 3-20% Skip Skip under oppføring 6 300 510 713 691 0 0 36 922 36 922 6 885 882 32 212 59 185 6 977 279 20% Avsetjing tap på kontrakt på 20,587 MNOK er korrigert til nedskriving ferger i anbud i inngående balanse pr. 1.1.2011. Goodwill er knytt til oppkjøpet av Bolsønes Verft AS og Bo-sement AS i 2009. Ein stor del av inntektene i selskapet er og vil bli knytta til langsiktige kontrakter (anbud). 65 noter 2011 Pr 31.12.11 er det foretatt ei vurdering av verdien av sjøselskapa sine varige driftsmidlar basert på framtidig EBITDA for den enkelte anbudskontrakt der det er indikasjon på verdifall. Antatt restverdi er sjøselskapa sitt beste estimat på verdien av varige driftsmidlar ved utgongen av anbudsperioden. Det er og lagt til grunn innhenta eksterne vurderingar ifm beregning av restverdien på dei fleste av dei varige driftsmidlane. Det er nytta eit vekta avkastingskrav for totalkapitalen etter skatt i beregninga. Gevinst ved sal av driftsmiddel er klassifisert som andre driftsinntekter. Investeringar og sal (salssum) for varige driftsmiddel (konsern) 2011 2010 Investering Sal Investering 0 0 0 0 Goodwill Fou Maskinar, inventar og transportmiddel Skip Bygningar Internt sal bussar/bilar Sum 105 142 595 132 13 417 3 699 9 548 14 250 713 691 27 496 97 464 657 366 10 099 2009 Sal 9 083 364 038 28 000 2008 2007 Investering Sal Investering Sal Investering 8 113 1 358 2 613 11 704 14 260 92 425 704 344 63 847 7 232 47 280 3 330 114 402 427 275 4 443 764 929 401 121 870 087 57 842 560 437 Form Underkonsern Underkonsern Underkonsern Underkonsern Underkonsern Underkonsern 7 104 10 735 99 342 1 025 043 15 125 Sal 12 902 3 827 616 20 200 38 039 1 153 770 17 345 Kontorstad Eigardel Røysterett Florø Molde Sogndal Stryn Volda Ålesund Ålesund Molde Sogndal Sogndal Stryn Stryn 90 % 90 % 100 % 100 % 100 % 100 % 68 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 68 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % Sogndal Årdal Måløy Skjåk Volda Ål Hareid Langevåg Ål Florø Chile Aukra Sogndal Molde 50 % 66 % 100 % 100 % 100 % 100 % 63 % 100 % 100 % 100 % 49 % 66 % 100 % 100 % 50 % 66 % 100 % 100 % 100 % 100 % 63 % 100 % 100 % 100 % 49 % 66 % 100 % 100 % Note 2 Opplysningar om dotterselskap Dotterselskap Fjord1 Fylkesbaatane AS Fjord1 MRF AS Fjord1 Sogn Billag AS Fjord1 Nordfjord - Ottadalen AS Fjord1 Buss Møre AS Fjord1 Service AS Moaterminalen Holding AS Fjord1 Eigedom AS Fjord1 Eigedom Sogndal AS Fjord1 Eigedom Lærdal AS Fjord1 Eigedom Otta AS Fjord1 Eigedom Bismo AS Dotterdotterselskap Sogn Bilservice AS Årdal Bilag Eiendom AS Måløy Reisebyrå AS Skjåk Bil AS Møre Auto AS Hallingdal Billag AS Hareid Trafikkterminal AS MRF Charter AS Trolløya Eiendom AS Sognefjord Cruise AS Naviera Sognekongen SA Aukra Auto AS Skyss Kroa AS Bolsønes Verft AS 66 Dotterselskap Fjord1 Fylkesbaatane AS Fjord1 MRF AS Fjord1 Sogn Billag AS Fjord1 Nordfjord - Ottadalen AS Fjord1 Buss Møre AS Fjord1 Service AS Moaterminalen Holding AS Fjord1 Eigedom AS Fjord1 Eigedom Sogndal AS Fjord1 Eigedom Lærdal AS Fjord1 Eigedom Otta AS Fjord1 Eigedom Bismo AS Samla dotterselskap Dotterdotterselskap Sogn Bilservice AS Årdal Bilag Eigedom AS Måløy Reisebyrå AS Hallingdal Billag AS Trolløya Eiendom AS Skjåk Bil AS Møre Auto AS Hareid Trafikkterminal AS MRF Charter AS Sognefjord Cruise AS Aukra Auto AS Skyss Kroa AS Bolsønes Verft AS Aksjekapital Totalt antall aksjar Vår tal på aksjar 88 840 25 000 18 200 6 206 2 085 2 000 279 12 200 5 632 1 729 1 853 441 88 840 25 000 181 998 62 061 83 400 1 000 27 930 1 000 100 100 100 100 79 956 22 500 181 998 62 061 83 400 1 000 19 010 1 000 100 100 100 100 2 360 2 750 300 5 000 1 000 100 536 1 200 500 280 1 000 100 100 2 360 2 750 50 5000 1000 100 10 725 1 200 15 000 560 50 100 100 1 180 2 750 50 5000 1000 100 10 725 710 15 000 560 46 100 100 Eigenkapital i dotterselskap Resultat i dotterselskapa Bokført verdi 387 197 241 882 37 397 32 140 46 684 20 056 23 446 13 721 11 616 2 551 6 178 1 779 824 647 85 114 -14 711 2 873 2 632 4 947 -368 -244 189 47 -4 234 137 80 846 268 906 189 000 39 590 19 116 56 427 35 135 5 826 15 871 12 250 3 760 5 159 1 193 652 233 6 599 7 069 1 961 11 173 1 692 2 027 2 830 2 060 4 468 328 17 623 100 2 322 60 252 1 596 70 933 2 482 67 429 52 21 147 5 2 587 -181 1 378 9 586 7 301 9 938 1 777 5 822 2 147 800 1 217 768 3 810 280 5 280 100 23 000 62 240 Avgjeven utbytte Avgjeven konsernbidrag 32 749 582 780 303 1 083 33 331 1 285 154 33 1470 2 942 Note 3 Aksjar i tilknytta og felleskontrollert selskap Tilknytta selskap Forretningskontor Eigardel / stemmedel Anskaffelseskost Resultat i 2011 Andel resultat Bokført eigenkapital 31.12.11 Ørskog Larsnes Kaupanger Bergen 49,0% 49,0% 35,0% 49,0% 245 99 450 49 843 1 175 1 227 42 1 227 3 671 576 601 15 601 1 793 1 563 1 918 3 769 2 082 9 332 Sjøholt Last og Buss AS Larsnes Last og Buss AS Terminalbygg AS Fjord1 Partner Sum 2011 Endring i bokført verdi tilknytta selskap Bokført verdi 01.01 Netto kjøp Andel resultat Utbytte Gevinst/tap ved realisasjon av aksjar Bokført verdi 31.12.10 Andre Sum Andre Sum 3 250 3 250 1 793 - 2 990 1 006 -746 2 990 1 006 -746 5 043 3 250 3 250 1 793 5 043 67 2010 noter 2011 Endring i bokført verdi felleskontrollert verksemd Kystekspressen ANS Bokført verdi 01.01 Netto kjøp Andel resultat Bokført verdi 31.12. Forretningskontor Eigarandel/ Stemmedel Trondheim 49% 2011 2010 7 293 6 208 (2 815) 4 477 1 085 7 293 Følgjande beløp representera konsernets rekneskapsførte 49 % del av eigeelar og gjeld, inntekter og resultat i den felleskontrollerte verksemda. Beløpene er inkludert i resultatregnskapet og balansen: Eigedelar 2011 2010 Anleggsmidlar Omløpsmidlar Sum eigedelar 21 694 3 816 25 510 22 859 8 117 30 976 Gjeld Langsiktig gjeld Kortsiktig gjeld Sum gjeld 12 594 8 393 20 987 14 983 8 655 23 638 Sum eigenkapital 4 523 7 338 Inntekter Kostnader Netto finanskostnad Resultat 41 531 43 903 443 (2 815) 41 835 40 320 430 1 085 Note 4 Investeringar i aksjar og andelar Morselskap Selskap Marknadsverdi Fjord Invest AS Fjord Invest Sørvest AS Møre og Romsdal Såkornfond AS Bølgen Invest Norway Bussekspress AS Fergebo AS Fjord Tours AS Geiranger Fjordsenter AS Andre aksjar og andelar Sum aksjar og andelar Konsern Bokført verdi 4 529 500 Antall aksjar /andelar Eigardel 7 250 20 000 3 000 12% 50% 29% - 274 5 303 Note 5 Obligasjonar og andre fordringar Kostpris Bokført verdi 9 075 200 2 000 150 1 000 533 633 1 500 1 076 16 167 5 095 500 1 000 538 1 000 638 8 771 Konsern Lån ansatte Kapitalinnskudd KLP Anna langsiktige fordringar 68 2011 2010 900 2 648 1 215 4 763 741 2 404 1 182 4 327 Note 6 Langsiktige fordringar til konsernselskap, morselskap Interne lån, trekk på konsernkontoen. Langsiktig lån, utanfor konsernkontoen, sjøselskapa Note 7 Mellomværande mellom selskap i samme konsern 2011 2010 465 004 1 567 961 2 032 965 370 035 1 445 544 1 815 579 Morselskap Andre fordringar Foretak i samme konsern Langsiktige fordringar 2011 2010 2011 2010 93 112 139 446 2 032 965 1 815 579 Anna langsiktig gjeld Foretak i samme konsern Gjeld til konsern 2011 2010 2011 2010 224 955 242 125 312 391 242 810 Note 8 Varer Varelager består av varer innkjøpt for vidare sal. Der er ikkje gjort nedskriving for ukurans. Note 9 Kundefordringar Morselskap Kundefordringar til pålydande 31.12. Delkredereavsetning 31.12. Kundefordringar 31.12. Konsern 2011 2010 2011 2010 656 3 798 656 3 798 124 848 -3 810 121 038 81 956 -4 230 77 726 1 580 1 580 1 135 1 135 Årets konstaterte tap på fordringar Tap på fordringar Tap på fordringar inngår i posten andre driftskostnader. Note 10 Andre kortsiktige fordringar Morselskap Motteken konsernbidrag Andre fordringar på konsernselskap Kortsiktige fordringar til konsernselskap Morselskap 2011 Støtte NOX- reduserende tiltak Internlån Transferd, ligg i konsernkonto systemet. Forskotsbetalingar Andre fordringer Havarikrav Tilgode meirverdiavgift Andre kortsiktige fordringar 31.12. 2010 33 331 59 781 93 112 68 251 71 195 139 446 Konsern 2010 25 000 69 2011 2011 2010 25 000 789 3 272 21 880 4 509 39 29 061 26 428 2 250 63 782 43 446 18 060 152 538 21 880 4 509 54 317 21 721 26 801 129 228 noter 2011 Note 11 Marknadsbaserte aksjar og obligasjonar Marknadsbaserte aksjer og obligasjoner Bokført verdi Marknadsverdi Kostpris Urealisert gevinst/tap i år 22 501 22 501 22 501 22 501 22 500 22 500 -1 739 -1 739 Antall Pålydande Pålydande verdi Andel røysterett 59 000 41 000 100 000 2 500 2 500 2 500 147 500 000 102 500 000 250 000 000 59% 41% 100% Aksjer som inngår i selskapets si finansforvaltning (handelsportefølje) Rentepapir med lav risiko Sum Note 12 Aksjekapital og eigarstruktur Fjord1 Holding AS Havilafjord AS Note 13 Eigenkapital Endring av eigenkapital i året: Konsern Anna Aksje- Overkurs- konsernkapital kapital fond Eigenkapital 01.01.11 250 000 Korrigert tidlegare endra rekneskapsprinsipp/feil i 2011 Omarbeidet EK 01.01.2011 250 000 Årets resultat Minioritetens andel Avsett utbytte Anna Eigenkapital 31.12.11 250 000 360 924 538 867 Morselskap Minioritetsinteresser Sum eigenkapital 18 364 1 168 155 Aksje- Overkurskapital fond 250 000 360 924 360 924 538 867 70 524 18 364 1 593 -2 -49 227 -34 360 924 560 130 19 955 1 168 155 72 117 -2 -49 227 -34 250 000 1 191 009 250 000 360 924 Anna eigenkapital Sum 431 127 1 042 051 -4 440 -4 440 426 687 6 396 1 037 611 6 396 -49 227 - -49 227 360 924 383 856 994 780 Note 14 Minoritetsinteresser Minoritetsinteresser 31.12. Minoriteten sin andel av resultat Tilgang/avgang minoritetsinteresser Avgang minoritetsinteresser Minoritetsinteresser 31.12. 70 2011 2010 18 364 1 593 -2 19 098 2 295 -3 029 19 955 18 364 Note 15 Rekneskapsmessig handsaming av skatt Morselskap Betalbar skatt kjem fram slik slik: Ordinært resultat før skatt Permanente skilnader Endringar midlertidige skilnader Endring i underskudd og godtgjørelse til fremføring Grunnlag betalbar skatt Skattepliktig inntekt (grunnlag for betalbar skatt) Årets skattekostnad kjem fram slik: Betalbar skatt på årets resultat Endring utsett skatt som følge av avgang datterselskap Endring utsett skatt Årets totale skattekostnad Betalbar skatt i balansen kjem fram slik: Betalbar skatt på årets resultat Sum betalbar skatt Spesifikasjon av grunnlag for utsett skatt: Skilnader som vert utligna: Driftsmiddel Fordringar Varelager Gevinst - og tapskonto Periodisering kontraktsbetaling Avsetningar etter god regnskapskikk Pensjonar Aksjar og andre verdipapir Andelar i deltakerliknande selskap Underskot og godtgjersle til fremføring Grunnlag for utsett skatt/skattefordel i balansen Utsett skattefordel/utsett skatt Utsett skatt/ skattefordel i rekneskapen Konsern 2011 2010 9 102 563 -65 548 55 884 0 0 162 991 -33 738 -124 519 -4 734 0 0 2011 2010 6 511 2 706 2 706 36 191 36 191 19 826 26 337 1 851 -571 64 715 65 995 - - 6 511 6 511 1 851 1 851 448 359 - 352 137 - 116 084 145 105 -6 500 -977 -3 871 -76 266 481 677 134 870 134 870 -20 382 472 013 132 164 132 164 996 044 -4 565 -3 157 905 -94 860 -1 230 -29 827 8 512 -290 081 741 895 207 715 207 715 735 254 -5 598 -39 187 563 -145 228 -6 270 -26 728 9 202 -95 145 671 011 187 883 187 883 Note 16 Pensjonspliktar Selskapet har førtidspensjonsavtale med tidligare konsernsjef og utbetalar 66 prosent av lønn frå fylte 65 til 67 år. Denne ordninga er ikkje sikra og blir dekka over selskapet si drift. Ordninga er vist under usikra pensjonar. MORSELSKAP Konsernsjef Konsernsjef er medlem av selskapet sin ordinære pensjonsordning. Han har også ein tilleggspensjonsordning der Fjord1 Nordvestlandske AS avsetter kroner 178.850,- pr år på ein bankkonto som er Fjord1 Nordvestlandske AS sin eigendel. Avtalefesta pensjon Selskapet er tilslutta ordninga om Avtalefesta Førtidspensjon (AFP) frå 62 til 67 år. Dette beløpet skal reguleras årleg med auke i konsumprisindeks. I tillegg skal avskastning på bankkonto tilleggas pensjonskapitalen. Pensjon utbetales frå fylte 65 år. Dersom konsernsjef fratrer før fylte 65 år, kan han kreve å utbetalt opptjent tilleggespensjon ved tidspunkt for fratreden. Kroner 418.850,- inkludert arbeidsgiveravgift er avsatt pr 31.12.2011 for å dekke opptjent hittil. Ordninga er klassifisert som ein innskotsordning. Den nye AFP-ordninga, som gjeld frå og med 1. januar 2011 er å sjå som ei ytelseesbasert fleirforetaksordning, men rekne skapsførast som ei innskuddsordning fram til det føreligg påliteleg og tilstrekkeleg informasjon slik at selskapet kan rekneskapsføre sin proporsjonale del av pensjonskostnad, pensjonsforpliktingar og pensjonsmidlar i ordninga. Selskapet si forplikting er dermed ikkje balanseført som gjeld. 71 noter 2011 AFP-forpliktinga etter den gamle ordninga var balanseført som gjeld (bidragsbasert ordning), og vart inntektsført i 2010, med unntak for den forpliktinga som knyter seg til tidlegare tilsette som no er pensjonistar i denne ordninga. I noten for pensjons kostnader er ordninga vis som ein usikra pensjonsordning då denne ordninga ikke er sikra i eit forsikringsselskap. rekneskapsføre sin proporsjonale del av pensjonskostnad, pensjonsforpliktingar og pensjonsmidlar i ordninga. Selskapet si forplikting er dermed ikkje balanseført som gjeld. AFP-forpliktinga etter den gamle ordninga var balanseført som gjeld (bidragsbasert ordning), og er inntektsført i 2010, med unntak for den forpliktinga som knyter seg til tidlegare tilsette som no er pensjonistar i denne ordninga. I noten for pensjonskostnader er ordninga vis som ein usikra pensjonsordning då denne ordninga ikke er sikra i eit forsikringsselskap. I årets pensjonsforpliktelse for selskapet inngår også ei avsetning på 146.311 kroner inkl. arb.avg. for å dekke opp ei forventa utbetaling knytta til ei underdekning i den tidlegare AFP-ordninga. Denne avsetninga er balanseført som langsiktig gjeld i lag med dei øvrige pensjonsforpliktingane. I årets pensjonskostnad for konsernet inngår også ei avsetning på 3.157.000 kroner inkl. arb.avg. for å dekke opp ei forventa utbetaling knytta til ei underdekning i den tidlegare AFPordninga. Denne avsetninga er balanseført som langsiktig gjeld i lag med dei øvrige pensjonsforpliktingane. Kollektive tjenestepensjonsordningar Dei siste åra har tilsette blitt overført frå dotterselskap til morselskap i samband med etablering av felles stabsfunksjonar. Overført personale er blitt ståande i dei pensjonsordningane i det selskapet dei kom frå. Frå og med 2011 har ein overført forpliktinga frå Fjord1 Fylkesbaatane AS til morselskapet. For dei som var tilsett i Fjord1 MRF AS er pensjonsforpliktinga knytta til KLP balanseført i Fjord1 MRF AS. Pensjonskostnad for overflytta tilsette er kostnadsført som innskotspensjon med 2.399.805 kroner. Innskotsbaserte pensjonsordningar Innskotspensjon Innskotsbaserte pensjonar er ordningar der selskapet forpliktar seg til å betale ein årleg premie. Pensjon er avhengig av inn betalte midlar og avkastninga på midlane. For selskapet er årets kostnad lik årets premie. KONSERN Pensjonstrygden for sjømenn Selskapet sine sjøtilsette kan gå av ved fylte 60 år. Dei har då rett på sjømannspensjon. Denne er finansiert ved trekk i løn og ved at selskapet betaler inn ein andel. Selskapet sin andel er klassifisert som innskotspensjon. I tillegg betaler selskapet obligatorisk tjenestepensjon for sine sjømenn. Sjømannsorganisasjonane har varsla at dagens tariffesta tilleggspensjon for sjøfolk mellom 60 og 67 år vil bli kravd reforhandla ved tariffoppgjeret våren 2012. Konsernet hadde i 2010 ein gjennomgong av pensjonsordningane i selskapa.Eksisterande ordningar i sjøselskapa og morselskap er lukka for nye medlemmar fra og med 31.12.2010. Ny felles innskotsordning for nytilsette i morselskap og sjøselskap etter 01.01.2011 vart etablert. Samordningsprosess jfr bussbransjeavtaen er tidligare gjennomført for busselskapa. Bidragsbaserte pensjonsordningar Kollektive tjenestepensjonsordningar Kollektive bidragsbaserte pensjonsordningane i konsernet blir handsama rekneskapsmessig i samsvar med norsk standard for pensjonar. Ordningane gjev rett til definerte framtidige bidrag. Desse er i hovudsak avhengig av talet på oppteningsår, lønsnivå, lønsnivå ved oppnådd pensjonsalder og storleiken på ytinga frå folketrygda. Forpliktinga er dekt gjennom forsikringsselskap. Pensjonskostnad og forplikting/midlar er i noten vist under sikra pensjonsordningar. Frå og med 01.01.2011 er det etablert ei felles kollektiv tjenestepensjonsordning for dei tilsette i konsernet som blei tilsett etter 01.01.2011. Pensjonar over drift I konsernet er det fem personar som får betalt pensjonar over drift. Kostnader og forpliktingar dette representerer er i noten vist under usikra pensjonsordningar. Avtalefesta pensjon Dei fleste tilsette utanom sjøfolk er tilslutta ordninga om Avtalefesta Førtidspensjon (AFP) frå 62 til 67 år. Den nye AFP-ordninga, som gjeld frå og med 1. januar 2011 er å sjå som ei ytelseesbasert fleirforetaksordning, men rekne skapsførast som ei innskuddsordning fram til det føreligg påliteleg og tilstrekkeleg informasjon slik at selskapet kan 72 Pensjonskostnad bidragsbaserte ordningar Morselskap SIKRA Pensjonskostnad: Noverdi av pensjonsopptening i året Rentekostnad av pensjonsforpliktingane Forventet avkastning på pensjonsmidlane Resultatført planendring Resultatføring av estimatavvik Endring avsetning for underdekning i tidlegare AFP-ordning Opphør av ordning Tilsette sitt bidrag eks. arb.g.avgift Arbeidsgiveravgift Netto pensjonskostnad USIKRA Avstemming av pensjonsordningane sin finansierte status mot beløp i balansen: Netto pensjonsforplikting Arbeidsgiveravgift Ikkje resultatførte estimatavvik Ikkje resultatførte planendringar Sum netto pensjonsmidlar (+) forplikting (-) Sum netto pensjonsmidler (+) forplikt ing (-) er i regnskapet balanseført som Overfinansierte ordningar Underfinansierte ordningar Sum netto pensjonsmidlar (+) forplikting (-) Antall aktive tilsette i ordninga som inngår i pensjonsberekningane: Antall pensjonistar i ordninga som inngår i pensjonsberekningane: SIKRA USIKRA TOTALT 2011 200 31 0 -941 -65 2010 0 0 0 0 0 2011 271 48 0 0 -35 2010 200 31 0 -941 -65 2011 12 222 9 143 -6 885 0 2 497 2010 11 380 9 341 -6 756 -9 266 2 222 2011 492 407 0 22 -420 2010 624 619 0 -11 097 -2 064 2011 12 714 9 550 -6 885 22 2 077 2010 12 004 9 960 -6 756 -20 362 158 192 0 0 60 -523 0 0 0 0 0 -63 0 0 36 257 192 0 0 60 -523 0 105 0 2 040 19 122 0 0 0 1 972 8 893 -1 440 0 0 -92 -1 031 5 419 0 0 908 -5 591 -1 440 105 0 1 948 18 091 5 419 0 0 2 880 3 302 1 394 193 261 169 856 200 12 222 11 380 31 8 996 9 195 -824 0 0 -119 -8 425 9 520 14 850 492 407 19 209 23 013 208 110 192 874 624 12 714 12 004 619 9 403 9 814 -9 760 19 -9 760 -692 -8 216 8 824 Endring i påløpt forplikting Påløpt forplikting ved byrjinga av året 11 784 0 Noverdi av pensjonsoppteninga i året 1 780 0 Rentekostnad på pensjonsforpliktingane 619 0 Planendring 0 0 Estimatendringer -192 -2 067 Endring avsetning for underdekning i tidlegare AFP-ordning 0 0 Overteken forplikting frå DS etter org. endring 0 13 851 Utbetalte ytingar fra ordningane 0 0 Endring i pensjonsforpliktelse som følge av avgang datterselskap 0 0 Påløpt forplikting ved utgangen av året 13 991 11 784 Endring i pensjonsmidler Verkeleg verdi av pensjonsmidlane ved byrjinga av året Estimatendringar Avkastning på pensjonsmidlene Opphør av ordning Overteken midlar frå DS etter org.endring Innbetalt Utbetalte pensjonar frå ordningane Endring i pensjonsmidler som følge av avgang datterselskap Verkeleg verdi av pensjonsmidlane ved utgangen av året Konsern 1 278 271 48 0 47 -126 178 0 0 -1 465 5 419 -1 461 5 419 0 0 418 0 0 -4 564 0 -4 812 0 -2 778 -3 249 0 -7 342 0 -8 061 0 1 518 0 0 -1 878 1 278 201 490 193 261 0 11 734 -1 124 0 -3 003 14 850 213 227 208 110 0 0 0 0 0 2 778 -2 778 0 138 220 129 010 0 -7 693 -2 800 0 6 754 6 708 0 0 -98 0 0 0 3 249 11 944 15 470 -3 249 -4 564 -8 061 9 637 137 454 0 0 0 0 0 -1 051 0 0 10 688 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 138 220 129 010 0 -7 693 -2 800 0 6 754 6 708 0 0 -98 0 0 0 0 11 944 12 221 0 -4 564 -4 812 0 0 0 0 -2 009 0 10 228 9 637 0 0 144 661 138 220 0 -3 763 -531 -73 0 -2 147 0 0 0 -1 518 -214 -14 5 -1 278 -123 0 -83 0 -56 829 -7 997 48 716 0 -55 041 -7 747 52 065 0 -11 734 -1 616 68 5 0 0 -2 009 -0 144 661 138 220 -14 850 -2 031 -196 166 -68 566 -9 611 48 784 5 -69 891 -9 778 51 869 166 -4 367 -2 147 -1 741 -1 483 -16 110 -10 723 -13 277 -16 911 -29 388 -27 634 0 -1 079 0 -2 148 0 -1 740 0 -1 484 -16 110 1 984 -12 706 0 -13 277 0 -16 911 -29 388 1 984 -29 618 -1 079 -2 148 -1 740 -1 484 -16 110 -10 723 -13 277 -16 911 -29 388 -27 634 29 37 10 14 1 089 1 156 32 51 0 0 0 0 226 208 55 57 73 noter 2011 Konsernet sine totale pensjonskostnader (bidragsbaserte og innskotsbaserte) SIKRA/USIKRA Kostnad bidragsbaserte ordninger iflg note Kostnad innskotsbaserte ordningar 2011 2 709 2 810 2010 -524 2 881 2011 17 972 49 625 2010 3 302 50 715 Sum pensjonskostnad 5 519 2 357 67 597 54 017 Avstemming av konsernet sine pensjonsmiddel/forplikting mot balansen: SIKRA Middel Innskotspensjonsfond Overfinansierte bidragsbaserte ordningar Sum pensjonsmiddel oppført som eigendel i balansen Forplikting Avsetning skuldig innskotspensjon konsernsjef Underfinansierte ordningar Sum pensjonsforplikting oppført som gjeld i balansen USIKRA 2011 0 0 2010 0 0 2011 0 0 2010 0 0 2011 34 2010 1 065 1 984 0 0 0 0 34 3 049 0 -4 367 0 -2 148 -394 -1 740 -240 -1 484 -394 -29 388 -240 -29 618 -4 367 -2 148 -2 134 -1 724 -29 782 -29 858 2011 2010 i% 3.80% 3.50% 0.1-3.75% 3.50% 4.10% i% 4.60% 4.00% 1.3-3.75% 3.75% 5.60% Økonomiske føresetnader for berekning av bidragsbasert pensjon Diskonteringsrente Forventa regulering av løn Forventa auke av pensjonar under utbetaling Forventa G-regulering Forventa avkastning på pensjonsmidlar Note 17 Andre avsetjingar Konsern Avsett konstraktsbetaling Avsett til vedlikeholdsfond Avsett tap på kontrakt Andre avsetningar Sum andre avsetningar 2011 2010 78 670 16 191 108 320 21 907 100 94 961 100 130 327 Avsetjing tap på kontrakt i fjor på 20.587 er korrigert til nedskriving på ferger i anbud i inngående balanse 1.1.2011, jfr note 1. 74 Note 18 Pantstilling, garantiansvar og liknande Morselskap Krav med forfall seinare enn eit år: Andre langsiktige krav Sum Konsern 2011 2010 2011 2010 1 859 397 1 859 397 1 674 179 1 674 179 - - Gjeld: Gjeld til kredittinstitusjonar Påløpne renter Langsiktig gjeld til kredittinstitusjonar Sum 2 463 024 2 239 072 2 475 618 2 253 958 2 463 024 2 239 072 2 475 618 2 253 958 Sum gjeld med løpetid lenger enn 5 år 623 262 547 028 1 648 155 1 473 406 Sum garantiansvar, kausjonsansvar, garanti for trafikkløyve o.l. 207 000 207 000 430 009 457 986 973 130 973 130 2 406 226 218 3 788 160 652 3 775 781 4 168 845 2 977 196 591 3 155 164 384 3 364 346 3 731 453 Bokført verdi av eigedelar som er stilte mot sikring: Factoring Maskinar, inventar og transportmateriell Varelager Bygningar og tomter Skip Sum 1 233 177 1 233 177 Fjord1-konsernet sin likviditet er organisert i ei tredeling mellom ei konsernkonto-ordning, eit langsiktig låneengasjement for å ivareta eldre lån hos konsernselskapa og eit langsiktig engasjement for å ivareta finansiering av nye låneopptrekk knytt til nytt materiell generelt og gassferjene spesielt. Alle desse engasjementa er samla hos Nordea i ei 5-årig rammeavtale. Rammeavtala gjeld frå 2010. sine krav er stilt som sikring for total gjeld i konsernkontoordninga. Total tilgodehavende i konsernet si konsernkontoordning per 31.12.11 er 147,7 mill. kroner. Når det gjeld skattetrekkskonti har Nordea gjeve ei garanti til dei respektive kontorkommunar for skatteansvaret. Utanom denne ordninga er det per 31.12.11 bundne skattetrekksmidlar på 0 mill. kroner. I morselskapet er skyldig skattetrekk per 31.12.11 på 1,337 millionar. Skattetrekksgarantien pr 31.12.11 er på 2,0 mill. kroner. I samband med denne konsernkonto-ordninga er det etablert ein trekkramme på inntil 300 mill. kroner mellom banken og Fjord1 Nordvestlandske AS. Denne fasiliteten skal femne både om kassekreditt og interne lån i konsernet. Dette inneber at datterselskapa sine underkonti formelt sett handsamast som krav og gjeld på morselskapet Fjord1 Nordvestlandske AS. Innskot på konsernkontoen er klassifisert som krav på konsernselskap i balansen, medan trekk på konsernkontoen er klassifisert som gjeld til konsernselskap i balansen. Selskapet Langsiktig gjeld i tilknyttning til konsernavtale er per 31.12.11 på 2.463 mill. kroner. Gjeld knytta til ferjer og hurtigbåtar er pantsett i enkelte fartøy. For anna langsiktig gjeld er pantet knytta til vognpark, eigedomar og andre eigendelar i det enkelte selskap i konsernet. Note 19 Anna langsiktig gjeld Morselskap 2011 Gjeld knytta til balanseførte leasingavtalar Anna langsiktig gjeld Anna langsiktig gjeld 31.12. 0 75 Konsern 2010 2011 2010 0 3 250 3 250 406 3 429 3 835 noter 2011 Note 20 Anna kortsiktig gjeld Morselskap 2011 Kortdatabase, sjøselskapa Bankinnskudd Transferd Skyldig / opptjent lønn og feriepenger Anna kortsiktig gjeld Sum 2010 24 696 2 434 9 498 36 628 2 813 7 106 9 919 Note 21 Løn- og sosialkostnadar Konsern Morselskap Løn Arbeidsgivaravgift Pensjonskostnader Andre ytingar Lønskostnader Antal sysselsatte årsverk 2011 2010 186 058 140 920 179 755 58 166 423 979 166 117 83 101 390 138 Konsern 2011 2010 2011 2010 26 487 3 449 5 519 -1 219 34 236 44 25 580 3 108 2 357 5 023 36 068 44 1 013 468 132 593 67 597 34 792 1 248 450 2 183 997 464 128 977 54 017 57 477 1 237 935 2 149 Pensjonsforpliktingar til dei ansatte i morselskapet er frå og med 2011 balanseført i rekneskapa. Ordningane er dekka gjennom forsikringsselskap og KLP. Totalt er det kostnadsført en pensjonskostnad på kroner 5.519.000 i Fjord1 Nordvestlandske AS. Konsernet sine pensjonsordningar tilfredsstiller krava i lov om obligatorisk tenestepensjon. Det er ikkje ytt lån/stilt trygd til administrerande direktør, styreleiar eller andre nærståande partar. Det er ikkje ytt lån/stilt trygd som utgjer meir enn 5 prosent av selskapets eigenkapital. Ytingar til leiande personar Konsernsjef Styret/bedriftsforsamling 1 699 179 75 947 Lønn Pensjonsutgifter inkl aktuarberega kostnad for 2011 Andre godtgjeringar Revisor (i tusen kroner) Morselskap Lovpålagd revisjon (inkludert tekn. bistand med årsrsk.) Skatterådgjeving (inkl. tekn. bistand med ligningspapir) Attestasjonstenester Andre tjenester Tenestekjøp hos revisor Note 22 Postar som er slått saman i rekneskapen Konsern 2011 2010 2011 2010 547 135 614 25 1 104 1 786 86 725 2 580 280 95 1 947 4 902 2 708 244 72 208 3 232 Morselskap 2011 Andre driftskostnader Rutekostnader Skipskostnader Avsetning på tap på kontrakt Andre driftskostnader Sum andre driftskostnader 70 522 70 522 76 Konsern 2010 31 052 31 052 2011 2010 56 980 665 835 31 874 638 790 352 861 1 075 676 337 354 1 008 018 Note 23 Nedskriving finansielle anleggsmidler Morselskap 2011 Bølgen Invest AS Fergebo Fjord Invest AS Fjord Invest Sørvest AS Møre og Romsdal Såkornfond AS Geiranger Fjordservice Andre Sum Konsern 2010 2011 2010 150 - 150 175 1 404 1 245 Note 24 Anna finansinntekt 100 500 540 100 500 600 1 935 142 742 Morselskap Gevinst sal av aksjar Aksje-/ kundeutbytte Anna finansinntekt 540 505 773 3 547 Konsern 2011 2010 2011 2010 72 72 16 064 783 8 16 855 99 3 939 5 242 8 732 23 811 2 240 3 380 29 430 Note 25 Leigeavtaler Konsernet har ved utgangen av 2011 ymse leigeavtalar av skip. I tillegg leiger konsernet fergen MS Fanafjord. Varighet Kostnadsført leige årleg avtale 11/19/2020 34 833 41 245 Note 26 Sikringskontrakter Rente: Rentebærand gjeld med fast rente Rentebærand gjeld med variabel rente Sum rentebærand gjeld 2011 2010 2 229 856 2 229 856 2 356 475 2 356 475 Den faste renta i konsernet sine avtalar varierar og avtalane har varierande lengde fram til og med 2019. Olje og LNG: Sikra volum av olje og LNG i perioden 2011-2020 2011 2010 73% 69% Valuta: I samband med bygging av ferger i utlandet har ein kjøpt terminkontrakter i utenlandsk valuta for å sikre framtidige utbetalingar. Terminkontraktene forfell i 2011 Tap/vinst blir rekneskapsført ved realisasjon av termin kontraktene. Valuta: Urealisert tap/vinst på terminkontrakter 31.12 77 2011 2010 - -1 154 noter 2011 Note 27 Transaksjonar og mellomværande med nærståande partar Fjord1 AS har to eigarar: Sogn og Fjordane fylkeskommune (via F1 Holding AS) og Havilafjord AS. Etter avtale inngår fylkeskommunen kontrakt om kjøp av tenester knyta til drifta av ferje-, båt- og bilruter. Transaksjonar med nærståande part: Kontraktskjøp Andre inntekter Sum inntekter Leige MS Fanafjord 2011 2010 76 482 2 544 79 026 276 966 5 058 282 024 41 245 Mellomværande med nærståande part: Fordringer per 31.12 Gjeld per 31.12 2 152 28 Note 28 Anbudskontraktar Konsern 2011 Nedskrivning av varige driftsmidlar Avsetning for tap på anbudskontrakter (annan driftskostnad) Inntektsført periodisert inntekt knytta til varige driftsmidlar (anna driftsinntekt) Reversering nedskriving av varige driftsmidler Sum kostnad knytta til anbudskontraktar 2010 20 300 -16 032 -10 000 -5 732 - Note 29 Andre opplysninger / verksemd for sal Som følge av eit vedtak i klagenemda for meirverdiavgift har Fjord1 MRF AS og Fjord1 Fylkesbaatane AS frå 1.2.2011 endra praksis vedrørande meirverdiavgift på sal av næringsmidlar på ferger og hurtigbåtar. Det inneber at det nyttast høg og låg sats avhengig av om kunden tar med seg vara eller et/drikke vara i serveringsområdet. I 2011 vart det inngått avtale mellom Fjord1 AS og Nettbuss AS om sal av 51 % av konsernet sine aksjar i busselskapa Fjord1 Buss Møre AS, Fjord1 Sogn Billag AS og Fjord1 Nordfjord Ottadalen AS. Konsernet har óg inngått avtale om å selje seg ut av verkstaddrifta gjennom sal av aksjar til Nettbuss AS og Trucknor Sogn og Fjordane AS. Desse sala er gjennomført på nyåret 2012. Resultatrekneskap, balanse og kontanstrømoppstilling for 2011 inkluderar desse selskapa sine rekneskapstal for 2011. Følgjande beløp representerar konsernets rekneskapsførte 100 % del av eigedelar og gjeld, inntekter og resultat i verksemda som er for sal. Beløpa er inkludert i resultatrekenskapen og balansen (hensyntatt elimineringar): Eigedelar 2011 2010 Anleggsmidlar Omløpsmidlar Sum eigedelar 289 683 148 546 438 184 267 905 113 646 381 551 Gjeld Langsiktig gjeld Kortsiktig gjeld Sum gjeld 126 252 140 549 266 801 91 096 135 625 226 721 Sum eigenkapital 171 383 154 830 667 372 642 308 2 440 3 958 6 877 16 669 645 952 605 921 2 087 3 930 11 038 27 150 Inntekter Kostnader Finansinntekt Finanskostnad Skattekostnad Resultat 78 Note 30 Rekneskap for verksemdene i konsernet Snøggbåt, lokal- og turistbåter Ferje Driftsinntekter Driftskostnader Ordinære avskrivingar /nedskrivningar Driftsresultat Driftsmidlar Investeringar Bokført verdi Buss Catering 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 1 862 305 1 595 003 1 632 123 1 345 973 216 894 194 352 216 167 193 401 553 527 470 405 537 807 443 101 227 634 177 728 197 139 176 637 160 798 106 504 139 922 146 228 15 738 6 804 11 753 11 013 64 246 18 876 58 648 36 059 1 119 48 787 658 19 844 588 953 3 565 513 539 603 3 152 569 4 373 205 044 117 763 224 642 92 910 223 647 85 353 195 359 2 205 3 613 1 830 2 448 Gods Andre forretningsområde /Elimineringer Reiseliv Sum Norge 2011 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010 Driftsinntekter Driftskostnader Ordinære avskrivingar /nedskrivningar 7 256 2 766 226 046 197 718 71 163 58 853 62 279 52 762 41 680 -3 234 151 897 -17 327 2 980 459 2 495 873 3 023 458 2 392 265 2 368 25 972 2 174 3 496 29 613 50 456 276 056 290 904 Driftsresultat 2 122 2 357 10 136 6 021 15 301 118 768 208 530 340 289 Driftsmidlar Investeringar Bokført verdi 1 661 4 641 1 315 5 102 1 806 3 151 3 852 21 783 178 884 19 065 196 243 713 691 4 184 493 764 929 3 780 215 Note 31 Nøkkeltall Konsern Totalkapitalrentabilitet Driftsmargin 2) Egenkapitalandel 3) Eigenkapitalrentabilitet 4) Likviditetsgrad 5) Gjeldsnedbetalingsevne 6) Marknadsfinansiering 7) % % % % % i år % 1) Totalkapitalrentabilitet: Årsresultat + finanskostnader/gjennomsnittleg totalkapital Driftsmargin: Resultat etter avskrivningar/sum driftsinntekter 3) Eigenkapitalandel: Eigenkapital/totalkapital 4) Eigenkapitalrentabilitet: Årsresultat/gjennomsnittleg eigenkapital 5) Likviditetsgrad: Omløpsmidlar/kortsiktig gjeld 6) Gjeldsbeteningsevne: Gjennomsnittleg netto renteberande gjeld/årsresultat + ordinære avskrivningar 7) Marknadsfinansiering: Sum driftsinntekter - kontraktsinntekter rutedrift/sum driftsinntekter 1) 2) 79 2011 2010 4,2 % 7,0 % 25,0 % 6,1 % 72,5 % 7,0 65,9 % 1,7 % 11,3 % 26,2 % 5,0 % 98,7 % 4,4 68,1 % REVISJONSMELDING 80 81 Uttale frå bedriftsforsamlinga Bedriftsforsamlinga i Fjord1 AS gjorde i møte 11. april 2012 vedtak om å kome med slik uttale om årsoppgjeret for 2011: 1. Bedriftsforsamlinga tilrår generalforsamlinga å godkjenne det framlagde forslaget frå styret til årsmelding og årsrekneskap for 2011 for Fjord1 morselskap og konsern. 2. Bedriftsforsamlinga rår generalforsamlinga til å godkjenne styret sitt forslag til disponering av årsresultatet i morselskapet slik: Foreslått utbytte: Overført frå annan eigenkapital: Sum disponert: Loen, 11. april 2012 Mathias Raaheim Leiar av bedriftsforsamlinga 82 49,227 mill. kroner 42,831 mill. kroner 6,396 mill. kroner The Fjord1 group in brief The Fjord1 Group achieved in 2011 an operating income of NOK 2.979 million, while profit before taxes was NOK 98,5 million. The net profit in 2011 was NOK 72 million. 2011 was a year of stable production in the main business areas of ferry-, and bus- operations. The results are satisfactory, but some contracts are challenging in terms of making satisfactory profit and could have been better. resulted in collaboration through the start-up company Nettbuss Ekspress AS, where Fjord1 owns 34 percent of the stocks. Fjord1 is now focusing on the core area of ferry operation and the companies Fjord1 MRF, Fjord1 Fylkesbaatane and Fjord1 NVL merge to a new company – Fjord1 AS – from April 2012. With this move, Fjord1 becomes the largest ferry company in Norway. Fjord1 updated its company strategy in 2011, and decided to focus on the core areas of ferry- and bus operations going forward. Seeing a trend of consolidation in the bus industry, the company decided to sell 51 percent of the stocks in the bus activity to Nettbuss AS on January 1st 2012. The collaboration with Nettbuss AS and Fjord1 also The large transportation volume of the Fjord1-companies was carried out with focus on safety, efficiency, quality and environment, without serious personnel injuries, and with minor material losses. Main business areas Ownership and management The parent company in the Fjord1 Group is called Fjord1 Nordvestlandske AS and is a limited company owned by the County Council of Sogn og Fjordane (59 percent, via F1 Holding AS) and Havilafjord AS (41%). The Fjord1 headquarter is located in Florø. Ferries and passenger boats The Fjord1-ferries – crossing the fjords and connecting the islands to the mainland – are inevitable parts of the public transportation infrastructure on the west coast of Norway. The Fjord1 ferries and passenger boats transported 10 million vehicles and 22,187 million passengers in 2011. The ferry fleet consisted of 69 vessels with a capacity of 10 – 212 car units (PCU), in 2011. The fleet also includes 10 passenger boats with a capacity of 50 – 385 seats. The management Chairman of the board Jarle Skartun Chief Executive Officer Leif Øverland Chief Financial Officer Hallgeir Kleppe Chief Communication Officer Ingrid Færøyvik Chief Group Services Officer Jøran Nyheim Managing Director Fjord1 MRF Anker Gravdal Managing Director Fjord1 Fylkesbaatane Stig Kristoffersen Managing Director Fjord1 Nordfjord-Ottadalen Asgeir Myklebust Managing Director Fjord1 Buss Møre Magne Hetle Managing Director Fjord1 Sogn Billag Per Steinar Sviggum Buses Fjord1 Group has three bus companies; Fjord1 Nordfjord-Ottadalen, Fjord1 Buss Møre and Fjord1 Sogn Billag. These bus companies operate both in the local and regional market, operating school buses as well as long distance express services, touring services and charter. The local and regional bus services are mainly based on a long-term agreement with the county council. The companies operated a total of 362 vehicles in 2011. 2011 2010 2009 2008 Income/ cash flow (million NOK) Operating income Operating profit before depreciation Operating profit Profit before taxes Net profit Net cash flow from operating services Dividend 2 980 485 209 98 72 291 49 3 023 631 340 268 202 360 30 2 923 578 174 98 71 471 15 2 823 449 186 101 70 475 15 Balance sheet (million NOK) Fixed assets Current assets Total assets Equity Long term liabilities Current liabilities Total equity and liabilities 4 210 548 4 759 1 191 2 811 756 4 759 3 783 683 4 466 1 168 2 606 692 4 466 3 664 269 3 933 850 2 458 625 3 933 2 885 726 3 611 799 2 179 632 3 611 25,00 % 4,20 % 6,10 % 26,20 % 7,30 % 20,00 % 21,60 % 3,90 % 8,60 % 22,10 % 5,20 % 9,00 % Key financial figures Equity ratio 1) Return on asset 2) Return on equity 3) Traffic development Passenger boats – passengers Busses – passengers Ferries – passengers Ferries – vehicles 787 000 8 400 000 21 413 000 10 035 000 874 000 8 289 000 17 979 000 8 667 000 829 000 8 190 000 18 291 000 8 800 000 83 1 430 000 8 266 000 18 100 000 8 700 000 Definitions 1) Equity ratio is book ratio over total assets per 31.12. 2) Return on total assets is defined as net profit + financial expenses over average total assets 3) Return on equity is defined as net profit over average equity Fartøyoversikt FERJE Driva Ørsta Goma Midøy Fjærlandsfjord Florøy Nårasund Eiksund Førdefjord Bolsøy Tingvoll Sekken Fanaraaken Veøy Fjalir Sykkylvsfjord Kvernes Solnør Tustna Aurland Aukra Halsa Nordmøre Eid Sunnfjord Bjørnsund Geiranger Stordal Stryn Solskjel Sogn Brandal Gloppen Sognefjord Dalsfjord Selje Rauma Romsdal Gulen Tresfjord Svanøy Ivar Aasen Lærdal Ny pbe FERJE 1963 1964 1968 1968 1968 1968 1968 1970 1970 1971 1972 1973 1973 1974 1974 1975 1976 1977 1977 1977 1978 1978 1978 1978 1978 1979 1979 1979 1979 1981 1982 1983 1984 1984 1986 1987 1988 1988 1989 1991 1992 1997 1997 29 29 29 14 21 28 11 28 24 32 35 22 29 42 28 36 35 36 30 35 36 28 52 34 46 64 36 55 81 35 107 67 112 64 27 72 87 87 83 124 78 79 77 Glutra Åfjord Nordfjord Hålogaland Volda Eira Julsund Dryna Harøy Lote Bergensfjord Fanafjord Stavangerfjord Raunefjord Mastrafjord Årdal Vågsøy Davik Moldefjord Fannefjord Romsdalsfjord Korsfjord Lifjord Storfjord Hjørundfjord Boknafjord BÅTAR Gudvangen Skagastøl Framnes (fryseskip) Firda (fryseskip) Kommandøren Fjordglytt Sylvarnes Fjordtroll Vetlefjord Tansøy Sognekongen Fjordprins 84 Ny pbe 2000 2000 2001 2002 2002 2002 2004 2005 2006 2006 2006 2007 2007 2007 2007 2008 2009 2009 2009 2010 2010 2010 2010 2010 2011 2011 125 35 54 75 100 100 99 35 35 120 212 212 212 212 212 108 42 42 125 125 125 125 115 120 120 212 Ny PASS. 1969 1970 1978 1978 1990 2000 2000 2002 2002 2007 2010 2011 350 385 282 81 50 193 70 94 296 296 24 1 Ø M E R KE T ILJ 0 Trykksak 7 7 M DESIGN OG GRAFISK PRODUKSJON: COX BERGEN - COX.NO Fjord1 AS Postboks 354, 6902 Florø Tlf: (+47) 57 75 70 00 Faks: (+47) 57 75 70 01 E-post: [email protected] www.fjord1.no
© Copyright 2024