Innkalling - Fitjar kommune
Fitjar kommune Møteinnkalling Utval: Møtestad: Dato: Tid: Formannskapet Kommunestyresalen, Fitjar rådhus 23.09.2015 14:00 Forfall vert å melda til kundetorget på tlf 53 45 85 00, som syt for innkalling av varamedlemar. Varamedlemar møter kun etter særskild innkalling. Innkalling er sendt til: Namn Wenche Tislevoll Agnar Aarskog Arne Prestbø Harald Rydland Lars Ove Rimmereid Varamedlemar Thoralf Åge Røen Sigurd Andre Maraas Grete Marit Veka Maraas Dagfinn Brekke Funksjon Ordførar Varaordførar Medlem Medlem Medlem Funksjon Varamedlem Varamedlem Varamedlem Varamedlem Representerer H AP H KRF SP Representerer AP FRP SP KRF Wenche Tislevoll Ordførar Bente Fitjar møtesekretær Side1 Saksnr Innhald Lukket PS 69/15 Godkjenning av protokoll PS 70/15 Oppstartsvedtak Lar-senter og leiligheter, Fitjarsjøen 38 PS 71/15 Selskapsoversikt 2014 PS 72/15 Status kommunereform i Sunnhordland PS 73/15 Utvida ramme til kjøp av utleigehus til lege. PS 74/15 Finansforvaltningsrapport 2. tertial og budsjettendring 2015 PS 75/15 Legesenter/Helsesenter status og vidare arbeid pr. sept. 2015 PS 76/15 Kulturminneplan 2015-2025 for Fitjar kommune PS 77/15 Søknad om fritak frå eigedomsskatt PS 78/15 Ymse PS 79/15 Meldingar Side2 X Fitjar kommune Arkivkode: 033 Saksmappe: 2015/5 Sakshandsamar: Bente Fitjar Dato: 16.09.2015 SAKSFRAMLEGG Godkjenning av protokoll Utval sak Utval Møtedato 69/15 Formannskapet 23.09.2015 Vedlegg: Protokoll frå møte 10.06.2015. Framlegg til vedtak: Formannskapet godkjenner protokoll frå sist møte. Atle Tornes Rådmann Side3 Side4 Side5 Side6 Side7 Side8 Side9 Side10 Side11 Side12 Side13 Side14 Side15 Side16 Side17 Side18 Arkivkode: 65/85 Saksmappe: 2015/721 Sakshandsamar: Tore Nesbø Dato: 17.09.2015 Fitjar kommune SAKSFRAMLEGG Oppstartsvedtak Lar-senter og leiligheter, Fitjarsjøen 38 Utval sak Utval Møtedato 70/15 Formannskapet 23.09.2015 Kommunestyret 30.09.2015 Vedlegg: Utdag frå «Kommunal merverdiavgift og kompensasjon» Ole Jørgen Willberg, kommunaløkonomisk forlag 2004. Bakgrunn: Formannskapet gjorde vedtak våren 2014, sak 51/14, om å utvikle Fitjarsjøen 38 til eit lar-senter med 5-6 leilegheiter. I rådmannen sitt budsjettframlegg for 2015 vart det lagt inn kr. 12.500.000,- til føremålet. I kommunestyre sitt budsjettvedtak for 2015 vart det vedteke å dele opp prosjektet i to byggjetrinn, slik at 1 byggetrinn vert bygd ut med lar-senter og 3 leilegheiter, og ramma vart tatt ned med 4.000.000,- dvs. kr. 8.500.000,- er avsett på investeringsbudsjettet til Lar-senter og leilegheiter ved Fitjarsjøen 38. Etter vedtaket i formannskapet i 2014 starta planarbeidet opp, med oppretting av arbeidsgruppe, og ein knyta til seg arkitekt og konsulent bistand for det vidare planarbeidet. På vårparten i år gjekk nabovarsel ut, og tiltaket vart byggemeldt i juni. Prosjektet vart lagt ut som totalentreprise på DOFFIN før sommarferien, og med frist for innlevering av anbod 28. august. Det kom inn to tilbod på arbeida, desse er; Engevik & Tislevoll as. Tilbodssum kr. 10.723.800,Engelsen bygg as. Tilbodssum kr. 8.935.943,Vurdering: Tildelingskriterier for oppdraget er sett til: Pris 60% Kompetanse 20% Leveringstid 20% Ut frå anbodsdokumentasjonen finn ein at Engelsen bygg as. har det økonomisk mest fordelaktige tilbodet. Prosjektet er tenkt ferdigstilt innan utgangen av mai 2016. Prosjektet har fylgjande kostnad: (med atterhald om at det ikkje er føreteke kontrakts forhandlingar) Pristilbod Adm/renter 5% Uforutsett 7% Ark/kons/saksgebyr Totalsum Budsjett 8.935.943,446.797,625.516,266.522,10.274.778,8.500.000,- Side19 Manglande finansiering 1.774.778,-* *Husbanken gjev tilskot til denne type bustader, og ein antar at den manglande finansieringa vert dekka opp av tilskotsordninga. Det er avtalt møte med husbanken den 01.10.15 ein vil då få ei avklaring på størrelse på tilskotsbeløp ein har høve til å søkje på. Utbygging av leiligheter medfører normalt ikkje rett til mva refusjon, men bustader med helse eller sosiale formål fell inn under kompensasjonsordninga Jfr. vedlegg. Mva. andelen for desse tre leilighetene utgjer om lag kr. 1.76 mill. Framlegg til vedtak/tilråding: Formannskapet rår kommunestyret til å gjera fylgjande vedtak: Kommunestyre vedtek oppstart av arbeida med Lar-senter og leilegheiter ved Fitjarsjøen 38 i samsvar med saksutgreiing, og innanfor ei ramme på 8.5 mill. Administrasjonen får fullmakt til å inngå avtale med Engelsen bygg as. om bygging av lar-senter med leilegheiter, samt å forhandle fram oppdatert framdriftsplan for prosjektet. Atle Tornes Rådmann Side20 Side21 Fitjar kommune Arkivkode: 216 Saksmappe: 2014/859 Sakshandsamar: Atle Tornes Dato: 17.09.2015 SAKSFRAMLEGG Selskapsoversikt 2014 Utval sak Utval Møtedato 71/15 Formannskapet 23.09.2015 Kommunestyret 30.09.2015 Vedlegg: Selskapsoversikt 2014 Bakgrunn: Oversikten er meint som orientering til kommunestyret. Vurdering: Ved utarbeiding av rapporten er ein ikkje kjent med tilhøve som er av avgjerande tyding for vurdering av kommunen sin portefølje, men det er ein del omstende som er viktige for einskildselskap, og teke med nokre nye selskap. Framlegg til tilråding: Formannskapet rår kommunestyret til å gjera fylgjande vedtak: Selskapsoversikt 2014 vert teke til vitande. Atle Tornes Rådmann Side22 Selskapsoversikt 2014. Føremål og innhald: Nedanfor fylgjer ein oversikt over status i dei ulike selskapa som Fitjar kommune er medeigar eller interessent i. Det me tek med er eigardel, resultat 2014, eventuelt utbytte, eigenkapital, strategisk føremål, og eventuelt behov for endra strategiar, kommunale representantar (frå Fitjar som representerer kommunen) i styret. Sjå og note 4 i årsmeldinga. Hovudkonklusjonar: SIM har følgt opp fullmaktene til sal av dotterselskapa, gjennomført i 2014. Sunnhordland bru- og tunnelselskap as er avvikla i 2014, med ei lita utbetaling til aksjonærane. Dette selskapet blir ikkje kommentert meir. Det er nokre mindre endringar i porteføljen i 2014, ved at DIHVA IKS er kome med, og Fitjar fjellsameige er formelt organisert. For dei andre selskapa er det hovudsakleg ”business as usual”. Aksjeselskap: Selskap med bestemte føremål der kommunen har signifikant eigarinteresse: Gamle Fitjar Tinghus AS. Aksjekapital: kr 300.000. Eigardel: 80 %. Resultat 2014: Overskot kr. 273.440 (201.315) etter skatt. Utbytte 2014: 0. (vedtektsendring, sjå nedanfor) Eigenkapital: kr 3.232.389 ( kr 2.994.675). Kommunale representantar: Leiar Wenche Tislevoll 2010-4. Medlem Toralf Røen. Torstein Grimen vart velt til styreleiar frå 2014. Strategisk interesse: Høg. Dette er rådhuset i Fitjar, og me har ein langsiktig interesse i selskapet. Det vart gjennomført omfattande oppgraderingar av brannsikring, universell utforming (m.a. heis) i 2013, til ein kostnad kring kr 6,4 mill. I samband med finansiering av dette arbeidet vart vedtektene endra slik at det ikkje er høve til å betala utbytte i dei komande åra. I 2013 vart det teke opp eit lån på kr. 4.709.000 med kommunal garanti i Kommunalbanken, der restsaldo ved sist årsskifte var kr 4.474.020. Rentenivået tilsvarer renta på kommunale p.t. lån. Fitjar tok over disponentansvaret for selskapet frå Fitjar kraftlag frå 1. januar 2014. Side23 Fitjar Kultur- og Idrettsbygg AS. Eigardel: 76,23 % etter emisjonar i 2012. Resultat 2014: Underskot kr 174.403 (kr 338.518). Selskapet er skattefri institusjon. Utbytte 2014: Uaktuelt Aksjekapital: kr 15.325.500. Det er ingen endringar i 2014. Eigenkapital: kr 8.638.000. (udekka tap kr 6.891.000 = 45 %). Reell eigenkapital er vesentleg høgre enn bokført. Kommunale representantar: Styreleiar Agnar Aarskog og nestleiar Terje Træet. Strategisk interesse: Høg. Dette er idrettshallen i Fitjar, organisert som aksjeselskap. Årsresultatet i selskapet i 2014 må vurderast som eit normalresultat. Resultatet i 2013 var prega av ein periodiseringsfeil som gav ca kr 200.000 dårlegare resultat enn reelt. Underskotet er ca kr 200.000 lavare enn avskrivingane, og reelt verditap truleg mindre enn avskrivingane. Det er såleis likviditet, og ikkje resultat, som er den største utfordringa. Selskapet har gått med underskot frå starten, men oftast mindre enn avskrivingane, og er framleis avhengig av kommunal støtte til drift og nedbetaling av lån. Vidare drift er avhengig av denne føresetnaden. Kulturdelen og seniorsenteret er direkte eigt av kommunen, på leigt areal frå selskapet. I samsvar med avtale mellom partane har Fitjar kommune totalt investert kr 6.191.000, m.a. i bibliotek, kultursal og seniorsenter. Desse investeringane er bokført i kommunen sin rekneskap med kr 5.171.000. Rest pantelån var ved årsskiftet kr 3.684.000. Dette lånet er refinansiert med nedbetaling over 20 år, og kommunal garanti i Kommunalbanken. Rentenivået tilsvarer renta på kommunale lån, og refinansieringa har gjeve ei monaleg innsparing for selskapet. Kommunen gav for nokre år sidan eit driftslån til selskapet på kr 150.000 som det ikkje er avtala nedbetalingsplan for. Selskapet har signalisert ei utfordring i å kunna betale ned begge låna i samsvar med føresetnadene, og det er sett i gang arbeid med å finna løysingar på dette. Seniorsenteret vart vedteke i 2013, jf. kommunestyresak PS 33/13, og vart ferdigstilt våren 2014. Samla kostnadsramme kr. 1.370.000. Kommune er eigar av lokala, på om lag same vilkår som for kulturdelen. Opero AS (tidlegare Sunnhordland Industri AS). Selskapet er ei attføringsverksemd, med målsetting å gje eit yrkesmessig attføringstilbod med siktemål å føra arbeidstakarar attende til, eller inn i, ordinært arbeid. Selskapet er og ein skattefri institusjon, og kan ikkje gje utbyte. Eigardel: 106 av 1755 aksjar tilsvarande ca 6 %. Resultat 2014: Overskot på kr 1.105.203 (kr 1.389.106). Utbytte 2014: Ikkje aktuelt Eigenkapital: kr 12.414.000 (kr 11.309.000) og totalkapital kr 25.067.000 (kr 23.889.000). Side24 Kommunale representantar: ingen som er peika ut av kommunen, men Svein Lunde er styrerepresentant(perioden 2014-16) og bur i Fitjar. Strategisk interesse: Viktig for føremålet. Atheno AS. SNU og Atheno AS, med Atheno som overtakande selskap, vart fusjonert i mars 2013. Fitjar kommune fekk ved fusjonen 260 aksjar, som då tilsvarte 12,42 %. Atheno AS gjennomførte våren 2014 ein emisjon for å samla dei mest sentrale industriselskapa i regionen på eigarsida. Etter denne emisjonen har Fitjar kommune ein post i selskapet på 8,07 % (samla aksjekapital kr. 3 221 000). Styre: Styret består av 6 personar, velt på fagleg grunnlag, ingen av desse representerer Fitjar kommune, eller er frå Fitjar. Resultat 2014: Underskot kr 2.052.000 ( overskot kr 84.608). Eigenkapital 2014: kr 6.268.000 (kr 7.192.000). Utbytte: Selskapet skal ikkje betala utbytte, jf § 11 i vedtektene for selskapet. Strategisk interesse: Atheno vil kunna bli nytt næringsutviklingsorgan for kommunen, men det er ikkje inngått formelle langsiktige avtalar med selskapet(pr. august 2015). Selskap med samferdsleføremål: Sunnhordlandssambandet AS (Tidlegare Tysnesbrua AS). Eigardel: 5 aksjar – mindre enn 1 %. Resultat 2014: Underskot på kr 364.000 ( underskot kr 274.000). Ikkje skattepliktig institusjon. Utbytte 2014: Ikkje aktuelt Eigenkapital: kr 353.000 (kr 717.000). Aksjekapitalen vart i 2011 auka til kr 1.349.000. Selskapet har eigne aksjar for kr 26.000. Udekka tap utgjer kr 969.000 605.000 (kr 331.000). Det er dermed berre midlar att til eit års drift tilsvarande 2014. Selskapet har fått tildelt kompensasjonsmidlar for åra 2007-14 med til saman kr 2.620.000, der kr 131.000 er inntektsført i rekneskapen for 2014. Midlane kan nyttast til dekning av prosjektkostnader, men ikkje generell drift. Fitjar kommune har inga økonomisk interesse i selskapet. Kommunale representantar: Ingen Strategisk interesse: Selskapet sitt opphavelege føremål var å arbeida for bru over Langenuen ved Hodnanes for å knyta Tysnes saman med Sunnhordland. Det er no tale om bruløysing for Kyststamvegen, og plasseringa avhenger av Statens vegvesen sitt arbeid med Kyststamvegen, og er av vesentleg interesse for Fitjar. Side25 Styret og eigarane vurderer om selskapet skal bli regionen sin hovudreiskap for pådriving av arbeidet med sikring av ferjefri Kyststamveg og kryssing av Langenuen i første NTP. I tilfelle må eigarskap og styrande organ representera heile regionen. Fitjar kommune har kravd seg utløyst av selskapet grunna i at selskapet har endra føremål, og berre arbeider for ei sørleg løysing for kryssing av Langenuen. Kravet vart ikkje imøtekome av generalforsamlinga. Interkommunale selskap. Sunnhordland interkommunale Miljøverk IKS I møte i september 2012 handsama kommunestyret i sak 46/12 rapport frå kontrollutvalet etter forvaltningsrevisjon i SIM. I punkt 1 i vedtaket står det: Kommunestyret ber rådmann syta for: 1. At forhold som gjeld SIM og Fitjar kommune sitt eigarskap får brei merksemd i den årlege selskapsoversikten som vert lagt fram for kommunestyret. I sak PS 16/15 i kommunestyret i april 2015 vart det orientert om SIM, med ei omfattande skriftleg sak. Det vart halde selskapsmøte i samband med møte 22. april i formannskapet. Eg viser og til melding nedanfor om sal av dotterselskap. Når det gjeld ei djupare vurdering av selskapet viser eg til saka (PS 16 /15) i kommunestyret. Sjølv om konsernet er av mindre tyding for vurdering av selskapet etter sal av dotterselskapa, er det ein forskjell i resultat, og noko større forskjell i balansane. Dette har dels samanheng med at dotterselskapa var med i rekneskapen for deler av året. Eigardel: kr 10.260 av innskoten eigenkapital på kr 173.030, fordelt etter folketal pr 1. januar 1989. Denne prosenten står enno i selskapet sin årsrapport. Resultat 2014: Overskot i morselskapet var kr 36,65 mill (3,4 mill). Sal av dotterselskap gav ein vinst på 49,7 mill, slik at driftsresultatet, etter avsetning til deponi på 16,1 mill, var eit underskot på 15,3 mill. Selskapet hadde eit overskot på kommunalt avfall på kr 0,4 mill, som er tilbakeført til abonnentane ved avsetjing til renovasjonsfond, som ved årsslutt var på 11,2 mill. Selskapet hadde eit overskot på slamtøming på kr 0,78 mill, som er avsett til slamfond, som utgjer 2,3 mill. Dette er eigarkommunane sin eigedom. I 2014 er det gjort tilleggsavsetjing til kostnader med avslutning og etterdrift av deponi med kr 16,1 mill ut over normal drift. I 2013 vart det ikkje avsett noko ekstra. Samla avsetning utgjer no 66 mill. I prognose for 2015 – 18 har selskapet eit resultat som ligg på kr 2,0 samla over perioden. Morselskapet SIM IKS er ein ikkje skattepliktig institusjon. Utbytte: Ikkje aktuelt Eigenkapital i konsernet: Kr 124,5 mill (kr 139,5 mill), som tilsvarer ca 46,1 % (44,3 %) av totalkapitalen. I tillegg kjem sjølvpålagt avsetning til miljøfond på 49,7 mill Side26 som utgjer 18,4 %. Totalkapitalen er redusert frå 315 mill til 270 mill pr 31. desember 2014. Kommunale representantar: 2 (Wenche Tislevoll og Lars Ove Rimmereid) av 23 i representantskapet, eit styremedlem frå kvar kommune, der Rune Sandvik representerer Fitjar. Strategisk interesse: Høg. Dette er distriktet sitt felles miljøverk. Fitjar har og ei særleg interesse i sikring av ansvar for deponiet på lang sikt. I løpet av sommaren 2014 vart aktivitetane i SIM Næring AS og dotterselskapet SIM Tankrenovasjon AS selde til det svenske avfallsselskapet Ragn-Sells AS. Salet vart gjennomført med verknad pr 30. september 2014 og gav ein rekneskapsmessig vinst på 49,76 mill. I vedtak om sal var det føresett at midlane kunne nyttast til eit miljøfond, og dette er gjennomført i årsrekneskapen. Friluftsrådet Vest IKS. Dette er eit samarbeid mellom 12 kommunar i Sunnhordland og Nord Rogaland om sikring, opparbeiding og drift av friluftsområde. Inntektene er basert på medlemskontingent (Fitjar ca 35.000 årleg), statleg og fylkeskommunalt tilskot. Rekneskap og budsjett er ikkje alltid samanliknbar frå år til år, då tilskot og bruk av midlar til einskildprosjekt kan gå over årsskiftet. Driftsinntekt: 10,4 mill (10,17 mill) gav overskot på kr 1.590.000 (kr. 736.000). Balanse: 11,3 mill ( 9,8 mill). Eigenkapital 10,35 mill (8,95 mill), av dette kapitalfond 8,75 mill ( 7,3 mill). Styrerepresentasjon: Ein frå kvar kommune, Annar Westerheim representerer Fitjar frå 2012. Strategisk interesse: Høg. Ein kan konkludera med at selskapet har ei balansert og jamn drift innan vedtekne rammer, og med ein solid kapitalbase til nye investeringar. Selskapet fekk ein ny arbeidsbåt i 2014. Det vart løyvt statlege midlar i 2014 til å sikra eit større friområde på Teløy, og å opparbeida flytebryggje, båtfeste og merking av sti. Prosjektet blir fullført i 2015. Heile Langøyo er kjøpt til friluftsføremål med statlege midlar i 2015. Planlagt samarbeid med Fitjar kommune om investering i ny båt til bruk i Fitjarøyane i 2015 er utsett til 2016, då finansieringa ikkje er på plass. Interkommunalt Arkiv i Hordaland IKS. Dette er eit samarbeid mellom 32 kommunar i Hordaland (ikkje Bergen) om rådgjeving til kommunane, og drift av felles arkiv. Me har ikkje økonomiske tal for selskapet, då motteken årsrapport ikkje har rekneskapstal. Inntektene er hovudsakleg basert på medlemskontingent. Fitjar betalte ca kr 115.600 i 2014(88.000). Styrerepresentasjon: 5 representantar. For tida ingen frå Fitjar kommune. Benedicte Meyer representerer kommunen i representantskapet, og Bjørn Haaland er vara. Strategisk interesse: Nødvendig. Side27 Krisesenter Vest IKS. Selskapet vart etablert 1 januar 2011 for å ivareta lovfesta verksemd som krisesenter for både kvinner og menn. Selskapet hadde i 2014 samla omsetning på kr 8.862.000. Tilskot frå Fitjar kr 170.000 i 2014, det same som i 2013. Budsjett 2015 utgjer kr 183.500. Strategisk interesse: Aktiviteten er lovbestemt for kommunane. Fitjar kommune er ikkje representert i styrande organ i selskapet. Driftsassistansen i Hordaland vann og avløp (DIHVA) IKS. Dette er eit interkommunalt selskap som har til føremål å sikra kommunal kompetanse innan vass- og avlaupssektoren. Selskapet hadde ved forrige årsskifte 27 medlemmer og 3 observatørar. Selskapet driv både som ein interesse- og kompetanseformidlande organisasjon, i tillegg til sal av tenester til medlemmene etter avtale. Fitjar kommune melde seg inn ved kommunestyrevedtak i juni 2014, jf sak PS 35/14. Selskapet hadde i 2014 ei samla omsetning på kr 12,3 mill, som gav eit underskot på kr 218.000, mot eit overskot på kr 787.000 i 2013. Fitjar kommune betaler om lag kr 17.000 i årsavgift. Fitjar kommune er ikkje representert i styrande organ i selskapet. Sunnhordland interkommunale legevakt IKS. Selskapet vart etablert seinhaustes 2013, og starta opp drift i januar 2014, og driv legevakt for kommunane Bømlo, Fitjar og Stord. Fitjar kommune melde seg inn ved kommunestyrevedtak i oktober 2013, jf sak PS 45/13. Brutto omsetning i 2014 utgjorde kr 11,3 mill. Frå 2016 vil og lovbestemte krav til kommunale akutte døgnplassar(KAD- senger), som gjeld frå 1. januar 2016, bli ivareteke av selskapet, for dei same tre kommunane. Selskapet har vedteke å byggja ny legevakt, kombinert med KAD-senger i ny bygning på Helse Fonna sin eigedom ved Stord sjukehus. Denne blir ferdig sommaren 2016. Selskapet har eit styre på 5 medlemmer, og eit representantskap på 3 medlemmer, der Fitjar har eit medlem i kvart av organa. Ordførar har vore i representantskapet, og Thoralf Røen i styret. Stiftingar. Stiftinga Havnahuset Stifting som driv utleige av omsorgsbustader og legekontor m.v. til Fitjar kommune. Stiftinga vart etablert av kommunen i 1997 til føremålet. Kommunen leiger heile bygget med framleige av omsorgsbustadane frå januar 2009, og har ansvar for kapitalkostnader og vedlikehald. Låna er garanterte av kommunen. Årsresultatet var kr 184.000 (kr 651.000). Eigenkaptalen er positiv med kr 1.379.000 (kr 1.195.000), og totalkapitalen er 21,14 mill.(21,8 mill). Årets avdrag, kr 749.000, er større enn avskrivingane (kr 531.000). I samsvar med avtale mellom partane har Fitjar kommune tidlegare investert kr 1.768.000 i eigedommen, m.a. i sprinklaranlegg, ventilasjon og 1 leilegheit. Desse Side28 investeringane er bokført i kommunen sin rekneskap med kr 1.508.000. Styret: Det vart laga nye vedtekter som trådde i kraft sommaren 2012, m.a. med reduksjon av styret til 3 medlemmer. Styret er velt for 4 år, og består no av: Wenche Tislevoll, leiar, Toralf Røen og Iren Hamborg. I samband med at Vestbo har innfusjonert Stobo, er forretningsføraravtalen overført til Vestbo. Stiftinga Håkon den Gode – Fitjar, og Stiftinga Kystsogevekene. Kommunen har ikkje noko eigar- eller selskapsrettsleg ansvar for desse, men eit ”ansvar” over kulturbudsjettet. Parts- eller andelslag: Fitjar Kraftlag SA. Kraftlaget er eit samvirkelag, med varierande kapital. Kommunen har 375 partar, men berre ei røyst i årsmøta. Talet på partar varierer. Partskapitalen ved siste årsskifte var kr. 5.143.000, ein auke på 44.000. Resultat 2014: kr 3.385.000( kr 9.146.000) etter skatt. Utbytte: Blir utbetalt basert på forbruk, dersom årsmøtet vedtar det. Det var ikkje kjøpsutbytte i 2014. Verdien av partane blir dessutan oppregulert kvart år med «skjermingsrenta». Dette må også vedtakast av årsmøtet, noko som har vore gjort kvart år i den seinare tida, 0,9 % i 2015. Eigenkapital 2013: kr 130,1 mill (126,8 mill) og totalkapital kr 162,6 (kr 164,4 mill). Strategisk interesse: Så lenge selskapet er eit partslag er eigarinteressa ikkje høg. Den samfunnsmessige interessa er særs høg. Selskapet er svært viktig for Fitjarsamfunnet, både som leverandør av infrastruktur, pådrivar i samfunnet, og utviklar av nye tiltak, men dette er ikkje knytt til kommunen sin eigardel. Deler av resultatet er utbytte frå 3,4 % eigardel i SKL, og utgjorde 4,7 mill (2,0 mill). Det blir gjennomført ei større strukturendring i SKL i 2015. Fitjar kraftlag har vedteke å delta i ein emisjon på inntil kr 25,5 mill. Eigardelen i SKL kan bli marginalt auka som følgje av emisjonen. Fitjar kraftlag eig 34 % av Midtfjellet vindkraft AS. Dette selskapet har ikkje gjeve utbytte i 2014. Byggetrinn I (21 møller og vegsystema)var ferdig utbygt i 2012, byggetrinn II(23 møller) vart ferdig, og sett i drift frå hausten 2013. Kommunen har ikkje styrerepresentant. Vestbo (tidlegare Stord Boligbyggelag (STOBO). Selskapet vart fusjonert med Vestbo i februar 2013. Kontoret på Stord består. Nokre få bustader i Fitjar er organisert gjennom Vestbo, men kommunen har ingen direkte eigarinteresse eller formell styring i dette, ei heller styrerepresentant. Kommunen har 5 partar a kr 100.-. På grunn av Vestbo sin storleik og kommunen si minimale eigarinteresse har me ikkje sett det nødvendig å henta inn rekneskapsopplysningar for det fusjonerte selskapet. Side29 Strategisk interesse: Lav. Kan verta ein ”reiskap” til vidare bustadbygging i Fitjar. Biblioteksentralen SA. Biblioteksentralen AL vart endra til samvirkeforetak (SA) i 2013. Sentralen er eigd av 417 kommunar, 14 fylkeskommunar, KS og Norsk Bibliotekforening, som samla hadde 3.808 andelar. Andelskapital kr 1.144.200. Fitjar har 1 andel. Bokført verdi kr 300,-. Selskapet er hovudleverandør for alle biblioteka i landet, og posten er dermed strategisk viktig, men har ikkje særleg økonomisk interesse for Fitjar kommune isolert sett. Substansverdien er høg, men kan ikkje realiserast. På grunn av selskapet sin storleik og kommunen si minimale eigarinteresse har me ikkje sett det nødvendig å henta inn rekneskapsopplysningar for selskapet. Fitjar fjellsameige. Fitjar eig nokre lutar i dette sameiget, basert på eigardelen til Klokkargarden(62/6) og Museumsgarden (som berre kan nyttast til museumsføremål). Fjellsameiget er ikkje eit selskap, og vert ikkje kommentert vidare. Selskap der strategien bak eigarskapen er bortfalt, og kan vurderast for sal ?: SLab AS. Eigardel: 40 av 1486 aksjar tilsvarande ca 2,7 %. Selskapet eig 6,5 % eigne aksjar, slik at vår reelle eigardel er tilsvarande større. Omsetninga i 2014 er sterkt redusert grunna konkurransesituasjonen, frå 8,3 mill til 6,2 mill, og selskapet har gjort ei omstrukturering av drifta. Resultatet er og sterkt svekka. Dette er kommentert i referatet frå generalforsamlinga, men ikkje i årsmeldinga. Resultat 2014(2013): kr 95.212 (kr 1.303.302) etter skatt. Utbytte 2014: Kr 100,- pr aksje som tilsvarer kr 4.000,-(8.000) for Fitjar. Eigenkapital: kr. 5.500.471 (kr. 5.533.781). Substansverdi pr aksje utgjer kring kr 3.700. Kommunale representantar: ingen Strategisk interesse: Lav. Selskapet vart i si tid etablert med målsetting å gje distriktet eit laboratorium etter at Næringsmiddeltilsynet vart avvikla. Vår aksjepost er ikkje lengre vesentleg for føremålet. Aksjane bør no vurderast etter høgaste verdi av substans- og innteningsverdi. Tide ASA. Tide ASA driv kollektivtransport på land i Norge og Danmark, hovudsakleg busstransport, med tyngdepunkt i Hordaland. Eigardel: 430 av 22,56 mill aksjar a kr 0,90 (Uendra). Det er konsernet som er relevant for vurderinga, og kommentarane gjeld konserntala. Resultat 2014: Overskot på 13 mill, mot eit underskot på 44,0 mill etter skatt i 2013. Eigenkapital: kr 352,0 mill (330,0 mill), som utgjer kr 15,60/aksje. Utbytte 2014: Kr 0,20.(0), som tilsvarer kr 86,- for oss. Side30 Kommunale representantar: ingen Strategisk interesse: Ingen - er falt bort for lenge sidan. Børskurs var 28. august 2015 kr 18,- pr aksje, og totalverdien av vår post kr 7.740,-. Posten vart vedteke lagt for sal, men lav pris, og kostnader med sal, har gjort at me ikkje har gjennomført det. Fitjar Meieri as. Fitjar Meieri vart registrert som aksjeselskap 1. januar 2013, med ein aksjekapital på kr 131.000. Kommunen har 8 av totalt 5.240 aksjar a kr 25,-. Fitjar kommune har ingen styrerepresentantar. Rapportert overskot i 2014 er kr 158.000 etter skatt, mot kr175.000 i 2013. Eigenkapitalen i selskapet er kr 2.164.000 (kr 2.006.000) og total balanse utgjer kr 5.243.000 (kr 5.053.000). Det er ikkje foreslått utbytte. Fitjar kommune har inga strategisk interesse av å vera eigar i selskapet. Selskapet eig den einaste offentlege kaien i Fitjar sentrum. Fitjar 15. september 2015. Atle Tornes Side31 Fitjar kommune Arkivkode: 002 Saksmappe: 2014/333 Sakshandsamar: Andreas Moe Larsen Dato: 16.09.2015 SAKSFRAMLEGG Status kommunereform i Sunnhordland Utval sak Utval Møtedato 72/15 Formannskapet 23.09.2015 Kommunestyret 30.09.2015 Vedlegg: 1 Revidert referat 21.08.15 2 Referat 28.08.15 Bakgrunn: Kommunestyret vedtok før sommaren at Fitjar kommune skulle gå i drøftingar med kommunane Austevoll, Bømlo, Stord og Tysnes om ei eventuell kommunesamanslåing. Det er sett ned eit arbeidsutval for prosessen. Der deltek to folkevalde frå kvar kommune, to tillitsvalde og ein rådmann. Kvinnherad kommune er observatør. Representantar fram til ny konstituering i kommunestyra er: Austevoll kommune: ordførar Renate Møgster Kleppesvik og formannskapsmedlem Liv Bente Fagerbakke Storebø Bømlo kommune: ordførar Odd Harald Hovland og kommunestyremedlem Inge Reidar Kallevåg. Fitjar kommune: ordførar Wenche Tislevoll og formannskapsmedlem Harald Rydland Stord kommune: ordførar Liv Kari Eskeland og formannskapsmedlem Sigbjørn Framnes Tysnes kommune: formannskapsmedlem Tore Humlevik Rådmann: Magnus Mjør (Stord) Tillitsvalde: Marit Brakestad (Fagforbundet Bømlo) og Katrin Innvær Ankervold (Utdanningsforbundet Fitjar) Kommunane har peika ut politisk leiing i Fitjar kommune til å leia prosessen, og assisterande rådmann Andreas Moe Larsen er sekretær. Vidare prosess Det er halde to møte i arbeidsutvalet, og referata frå desse møta ligg som vedlegg til saka. Det er semje om å dela prosessen i to, der ein fyrst utarbeider ein intensjonsavtale som kjem til behandling i kommunane i oktober eller fyrste del av november. Dei kommunane som vedtek intensjonsavalen går vidare til forhandlingar om ein endeleg avtale. Arbeidet med intensjonsavtalen har starta, og den skal delvis byggja på ein avtale om vidare drøftingar som kommunane i Nordhordland har inngått. Side32 Ordførarane har fått i oppdrag å gjera eit førebuande arbeid med mål og visjon for ein eventuell ny kommune. Denne avtalen dannar grunnlaget før eventuelle folkerøystingar og endeleg vedtak i kommunestyra. Det var sett opp møte i arbeidsutvalet 18. september, men det let seg ikkje gjera å gjennomføra dette. Ny møtedato vil bli satt opp snart. Dei fleste kommunane har vedtak om folkerøysting, medan Austevoll og Fitjar ikkje har gjort slikt vedtak. Stord vil ha både folkerøysting og innbyggjarundersøking. Det er eit ønskje om å senda ut ein endeleg avtale til alle husstandar i dei kommunane som har kome til semje, slik at innbyggjarane skal få god innsikt i foresetnadane før ein eventuell kommunesamanslåing. Finansiering Det er sendt søknad til Fylkesmannen i Hordaland om skjønsmidlar til prosjektet, og det er gjeve signal om at det kan vera mogleg å få tilskott til forpliktande drøftingar. Det er mellom anna søkt om frikjøp til sekretærfunksjon for arbeidet. Framlegg til vedtak/tilråding: Utvida formannskap tek orienteringa til vitande. Atle Tornes Rådmann Side33 Fitjar kommune Notat Dykkar dato: Dykkar ref: Vår dato: Vår ref: Arkiv: Sakshandsamar: 31.08.2015 2014/333 - 5728/2015 002 Andreas Moe Larsen Revidert referat 21.08.15 Samarbeidsrådet sitt møterom, kl. 11.00-13.00. Til stades: Austevoll kommune: varaordførar Edvard Stangeland Bømlo kommune: ordførar Odd Harald Hovland og formannskapsmedlem Inge Reidar Kallevåg Fitjar kommune: ordførar Wenche Tislevoll og formannskapsmedlem Harald Rydland Stord kommune: ordførar Liv Kari Eskeland og formannskapsmedlem Sigbjørn Framnes Tysnes kommune: ordførar Kjetil Hestad og formannskapsmedlem Tore Humlevik Tillitsvald: ingen. Forfall: Austevoll kommune: ordførar Renate Møgster Kleppesvik og formannskapsmedlem Liv Bente Fagerbakke Storebø Tillitsvalde: meldt forfall. 1. Nedsetje referansegrupper i kvar kommune med politikarar og tillitsvalde Kommunane har peika ut referansegrupper. 2. Netseting av fellesgruppe (for alle kommunane som vedtek å gå vidare) med politikarar og tillitsvalde Austevoll kommune: ordførar Renate Møgster Kleppesvik, varaordførar Edvard Stangeland, formannskapsmedlem Liv Bente Fagerbakke Storebø, rådmann Helge Skugstad og tillitsvald Ove Fagerbakke Bømlo kommune: ordførar Odd Harald Hovland, varaordførar Jorunn Løklingholm, formannskapsmedlem Inge Reidar Kallevåg, rådmann Geir E. Aga og tillitsvald Marit Brakestad Fitjar kommune: ordførar Wenche Tislevoll, varaordførar Agnar Aarskog, formannskapsmedlem Harald Rydland, rådmann Atle Tornes og tillitsvald Turid Dalen (fram til valet, så Katrin Innvær Ankervold) Stord kommune: ordførar Liv Kari Eskeland, formannskapsmedlem Sigbjørn Framnes, formannskapsmedlem Harry Herstad, rådmann Magnus Mjør og tillitsvald Marit Himle Pedersen Tysnes kommune: førebels ikkje fastsett. 3. Utarbeiding av stikkordmessig intensjonsplan for arbeidet Kommunane orienterte om status for arbeidet i eigen kommune: Austevoll kommune: Ny kommunestruktur er vanskeleg på grunn av manglande fastsamband. Vil ta saka til kommunestyret att. Er òg med i utgreiing om bjørnefjordalternativet. Bømlo kommune: Det er eit reelt alternativ å halda fram som eigen kommune. Bømlo vil ta ein ny vurdering av deltaking i arbeidet i eit møte i kommunen 1. september. Har vedteke å halda folkerøysting. Side34 Side 2 av 2 Fitjar kommune: Går inn i utgreiinga for å sikra best mogleg vilkår dersom Fitjar blir del av ein større kommune. Stord kommune: Er positiv til drøftingar, og ønskjer primært ein størst mogleg kommune i regionen. Har vedteke å ha innbyggjarundersøking og folkerøysting. Tysnes kommune: Har vedtak om å gå vidare i prosessen. Ser at det blir vanskeleg å gå inn i ein sunnhordlandskommune utan Bømlo. Må ha vedtak om bru over Langenuen før ein går inn i ein ny kommune. Har vedteke å halda folkerøysting. Stikkordmessig intensjonsplan Kommunane i Sunnhordland har gjennom Samarbeidsrådet for Sunnhordland greidd ut ulike moglegheitsbilete for kommunestruktur i regionen. Etter at samarbeidsrådet la fram sin rapport i juni i år, har kommunestyra i Austevoll, Fitjar, Bømlo, Stord og Tysnes vedteke å drøfta vilkår for ein ny kommune i Sunnhordland. Representantane skal søkja å koma til semje om eit dokument som kan leggjast fram for innbyggjarane og kommunestyra. Dokumentet skal spegla dei sakene som må avklarast før dei eksisterande kommunane kan gå inn i ein ny kommune, og målsetnaden er at dokumentet skal gje grunnlag for ei vurdering av å samlast i ein ny kommune. Det er representantane frå dei eksisterande kommunane sitt ansvar å fremja dei sakene som er viktige for kommunen i drøftingane. Den einskilde kommune kan vurdera å trekkja seg ut av arbeidet dersom den politiske situasjonen eller manglande framgang i drøftingane tilseier det. Arbeidet skal finansierast gjennom tilskot frå Fylkesmannen i Hordaland, og delvis gjennom eigenfinansiering frå kommunane. Politisk leiing i Fitjar kommune skal leia prosessen, og ein tilsett i Fitjar kommune skal vera sekretær for arbeidet. Det er sett ned eit arbeidsutval og ei fellesnemnd. Stikkordmessig intensjonsplan for arbeidet: Gjennom drøftingar koma til semje om overordna prinsipp for ein ny kommune Vurdera kva som må avklarast før folkerøysting, og kva som kan avgjerast av ei fellesnemnd etter eventuelt vedtak om samanslåing Halda innbyggjarane informert om arbeidet, og gje utfyllande informasjon som grunnlag for innbyggjarane sine val i folkerøysting Koma med framlegg til: o Overordna prinsipp for lokaldemokrati o Vilkår for dei tilsette o Prinsipp for organisering av tenestene o Region-, kommune-, tettstad- og næringsutvikling o Bruk av kommunehusa o Kommunenamn, kommunesenter (og kommunedelsentra) og kommunevåpen Arbeidet skal vera ferdig innan utgangen av 2015. 4. Møteplan Møteplanen blei drøfta. Neste møte blir 28. august kl. 09.00 i Fitjar rådhus. Det kom innspel om færre og lengre møte i staden for mange møte. Møta bør haldast i dei ulike kommunane. Revidert møteplan blir lagt fram til neste møte. 5. Struktur og innhald i dokumentet Side35 Side 3 av 3 Ein vil fyrst laga eit intensjonsdokument, før ein seinare tek til med nærare drøftingar. Intensjonsdokumentet frå Nordhordland kan fungera som eit utgangspunkt for arbeidet, men ein må vurdera om det er andre tema som bør inkluderast i dokumentet. Ein bør leggja særleg vekt på lokalsamfunn og identitet i dokumentet. 6. Informasjonsarbeid Det er viktig med god informasjon til innbyggjarane i prosessen, og fram mot ei folkerøysting. Når ein eventuelt har kome til semje om eit dokument bør dette sendast ut til alle husstandar, i tillegg til eit kortfatta informasjonsskriv om prosessen. Ein legg opp til eit møte med pressa etter at intensjonsarbeidet er ferdig. Når ein kjem vidare i prosessen kan Facebook-sida bli nytta til å få inn innspel frå innbyggjarane. 7. Ymse a. Kvinnherad kommune ønskjer å delta i prosessen som observatør. Det blei bestemt at Kvinnherad skal få alle innkallingar og protokollar frå arbeidet. Post møte: Kvinnherad blir invitert til neste møte, og saka blir drøfta vidare. b. Det skal vera to tillitsvalde i arbeidsutvalet. c. Rådmennene får førespurnad om dei ønskjer å ha representant i utvalet. d. Tilbakemelding på spørsmål frå Tore A. Humlevik var lagt ved innkallinga til møtet. Side36 Fitjar kommune Notat Dykkar dato: Dykkar ref: Vår dato: Vår ref: Arkiv: Sakshandsamar: 31.08.2015 2014/333 - 5717/2015 002 Andreas Moe Larsen Referat 28.08.15 Fitjar rådhus, kommunestyresalen, kl. 09.00-12.00. Til stades: Austevoll kommune: ordførar Renate Møgster Kleppesvik Bømlo kommune: ordførar Odd Harald Hovland Fitjar kommune: ordførar Wenche Tislevoll og formannskapsmedlem Harald Rydland Stord kommune: ordførar Liv Kari Eskeland og formannskapsmedlem Sigbjørn Framnes Tysnes kommune: formannskapsmedlem Tore Humlevik Rådmann: Magnus Mjør (Stord) Tillitsvalde: Marit Bakestad (Fagforbundet Bømlo) og Katrin Innvær Ankervold (Utdanningsforbundet Fitjar) Forfall: Austevoll kommune: Formannskapsmedlem Liv Bente Fagerbakke Storebø Bømlo kommune: Formannskapsmedlem Inge Reidar Kallevåg Tysnes kommune: Ordførar Kjetil Hestad Kvinnherad kommune (observatør): Ordførar Synnøve Solbakken. 1. Arbeid med intensjonsdokumentet Ein ønskjer å følgja overskrifter frå dokumentet i Nordhordland, men ta vekk element som allereie er utgreidd i forprosjektet i Sunnhordland. Nye overskrifter: - Mål og visjon - Lokalsamfunn og identitet - Økonomi - Samferdsle Ordførarane skal fram mot neste møte arbeida med mål og visjon. 2. Vidare møteplan Det er lagt opp til ein to-delt prosess, der ein fyrst blir einige om ein intensjonsavtale, før ein går i gang med nærare forhandlingar. Intensjonsavtalen går til handsaming i kommunestyra i oktober eller tidleg i november. Handsaming av intensjonsdokumentet i kommunestyra gjer at det ikkje er grunnlag for å samle fellesgruppa i arbeidet. Etter at intensjonsavtalen er vedteke i kommunestyra går kommunane vidare i nærare forhandlingar. Dersom nokon av kommunane ikkje vedtek intensjonsavtalen, går dei ut av prosessen. Representasjon i forhandlingane blir avgjort av kommunestyra i samband med vedtak om intensjonsavtalen. Side37 Side 2 av 2 Neste møte blir 18. september kl. 09.00 i Austevoll kommunehus. Ferja går frå Sandvikvåg kl. 08.30. 3. Ymse Kommunane meiner det er viktig at Kvinnherad kommune er i tett kontakt med prosessen i ytre Sunnhordland. Kvinnherad kommune får følgja arbeidet som observatør. Andreas Moe Larsen Ref. Side38 Fitjar kommune Arkivkode: 600 Saksmappe: 2014/823 Sakshandsamar: Anne Berit Hovstad Johansen Dato: 14.09.2015 SAKSFRAMLEGG Utvida ramme til kjøp av utleigehus til lege. Utval sak Utval Møtedato 73/15 Formannskapet 23.09.2015 Kommunestyret 30.09.2015 Bakgrunn: Kommunestyret gjorde i vår slikt vedtak: «Utvalet for oppvekst og omsorg rår Formannskapet til å gjera følgjande vedtak: Fitjar kommune kjøper ein bustad(med 3 soverom) så snart som mogeleg. Ramme for kjøp vert sett til kring kr. 2,5 mill kroner. Bustaden skal leigast ut til lege som i dag har avtale med kommunen, og finansierast over helsebudsjettet/leigeinntekter.» Vurdering: Etter vedtaket var gjort har det kome relativt få husvære på marknaden her i kommunen som me har kunne kjøpe. Ramma som var sett i saka har vist seg å vera for lita til å få kjøpt eit husvære (einebustad) som er ynskjeleg, og ein familie med 3 store born bør helst ha 4 soverom. Så derfor ser rådmannen seg nøydd for å be om ei utvida ramme på inntil 3 mill. kr. for å få løyst denne saka på ein tenleg måte. Framlegg til vedtak/tilråding: Formannskapet gjev følgjande tilråding til kommunestyret: Kommunestyret vedtek utvida ramme til kjøp av utleigehusvære for lege, med kr. 500 000. Ramma for kjøp vert då auka frå ikring kr. 2,5 mill., til kr. 3 mill. Atle Tornes Rådmann Side39 Arkivkode: 250 Saksmappe: 2014/779 Sakshandsamar: Trond Salmo Dato: 14.09.2015 Fitjar kommune SAKSFRAMLEGG Finansforvaltningsrapport 2. tertial og budsjettendring 2015 Utval sak Utval Møtedato 74/15 Formannskapet 23.09.2015 Kommunestyret 30.09.2015 Saksopplysningar: Revidert finansreglementet vart vedteke av kommunestyret 29.05.2015. Likviditet: Fitjar nyttar ein enkel modell for å budsjettera driftslikviditeten. Utgangspunktet er likviditetsflyt førre år, korrigert for større endringar i drift- og investeringsbudsjettet. I snitt har kommunen hatt kr 33.099.841,- i likvider. Lågast likviditet var 31. mai med 18.672.797,-. Kommunen har ikkje nytta likviditetslån i perioden. Kommunen har ikkje plassert ledig likviditet i perioden. Renteavtale Rente 2015 Bankavtale NIBOR 3M + 0,30% 1,65 % Renteinntekter: Kommunen har renteinntekter på følgjande postar utanom likvider: Rentegrunnlag Rente 2015 VAR 5-års swaprente + 0,5 % 2,15 % Kompensasjonstilskot Husbanken 2,033 % Startlån Husbanken + 0,25 % 2,056 % NIBOR 3M 1,32 % Grunnlag 27.414.870,31.328.707,9.725.977,- Finansielle investeringar: Langsiktige finansielle midlar er definert som udisponerte midlar; disposisjonsfond og ubundne drifts- og investeringsfond. Fitjar kommune har langsiktige finansielle midlar på kr 7.175.562,87 på disposisjonsfond. Langsiktige finansielle midlar vert nytta som driftslikviditet. Gjeldsforvaltning: 1) Opptak av nytt lån 7. mai 2015 a. Nytt lån i Husbanken til startlån i. Kr 2.000.000,ii. Siste termin 01.03.2035 iii. Flytande Husbankerente 2) Refinansiering av 5 eldre lån i Kommunalbanken a. Beløp på nytt lån per 02.07.2015 var 38.520.950,b. Siste termin 02.01.2029 c. Pt-rente Side40 3) Refinansiering av 9 eldre lån i Kommunalbanken a. Beløp på nytt lån per 02.07.2015 var 67.845.780,b. Siste termin 02.01.2036 c. Pt-rente 4) Endra a. b. c. avdragsstruktur på lån 20130259 i Kommunalbanken Nedbetalingstida vart forlenga med 5 år til 40 år Restlån kr 34.721.730,Reduserte årlege avdrag kr 133.200,- 2), 3) og 4) fører til endra nedbetalingsplan med verknad frå 2. januar 2016. På grunn av periodisering vil ein få rekneskapsmessig verknad i 2015. Totale avdrag i år vert 8.452.399,- i høve til budsjetterte avdrag på 8.518.878,- (ned frå 8.923.778 i opphavleg budsjett). Dette føreset budsjettvedtak i Kommunestyret om reduserte låneavdrag. Samansetjing av låneportefølgja: Långjevar KBN KBN * KLP Husbanken Husbanken SpV OvF Flytande p.t. Flytande NIBOR Flytande NIBOR Fast Flytande Flytande Flytande Sum Saldo 31.08.2015 141.088.460,39.683.200,7.714.000,9.120.922,5.280.000,1.263.025,1.471.949,- Rente 31.08.2015 1,75 % 1,73 % 1,71 % 2,166 % 1,985 % 1,85 % 1,1 % 205.621.556,- 1,77 % NIBOR 3M 1,13 % * Kommunalbanken har varsla høgare margin på 55 rentepunkt, opp frå 40 rentepunkt i dag, på NIBOR-lån. Utvikling betalte renter: Rente 31.12.11 3,17 % 31.12.12 2,67 % Rentebytteavtalar: Per 31.08.2015 Innlånsrente 3,56 % Utlånsrente 1,36 % Skilnad 2,2 % 31.12.13 2,39 % 31.12.14 2,18 % 30.04.15 1,97 % 31.08.15 1,77 % 55.500.000,- Fastrenteavtalar og rentebytteavtalar utgjer kr 64.620.922,- per 31.08.2015. Det vil seia at kommunen har fastrente på 31,4 % av totale lån. Det er innanfor grensene sett i finansforvaltningsreglementet (25 % - 75 %). Utvikling i skilnad mellom innlåns- og utlånsrente på rentebytteavtalar: Renteskilnad 31.12.11 1,16 % Lån i underliggjande Havnahuset FKIB GFT Sum 31.12.12 2,34 % 31.12.13 1,82 % 31.12.14 1,90 % 30.04.15 2,00 % selskap 31.12.2014 (flytande rente): kr 19.663.190,kr 3.499.800,kr 4.474.020,kr 27.637.010,- Kommunen sitt garantiansvar 31.12.2014: Havn Burettslag kr 3.961.016,Havnahuset kr 19.663.190,FKIB kr 3.499.800,GFT * kr 4.474.020,Sum kr 31.598.026,* Fitjar kommune har garantert for heile lånet, medan Fitjar kraftlag har gjeve eigenerklæring på 20 % til Fitjar kommune. Side41 31.08.15 2,20 % Vekta bindingstid på fastrenteavtalar og rentebytteavtalar: Vekta bindingstid (durasjon) er bindingstida på fastrenteavtalar, der me tek omsyn til avdrag i bindingstida. Avdrag reduserer bindingstida. Målet er å finna eit snitt for bindingstida for heile gjeldsportefølgja, og vert uttrykt i år. Eit relativt lavt tal på bindingstida viser ei relativ kort bindingstid på gjeldsportefølgja. Bindingstid Lån utan binding Durasjon kr 196 500 634 Vekta durasjon - - HB 13547460 kr 958 321 01.02.2017 1,22 0,01 HB 13506082 kr 660 000 01.01.2022 4,16 0,01 HB 13557807 kr 2 719 966 01.02.2017 1,38 0,02 HB 13559709 kr 4 782 635 01.02.2017 1,35 0,03 SWAP’s kr -55 500 000 698433 kr 7 500 000 04.10.2017 1,09 0,04 741494 kr 10 000 000 22.04.2016 0,64 0,03 1305485 kr 10 000 000 27.08.2018 2,99 0,15 1225190 kr 28 000 000 31.05.2023 7,71 1,05 Sum kr 205 621 556 1,33 Vekta bindingstid (durasjon) var 1,33 år per 31. august. Finansforvaltningsreglementet seier at durasjonen skal vera mellom 1 og 5. Vekta bindingstid er innanfor reglementet. Utvikling vekta bindingstid: Durasjon 31.12.11 1,46 31.12.12 1,24 31.12.13 2,03 31.12.14 1,59 30.04.15 1,46 31.08.15 1,33 Risikovurdering: Fitjar kommune vil berre bli påverka finansielt av renteendringa. Stresstest for kommunen gjev slikt resultat: Aktiva Balanse Balanse % Endrings MNOK parameter Gjeld med flytande rente 96 % 196,5 Gjeld med fast rente 4% 9,1 Bruttogjeld 100 % 2% 205,6 Beregna tap -3,9 -3,9 Rentebytteavtalar 55,5 2% 1,1 Leige Havnahuset 19,7 2% -0,4 9,7 2% 0,2 Renteberande lån til VAR-sektoren * 27,4 2% 0,5 Kompensasjonstilskot 31,3 2% 0,6 Likvider (bankinnskot) 33,0 2% 0,7 Mogleg tap: -1,1 Utlån Eit 2%-poengs lineskift i rentekurven gjev om lag 1,1 mill. i meirkostnadar. * Basis Statsobligasjonar. I tider med uro på finansmarknaden kan renteutviklinga i statsobligasjonar gå motsett veg av NIBOR-renta. Utvikling risiko (mogleg tap): Mogleg tap Risiko 31.12.11 - 0,1 Svært låg 31.12.12 - 0,3 Låg 31.12.13 - 0,3 Låg Side42 31.12.14 - 1,3 Høg 30.04.15 - 1,3 Høg 31.08.15 - 1,1 Moderat Vurdering: Det er ikkje registrert avvik frå finansforvaltningsreglementet. Risikoprofilen endra seg frå låg til høg i 2014. I løpet av 2. tertial har i hovudsak avdrag på lån gjort at risikoen endra seg til moderat. Langsiktige renter og utfordringar i den norske arbeidsmarknaden, tyder begge på at rentene vil halda seg låge i fleire år framover. Risikovurderinga viser at Fitjar kommune sparer på låge renter. Denne situasjonen ser ein for seg at skal halda fram. Ein ser ikkje situasjonen som kritisk i høve til å sikra større del av gjeldsportefølgja no. Vurderinga er at kommunen bør ligge med stor del med flytande rente. Når neste rentebytteavtale går ut 22. april 2016 (10 mill.), vil kommunen truleg ha behov for å sikra deler av gjeldsportefølgja. Framlegg til vedtak/tilråding: Formannskapet rår kommunestyret til å gjera slikt vedtak: Fitjar kommunestyre vedtek å redusere årets låneavdrag med 66.479,- til 8.452.399,-, og auke årets mindreforbruk med 66.479,- til 1.351.222,-. Fitjar kommunestyre tek finansforvaltningsrapporten til vitande. Atle Tornes Rådmann Side43 Fitjar kommune Arkivkode: G20 Saksmappe: 2014/628 Sakshandsamar: Anne Berit Hovstad Johansen Dato: 16.09.2015 SAKSFRAMLEGG Legesenter/Helsesenter status og vidare arbeid pr. sept. 2015 Utval sak Utval Møtedato 75/15 Formannskapet 23.09.2015 Utval for Oppvekst og omsorg 29.09.2015 Bakgrunn: Formannskapet fekk i vår melding frå Utvalet frå oppvekst og omsorg til å følgje opp saka om helsesenter vidare. I siste møtet før ferien så var saka oppe i Formannskapet, og administrasjonen la fram sak om event. legesenter i tannlegelokala i FBB. Ein hadde då fått ei skisse som viste at det ikkje var mogeleg. Formannskapet ba administrasjonen følgja opp vidare arbeid med prosjektet. Parallelt med dette ba ein om at det vert greidd ut alternativ løysing med samla helsesenter. Formannskapet drøfta saka og ba om ny statusrapport på første formannskapsmøte etter ferien. Vurdering: Administrasjonen har saman med arkitekten frå Link arkitektur, gått vidare med løysing i tannlegelokala, då administrasjonen ikkje kunne sjå at saka var løyst slik ein hadde bede om i utlysinga. Nærare behovsanalyse på romprogram, og kva som er krava til slike lokale, har ført til nye teikningar som viser at det kan bli eit legesenter for 3 legar og 2 hjelpepersonell i heile den fløyen, tar då litt av FBB sine lokale i dag. Løysinga er ikkje lagt fram for arbeidstakarar/organisasjonar. Me har også fått ein pris på ombygging på om lag kr. 4 mill. Med ei slik ordning må ein ha legekontor på helsestasjon for dei dagane ein har helsekontrollar og samarbeider med helsesøster. Administrasjonen arbeider parallelt med å få lage eit grunnlag for å gå ut med førespurnad på å leige lokale til helsesenter. Ei grovskisse på samlokalisering av legetenesta og helsestasjon vil krevja om lag 450 m2., men på grunn av innkjøpsreglar så held ein på å avklare korleis ein må gjera dette. Om det då finst alternativ i kommunen vil det vise seg, eller om det er ein monopolsituasjon som igjen kan koma til å påverka prisen. Det blir etter rådmannen si vurdering ei arealmessig dyrare løysing å leige lokale til eit helsesenter årleg framover. Og då ein må vurdera den ekstra nytteverdien av å samle tenestene på ein stad. Det er klart at for personalet vil det vera enklare i kvardagen når alle er på same stad. Ein kan gjerne sleppa ta ein telefon om ei sak, heller berre på direkten ta kontakt og finne rom å drøfte. Uformell dagleg kontakt skapar eit anna grunnlag for samarbeid. Ikkje alle kommunane rundt oss har legekontor på helsestasjonen, men nær ved, så det er mange ulike modellar. Side44 Framlegg til vedtak/tilråding: Formannskapet tar orienteringa til vitande. Administrasjonen arbeider vidare med saka og legg fram ny sak i neste møte. Saka går som melding til utval for oppvekst og omsorg. Atle Tornes Rådmann Side45 Fitjar kommune Arkivkode: 144 Saksmappe: 2014/825 Sakshandsamar: Bente Bjelland Dato: 17.09.2015 SAKSFRAMLEGG Kulturminneplan 2015-2025 for Fitjar kommune Utval sak Utval Møtedato 76/15 Formannskapet 23.09.2015 Kommunestyret 30.09.2015 Vedlegg: Innspel frå: David Johan Tjoeswold Fitjar meieri Elin T. Bing Lars Vestbøstad Hordaland fylkeskommune Annar Westerheim Referat frå folkemøte 25. august Registreringsskjema kulturminneplan Kulturminneplan, omarbeida høyringsutkast Bakgrunn: Utkast til kulturminneplan for Fitjar kommune 2015- 2025 vart av formannskapet 10. juni lagt ut på høyring. Høyringsfristen vart sett til 1. september 2015 og den vart lyst ut i Fitjarposten og Bladet Sunnhordland. Den vart og lagt ut på Fitjar kommune si heimeside og Facebookprofil. Det vart arrangert folkemøte 25. august i kommunestyresalen på Fitjar rådhus for å få innspel til planen. På folkemøtet kom ein del verbale innspel som er samla i eit referat som ligg som vedlegg til saka. Endringar etter høyringsrunden: Det kom i tillegg til verbale innspel på folkemøte inn 7 innspel innan fristen. Etter innspel frå Hordaland fylkeskommune er følgjande endringar vorte gjort: Fritak for eigedomsskatt for eigarar av prioriterte kulturminne klassifisert i A B og C. Dette tyder i prinsippet at ein går vekk frå gjeldande bestemmelse om fritak for eigedomsskatt for alle SEFRAK- bygg og legg kulturminneplanen til grunn. -I del 3 mangla ein del undertekstar til bileta, dette er no retta opp. -I del 5 er stortingsmeldingar tekne med. - I del 6 er det no utdjupa korleis ein finn fram til kart, bilete og registreringsskjema med verdivurdering. I vedlegg 3 føresegner er ein gått over til å bruke omgrepet verdikategori A i staden for omsynssone. Ein del av innspela som kom inn gjekk ut på at klassifiseringssystem og føresegner var for strenge. Dette er no teke opp til ny vurdering. Kriteria er no sett ned på eit lågare nivå. Det vert difor ikkje same behov for å fjerne objekt frå planen eller sette noko i lågare gradering. Det vart òg påpeika at det var for liten forskjell mellom kategori A og B. Det føreligg også her eit nytt forslag. Omarbeida kulturell verdivurdering og føresegner er vorte som fylgjer: KULTURELL VERDIVURDERING AV KULTURMINNE KATEGORI A-D Freda kulturminne. Side46 Automatisk freda kulturminne ( fornminne), listeførde kyrkjer (Fitjar kyrkje), vedtaksfreda kulturminne (Smedholmen). Forvaltning: Det er ulovleg å gjera inngrep i automatisk freda kulturminne og ein omkrins på 5 meter. Saker skal handsamast av riksantikvaren. A: Svært høg verneverdi (ikkje freda) Definisjon: Kategori A er kulturminnemiljø og einskildobjekt med særleg høg verneverdi, som ikkje er freda. Høg alder, autentisitet, eigenverdi eller miljøverdi er lagt til grunn for verdivurderinga. Forvaltning: Hovudprinsippet for vedlikehald av bygningar og andre kulturminne i verneklasse A er å ta vare på dei opphavlege eller gamle elementa og detaljane, og å skifte ut så lite som mogleg. Ved på-/ombygging eller andre endringar i miljøet/einskildobjektet, skal ein kontakta kommunen og nytta fagkompetanse til rettleiing. Slike saker krev uttale frå lokal høyringsinstans (kulturkontor) og uttale frå fylkeskonservator. Andre kulturminne som ikkje er bygningar skal behaldast inngrepsfritt. Alle tiltak drøftast med kulturkontor i forkant. B: Høg verneverdi Definisjon: Kulturminnemiljø eller einskildobjekt med høg lokal verneverdi Dette er objekt med høg kulturell verdi, men med enkelte endringar, som til dømes vindauge, eller andre detaljar på fasade. Forvaltning: Hovudprinsippet for vedlikehald er som for verneklasse A, men bør vurderast av lokal høyringsinstans (kulturkontor) og evt. sendast vidare derifrå til fylkeskommunen for uttale i særskilde tilfelle. Andre kulturminne som ikkje er bygningar bør behaldast inngrepsfritt. Alle tiltak drøftast med kulturkontor i forkant. C: Kulturminne med lokal verdi Definisjon: Kulturmiljø eller einskildobjekt kan bli vurdert å tilhøyra verneklasse C fordi det originale miljøet eller kulturminnet er mykje endra, det er få originale detaljar att, eller det er i dårleg stand. Forvaltning: Kulturminne i klasse C skal vurderast lokalt (kulturkontor) i kvart einskildtilfelle. Sjølv om miljøet som heilskap har klasse C, kan einskilde objekt ha høgare verneverdi. Tiltak bør drøftast med kulturkontor på førehand. D: Låg/ingen verneverdi Definisjon: Kulturminne som er langt frå opphavleg samanheng eller det er så lite att av dei, at dei ikkje har verneverdi som kulturminne. Døme: SEFRAK-registrerte bygningar som er så ombygde og moderniserte at ein ikkje kan sjå att det opphavlege bygget. Forvaltning: Desse blir handterte etter plan- og bygningslova på linje med andre bygg. For bygningar frå før 1850 vil ein likevel måtta senda saka på høyring til fylkeskommunen. Føresegner for verdikategori A Føresegner til kommunedelplan for kulturminne i Fitjar 2015-2025 § 1 Generelle føresegner (pbl § 11-9 nr 6 og 7) Side47 Ved utarbeiding av reguleringsplanar skal verdisettingskategori A synleggjerast i kart, anten som vidareføring av eige arealføremål, eller innarbeida i anna arealføremål som ivaretek objekta. Enkeltobjekt med lågare gradering enn A, som ligg i tilknyting til kulturmiljø som er vurdert i kategori A, skal vurderast ut frå verdien dei har for miljøet. Graving, fylling eller planering som øydelegg steingardar, rydningsrøyser, bakkemurar, vegfar, steinsette bekkefar og liknande landskapselement er ikkje tillate. § 2 Retningsliner for kulturmiljø og andre kulturminne i verdikategori A (pbl § 11-8 c). Bygningar Nybygg, tilbygg, påbygg, fasadeendringar og andre mindre tiltak kan godkjennast dersom tiltaket ikkje negativt råkar staden sitt særpreg. Ved bruk av moderne materialbruk og stiluttrykk bør det være samsvar med tradisjonelle hovudformer. Saker som gjeld vesentleg endring av fasade eller bygning skal sendast regional kulturminnestyresmakt til uttale med kommunen si tilråding. Uttalen skal leggjast vekt på i den vidare handsaminga. Tilbygg må underordne seg eksisterande bygning med omsyn til utforming og storleik. Opphavlege bygningsdelar skal i størst mogleg grad brukast om att ved ombygging, renovering, restaurering og vedlikehald. Ved slike endringar i kulturmiljøet, samt ved tilbygg og påbygg, skal ein kontakta kommunen og nytte fagkompetanse til rettleiing. Gjenreising av bygningar på gamle murar/ruinar kan skje som eit ledd i samla plan for tun og ved bruk av tradisjonell byggjeskikk. Kommunen kan av arealpolitiske omsyn eller omsyn til kulturlandskap eller kulturmiljø, nekta slik gjenreising. Andre kulturminne Andre kulturminne t. d. steingardar, veitar, rydningsrøyser og tilsvarande som er gradert i verdisettingskategori A skal takast særleg omsyn til. Vedlikehald skal skje i samsvar med den opphavlege utforminga. Til tiltaksplan kom det innspel om at enkelte kulturminne ligg i innmark på privat grunn og kan dermed ikkje nyttast til fri ferdsel utan avtale. Desse er no teke ut av tiltaksplanen og skal vurderast på ny ved neste rullering i samråd med grunneigarar. Dersom avtale kjem i stand tidlegare, kan det opnast for fri ferdsel. Når det gjeld oversikt over fornminne er dei ikkje teke med i planen. Ein viser til oversikt i Askeladden http://www.riksantikvaren.no/Veiledning/Data-og-tjenester/Askeladden. Innmelde feil i planen vert retta opp fortløpande. Vurdering: I endringane over er det teke høgd for mange av innspela frå høyringa. Ein del av forslaget til Hordaland Fylkeskommune vil medføra ei omfattande strukturendring i deler av planen. Dette er ikkje teke omsyn til. Rådmannen meiner at planen slik den no ligg føre er eit godt dokument for vidare arbeid, og rår til at den vert vedteken slik den no ligg føre. Side48 Framlegg til tilråding: Formannskapet rår kommunestyret til å gjera fylgjande vedtak: Kulturminneplan 2015-2025 for Fitjar kommune vert vedteken slik den ligg føre. Atle Tornes Rådmann Side49 Side 1 av 3 Fra: David Johan Tjoeswold[[email protected]] Dato: 12.09.2015 10:49:10 Til: Bente Bjelland; FITJAR Tittel: Fwd: Kulturminneplan i Fitjar kommune, objekt Gn 70 bnr 30 F, steinrøys eller deler av låve. . Til Fitjar Kommune v/ Kultursjefen, Bente Bjelland Vedrørende utkast til kulturminneplan for Fitjar kommune, objekt Gnr 70 bnr 30 F, steinrøys etter deler av låve. Angitte objekt anbefales ingen gradering, ref definisjoner oppgitt i utkast til kulturminneplan. Gradering begrunnes med at objekt i dag er så langt fra opprinnelig tilstand/form , eller det er så lite igjen at det ikke er verneverdig som kulturminne. Objektet vurderes også til å falle utenfor kulturminneplanens hovedintensjon; å legge vekt på bygninger, ref tekst side 3 avsnitt Plantype. Omtalte objekt er rester av en (ødelagt) ruin. I liste av mulige kulturminner er objekt oppført som klyngetun. Dette er rester av en låve. Alder er også usikker. Side50 file://172.29.12.24/EphortePdfConvert/EPHORTEFK/80949_FIX.HTML 14.09.2015 Side 2 av 3 Sannsynligvis har det vært klyngetun i området, men det finnes ingen rester av disse i dag. Steinene er gjenbrukt på nyere hus på Landa. Hvis omtalte objekt skulle hatt en kulturminneverdi, burde det vært en del av et mer fullverdig sett av klyngetunruiner. Restene av låvens ruin gir intet innblikk i hvordan klyngetunbebyggelsen en gang så ut. Den representerer således ingen eller lav kulturminneverdi. Omtalte objekt ble en gang på 90- tallet regulert til bolig eiendom (hustomt) uten anmerkninger knyttet opp mot kulturminneloven. Byggesakskomiteen besiktiget tomten. I ettertid er det ikke kommet frem nye opplysninger som gjør grunn til å endre denne vurderingen. Det er derfor rimelig å forvente at kulturminneplanen for Fitjar ikke endrer brukshjemmelen. For å ivareta de rester av historisk verdi ruinen kan ha, tilbyr eier av tomt ta å gode fotografier av objektet før tomt bebygges. Annen dokumentasjon, hvis ønsket fra kommunen, vil også bli vurdert. Hilsen På vegne av min kone; Ingfrid E. Landa, eier av objekt gnr 70 bnr 30 f David Johan Tjøswold Side51 file://172.29.12.24/EphortePdfConvert/EPHORTEFK/80949_FIX.HTML 14.09.2015 Side 3 av 3 ------------------------------------------------------------------The information contained in this message may be CONFIDENTIAL and is intended for the addressee only. Any unauthorised use, dissemination of the information or copying of this message is prohibited. If you are not the addressee, please notify the sender immediately by return e-mail and delete this message. Thank you Side52 file://172.29.12.24/EphortePdfConvert/EPHORTEFK/80949_FIX.HTML 14.09.2015 FIT,JARKOMILINE: F1TJI II - 7- NEIFRI , SEP201 T 5 " 7Sf7 Fitjar Kommune Boks 83 5418 FITJAR Fitjar, den 01. september 2015 Kutunninneplan 2015 - 2025 , kommentar til horingsutk ast. Gjelder G.nr.63 Prestbø , br.nr. 31 Fitjar Meieri AS Fitjar Meieri AS sitt styre , og daglig leder er veldig uenig i at Fitjar Kommune har plassert Meieribygget i klasse A : Svært høg verneverdi . Vi føler ikke at det er rett i• forhold definisjonene Som ligger til grunn for en plass ering i klasse A. I tillegg er bygningens tilstand beskrevet god. Bygningen er ikke autentisk og det er vel bare navne t som kan få uinnvidde til å si at dette har vært et meieribygg. Opp gjennom tidene har det vært diverse om- og på bygginger som har endret det originale. Dette gjelder både eksteriør og innvendig i bygget. Deler av bygningen er i dårlig forfatning, og trenger sårt til vedlikehold. Vi reagerer og på at plasseringen i verneklasse A ikke er foretatt i samråd med grunneier. De som har foretatt denne vorderingen ville nok fått en annen oppfatning om de hadde sett tilstanden. Styret er redd for at verning vil umuliggjøre et godt og tjenlig vedlikehold , og vil medvirke til at vi ikke kan forsvare å sette hele bygn ingsmassen i tjenlig bruksstand og heller ikke kan bygge om lagerdelen som i dag må beteg nes som nesten ubrukelig. •Derfor ber vi om at Fitjar Meieri blir tatt ut av verne planen evt. plassert i klasse C eller D. Det vil antagelig være den beste måten å verne bygg et på., for styret og eierene ønsker nok også å bevare så mye som mulig av den opprinnelige fasaden på bygget i forbindelse med vedlikehold / ombygging. Tilslutt må vi anrnerke at det i høringsutkastet på side 4 , er et avsnitt som heter Det ineste av det som står her er direkte feilinformasjon og ber retteSi et nytt høringsutkast. Vi er ikke tildelt inforrnasjonsskr iv, ikke vært kontaktet eller hatt mulighet til å informere om eiendommen. Vi vil anta at dette ikke bare gjelder for Fitjar Meieri sitt vedkommende. Medverknad. Med hels ng Odd Bondevik -dagl eia Jan Rolf Bekkevold -styreleih \I Side53 c;\ Side 1 av 1 Fra: Bing, Elin T[[email protected]] Dato: 02.09.2015 09:40:17 Til: Marianne Ytrearne; [email protected]; FITJAR Tittel: FW: Kulturminneplan for Fitjar kommune - Gjelder 38/11 - Tranøy Hei Videresender denne mail, da jeg fikk feilmelding på den opprinnelige som ble sendt i går kveld. (01.09.2015 kl. 23:09.) Håper denne går gjennom. Mvh Elin Tranøy Bing 91892821 Fra: Elin Tranøy Bing [mailto:[email protected]] Sendt: 1. september 2015 23:09 Til: '[email protected]' Emne: Kulturminneplan for Fitjar kommune - Gjelder 38/11 - Tranøy Hei Etter nylig kjøp av eiendom av bnr 38 grn11 på Tranøy, har vi fått opplyst i ettertid at dette er kategorisert som kulturell verdi vurdering B. Bustaden er også satt opp som tilstand ”god”. Dette stemmer ikke med virkeligheten. Bustaden har blitt gjort forandringer på både innvendig og utvendig. Som for eksempel større vinduer av nyere dato, innvendig romfordeling og utvendig kledning. Pr. i dag, så må taket skiftes ut, da dette er i dårlig forfatning. Og det viser også at det har vært lekkasje i innvendige vegger. Som nye kjøpere, kan vi ikke av noen art se at dette kan ligge inn under noe kulturell verdi. Huset har hatt store forandringer siden det opprinnelig ble bygget. Håper på snarlig tilbakemelding. Med vennlig hilsen Elin Tranøy Bing og Jan Øyvind Bing Tlf 91892821/ 99205137 Side54 file://172.29.12.24/EphortePdfConvert/EPHORTEFK/80513_FIX.HTML 02.09.2015 Side 1 av 1 Fra: Lars Vestbøstad[[email protected]] Dato: 01.09.2015 23:46:40 Til: FITJAR Tittel: kommentarar til kulturminneplan - gnr 61 Viser til reigistreringsskjema for kulturminner, der våningshus med nummer 2 på kart er oppført som tilhøyrande bnr. 6. Dette er feil. Det er dessutan ein rad med naust som er oppførte som tilhøyrande bnr. 5. dette er heller ikkje korrekt. Går ut frå at det vert klarert i av eigar av bnr. 5. Klargjeringar i høve dette har dessutan vore sende inn i samband med eigedomsskatten. Vidare er det underleg å sjå at bygningane på bnr. 6 og 13 er vurderte som verdfulle som gardmiljø, i og med at dei bygningane dei opprinneleg høyrer til ikkje lenger finst. Tufta bygning med kartnummer 10 stod på eksister ikkje lenger, og tufta på løa som høyrde til inngår i vegen som går opp lia. Løa som høyrde til bygning 8 eksisterer ikkje lenger, men er erstatta av løa på bnr. 6. mvh Lars Vestbøstad Side55 file://172.29.12.24/EphortePdfConvert/EPHORTEFK/80510_FIX.HTML 02.09.2015 Fylkesrådmannen Fitjar kommune Postboks 83 5418 FITJAR Dato: 25.08.2015 Vår ref.: 2015/6435-3 Saksbehandlar: inggase Dykkar ref.: Kulturminneplan for Fitjar, 2015-2025 Oversendelse av saksframlegg med vedtak. Per Morten Ekerhovd fylkeskonservator for Inger Lena Gåsemyr Anette Durr Thomassen førstekonsulent Brevet er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. Hordaland fylkeskommune Fylkesrådmannen Agnes Mowinckels gate 5 PB 7900 5020 Bergen Tlf: 55 23 90 00 e-post: [email protected] www.hordaland.no Side56 Org.nr. NO 938 626 367 mva. Kontonr. 5201 06 74239 Side 2/7 Arkivnr: 2015/6435-2 Saksbehandlar: Elizabeth Warren, Inger Lena Gåsemyr Saksframlegg Saksgang Utval Kultur- og ressursutvalet Saknr. 136/15 Møtedato 20.08.2015 Kulturminneplan for Fitjar, 2015-2025 Samandrag Kulturminneplan for Fitjar kommune 2015-2025 er lagt ut på høyring fram til 1. september 2015. Planarbeidet starta opp etter oppmoding og delfinansiering til kulturminneregistretring frå Riksantikvaren i 2011. Kommune vart etter kvart deltakar i den fylkeskommunale satsinga «Kulturminnekompetanse i kommunane 2013-2016». Planen er utarbeidd av administrasjonen i kommunen. Det har vore høg grad av merdverknad frå lokale innbyggjarar. 25 frivillige personar med interesse for historie, har utført størsteparten av registreringsarbeidet. Der det har vore mangel på registratorar, har grunneigarane sjølv vore med å registrere. Kulturminneplanen omfattar faste materielle kulturminne med hovudfokus på bygningsmiljø frå 1800-talet fram til 1940. Nokre bygningar frå 50- og 60-talet er og teken med. Den har status som kommunedelplan, delt i seks deler, med vedlegg om sakshandsamingsrutinar, oppslagsverk om definisjonar og omgrep, samt registrering av kulturminne med gradering av verdi frå A-D. Det er òg med ein tiltaks- og forvaltingsplan. Planen skal rullerast kvart 4. år, første gong i 2019. Tiltaksplanen skal rullerast ein gong i året. Bilete og kart over kulturminneregistreringane er gjort tilgjengeleg på kommunen sine nettsider, http://www.fitjar.kommune.no/nyheter/kulturminneplan-for-fitjar-kommune-offentleg-hoyring/ Etter fylkesrådmannen si vurdering, er kulturminneplan for Fitjar eit godt grunnlag for å oppnå ei meir heilskapleg kulturminneforvalting. Det er likevel trong for nokre justeringar og presiseringar. Fylkesrådmannen rår til at Fitjar kommune tek omsyn til merknadene og arbeider desse inn i planen før den vert endeleg vedteken. Administrasjonen i Hordaland fylkeskommune står til rådvelde for kommunen i oppfølginga av dette arbeidet. Forslag til vedtak 1. Hordaland fylkeskommune er svært positiv til at Fitjar kommune har utarbeida Kulturminneplan for Fitjar kommune 2014-2018. 2. Hordaland fylkeskommune meiner at tiltaks- og forvaltingsplanen har gode tiltak som svarer på aktuelle utfordringar i Fitjar kommune. Hordaland fylkeskommune rår kommunen til å prioritere gjennomføringa av tiltaks- og forvaltingsplanen og setje av eigne budsjettmidlar, utvikle lokale tilskotsordningar og satse på Hordaland fylkeskommune Agnes Mowinckels gate 5 PB 7900 5020 Bergen Tlf: 55 23 90 00 e-post: [email protected] www.hordaland.no Side57 Foretaksnr. NO 938 626 367 mva. Kontonr. 5201 06 74239 Side 3/7 rådgjeving av eigarar av kulturminne. Hordaland fylkeskommune rår kommunen til å gje fritak frå eigedomsskatt for eigarar av prioriterte kulturminne i planen når denne vert juridisk bindande. 3. Hordaland fylkeskommune rår til at det vert gjort justeringar og presiseringar i planen i tråd med merknadene i saka. Administrasjonen i Hordaland fylkeskommune står til rådvelde i arbeidet. Rune Haugsdal fylkesrådmann Anna Elisa Tryti fylkesdirektør kultur og idrett Saksframlegget er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. Vedlegg 1 Høyringsutkast Kulturminneplan for Fitjar, 2015-2025 2 Registrert kulturminne og verdivurdering Hordaland fylkeskommune Agnes Mowinckels gate 5 PB 7900 5020 Bergen Tlf: 55 23 90 00 e-post: [email protected] www.hordaland.no Side58 Foretaksnr. NO 938 626 367 mva. Kontonr. 5201 06 74239 Side 4/7 Fylkesrådmannen, 05.08.2015 Bakgrunn Kulturminneplan for Fitjar kommune 2015-2025, er lagt ut på høyring fram til 1. september 2015. Målet med kulturminneplanen er å auke kunnskapen om lokale kulturminne i Fitjar, og få eit godt grunnlag for ei heilskapleg framtidig kulturminneforvalting. Planarbeidet vart starta opp etter oppmoding og delfinansiering til kulturminneregistretring frå Riksantikvaren i desember 2011. Det vart då danna ei prosjektgruppe med representantar frå landbrukskontor, plan og byggjesak, kulturkontor, bygningsvernkonsulent frå Hordaland fylkeskommune, samt ein frivillig historieinteressert person som arbeidde med forprosjektet. Sjølve registreringsarbeidet starta opp hausten 2012. Det har vore høg grad av merdverknad frå lokale innbyggjarar. Kommune har etter kvart vore deltakar i den fylkeskommunale satsinga «Kulturminnekompetanse i kommunane 20132016». Kulturminneplanen omfattar faste materielle kulturminne i heile kommunen med hovudvekt på bygningsmiljø frå 1800-talet og fram til 1940. Nokre bygningar frå 50- og 60-talet er og teken med. Den har status som kommunedelplan og skal integrerast i kommuneplanens arealdel og i reguleringsplanar med føresegner og retningsliner. Føremålet med planen er mellom anna at: Kulturminneplanen skal vera kjelde til kunnskap og oppleving. Grunnlag for verdiskaping og utvikling av lokal identitet. Kommunetilsette og innbyggjarar vil få ei betre oversikt over kva som finst av kulturminne i kommunen. Kultur- og skuleetatane kan nytte kulturminna til å skape gode opplevingar og auka kompetanse. Vedlikehald. Sterkare fokus på kulturminne i høve til turisme. Kulturminneplanen skal bidra til å skape eit meir attraktivt lokalsamfunn. Planen er meint til å vera eit hjelpemiddel og eit verkty for samarbeid mellom privatpersonar og kommunen Fylkesrådmannen si vurdering: Fitjar kommune har mange verdifulle kulturminne og- landskap. Det er difor svært positivt at kommunen har gjennomført planarbeidet. Fylkesrådmannen si vurdering er at planarbeidet i hovudsak er i tråd med dei lokale utfordringane på kulturminnefeltet i Fitjar og den regionale satsinga i Hordaland. Ved neste rullering av planen bør ein òg ha fokus på registrering av kulturminne knytt til vår nære fortid og notid. Automatisk freda kulturminne bør og integrerast betre i planen ved neste rullering. Høyringsutkastet, som har status som kommunedelplan, byggjer på dokumentasjon av kulturminne som gjev prinsipielle føringar for kommunal forvalting og forslag til tiltak i planperioden. Som ein kommunedelplan er det sett krav til prosess, medverknad og politisk handsaming. Dette gjev ei sterk lokal forankring når planvedtak er gjort, noko som er ein stor føremon for kulturminneplanen. Det er elles særs viktig at planen vert integrert i kommuneplanen sin areal- og samfunnsdel, samt i andre kommunale planar knytt til friluftsliv, idrett, oppvekst, folkehelse, skule, barnehage m.m. Forslag til vedtak: Hordaland fylkeskommune er svært positiv til at Fitjar kommune har utarbeida Kulturminneplan for Fitjar kommune 2015-2025. Hordaland fylkeskommune Agnes Mowinckels gate 5 PB 7900 5020 Bergen Tlf: 55 23 90 00 e-post: [email protected] www.hordaland.no Side59 Foretaksnr. NO 938 626 367 mva. Kontonr. 5201 06 74239 Side 5/7 1. PLANFRAMLEGGET Fitjar kommune har ein rik kulturarv, som er med på å gje staden identitet og unikt særpreg. I innleiinga vert det fokusert på kor viktig det er å ha detaljert oversikt og ei kulturell verdivurdering av einskilde objekt, for å kunne ivareta kulturminna på best mogleg måte i ei tid med mange nye tiltak. Målet med kulturminneplanen er å auke kunnskapen om lokale kulturminne i Fitjar, og å få eit godt grunnlag for ei heilskapleg framtidig kulturminneforvalting. Grunnlaget for å nå denne målsettinga har vore å: Gjennomføre ei registrering av faste kulturminne Gjennomføre ei kulturell vurdering av dei registrerte objekta. Utarbeide ein forvaltingsplan/handlingsplan for lokale kulturminne Synleggjere verdien av lokale kulturminne, og auke kunnskapen om korleis dei kan forvaltast, både av det offentlege og det private. Det har vore høg grad av merdverknad frå lokale innbyggjarar. 25 frivillige personar med interesse for historie, har utført størsteparten av registreringsarbeidet. Der det har vore mangel på registratorar, har grunneigarane sjølv vore med å registrere. Som del av registreringsarbeidet, har ein mellom anna gått i gjennom SEFRAK-materialet og merka av i planen der SEFRAK-registrerte kulturminne er fjerna eller bygd om. Det har elles vore eit tett samarbeidd tett med Sveio kommune i samband med registreringsarbeidet. Foto av registerte objekt har vore lagt inn i fotodatabasen flickr, https://www.flickr.com/photos/127940693@N04 Planen er delt inn i sju delar, med tre vedlegg, samt skjema for registrering av kulturminne med gradering av verdi frå A-D. Del 1 er sjølve innleiinga med utgreiing om bakgrunn for planen. Del 2 inneheld ein tiltaks- forvaltingsplan (handlingsplan) som skal rullerast ein gong i året, med prioriteringsliste og kostnadsramme. Her er det ført opp 18 tiltak som spenner frå tiltak som vøling av konkrete kulturminne, rydding av kulturminneløyper, tilsyn- og vedlikehald, etablering av betre sakshandsamingsrutinar, tilskotsordningar, verdiskaping og turisme, samt ulike tiltak for å auke kunnskapen om kulturminne lokalt m.m. Del 3 inneheld ein historisk temadel som skildrar Fitjar si historie med utviklingstrekk fram mot ca. 1900. Kulturminne knytt til den historiske utviklinga er og nemnd her som: freda kulturminne, kulturminne knytt til landbruk og kulturlandskap, kulturminne frå skulehistoria, kulturminne frå fiske og sjøbruk, kulturminne frå samferdsle, kulturminne frå forsvarshistoria, kulturminne frå handelsverksemd, kulturminne frå industri, kulturminne frå tru og kristenliv og kulturminne det knyter seg segner og særskilde tradisjonar til. Del 4 syner ei geografisk bredde der ein har delt Fitjar inn i ni område som ligg naturlig til kvarandre. Her er det teken med eit utval bilete for å vise breidda av kulturminne i kommunen. Den samla oversikta finn ein i registreringskjema der kvart enkelt objekt har gnr/brn, datering og verdivurdering. Det er elles skreve eit kort avsnitt om utviklingstrekk i byggeskikken frå mellomalderen til 1900. Del 5 omhandlar andre kulturminne som kolerakyrkjegarden, kongsbrunnen, løypestrengfeste, ankerplass, misjonsåkeren, samt offentlege bygg og forsamlingshus. Del 6 inneheld generell informasjon om aktørar og mynde, samt juridiske verkemiddel som er nyttig i høve til forvalting av kulturminne. Hordaland fylkeskommune Agnes Mowinckels gate 5 PB 7900 5020 Bergen Tlf: 55 23 90 00 e-post: [email protected] www.hordaland.no Side60 Foretaksnr. NO 938 626 367 mva. Kontonr. 5201 06 74239 Side 6/7 Del 7 inneheld ei oversikt over kulturminne med klassifisering av verdivurdering (A-D), samt definisjonar og forklaring om kva utslag dette får for forvalting av kulturminne. Vedlegg 1 inneheld informasjon om sakshandsamingsrutinar når prioriterte kulturminne vert råka. Vedlegg 2 inneheld nyttige definisjonar og omgrep knytt til forvalting av kulturminne. Vedlegg 3 inneheld forslag til føresegner for omsynssone A og retningsliner for kulturmiljø og andre kulturminne i omsynssone A. Fylkesrådmannen si vurdering: Fitjar har ei rik og variert soge som viser seg att i kulturspor frå nær sagt alle tider. Menneskeleg aktivitet gjennom 7000 år har sett preg på landskap, kulturmiljø og kulturminne. Både registreringsmaterialet og planen viser at ein står andsynes ei stor historisk skattekiste. Dersom ein ser landskapet i kommunen i nasjonal samanheng er det særlege kategoriar som gjer at Fitjar står fram: steinalderlandskapet som er særs viktig i ein internasjonal samanheng, kulturminne i landbruket og kulturminne knytt til kystkulturen. Kulturminneplanen omfattar denne gongen faste materielle kulturminne i heile kommunen med hovudvekt på bygningsmiljø frå 1800-talet og fram til 1940. Nokre bygningar frå 50-60-talet er og teken med. Samla sett grip kulturminneplanen om breidda i kulturarven i Fitjar og femner dermed om eit stort og vidt fagområde. Framlegget peiker også på det store ansvaret kommunen har for berekraftig kulturminneforvalting og det store og unytta potensialet for kunnskapsformidling og utviklingsprosjekt knytt til kulturminne. Dette er svært bra. Gode registreringar gjer at planen har gode føresetnader til å bli eit effektivt reiskap i det vidare arbeidet med kulturminne og landskap. Delar av det omfattande grunnlagsmaterialet som ligg til grunn kunne likevel vore noko meir integrert i sjølve planframlegget. Det ville gjort det enklare å etablere ei klar oversikt og grunngjeving av prioriterte tema og kulturminne. I plandokumentet er det lagt lite vekt på å setje kulturminna i Fitjar inn i ein større historisk samanheng. Det fører til at ein ikkje får nok informasjon om t.d. årstal, geografisk plassering, eller kopling til regional og nasjonal historie. Tiltaks- forvaltingsplan (handlingsplan) som skal rullerast ein gong i året, med prioriteringsliste og kostnadsramme bør omarbeidast. Det bør og utarbeidast tydelegare delmål om korleis dette skal bli prioritert. Eit tiltak som bør prioriterast er til dømes fritak frå eigedomskatt for eigarar av prioriterte kulturminne i planen. Forslag til vedtak: Hordaland fylkeskommune meiner at tiltaks- og forvaltingsplanen har gode tiltak som svarer på aktuelle utfordringar i Fitjar kommune. Hordaland fylkeskommune rår kommunen til å prioritere gjennomføringa av tiltaks- og forvaltingsplanen og setje av eigne budsjettmidlar, utvikle lokale tilskotsordningar og satse på rådgjeving av eigarar av kulturminne. Hordaland fylkeskommune rår kommunen til å gje fritak frå eigedomsskatt for eigarar av prioriterte kulturminne i planen når denne vert juridisk bindande. I del 3 og del 4 manglar enkelte bilete tekstforklaring, som f.eks. gnr/bnr. Det vert difor vanskeleg å finne dette att i registreringskjemaet. Skildring av utviklingstrekk i byggeskikken kunne ha vore utvida til og å gjelde fram til vår nære fortid og notid, då det og er viktig å få oversikt og kunnskap om den delen av kulturhistoria vår. Ved neste rullering bør difor kulturminneplanen og omfatte arkeologi, materielle og immaterielle kulturminne fram til vår eigen tid. I del 6, som inneheld meir generell informasjon, bør det og visast til meld.st. 35 (2012-2013) Framtid med fotfeste, regionale planar som mellom anna Premiss: Kultur, regional kulturplan (2015-2025) og regional plan for attraktive senter i Hordaland (2015-2026). Riksantikvaren sitt rettleiingsmateriale knytt til Hordaland fylkeskommune Agnes Mowinckels gate 5 PB 7900 5020 Bergen Tlf: 55 23 90 00 e-post: [email protected] www.hordaland.no Side61 Foretaksnr. NO 938 626 367 mva. Kontonr. 5201 06 74239 Side 7/7 verdisetting av kulturminner, samt forvalting av kulturminne, kulturmiljø og landskap i høve til plan- og bygningslova kan og takast med som relevant informasjon. Hordaland fylkeskommune forvaltar kulturminnevernet på regionalt nivå. Det er Riksantikvaren som fattar vedtak om freding. Dette må rettast opp i teksten på s. 70. I del 7 bør det gjerast eit redigeringsarbeid slik at planen vert meir brukarvenleg i høve til å få til betre samanheng mellom tekstedel, registreringsskjema og fotodokumentasjon. I vedlegg nr. 3 bør ein ikkje blande verdikategori A med omsynssone A, men bruke plan- og bygningslova sine omgrep i høve omsynssone c og d, jf. pbl § 11-8, c og d. Vi har elles ingen vidare merknader i høve til dei føresegner og retningsliner som er foreslått. Arkeologiske kulturminne er viktige for forståinga av Fitjar sitt historiske landskap. Den arkeologiske soga kjem diverre i bakgrunnen og vert forstått meir som ei ramme rundt aktivitetar. Kulturhistoria i planen kunne teke inn meir stoff frå dokumentasjon som er gjort i samband med viktige fornminneområde i kommunen. Desse stadene har stort potensiale for bruk og formidling og for utvikling av lokal kjennskap og eigarskap til kulturhistoria. Det er fylkesrådmannen sitt syn at med mindre endringar av struktur, tekst og bilete vert kulturminneplanen eit godt og tenleg styringsdokument for forvalting av kommunen sine kulturminne. Forslag til vedtak: Hordaland fylkeskommune rår til at det vert gjort justeringar og presiseringar i planen i tråd med merknadene i saka. Administrasjonen i Hordaland fylkeskommune står til rådvelde i arbeidet. Saksprotokoll i Kultur- og ressursutvalet - 20.08.2015 Fylkesrådmannen sitt forslag vart samrøystes vedteke. Vedtak 1. 2. Hordaland fylkeskommune er svært positiv til at Fitjar kommune har utarbeida Kulturminneplan for Fitjar kommune 2014-2018. Hordaland fylkeskommune meiner at tiltaks- og forvaltingsplanen har gode tiltak som svarer på aktuelle utfordringar i Fitjar kommune. Hordaland fylkeskommune rår kommunen til å prioritere gjennomføringa av tiltaks- og forvaltingsplanen og setje av eigne budsjettmidlar, utvikle lokale tilskotsordningar og satse på rådgjeving av eigarar av kulturminne. Hordaland fylkeskommune rår kommunen til å gje fritak frå eigedomsskatt for eigarar av prioriterte kulturminne i planen når denne vert juridisk bindande. 3. Hordaland fylkeskommune rår til at det vert gjort justeringar og presiseringar i planen i tråd med merknadene i saka. Administrasjonen i Hordaland fylkeskommune står til rådvelde i arbeidet. Hordaland fylkeskommune Agnes Mowinckels gate 5 PB 7900 5020 Bergen Tlf: 55 23 90 00 e-post: [email protected] www.hordaland.no Side62 Foretaksnr. NO 938 626 367 mva. Kontonr. 5201 06 74239 Side 1 av 1 Fra: Annar Westerheim[[email protected]] Dato: 26.08.2015 22:57:33 Til: FITJAR Tittel: Innspel til Kulturminneplanen Hei. Sender nokre biliter av to steingarder og sjølve fortøyningspålen som høyrer til fortøyningsmerke fra seilskutetida og fra tunet på Hermansplass Savner litt tekst til bileta som fortel litt om bruken/historie. Bilete av løypestrengspelet på Gr. 50 Br. 10 Jordåen vart nytta når dei flytta skulebygget frå Øvrebygda til Sælevik i 1939. Alt tømmer og bygningsmaterialer,sand og grus vart frakta opp frå sjøen på løpestrengen, det var ikkje kjøreveg til skuleområdet før i 1940/41 Bilete nr. 1 Fortøyningspålen ved ankerplassen på Hermansholmen. nr.2 Steingard/bøgard i Skaret/ Westerheim Gr.50 Br.16 nr.3 Steingard/bøgard på Hermansplass Gr. 50 Br 13 nr.4 Ryddemur/veg og eldhus på Hermansplass mvh. Annar Westerheim Side63 file://172.29.12.24/EphortePdfConvert/EPHORTEFK/80300_FIX.HTML 27.08.2015 25.08.2015 Informasjonsmøte med invitasjon til munnleg uttale om Kulturminneplan for Fitjar Del 1: Kultursjef Bente Bjelland innleia med informasjon om bakgrunn for planen og prosessen fram mot denne første utkastet til kulturminneplan for Fitjar. Planen skal rullerast allereie etter eit år, seinare kvart fjerde år. Del 2 Tiltak: Det bør prioriterast å laga rettleiar for dei forskjellige tiltaka (S. A. Maraas) Fylkeskommunen skal lage ein felles, generell rettleiar (E. Warren) Kulturløypa må ryddast jamleg, om ikkje er det store arbeidet som er gjennomført bortkasta. (T. Røen) Bør utarbeides informasjon om Osternes festning. (M.Røed) Kven skal gjere arbeidet og kven skal ta kostnaden? Kommune, lag eller organisasjonar? Kven skal prioritere tiltak? (A.M.Røen) Kultursjefen skal hjelpe til med å søkje om tilskot til aktuelle tiltak (B.Bjelland) Kommentar: det er mange registreringar utanom bygningar i planen. Del 3 Historisk temadel: Alle kjente/registrerte automatisk freda kulturminne må inn i planen (S.A. Maraas) A. Tornes stilte spørsmål om alle freda kulturminne i kommunen kan skiltast/merkast? Elisabeth Warren (Fylkeskommunen) svarte med å sei at det er eit dilemma om alt skal skiltast. Bl.a er mange kulturminne på privat grunn. L.Vestbøstad vil ikkje at det skal skiltast utan at eigar er informert. A. Tornes ynskjer ein eigen kategori for automatisk freda kulturminne W. Tislavoll er skeptisk til forslaget frå fylkeskommunen om innvendig freding av våningshuset på Smedholmen. Utvendig freding av sjøhus og våningshus er ok. Dette vert første vedtaksfreda kulturminne i Fitjar. Imaterielle kulturminne, skal det være med i kulturminneplanen? Døme som vart nemnt var -Berta Liarbø og oppstadveven -Hatlevikbasaren, som tradisjonsberar - Huldresteinen med gamalt segn Side64 B.A. Lunde meiner at historiane bør inn i planen. Desse kan gjere planen spesiell for Fitjar. Av same grunn må ein være merksam på det Fitjar har som er spesielt for oss, til dømes..potetkjellarar og notabuane. Del 4 Utval av kulturminne geografisk inndelt A.Prestbø er bekymra for at omsynssoner i tettbygd område (sentrum) skal gjere utbygging vanskeleg. L. Vestbøstad spør kva som er grunnlaget for verdisetting av miljø og enkeltobjekt og spesielt verdisetting A? Ho spør og om grunnlaget for omsynssone kring miljø eller enkeltobjekt? Kva betyr eigentleg at eit bygg er autentisk? S. Maraas meiner det er for liten forskjell på kultuminner i A og B kategori. E. Warren er enig og stiller spørsmålet om desse bør slåast saman? L.H. Landa informerer om at det er feil i registreringane og trur det er mykje som er feil. Han meiner og at det er tatt for lite kontakt med grunneigarane undervegs i registreringsarbeidet. Han er redd for at det vert vanskeleg å få løyve til tiltak om kulturminne/bygget er tatt med i kulturminnplanen. L. Vestbøstad oppmoder alle til å være merksam på feil i gards- og bruksnummer i registreringane. Han reagerer negativt på at det er bilde i planen som det ikkje er gitt løyve til å bruke. E. Warren informerer om at Sveio (same stadie som Fitjar i prosess med å lage kulturminneplan) sender informasjon til alle eigare som har bygg/kultuminne med verdisetting A. S.Maraas råda ein til å bruke lenger tid på å få kulturminneplanen vedtatt- for å få færre feil som må rettast opp i ettertid. Er det slik at bygg som er sefrak registrert skal fritakast frå eigedomskatt? L.H.Landa meiner at desse bygga bør fritakast for gebyr ved handsaming av byggeplan. A.M.Røed peiker på at det kan være eit problem for eigare som har bygg som dei ikkje får løyve til å rive. Ho ynskjer og at det skal være lettare å få hjelp av fagkompetanse til desse bygga. På s 80, pkt 2 står det at eksisterande bygg i omsynssone A, «ikkje skal rivast». Dette er for bastant og kan ikkje stå slik. ( L. Vestbøstad/ T.Røen) S.A. Maraas peiker på at omsynssoner kan utløyse støtteordningar, mens L.H.Landa trur det vert kostbart og at det ikkje vært pengar til å dekke behovet for økonomisk støtte til tiltak for kulturminne i omsynssone. Side65 F.Fitjar lurer på om vesentlege endringar grunna denne høyringa vil før til at det vert ein ny høyringsomgang? B.A.Lunde uttaler at det er politikarane i Fitjar som kjem til å ha mest bruk for ein kulturminneplan…… han tipsen og om at ein kan ta med vindmøllane, dvs nye kulturminne. Referent Aase Rygg Nøttveit, 25.08.2015 Side66 Registrering av kulturminne i Fitjar med gradering av verdi frå A-D. Område som ikkje er ferdig registrert og verdisett pr juni 2015 er: Storavik (gnr.52), Nesbø (gnr.60), Prestbø (gnr.63), Skålavik (gnr. 64), Vodlen (gnr. 66), Breivik (gnr.68), Havn (gnr. 67), Tufteland (gnr.75), Tveit (gnr.76), Stokken (gnr.77), Sandvik (gnr.78), Levåg (gnr. 79), Levåg (gnr 80). Andre detaljer som mangler vert kvalitetssikra og retta opp. OMRÅDE ØYANE 13 Nordfonno Bnr 1 Type Våningshus Tilstand God Kommentar/byggeskikk Tidligare lensmansgard, kor Gjest Bårdsen skal ha vore gjest. Grad. A Kulturell verdi Kystgardmiljø Datering 1800-talet Byggnr. 174207607 Kartnr. 1 1 Smiemur 1 Løemur og låvebru 1 Hus for rotvekstar 1 Utedo/Skytje 1 Steingard 1 Steingard 1 Steingard 1 Naust 1 Naust 1 Sjøbu/torvhus 1,2 Steingard 2 Våningshus 2 Løemur 2 Grisehusmur 3 Uthus 3 Våningshus 3 Eldhus 3 Uthusmur 14 Sørfonno Bnr Type 1 Våningshus 1 Løe 1 Kårhus 1 Naust/sjøhus 1 Uteløemur 1,2 Stemme Dårleg God God God Stor naturstein, delvis nedrast. Både mur og låvebro står stødig. Autentisk og lite uthus. I dag er det bølgjeblekk-tak på huset. Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Sjøbruksmiljø Sjøbruksmiljø Sjøbruksmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1800-talet 1800-talet 1800-talet Nyare 174213372 174213380 174213399 1800-talet 1800 1800 174207690 174207690 174207690 1800-talet, 3.kv. 1800-talet, 3.kv. 1800-talet, 4.kv. Gamalt Gamalt 174207615 174207631 174213402 174207666 174207674 2 3 4 15 17 18 19 9 10 8 16 5 6 7 11 12 13 14 Datering 1800, 4.kv. 1800, 4.kv. Gamalt gamalt Gamal Byggnr. 174207151 174207186 174207178 174194955 1,2 2 2 1860 1919 174194890 174194793 48 16 29 174194807 30 174194823 174194785 174212910 174194882 31 10 11 14 Dårleg Dårleg God God God Spesielt fin mur, treverk treng restaurering. Husmannsplass. Flytta frå Stolmen ca 1900. Nyleg rive og bygd opp att. Dobbel mur, stor og høg. B B A B B B B A A A B A B C A A B A Tilstand God God God God God God Kommentar/byggeskikk Står i tun med løe og kårhus. Autentisk løe i gardstun. Autentisk kårhus. Tak restaurert. Gamlenaustet er i bruk til lagring av båtar. Gavlar og tak raste saman ca 2010. Stemme med klopp. Kvernhus flytta til Nordfonno. Grad. B B B B B A Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø kystgard-miljø Kystgardmiljø Steingard Naust Våningshus God Bra God Enkel. Kledning og tak er nytt . Grindverk gamalt. B B B Kystgardmiljø kystgard-miljø Kystgardmiljø 2 Løe Dårleg Løa er samanrast. Tømra fjøs inni. C Kystgardmiljø 2 3 3 3 Uteløe Våningshus Løemur/silo Naust God Ny kledning. " Nya løe" - gammalt namn. Bra/middel Middels Silo av betong. Ombygd? B B B B Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø kystgard-miljø Middels God God God God God Mur i tunet. Inn- og utmarkssteingard. Grensegard mellom Sørfonno og Nordfonno. Murtsteinsvegg i aust. kvernhus flytta frå Sørfonno.Rasterskifer. Mur for grind på vegen mellom sjøen og garden. Stor silo av murstein står att. Side67 1900 1800, 4.kv. 1875 1800 Kartnr. 3 4 27 43 46 47 3 3 3 4 4 5 Gardsflor/mur Våningshus Naust/sjøhus Naust/sjøhus Langgrav Tøkje god ? OK OK Spesielt flott dobbel mur. autentisk Middels 5 Skulehus God 5 5 5 5 5 5 5 5 5 7 Uteløe Utedo og Skytje Løe Våningshus Uthus Flor/løe Sjøhus Veg Varde naustmur God God God God middels God God Middels God Dårleg 9 9 9 10 10 31 37 38 38 38 38 38 1,2,5 Våningshus Uthus Gardsflormur Våningshus Uthus, landbruk Naust/sjøhus Kårhus Våningshus Stabbur Løemur Eldhus/Skytje Smalehus Steingard ? ? God God God God God Middels Mur Mur Middels liten tøkje murt mot berg B B B B A B Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Restaurert ca 1986. Autentisk, med dråpeskifer. A Skule-historie Autentisk med 2 steinvegger og skifertak. B B B B B B B B B B Kystgardmiljø Skule-historie Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Gamal Nyare C C B B B B B B B B B B B Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Bygd på i fleire epokar. Separat silo. Rehabilitert. autentisk med Tidemanns tobakk skilt Fleire bygningar bygd saman i forskjellige tidsepokar. Velhalde og i bruk. Steinsett veg. Ramsberget 149 moh, høgaste punkt i øyane. Eldste garden i Sørfonno. Spesielt flott dobbel mur. Sjekk plassering. Frådelt br 8. Eldste gardstunet og eldste våningshuet. Tverrstolpe med årstal fjerna i nyare tid. Høyrer til eldste garden. Doble murar. Høyrer til eldste garden . Høyrer til eldste garden . Grensegard. Svært lang. Dobbel . Ta med langgrav (14/4) og eit utvalg av steingarder i innmark og i utmark + husmurar. NB! Mur etter gardsflor. Stemme etter kvernhus. Våningshus B Kystgardmiljø Kårhus B Kystgardmiljø Sjøbu B Kystgardmiljø Steingard God Steingard som resultat av "nydyrking". B Kystgardmiljø Gravrøyser automatisk freda forminner A Tussaklova Naturleg klove i utmark det er knytt segn til. A Historie Grunneigar fortel at det ligg (låg) mange tre i samme retning i botnen av Storavatnet. Alder? Bør sjekkes. 14 Teløy Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk Grad. Kulturell verdi 1 Mur Dårleg Piløya oppkalt etter Madam og Jochum Phil. C Historie 15 Smedholmen Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk Grad Side68 Kulturell verdi før 1850 1974194998 174194963 300061287 1800 174213437 52 32 42 41 53 12 1918 174207275 17 1912 174207267 174207224 17407216 17407232 174194904 1800 174194912 1947 174194858 174207259 174207240 174194947 18 19 20 23 24 25 45 50 52 13 38 39 40 21 22 44 51 5 6 7 8 9 49 1875-1899 1800, 3.kv. (16-1700)1800 før 1850? før 1850? før 1850? 174207194 174213410 174213429 174216088 174207208 1800, 2.kv. 1800, 4.kv. 1800 174213836 174213828 174212929 1 2 15 54 55-57 59 Datering Byggnr. Kartnr. 1 Datering Byggnr. Kartnr. 1 Våningshus God 1 Kårhus God 1 Låve God 1 Sauehus-ruin Dårleg 1 Torvhus-ruin Dårleg 1 Sjøbu/notbu God 1 Steingard God 1 Rydningsrøys Middels Tidlegare kalla Kjeholmen. Var først husmannsplass. 15 Svelto Tidlegare husmannsplass. Kalla Kjeholmen. Autentisk og restaurert. A A A B B A A A Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1800 1800, 4.kv. 1800 ,4.kv. 1800 1800 1900, 1.kv. 174195285 174195269 174195250 174212880 174212899 174195277 1 2 3 4 5 6 8 9 Grad. B Kulturell verdi Datering Byggnr. Kartnr. 7 Grad B Kulturell verdi Enkeltobjekt Datering Byggnr. Kartnr. 1 Grad. B D Kulturell verdi Husmannsplass Datering 1800 1800 Byggnr. 174199868 174212988 Kartnr. 1 5 Grad. B ? B C Kulturell verdi Datering Byggnr. Kartnr. 10 5 7 9 Kommentar/byggeskikk Ærverdig hus brukt som gjestgjevarstad. Grad. A Kulturell verdi Handel Datering 1800 talet, 2.kv. Byggnr. 174195145 Kartnr. 1 Nytta til bustad. Respateks-vegger er tilbakeført med kledning av tre. Oker-farga I bruk. Betong og tre. A A A A A A A Handel Kystgardsmijø Kystgardsmiljø Kystgardsmiljø Kystgardsmiljø Kystgardsmiljø Kystgardsmiljø 1800 talet, 2.kv. 174195153 174195161 174195110 174195188 1800 talet, 3.kv. 174195099 2 3 4 5 6 7 8 A A A B Kystgardsmiljø Kystgardsmiljø Kystgardsmiljø Kystgardsmiljø 1800-talet 174212902 1800, 3.kv. 174195080 174185190 9 10 11 16 B B B B Kysgardsmiljø Kystgardsmiljø, Handelstad Handelstad 174195137 174195129 20 21 18 19 Store steinar, lite muring. Store steinar, lite muring. Autentisk, stort sjøhus. Mellom inn- og utmark. Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 3 Husmur God Svelto/ Fellesholmen. Husmur med trapp. 15 / 16 Eldøy Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 5,0 Steinbrygge God Synleg og spesiell. Eldøy har ikkje hatt busetting det ein veit. Den var beiteøy for bl.a Smedholmen. 16 Gloppholmen Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 1 Våningshus God Husmannsplass. Enkelt objekt. 1 Sauehus? Kartfesting i GIS og skogoglandskap er ulike. 17 Flathomen Bnr Type Tilstand 6,2 Steingard ? 24 Naust/sjøbu ? 25 Hytte God 29 Brygge Middels 17 Engesund Gjestgiveri, sjøbruksmiljø og kystgard Bnr Type Tilstand 1 Gjestgiveri God God God God God God God God Kommentar/byggeskikk Anna bygg her tidlegare? Gamal stove ilag med hytta. 1 1 1 1 1 1 1 Butikk Våningshus Utedo og Skytje Løe og fjøs Silo Uthus/ Skytje Sjøhus/notbu 1 1 1 1 Brønnhus Rotvekst-kjellar Naust/sjøhus/notbu Uteløe God God Middles Støypt betongdekke oppå. Oker-farga. 1 1 22 22 Steingard Steingard Butikk Uthus God Middels God God Spesielt kraftig steingard. Rundt dyrka mark. I dag nytta til bustad og påbygd Kvit. Barkehus bygd saman med sjøhuset Side69 300129489 300129478 Husmannsplass ? 28 28 28 28 Våningshus Skytje Naust Løemur God God God Middels Karelsen var siste husmann. Tradisjonelt bygg. Autentisk. Ynskjer byggja oppatt. A A A C Husmannsplass Husmannsplass Husmannsplass Husmannsplass 1800, 3.kv. 174195056 174195064 174195048 174185190 12 13 14 15 Grad. A A B Kulturell verdi Husmannsplass Husmannsplass Datering 1800, 2.kv. 1800, 2.kv. Byggnr. 174200009 174213852 ikkje byggnr? Kartnr. 1 2 5 1900 174195226 174195196 6 3 4 Datering Byggnr. 174200017 174200041 174200025 Kartnr. 1 2 3 4 Datering 1800, 3.kv. 1800, 3.kv. 1800, 3.kv. 1800, 3.kv. 1900 1800, 3.kv. 1800, 3.kv. Byggnr. 174212538 174212562 Kartnr. 1 Datering 1800-talet, 3.kv. 1800-talet, 3.kv. 1800-talet, 3.kv. 1900-talet, 1.kv. 1900-talet, 1.kv. 1900-talet, 1.kv. Byggnr. 174185395 174212406 174213615 174185328 174185336 174185344 174213631 174212422 1906 1906 174185247 174185239 Gamalt 1800, 3.kv. Steingardar og rydningsrøyser rundt og i jordbruksareal. Ferdsleveg frå Revet til gjestgjevarstad og til slåttemarker. 17 Gassen Bnr 9 9 10 Type Våningshus Eldhus, Gassen Naust Tilstand God God God Kommentar/byggeskikk Gassen. Plass under Engesund. 13 Steingard B 18 Naust C 18 Bustadhus God C 17 Skatholmen Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk Grad. Kulturell verdi 7 Sjøhus God Sjøhus i 2 etasjar. B enkelt 7 Uthus C 7 Våningshus C Steingard B 17 Dyrholmen Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk Grad. Kulturell verdi 1 Våningshusmur God Naturstein som er skoten ut med krut. A Husmannsplass 1 Smalehusmur God Vert restaurert. Tørrmur med gavlar i tre, samt tak. A Husmannsplass 1 Naustmur God Spesielt flott naustmur. A Husmannsplass 1 Løe God Spesielt flott løemur. A Husmannsplass 1 Bustadhus God Bygd av Håkon Eggøy. A Husmannsplass 1 Ruin God C Husmannsplass 1 Ruin C Husmannsplass 1 Ruin C Husmannsplass Bør sjekka rett kartfesting av alle murane. Litt usikker på nokre. Hus frå Dyrholmen er flytta til Havn og står der i dag. Ola Havn sitt hus. 18 Ivarsøy. Bnr 1 1 1 3 3 3 3 3 3 5 5 Type Våningshus Eldhus Naust Sjøbu Naust (aust) Våningshus Eldhus Skytje Løemur Våningshus Utedo og Skytje Tilstand God God God God God God God Kommentar/byggeskikk Truleg eitt av dei eldste husa på Ivarsøy. Finn foto. 2 naust vegg i vegg. Autentisk med flott murt langvegg. God God God Høg, flott mur. Bnr 5 er autentisk tun med alle bygg. Oker-farga. Grad. B B B A A B B B B A A Side70 Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Sjøbruksmiljø Sjøbruksmiljø Sjøbruksmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 3 4 5 6 7 8 Kartnr. 17 18 19 11 12 13 14 15 16 4 5 5 5 5 5 6 6 6 8 8 8 8 23 39 39 39 44 Eldhus God Løe Middels Sjøbu God Naust God Våningshus God Naust God Hønsehus Eldhus Middels Løe Sjøbu Naust Våningshus Middels Notbu Middels Skulehus God Uthus God Naust God Steingard Gammel busetnad og spor frå steinalder er funne her. Grunnmur litt skadd, på grunn av dønningar. Inskripsjon med årstal. Sjekk. To naust vegg i vegg. Treng å vølast. sefrak? ? Treng å vølast. Tidligare husmannsplass. Autentisk. Tidligare ei felles notbu for Ivarsøy Nytt tak i 1950. Mykje ombygd. Lang steingard som går rundt heile innmarka. A A A A ? B B B B ? ? B A A A D B Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Grad. B B B B Kulturell verdi Husmannsplass Husmannsplass Husmannsplass Husmannsplass Datering 1800, 3.kv. Grad. B B B B B A A A A Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Grad. A A A A B B Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Sjøbruksmiljø Ivarsøyneset Ivarsøyneset Ivarsøyneset Ivarsøyneset Ivarsøyneset Sjøbruksmiljø Skulehistorie Skulehistorie Sjøbruksmiljø Kystgardmiljø 1800- talet 1800- talet 1800- talet 1800- talet 1800-talet, 3.kv. 1800-talet 1800-talet, 3.kv. 1800-talet 1800-talet 174213607 174185255 174185220 174185212 174185409 300081119 174185417 174185859 174185875 174212651 174185883 174185867 174185301 174185298 174185271 174185212 6 7 8 9 20 21 22 25 26 27 28 24 3 1 2 23 30 1800, 3,kv. Byggnr. 174186219 174185794? 174185778 Kartnr. 1 4 3 5 Datering 1800, 2.kv. 1800, 2.kv. 1800, 2.kv. 1700, 3.kv. 1800, 3.kv. Byggnr. 174185743 174212619 174185735 174212627 174213682 Kartnr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Datering 1800, 4.kv. Byggnr. 174185115 174213569 174213577 Kartnr. 1 2 3 5 9 8 1800- talet Gamal 1800-talet, 3.kv. 18 Avløypet. Husmannsplass under Ivarsøy. Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 2 Våningshus God 10 Våningshus Dårleg Tidl.husmannpl. Utskild til br.nr 10. 15 Naust Middels Frådelt frå 18/2. ? steingard god lang 19 Langøy Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 1 Våningshus Dårleg Hastar med restaurering. 1 Eldhus Dårleg taket er rast 1 Løe Ruin 1 Nordvik Dårleg oppdrag til båt 1 Sjøbu Dårleg Hastar med restaurering. 1 Steinsett veg God Langs dyrka mark. 1 Rydningstein God I fjellsida.** 1 Uthusmur I utmark. 1 Steingard God Balanserer over bratt berg. Stein: steinsett veg, oppdrag, steingard og rydningstein i fjellsida. 20 Bukkholmen Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 1 Våningshus God Vindauga bytta etter -76. 1 Eldhus God Har skorstein. 1 Låvemur God Høg, fin gråsteinsmur. 1 Eldhus God 1 Sjøbu God autentisk fasad, noko endra 1 Sjøbu/naust God noko endra Side71 Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1800, 4.kv. 1800, 4.kv. 1800 14671560 174185131 1 Steingard God Skil inn- og utmark. 2 Sjøbu God Fin lita notbu. 2 Sjøhus God Står åleine på vestsida. 2 Våningshus God Påbygd i bakkant? 2 Løe God Lita raud løe. 2 Steinsetting Mellom borkhuset og holme. Fleire intakte steingarder i samband med dyrking av åker og slåttemark. 21 Siglo Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 1 Våningshus God Gult med eternitt. 1 Husmur Middels Etter rekkje med hus. 1 Steinsett veg med kanal God Langs sjøvegen. 1 Løemur God Fin og synleg. 1 Rydningsrøys God 2 Løe Dårlig Stor løe med heller og bølgjeblekktak. Bygd på i fleire periodar. 2 Løe Middels Bør restaurerast. Sjekk. B B B B B B Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Grad. C B B B B B B Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Datering 1800-talet Gamal Byggnr. 174184879 Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1800-talet 174184917 174184895 2 2 2 2 2 2,7 3 3 4 4 4 4 Sjøbu Våningshus Uthus Naustmur Oppdrag Steinsett kanal Våningshus Naust/sjøhus Løemur Sjøbu Sjøbu Sjøhus Dårlig Middels Dårleg God Dårleg God God God God God God middels C C C B B B B B B C C B Sjøbruksmiljø Kystgardmiljø 1800-talet 1950? 174213534 174184909 174184887 1865 1920 1800-talet Usikker 174184976 174185050 174212430 5 5 6 Våningshus Naust Sjøhus God ? Middels B ? B Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø C B B B B B B A Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Sjøbruksmiljø Sjøbruksmiljø Kystgardmiljø Grad. B B Kulturell verdi Husmannsplass Husmannsplass 8 8 21 23 ? ? Gult, med eternitt. Autentisk hus frå -50 talet Fin mur. Fin, høg mur. Gjennom fulldyrka mark. Kvitt med raude karmar. Ser nytt ut, raudt. Fin løe/rydningsmur. Ser ny ut. Ser ny ut. Lita sjøbu av ukjent alder. Kvitt med grønne karmar. Eternittplater. Bygd saman av fleire deler. Steinsett veg God Sitkagran ved vegen vert fjerna. Steinsett kanal God Vert reinsa jamleg. Våningshus God Kvitt. Naust Dårleg Taket raste ned i 2014. Flott mur. Steingard God Lang, høg og smal. Steinbryggje God Sjekk. Sjøveg God Steinsett. Sjømerke Svart og kvit på Siglodden. Her er fleire ferdslevegar, steingardar og rydningsrøyser som kan vurderast : 21 Slottholmen Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 10 Våningshus God Enkelt, ved oppdyrka jord. 11 Sjøbu God Lita sjøbu på murt stein. Side72 Kystgardmiljø Sjøbruksmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 174212473? 174185182 174185166 174185174 1800-talet 1800-talet 13 10 12 14 15 16 Kartnr. 6 14 25 28 31 8 9 174185026 174185034 10 11 12 17 34 26 15 22 13 18 19 20 174184992 174185018 174185042 1 2 21 1800 talet, 4.kv. Usikker 174184925 174184933 Datering 1800 1800 Byggnr. 174185107 174185085 23 24 7 16 32 33 29 30 Kartnr. 1 2 der løa sto er det nå bygd opp hytte 22 Torsdagsøy Bnr Type 1 Våningshus aust 1 Smiemur Tilstand God Middels Kommentar/byggeskikk Kvitt. Autentisk, men nytt tak. Restar av treverk etter enkelt bygg. Grad. A C Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Datering 1800, 2.kv. 1700 Byggnr. 174185441 174213356 Kartnr. 3 6 1 Løe God Autentisk, med skiferheller. Påbygg av ukjent alder. A Kystgardmiljø 1700 174185433 7 1 1 1 1 1 1 1 1 1,2 Naust Eldhus/smie Husmur Bakkemurar Fiskeme-varde(?) Sjøhus Utedomur Kanal Steingard God God God God God God Dårleg Middels God Raudt, tatt i bruk 25.11.1824? Matrikkel. Teglesteinstak. Restaurerte gavlar. Spesielt fin husmur. Ukjent historie . Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1800, 1.kv. 1700 174185484 174185468 Sannsynlegvis eit me. (?) Svært enkelt og lite. Ikkje mønt tak. Nedrast. Spesiell konstruksjon. Lett å byggja opp att. Reinska og istandsett. Steinsett. Enkel, høg. Rund murstein. Skil inn-/utmark. A A A A A B C B A 12 13 14 15 17 19 22 25 21 1,2 2 2 Uteløe Våningshus vest Verkstad Dårleg God God Enkel grindløe. Eternitttak. Rast ned. Kvitt. Autentisk, men nytt tak. Autentisk. Høg, flott gråsteinsmur i grunn. Oker-farga. C A A Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1800, 2.kv. 1900, 2.kv. 174185506 174185514 23 2 4 2 2 Utedo Løe God Middels Rehabilitert. Grunnen er gamal. Autentisk, med kjellar av murt stein. A A Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1800, 3.kv. 174185492 5 8 A A A A A A A A A Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1800, 3.kv. 1800, 4.kv. 1700, 3.kv. 174212589 174213666 174185476 Kystgardmiljø Gamalt 9 10 11 16 18 24 26 27 20 Grad. B Kulturell verdi Husmannsplass Datering Byggnr. Kartnr. 3 Grad. A A A A A D B Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Datering 1800, 3.kv. 1900 1800, 3.kv. 1800 1900 (1850) 1995 1800 Byggnr. 174184690 174184666 174184658 174213518 174184704 14669930 174184720 Kartnr. 1 2 4 6 7 8 9 2 2 2 2 2 2 2 2 Eldhus God Spesielt fint bygg. Rasteskiferheller. Potetkjellar Middels Teglstein med bork under. Naust God Oker, tatt i bruk 25.11.1774? Matrikkel. Bakkemurer Ligg i oppdyrka jordbruksareal. Sjøhus God 2 etasjar, med stor, flott steinsett kai/veg. Steinsett kjeldebrønn God Overbygd i seinare tid. Kai/bryggje God Stor, steinsett bryggje. Sjøveg God Steinsett, med rekkverk til sjøen. Båtstø God I Søre Vågen. Alle driftsbygningar knytte til 22/1 er raude, mens driftsbygningar knytte til 22/2 er oker. 22 Flatøy Bnr. Type Tilstand Kommentar/byggeskikk Rydningsrøys God Stor rydningsrøys. Husmannsplass under Torsdagsøy.. Fleire rydningsrøyser. 23 Eggøy Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 1 Våningshus God Autentisk (eternittak). 1 Løe og fjøs God Autentisk (bølgjeblekktak). 1 Løe og fjøs God Autentisk (bølgjeblekktak). 1 Sjøbu God 1 Sjøbu God Alder ombytt i SEFRAK? 1 Bustadhus God Huset brann, bygd oppatt. 1 uteflor God Planlagt restaurert. Nye gavlar/mønt tak. Side73 1900, 3.kv. 1900, 3.kv. 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 24 Eidøy Bnr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1,2 2 2 2 2 2 2 Sjøveg Planeringsmurar Steingard Steingard Fortøyingsmerke Hønsehus-ruin Sjøhus Barkestamp Mur Skykje Klopp fjellmaleri Våningshus smiemur God God God Middels god Dårleg God God God God God god God God Enkel, steinsett, over bakke. Flotte tørrmurar i jordbruksareal. Høg steingard mellom inn-/utmark. Inn- og utmarksteingard. Enkel Leia mot sør. Svart/kvit ring malt. "Gråtarebrekka" Eternitt på vegger og tak. Støypt betongstamp i kai. Planeringsmur/rydningsrøys. ved det nye våningshuset Kvernhus har stått ved bekken. ikkje svært gammel Autentisk (plater på taket). A A A B A C A A A C A C A C Kystgardmiljø Kystgardmiljø kystgard miljø Kystgardmiljø Sjøfart Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1800, 3.kv. 174184631 Type Våningshus Eldhus Løe Uthus Smalehusmur Sjøhus/naust Torvhus Torvhus Borkekar Tilstand God God God God God God God God Middels Kommentar/byggeskikk Huset brann i 1995. Bygd opp kopi av huset. To eldhus bygd i same mur. To raude løer står saman. Stein, med støyp på tre vegger. Fin mur med broten stein. Stort sjøhus på murt grunnmur ute i sjø. Fint murte vegger med gavl i tre og bølgjeblekk. Ved sjøhuset. Ved sjøhuset. Grad. B A A A A A A A A Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Datering (1850)1997 Byggnr. 14670963 174212163 174184739 174184763 174213658 174212090 174212104 174212112 Instalasjon, fiske Våningshus Eldhus Løe Smalehus Torvhus Torvhus Torvhusmur Steingard God God God God God Dårleg God Dårleg Middels Borkekar? På holme. Lysegrønt, med nye glas. To eldhus bygd i samme mur. To raude løer står saman. Lite og høgt, med kjellar. Lite hus som lett kan restaurerast. Mur av rund stein og bølgjeblekktak. Lite. Ein av to ukjente i SEFRAK-register. Mellom lyngbeite og innebø. A A A A A C A A A Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Steinbrygger God Ved sjøhuset. 1900-talet 1800, 3.kv. 1800 1800, 4.k.vartal 1800 1800 25.06.1800 1800 1700 1800 174184798 174209944 174184747 174184755 174212139 174212597 10 11 12 13 15 16 17 18 19 20 21 22 3 23 kartnr. 2 4 5 8 11 12 13 14 15 19 1 3 6 7 22 21 9 10 A Kystgardmiljø 16,17,18 Steingard God høg , murt av rund stein Steingard Skil kystlynghei-innmark. Veg God Steinsett veg mellom sjø og gard. Eidøy har to garder i klyngetun. Her har ikkje vore utskifting. Det vil seia at den gamle teigdelinga er intakt. A A A Kystgardmiljø Kystgardmiljø kystgard miljø Gamal 23 24 25 25 Hanøy Bnr 1 Type Våningshus Tilstand God Kommentar/byggeskikk Granittrapp frå steinuttak i Teløy. Grad. A Kulturell verdi Kystgardmiljø Datering 1836 Byggnr. 174181152 kartnr. 1 1 Drengestove God Svært godt vedlikehald. 3 hols. A Kystgardmiljø 1800 174181160 2 Side74 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Naust/sjøhus God Svært godt vedlikehald. Naust God Svært godt vedlikehald. Sauehus/løe God Svært godt vedlikehald. Løe God Svært godt vedlikehald. Utedo God Svært godt vedlikehald. Hage God Høg mur rundt to bær-/frukthagar. Trapper God Lang trapp mellom to platå. Trapper God trapp mellom to platåer Veg God Steinsett gardsveg. Eldhus God Jamleg vedlikehalden. Løe God Jamleg vedlikehalden. Smalehus God Restaurert. Mur God Innhegning, ukjent opphav. Kalla "alteret" Steingard God Mellom inn- og utmark. Rydningsrøys God Spesielt fint murt. Rydningsrøyser God Fint murt på 2 sider av kulturmark. Dam God Murt vassdam. Varde God Hanøy er registrert som verneverdig sjøbuks-/ gardsmiljø i forprosjekt til kystsoneplan 1986 (Fylkeskommunen). 34 Soløy Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 2 Naustmur God Spesielt høg, flott mur. Enkelt. 36 Tverderøy Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 2 Stove ? 2 Bustad ? 2 Naust God Tradisjonelt naust. 2 Naust God Tradisjonelt naust. 2 Steingard med gardsflor ? 2 Husmur? ? 3 Skule God Tverderøy skule 5 Mur Middels Hønsehusmuren er bygd opp att. 5 Våningshus God Endra fasade? 5 Sjøbu God På kai av naturstein. Nytt tak. 5 Sjøbu God Ny sjøbu i gamal stil. 5 Rydningsmur God 5 Steingard Middels Steingard mellom inn- og utmark. 6 Hytte God Eldre hytte. Autentisk 6 Uthus God Uthus endra til hytte. Autentisk 8 bustad God 8 Husmur Middels Mur etter Oline stova som er flytta. 10 Sjøbu God Sjøbu og hyttenaust. Enkelt. 36 Saugholmen Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 4 Løe/fjøs Middels Treng restaurering. 5-kanta silo. Fin steinmur. A A A A A A A A A A A A A A A A A Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1836 1836 1820 1836 1840 Gamal 174181136 174181128 174181101 Grad. A Kulturell verdi sjøbruk Datering Byggnr. Kartnr. 1 Grad. B B C B A Kulturell verdi sefrak reg Datering Byggnr. 174185638 174185611 9647732 174212570 A C C A C B B C C C C C Sjøbruksmiljø Sjøbruksmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Skulehistorie Kystgardmiljø Kystgardmiljø Sjøbruksmiljø Sjøbruksmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kysrgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Enkeltobjekt Grad B Kulturell verdi Kystgardmiljø Side75 1870 174181179 174181187 17181144 21859583 174213461 3 4 5 6 7 8 9a 9b 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 1950 174183171 174183163 174183155 1954? 174183120 Kartnr. 1 2 4 5 7 8 6 9 10 16 17 19 20 13 14 12 18 15 Datering 1900 talet Byggnr. 174185573 Kartnr. 1 1932 1985 1800 talet, fjerde 1900? Gamal 174185646 174183090 174183112 4 4 4 4 4 4 4 Bustad Anneks Naust/sjøhus Mur Vasstank Steingard Oppdrag God God God God God God Middels Autentisk, med dråpeskifer på taket. Mykje nytt. Raudt teglsteinstak? Mykje nytt. Støypt grunn og raudt teglsteinstak? Smalahus Støypt betongtank. Høg, fin, av kantete stein. Oppdrag og anna etter tidlegare båtbyggeri. 4 Rydningsrøys God Høg og avlang rydningsrøys. 4 rydningsrøys ? 4 rydningsrøys ? 4 mur ? Båtbyggeriet Kvernenes vart flytta frå Saugholmen til Kalveid. Spor ved sjøen. 37 Natterøy Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 1 Mur God Mur etter løe. 1 Bustadhus God Fint, lite hus (kvitt) med nye takplater. 1 Naust/sjøbu God Tradisjonelt naust/sjøbu på murt steingrunn. 1 Mur middels 1 Uthus God Nytt hus på gamal mur? 1 Uthus God Nytt hus på gamal mur? 1 Stein i vatn Middels Frå strand til holme. 1 Steingard God Høg mur mot sjø. 1 Steinbryggje 2 Ruin Lafta stove, falleferdig i 1976. Foto i SEFRAK. 2 Mur God Fin mur etter sauehus. 2 Ruin God Mur etter våningshus. Ny leikestove inni. 2 Naust/sjøbu God 2 etasjar på gamal grunn med nytt tak. Oker. 2 Bustadhus God Autentisk kvitt hus med nytt tak. 2 Eldhus God Fint, lite eldhus i oker, med teglstein på taket. 2 Steingard God Steingard ved ferdsleveg. 2 Mur Flott husmur ved stien. 2 Mur Liten husmur ved stien. 2 og 1 Steingard Rundt 2 utmarksteigar. Med 3 gardsflorar. Steingard Grensegard. 38 Tranøy Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 1 Bustadhus 1 Uthus 1 Hus for husdyr 1 sjøveg/jordveg ? 1 Naust ? 2 Rydningsrøyser ? 5 Sjøbu ? God i 1976. 11 Bustadhus God Lite bolighus. B C B B C B B Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1900 talet nyare Eldre Eldre Eldre Eldre Eldre B B B B Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Eldre Eldre Eldre Eldre Grad. B B B B C C B B B B B B B B B B B B B B Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Datering Grad. ? ? ? ? B B B B Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Datering Byggnr. 174183554 174200629 174183546 1800-talet, 2.kv. 174183600 Kartnr. 9 11 12 14 2 1900-talet, 1.kv. 19.. 174212074 174183570 1 8 Side76 1800, 4.kv. 1800, 3.kv. 1800, 3.kv. 1800, 1.kv. 1800 174185565 174185557 174185581 174185549 2 3 4 5 6 8 9 10 11 12 13 Byggnr. 174213984 174183074 174183082 174212198 174213976 174214042 174183031 174183066 174183058 Kartnr. 5 4 1 10 11 12 13 14 16 9 6 8 7 2 3 15 20 21 18 17 12 Bustadhus 12 Husmur 12 Bustadhus 12 Eldhus 13 Rydningsrøyser 25 Løe Fornminner 38 Ringholmen Bnr Type 4 Fyrstasjon m/fyr 4 Naust 4 Uthus/vedhus 4 Smalehus 4 steingard eller rydningsrøys 4 steingard eller rydningsrøys 36/6 Bårholmen Bnr Type 6 Våningshus 6 Våningshus 6 Anneks 6 Smalehus 6 Sjøhus 6 Steingard 6 Veg 39 Arholmen Bnr Type 3 Løe 3 Eldhus 3 Bustad 3 Bustad 3 Naust 3 Naust/sjøbu 3 Steinbryggje 3 Varde 3 Hagemur 3 Støttemur Dalen 39 Bnr Type 1 Mur 1 Våningshus 1 Fjøs/løe 1 Bustad 1 Skytje 1 Naust ? ? ? ? ? ? God i 1976. Berre mur etter smia att i 1976. God i 1976. God i 1976. B B B B B B Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1800-talet, 4.kv. 1800-talet 1800-talet, 3.kv. 1800-talet, 3.kv. 174183627 174213348 174183619 174212279 4 5 6 7 Kystgardmiljø 1800-talet, 3.kv. 9650075 3 Tilstand God God God Kommentar/byggeskikk Fint vedlikehalde murbygg. Raudt med teglstein. Raudt med teglstein. Grad. A A A ? A A Kulturell verdi Fyrstasjon Fyrstasjon Fyrstasjon Datering 1876 Byggnr. 174183503 174183511 174183538 174212821 Kartnr. 1 2 3 4 5 6 Tilstand God God God God God God God Kommentar/byggeskikk Rehabilitert. Rehabilitert i 1974. Grad. A A C A C A A Kulturell verdi Husmannsplass Husmannsplass Husmannsplass Husmannsplass Husmannsplass Husmannsplass Husmannsplass Datering 1800, 4.kv. Byggnr. 174186154 174186162 174186170 174186146 174186189 Kartnr. 1 2 3 4 5 7 9 Tilstand Dårleg Dårleg Dårleg dårleg God God God God Middels God Kommentar/byggeskikk Rast saman. Tradisjonelt bygg. Treng restaurering. Fin mur. tradisjonelt husmannshus. Treng restaurering. totalskadd i brann, 2015 Grad. C B B D B B B B B B Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Datering 1800, 4.kv. 1800-talet, 4.kv. Gamalt Byggnr. 174185670 174212635 174185697 174185689 Kartnr. 1 2 3 4 6 8 9 10 11 12 Tilstand God God God God God Dårleg Kommentar/byggeskikk Flott naustmur. Grad. A A A A A B Kulturell verdi kystgardmiljø Rekkjetun Rekkjetun Rekketun Rekketun Kystgardmiljø Datering 1800-talet, 2.kv. 1800-talet ? ? Rehabilitert. Nytt skifertak. 2 høgder. Ny skifer. Kai av naturstein. Høg og fin. Dobbel. Steinsett sjøveg. Spesielt fin. Vindauge med blyinnf., kanskje frå gamlekyrka. Tradisjonell stove. Enkel. Natursteinmur. Restaurering i 2004 (STILK). Side77 1953 1800, 4.kv. 1947? 174185727 1900 talet 1900 talet Byggnr. 174186138 174186030 174186049 174186022 Kartnr. 5 7 11 14 15 16 1 1 1 1 2 2 2 2 2 Steingard Steingard Steingard Veg Våningshus Hønsehus Torvhus Eldhus Sjøbu God God God God 2 2 Våningshus God Fjøs/løe God Dalen er det einaste rekkjetunet i Fitjar. Spesielt høg, smal og rett på fjell Enkel. Spesielt flott og lang Enkel. Steinsett veg med rydningrøys mot fjellet. Murt vegg, gavlar i tre og spiss takvinkel. Dårleg God Fint, lite bygg som skrår inn mot fjellsida. Lysegult. A A A A A A A A A Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgard-miljø Rekkjetun Rekkjetun Rekkjetun Rekkjetun Kystgardmiljø A A Rekkjetun Rekkjetun Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Naustmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 174186073 174213364 174186065 174186081 174186111 17 18 19 20 1 2 3 4 6 174186103 174186057 8 10 Datering 1800, 2.kv. 1800, 2.kv. 1800, 2.kv. 1800, 2.kv. 1900 talet 1900 talet Byggnr. 174183856 174212252 174212260 174183937 174183872 174183465 1800-talet 1800, 3.kv. 174183767 174183759 1800, 4.kv. 1800, 4.kv. 174184038 174184070 Kartnr. 4 5 6 11 32 33 34 1 3 36 7 8 1800-talet, 2.kv. 1800-talet, 2.kv. 1800-talet, 2.kv. 1800-talet, 2.kv. 1920 Hatlevik 40 Bnr Type 1 Skytje 1 Skytje 1 Uteløe 1 Sjøhus 1 Våningshus 1 Uthus 1 Rydningsrøys 2 Våningshus 2 Løe 2 Steingard 5 Våningshus 5 Løe Tilstand ? ? ? God God God God God God God God Middels Kommentar/byggeskikk Stod fint i 1976. Dårlig tilstand i 1976. Fin mur, hòl i teglsteinstak. Tradisjonell storleik og form. Autentisk, dråpeskifer. Autentisk I ope jordbruksareal. Autentisk, men nytt tak. Balanserer på fjell. Tradisjonelt hus. Dårleg kledning, nye takplater. Grad ? ? ? B B B B B B B B B 5 5 5 5 6 10 13 13 uthus/Skytje Uthus Silo Kanal Handelshus Sjøhus Våningshus Løe God God God God God God God God Enkel lite uthus med teglstein. spesielt Lite bygg med betongkjellar. Støypt i betong. Står åleine. Steinsett. Butikk, post. 2 hus saman. endra og oppgrader autentisk autentisk B B B B A B B B Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Handelsstad Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø ? 174184062 174184046 174184054 1800, 4.kv. 1800, 2.kv. 1900 talet ? 1900 talet ? 17418395 174183902 174184097 174184100 19 25 26 37 18b 14 22 23 15 15 20 Våningshus Løe Smalehus God God God Kvitt. Lita og raud. Skiferheller Fin mur og teglsteinstak. B B B Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1900 talet 1900 talet 1800, 3.kv. 174183740 174183732 174213968 27 28 16 28 30 Våningshus Naust God God Tradisjonell storleik og form. Natursteinmur/rasteheller. B B Kystgardmiljø Naustmiljø 1800, 4.kv. 1800, 4.kv. 174183929 174183945 12 10 30 Løe/fjøs God Tradisjonell løe i storleik og form. B Kystgardmiljø 1800, 3.kv. 174183910 13 32 33 47 Bedehus Våningshus Handelshus God God God Autentisk. Restaurert, tidlegare butikk. Butikk, post. 2 hus saman. A B A Bedehus Kystgardmiljø Handelsstad 1940? 1800, 3.kv. 1800, 4.kv. 174184003 174183775 17 2 18a Side78 41 Kuvikjo Bnr 1 1 1 1 1 2 Steingard God Med opning for veg. Mellom inn- og utmark. B Kystgardmiljø Type mur Løe Bustad Naust Steingard Våningshus Tilstand God God God Kommentar/byggeskikk høg fin fjøs/løe mur Oppgradert. Påbygd altan, ellers autentisk. Flatt tak. Byggnr. 174213488 174183392 174183384 174215782 Autentisk. Tradisjonell stove. Treng restaurering. Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Datering 1800, 2.kv. 1800 Middels Grad B B B C A B 1800-talet 174183414 god revet og bygd nytt Lite. 1222022063 SEFRAK D B B B A B C C A A B Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Skulehistorie Skulehistorie 1800-talet, 1.kv. 1800-talet 1800-talet, 3.kv. 174183422 174213496 174183449 174183430 174212341 174212201 174212228 174212236 174183376 174215790 2 3 4 5 7 6 8 9 17 18 19 Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Datering 1900 talet 1800-talet Byggnr. 174190674 174190682 1800 174212805 1800, 4.kv. 1800, 3.kv. nyere 174190690 174190712 1800, 4.kv. 9648801 kartnr. 1 8 10 3 4 6 7 9 11 2 Kulturell verdi Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Sjøbruksmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Datering 1800-talet 1800-talet Usikker Byggnr. 174190577 174190585 2 Låve 2 Sauehus 2 Naust 2 Uthus 2 Potetkjellar 2 Potetkjellar 2 Ruin 2 Ruin 3 Skule 3 Utedo 3 steinbrygge 44 Tangen Bnr Type 1 løe 1 Våningshus 1 Steingard 2 Uteløe 2 ruin 2 Våningshus 2 Løe 2 Sjøbu 2 Steingard 4 lagerbygg 45 Havn / Fattigmannshavn Bnr Type 1 Våningshus 1 Skytje 1 Uthus 1 Smalehus 1 Løe 1 Ruin 1 Naust 1 Naust/sjøhus 1 og 2 Steingard 1 og 2 Steingard God God God God God God God Bruksendring. Autentisk, i naturstein. Teglstein og støypt tak (1960). Grisehus. Sauehus. Autentisk. Autentisk. Tilstand ? God God ? ? God ? God God God Kommentar/byggeskikk ? Mot utmark/innmark. Stod i 1976. ? ? Fast busett. ? Lita, kvit sjøbu. Grensegard mot Fattigmannshavn. endra frå naust til lagerbygg Grad ? ? B ? ? C ? C B D Tilstand God God God ? ? ? God God ? ? Kommentar/byggeskikk autentisk autentisk Påbygg til skytja. ? Mindre løe, grei tilstand i 1976. Stor løe, til nedfalls i 1976. Usikker kva løe dette er. Flott mur. Lagt på nytt tak i bølgjeblekk. Raudmåla, 2 etasjar. Mellom inn- og utmark. Synleg på flyfoto. Mellom inn- og utmark. Synleg på flyfoto. Grad B B C ? ? ? B D B B Side79 35 1800-talet, 3.kv. 1800-talet, 3.kv. 1800 1800 1800-talet 1800-talet 1800-talet, 2.kv. 174190569 174190550 174213755 174190615 174190615 kartnr. 11 12 13 14 15 1 kartnr. 1 2 3 4 5 6 9 17 19 20 1 og 2 Steingard 2 Bustad 2 Eldhus 2 Skytje 2 Låve 2 Stove 2 Grisehus 2 Låve 2 Naust 2 Fortøyningsmerke 46 Sætravik Bnr Type 1 Naust ? God ? ? ? Dårleg B B ? ? ? ? ? B B A Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Sjøbruksmiljø Sjøbruksmiljø 1800, 2.kv. 174190631 174190666 174212856 174212783 174213747 174190658 174190623 174190607 21 11 12 13 14 14 14 15 16 18 Tilstand Kommentar/byggeskikk God 1976. Grad B Kulturell verdi Kystgardmiljø Datering 1800 Byggnr. 174188017 kartnr. 5 1 1 1 2 2 2 2 2 2 3 Våningshus løe Steingard Eldhus Løe Våningshus Naust Løe Steingard Steingard Bygning Bygning Bygning 47 Straumøy Bnr Type 1 Hytte, tidlegare naust God God God ? God God God ? God God ? ? ? B B B B B B B ? B B ? ? ? Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø 1800, 3.kv. 174188033 1800 1800 1800 174212244 174183341 174187991 174187983 174183325 6 7 17 1 2 3 4 8 18 19 12 14 13 Tilstand God Kommentar/byggeskikk Ombygd til hytte, muren står att. Fasade naustpreg. Grad. C Kulturell verdi Kystgardmiljø Datering 1800, 2.kv. Byggnr. 174185956 Kartnr. 6 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Sjøhus Torvhus Løe Sauehus Eldhus Våningshus Eldhus Stabbur Skytje/vinterstove Utedo Reiskapshus Husmanspl. Nordre Dalen God God God God Dårleg God God God God God God Middels Eldre sjøhus, restaurert utvendig. Lite torvhus som er restaurert. Rasteheller. Stor løe, i god stand. Treng vedlikehald. Rehabilitert. Soveplassar. Muren står, enkel konstruksjon. Restaurert. Restaurert. Restaurert. Skytja er restaurert, utestova rehabilitert. Oppattbygd på gamal grunn. Ombygd vognhus. I dag reiskapshus. Murar etter husmansplass. Delvis murt opp att. B B B B B B B B B C D C Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Husmannsplass Eldre 1800 1800, 3.kv. 1800-talet, 4.kv. 1800, 3.kv. 1800, 3.kv. 1800, 4.kv. 1800, 2.kv. 1800, 4.kv. 1800, 4.kv. 174212147 174185948 174212678 174212686 174185921 174213712 174212171 174212708 174212716 174212772 7 8 9 10 11 13 14 15 16 17 18 19 1 2 2 Steinsett veg God Langs oppdyrka mark, til løe. B Kystgardmiljø Våningshus Løemur God God Nede, omsøkt oppattbygd. B C Nyare kystgard Nyere kystgard Dårleg Dårleg God Mellom inn- og utmark. Synleg på flyfoto. Stod fint i 1976. Låve, fjøs og grisehus bygd saman. Fjøs? Låve, fjøs og grisehus bygd saman. Låve, fjøs og grisehus bygd saman. Lita løe i 2 etasjar. Autentisk. Skiferheller, trenaglar i kledning. Oppmåla. Mellom inn- og utmark. Synleg på flyfoto. OK i 1976. OK i 1976. grensgard mellom 1 og 2 Mellom inn- og utmark. Synleg på flyfoto. Side80 1800 talet, 2.kv. 1800-talet, 2.kv. 1800-talet, 2.kv. 1800-talet 1800, 2.kv. 1800 21 1900, 3.kv. 1900, 3.kv. 174185999 174185998 2 3 2 Sauehusmur Steinbryggje 48 Hjelmen Bnr Type 1 Bustad 1 Skykje 1 Eldhus 1 Låve 1 Naust 1 Uthus 1 Naust 1 Steingard 1 rydningsrøys 1 steingard OMRÅDE ØVRABYGDA 49 Helland Bnr Type God God Nede, omsøkt oppattbygd. Husmannsplassen. C B Nyere kystgard husmannsplass Tilstand God God God God God God God God God God Kommentar/byggeskikk Autentisk Noko endra Noko endra Flatt tak. Fleire rydningsmurer. Mange flotte rydningsrøyser. Mange flotte steinagarder. Grad. B B B B B B C B B B Kulturell verdi kystgardmiljø kystgardmiljø kystgardmiljø kystgardmiljø kystgardmiljø kystgardmiljø kystgardmiljø kystgardmiljø kystgardmiljø kystgardmiljø Datering 1800, 2.kv. 1800, 4.kv. 1800, 4.kv. 1800, 3.kv. Byggnr. 174187940 174187916 174187924 174187932 174187959 174187908 Kartnr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Datering Byggnr. Kartnr. Tilstand Kommentar/byggeskikk Grad. Kulturell verdi 1 1 1 1 1 1 2 2 2 3 3 Veg Sommarstøl Rydningsrøys Naust Våningshus Steingard Jordkjellar Skytje Våningshus Naust Naustgrunn Middels Dårleg God Middels God. God God God God. Middels Middels Gammal veg ned til Storavatnet ved Habbastøa. Taket er borte Kraftig, høg røys. Liamyro. Naust ved Storavatet. Habbastøa. Del av tidlegare klyngetun. Restaurert. Plassering ved Liamyro. Autentisk. Bølgjeblekktak. Flytta frå klyngjetun på br.1. Fine murar. Autentisk helletak. Fine murar. B C B A C B A B A A A gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø vann gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø sjøbruksmiljø sjøbruksmiljø 4 4 5 7 9 9 9 9 9 10 14 14 15 20 Våningshus Løe Våningshus Løe Steingard Våningshus Skytje/torvhus Eldhus Steinbru Våningshus Steingard Kjerelva Steingard Kjerelva Våningshus Naust God Middels God Eldste huset i tunet. 49/4 B B D D A B B B A B A B C B gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø vann vann gardsbrukmiljø sjøbruksmiljø Fin Dårleg God God Middels Middels Middels God Middels Heilt modernisert. Lite att av opphaveleg bygning. Lang. Flytta frå klyngetun br. 1. Hellelagt tak. Grunnmuren att. Laga i samband med gruvedrift. Del av klyngetun. Flytta. Bygd etter gamle teikningar. Helletak/eternittak. Side81 4 20 1888 1868 1920-30 1800, 4.kv. 174189951 174189854 174188491 174190364 174190313 1800, 4.kv. 174189900 Flytta 1860 174189706 174189676 Ca 1860 Flytta, 1900, 1.kv. 174190224 før 1900 før 1900 1800, 4.kv. 14669701 rundt 1900 6 7 5 3 2 4 22 21 20 20 22 10 11 9 23 25 17 18 19 24 8 24 24b 1 27 20 20 20 20 20 21 23 31 31 38 49 49 50 51 61 255 273 Naust Naustgrunn Naust Naust Steingard Løe Jordkjellar Våningshus Gardshus Naustgrunn Naust Våningshus Naustgrunn Naust Kai Naust Våningshus Løe 50 Hovstad Bnr Type Middels Dårleg Dårleg Dårleg Middels God God 1 Vånigshus 1 Naust 1 Eldhus 2 Våningshus 4 Våningshus 4 Stølshus 4 Skytje/løe 5,8 Naust 7 Våningshus 7 Eldhus 8 Eldhus 8 Gravhaug 8 Løe 8 Skytje 8,5 Steingard 51 Tislavoll Bnr Type 4 Våningshus 4 Skytje 4 Stabbur 4 4 God God Naust Stampe God God Middels Middels Middels Middels God Middels God Svært Rehabilitert utanpå/gamalt inni. Ikkje i bruk. Fine murar. Fine murar, naustet treng rehabilitering. 49/20 Endar i aust. Miljø Helland. Ikkje endra. Husmannsplass Synningjo. Om-/påbygd. Posthus. 49/31 Restaurert. Flytta 1910. (49/31) Korsvik Nytt naust på gamal mur. Påbygd i høgda og lengda. B B B B B C A C B C A D sjøbruksmiljø sjøbruksmiljø sjøbruksmiljø sjøbruksmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø sjøbruksmiljø sjøbruksmiljø gardsbrukmiljø sjøbruksmiljø sjøbruksmiljø sjøbruksmiljø sjøbruksmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø 174188327 174188335 174188343 1928 1840-1880 1900 Flytta 1910 Før 1900 Rundt 1900 174191409 14 15 16 17 18 27 1 3 2 174189978 26 12 1928 174188351 174189455 174189986 25 23 19 26 13 Bygning riven/brent i GIS. D B B C D Tilstand Kommentar/byggeskikk Grad. Kulturell verdi Datering Byggnr. Kartnr. Dårleg God Berre murane God Dårleg Bra Dårleg God God Dårleg God God God God God Eldste hus i Fitjar, rive? gardsbrukmiljø Enkeltobjekt Enkeltobjekt Enkeltobjekt gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø Sjøbruksmiljø Gardsbrukmiljø Gardsbrukmiljø Gardsbrukmiljø Fornminne gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø 1800 talet, 2.kv. 174189234 174189188 174189242 174212120 174189390 174194238 174212767 174189412 174189528 174189498 174189560 Rundt1920 Rundt 1900 1900 174189544 174189552 Høg, jamn. Murt av gråstein B B D D B B B C B B A A A A A 6 9 8 10 3 5 4 16 2 1 11 15 13 12 14 Tilstand God Middels Middels Kommentar/byggeskikk Flytta frå klyngetun. Skal renoverast. Skal renoverast. Grade ring A A A Kulturell verdi gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø Datering 1882 Ca 1882 Ca 1882 Byggnr. A A vann vann Murt, på grunn av stri staum. Fine murar. Mur av teglstein. Lite att av det originale Flytta. Enkelt. Eigd av gnr. 8, ligg på gnr. 5. Skifta bordkledning Skal renoverast. Svært god stand Mogeleg hov. Automatisk freda. Side82 1800, 4.kv. Før 1900 1920 1800-talet 1930-40 1912 Før 1900 Rundt 1900 Kartnr. 28 29 30 52 Storavikjo Bnr Type 1 Våningshus 1 Våningshus 3 Eldhus,Løe 3 Våningshus 3 Eldhus Storevik 4 Våningshus 4 Eldhus/Skytje 4 Løe Storevik 4 Naust Storevik 9 Våningshus 9 Eldhus Storevik 9 Løe Storevik 52 Naust Storevik Tilstand Kommentar/byggeskikk Lafteverk. Lafteverk. 2 tømra stover saman. Lafteverk. Mur naturstein, fuga/tørr. Lafteverk. Grind-/stavkonstruksjon. Lafteverk. Grind- eller stavkonstruksjon. Lafteverk. Mur naturstein, fuga/tørr. Grind-/stavkonstruksjon. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Grad. Kulturell verdi gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø B gardsbrukmiljø B gardsbrukmiljø B gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø Enkeltobjekt gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø Datering Tilstand Kommentar/byggeskikk Grad. Kulturell verdi Datering God Dåfjorden verft. Ombygd. Ombygd. Tømra stove. Bevart inni hus. Helt ombygd. Restaurert, ombygd. C C A D C industri gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø gardsbrukmiljø Grad. A A A A A Kulturell verdi Industri Industri Enkeltobjekt Industri industri Datering Grad. A C B C A C A A B A Kulturell verdi utsiktspunkt Datering 1800, 4.kv. 1860 1800, 4.kv. 1800 talet, fjerde 1800, 3.kv. 1800, 3.kv. 1800, 3.kv. 1800, 3.kv. 1800, 4.kv. 1800, 4.kv. 1800, 4.kv. Byggnr. 174193754 174193770 Kartnr. 174192294 174212791 174192189 174192197 174192170 174190801 174193843 174193835 174193800 174193665 8 5 14 15 3 4 5 6 10 11 12 9 Byggnr. Kartnr. 174212740 174186987 174186979 174187223 4 3 6 7 2 OMRÅDE DÅFJORDEN 53 Stokken Søre Bnr Type 24 verft 54 Hønsehus 54 Løe 75 Våningshus 75 Løe 93 Løe, grindbygg 51 Tislavoll i Dåfjorden Bnr Type 1 Mur etter saga 1 Gammal stem 13 Fellessjøbu 14 Husmur 14 Kvernhusmur 50 Hovstad i Dåfjorden Bnr Type 5 Varde 7 Truleg gamal husmur 10 Løe, grindbygg 10 Murar, hus og løe 10 Løypestrengfeste 10 Torvhusmur 10 Somarfjøsmur 13 Bustahus 13 Eldhus 13 Ankerplass God God God God Tilstand Bra Kommentar/byggeskikk Middels Bra mur Tidligare stabbur i Bergen. Truleg bustad for sagarbeidarar. Tilstand God Dårleg Dårleg Dårleg Kommentar/byggeskikk Kjerringa Store skadar på muren. Gamalt grindbygg. Enkelt. Truleg husmansplass. God God God Jordåen. Høg og fin Godt vedlikahalde lafteverk. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Hermansholmen. Side83 Ruinar Ruinar Ruinar Ruinar Ruinar Gardsmiljø Gardsmiljø Sjømiljø 1700 Byggnr. Kartnr. 17 19 1 16 18 Byggnr. Kartnr. 101 30 21 100 22 15 40 31 32 33 1819 1910/20? 174186774 1800 174186332 174186324 13 Steingard 16 Torvhusmur 16 Våningshus 16 Eldhus 16 Sjøbu 18 Gamal mur 18 Gamal naustmur 18 Gamal naustmur OMRÅDE FRÅ RYDLAND TIL NESBØ 54 Rydland Bnr Type 1 Våningshus 1 Stabbur 1 Vassnaust 1 Utedo/ut-/torvhus 1 1. kraftverk i Fitjar 1 Mur, gamlesaga 2 Vassdreven sag 2 Våningshus God Spesiell murteknikk. A B D A A C A A Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Ruinar Ruinar Ruinar God Middels Dårleg God God Restaurert cirka 1995. Oppgradering trengst. Gamalt gardstun. Tilstand God God God God Kommentar/byggeskikk Huset er flytta frå anna stad på tunet. Rydlandsaga oppretta ved sjøen i Dåfjorden. Har ikkje originalt tak og vindauge. Grad. B A B C A A A B Kulturell verdi Lensmannsgard Lensmannsgard Naustmiljø Lensmannsgard Industri Industri Industri Gardsmiljø Datering 1887 1800 1800 1910 ca.1910 Ca. 1740 ca.1920 1870 Middels God Middels 2 2 Jordkjellar Løe Middels Middels Treng litt utbetring. Bygd på i fleire omgangar. A B Gardsmiljø Gardsmiljø Etter 1920 3 3 3 3 3 4 4 4 4 Verkstad/vedhus/smie Hønsehus Kraftverk Våningshus Potetkjellar Våningshus Skytje Naust Kraftverk God Middels Samanbygd. Smiedelen er svært gamal Gardsmiljø Gardsmiljø Industri Gardsmiljø Gardsmijø Gardsmiljø Gardsmiljø Naustmiljø Industri 1880 etter 1920 Nyleg restaurert. Teke ut av bruk etter lynskade for cirka 30 år sidan. A C A B A C B A B 5 Våningshus/ruin B Gardsmijø 1912 20 Våningshus Løe Murar etter 4 hus Godt synleg God Bureisingsplass 11 11 God Dårleg Gardsmiljø Gardsmiljø 1939 1942 18 19 Murar etter hus rivne i 1950. Arbeiderboligar B B A 55 Sæterbø Bnr Type 1 Ved/Kjerrehus 1 Våningshus 1 Stabbur Tilstand Dårleg Middels God Kommentar/byggeskikk I SEFRAK oppført som eldhus. Ombygd. Eldste del av huset er eldre. Ukjent alder, men eldste del truleg bygd før 1850. Grad A A A Kulturell verdi Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Datering 1921 Byggnr. 174208980 174208972 174208964 Kartnr. 22 20 21 56 Liarbø Bnr 1 1 Tilstand God God Kommentar/byggeskikk Grad. A A Kulturell verdi Gardsmiljø Gardsmiljø Datering 1921 Etter 1920 Byggnr. 174192472 Nr i kart 24 28 Type Løe Hønsehus 4 originale grinder er intakte. Vert kalla Hotell Westerheim. Synleg grunnmur. Dynamoen finst. Godt synleg steinmur. Autentisk Middels God Middels God Dårleg Påbygd fleire gonger. Endra. Side84 34 14 1830 1820 1887, eldste del 1921 1887 174212732 174186715 29 28 38 36 35 Byggnr. 174192855 174192863 174192871 Kartnr. 1 2 4 3 5 174213445 174192715 6? 6 174212872 7 8 174192774 174192766 9 10 13 12220009005/06? 174192723 11 14 15 16 17 1 1 1 1 Røykehus Garasje Våningshus Stabbur Middels God Middels Middels 1 1 1 57 Årbø Bnr. Skytje Liarbø, Eldhus, Stølshus 1 1 4 4 4 4 4 16 20 24 Gardsmiljø Huset er påbygd for om lag 20 år sidan. Stor kulturhistorisk verdi! A A A A Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Etter 1920 Etter 1920 1750 1750 174192464 174192421 30 23 25 God God Middels Treng restaurering. A A A Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø 1700, 2.kv. 1700, 2.kv. 1850 174192413 174192413 174192456 26 26 27 Type Tilstand Kommentar/byggeskikk Grad. Kulturell verdi Datering Byggnr. Grindløe Vedhus med utedo Stølshus Kvernhusmur God Dårleg God Plater på tak, motting/flor riven. Endringar. 1880 1914 1800 174194742 10 Cirka 1930: skifta tak, frå torvtak. C D B 174188602 Middels Huset rive før 1910. B 7 2 Støttemur Tveitaelva God God Dårleg Murt opp av Berge Årbø cirka 1950. Nedrasa Påbyggd 1943. Nytt hus, gamal mur. Hadde heilt tak fram til cirka 1970. A B C C A Tømra bygg, kalla "Maiastova". Steinsett Steinsett. A B A Rydningsrøys Naustmur Våningshus Potetkjellar Kårhus God Middels Bru Rydlanselva Bru Tveitaelva 29 Kartnr. Murmiljø 3 Mursmiljø murmiljø Enkeltobjekt Enkeltobjekt Enkeltobjekt 4 6 14 13 11 1880, 1943 1800, 3.kv. 174188521 174188637 1907 Enkeltobjekt Enkeltobjekt 20 21 58 Tveita Bnr. Type Tilstand Kommentar/byggeskikk Grad. Kulturell verdi Datering Byggnr. 1 1 3 Våningshus Løe Våningshus God God Middels I bruk. Miljø. Miljø. Gardmiljø/ Autentisk. A A A Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø 1800, 4.kv. 1800, 4.kv. 1800, 4.kv. 174189048 174189021 174188807 6 7 5 3 Eldhus Middels Gardsmiljø/autentisk. A Gardsmiljø 1800-talet 174188815 4 6 6 6 6 7 7 Våningshus Utehus/Skytje Steingard Løe Steingard Båtstø God God Middels God God Middels Under renovering. A A A A A A Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø 1800, 4.kv. 1800, 4.kv. 174188874 174188882 1800, 4.kv. 174188890 6 2 11 3 12 1 7 7 8 59 Vik Bnr Våningshus Naustmur Våningshus God Frå lensmannsgard Nordfonno. Lafteverk. God Delar av huset er flytta. A A A Naustmiljø Gardsmiljø 1800 1800, 4.kv. 174188831 174212775 174189102 Type Tilstand Kommentar/byggeskikk Grad. Kulturell verdi Datering Byggnr. 2 2 4 5 Rydningsrøys Løe Kårstove/ Våningshus Våningshus God God Dårleg God Er rydda i samband med dyrking. B B A A Restaurert i cirka 2000. Flytta frå Fitjarøyane. Gamle skulen frå Osterneset. Side85 Enkeltobjekt Gardsmiljø ca 1820 174204446 174204365 Kartnr. 10 9 8 Kartnr. 5 7 2 6 8 Kårstove/Våningshus 8 Løe 9 Løe 60 Nesbø Bnr Type OMRÅDE VESTBØSTAD - KALVEID 61 Vestbøstad Bnr Type 2 Steingard 2 Våningshus 2 Løe 3 Våningshus 4 Våningshus 5 Våningshus 5 Naust 5 Naust 5 Naustmur Naustmur 5 Naustmur 5 6 Naust Våningshus 6 6 6 8 8 9 11 11 Brukbar God God Tidlegare del av større hus. Flytta frå klyngetun. 4 brukarar der. Grindebygg A A B Gardsmiljø Gardsmiljø Ca 1800 Ca 1800 1800-talet 174204659 174204667 9649158 ? Tilstand Kommentar/byggeskikk Grad. Kulturell verdi Datering Byggnr. Kartnr. Tilstand God God Middels/g od God Kommentar/byggeskikk I Kråko. Restaurert. Lafteverk. Påbygd. Grind-/stavstavkonstruksjon. Skifta ut alle vindauge cirka 1980. Restaurert og påbygd. Ombygd lafteverk. Godt vedlikehalde. Kulturell verdi Datering byggnr. Gardsmiljø Gards miljø Enkeltobjekt Enkeltobjekt Enkeltobjekt Naustmiljø Naustmiljø Naustmiljø Naustmiljø Naustmiljø Naustmiljø 1815 1815 Ca 1915 174205361 174205353 Kartnr. 1 3 4 ca.1850 Ca 1800 174205213 174199752 96474046 174199760 174199779 174199787 Gardsmiljø Gardsmiljø Freda formnminne Ca.1850 1800-2012 Treng ryddast og merkast. Bindingsverk. Grad. B A A B B B A A A A A A A B A B A D 1800, 4.kv. 9647589 A A Gardsmiljø Gardsmiljø 1800 1800 174205027 174204985 Gardsmiljø Gardsmiljø Enkeltobjekt Gardsmiljø Gardsmiljø Ca.1850 174204934 174204942 174205256 174204845 174204829 8 God God God God Dårleg Våningshus Helleristning Naust Kolerakjyrkjegard Løe Våningshus Middels God Middels Mur av naturstein, fuga/tørr. Mur- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Restaurert i 2010-2011. Flytta frå Lio. Nytt hus utanpå gamlestova. 1800-talet 1800-talet 1800-talet Ca 1750 174204950 174205302 Ca 1800 kyrkjegard 3 4 9 5 6 7. 13 14 15 16 17 12 10 2 ????? 26 25 31 Løe Middels Lafteverk. Grind-/stavkonstruksjon. Våningshus Middels Lafteverk. Løe Våningshus Våningshus Eldhus God God Middels Skifta vindauge. Har høyrt til hovudbruket. Skal restaurerast. A A B A A 575 Våningshus OMRÅDE SENTRUM 62 Rimbareid Bnr Type steingard God Frådelt hovudbruk. Lafteverk. B Gardsmiljø 1800-talet 174205167 20 Tilstand Grad. A Kulturell verdi Datering 1899 Byggnr. Kartnr. 1 2 2 2 2 Middels Dårleg Kommentar/byggeskikk gjennomgåande steingard mellom inn- og utmark. Går frå Sandvik til Rimbareid Lafteverk. Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. 1890 1887 1800 1800, 4.kv. 1887 174202354 174202451 174202478 174202508 nr 174202451 1 2 3 4 5 13 13 141 249 249 Våningshus Våningshus Torvhus Løe Våningshus Dårleg B C C C Side86 Ca 1880 30 9 5 23 24 3 3 3 3 3 4 4 6 7 7 Våningshus Stabbur Ruin etter eldhus Løe Vedhus, Rimbereid Våningshus Vedhus Klokkargarden Våningshus Gravrøys, Rimsvarden 7 8 8 9 9 Løe, Rimbereid Våningshus Løe Våningshus Vedhus "Gamlestova" 9 Torvhus 10 Våningshus 10 Løe 11 Våningshus/anneks 11 Løe 17 Eldhus 63 Prestbø Bnr Type 1 Naust 2 Naust 3 Våningshus 3 Eldhus 4 Våningshus 4 Løe 4 Vedhus 20 Dalebua, handels-saltbu 20 Naust 20 Gjestgjevarstad 24 Naust 24 Nothus 31 Fitjar meieri 34 Kårhus, Mortenstova 59 Naust 20 (8) Naust 20 (8) Tidligare bakeri 64 Skålavik Bnr Type 64 Våningshus 2 Naust God Middels God Middels God God God Middels God Dårleg God God Tilstand God God God God God God Tilstand Søre del bygd 1600. Flytta. Lafteverk. A A C 1878 Før 1795 Lafteverk. Grind- eller stavkonstruksjon. Ombygd 1965. Bindingsverk. Autentisk storleik. Restaurert i 1980. Lafteverk. Ombygd tidleg på 1970? Lafteverk. bronsealdergrav D C A C A skulehistorie Grind- eller stavkonstruksjon. Lafteverk. Ombygd i 1931. Grind-/stavkonstruksjon. Flytta 1885. Ombygd 1947 og 1973. Lafteverk. Autentisk. Før utskifte. B B C A Gardstun Miljø gardsmiljø gardsmiljø A C D Kommentar/byggeskikk Ser veldig gamalt ut. Tak blåst ned. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Lafteverk. Grind- eller stavkonstruksjon. Lafteverk. Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Flytta til Færøysund frå Bergen, 1882 til sentrum. Grad. B B B B Kulturell verdi Enkeltobjekt Enkeltobjekt Gardsmiljø Gardsmiljø A A A handelstad A samvirke Kommentar/byggeskikk Lafteverk, vanlig saltak. Mur av naturstein, fuga eller tørr. gjestgjevarstad 1800 1868 1870 1885 1888 174203342 174203431 174203466 174202435 174202400 1800, 2.kv. 1850 1903 1800, 2.kv. 1800, 2.kv. 1800, 4.kv. 174213887 174202370 9646620 14669965 174202257 174203350 Datering 1900 Byggnr!!! 174199132 174199213 174203636 174203628 174199477 174203687 174199485 174199051 1800, 3.kv. 1800, 4.kv. 1800 1800 1900 Før 1850 A A handelstad 1882 1800 1800 Ca 1950 1800, 3.kv. 1800 1882 1882 Grad. Kulturell verdi Datering 1800-talet 1800-talet Side87 174203490 174203326 6 7 8 9 10 11 12 13 14 fornminne Grind- eller stavkonstruksjon. Lafteverk. Ser ut som 50-talshus. Ombygd 1980. Svært ombygd. Lafteverk. Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Grind- eller stavkonstruksjon. Murhus. Lafteverk. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Bygd av tømmer. 1800, 4.kv. 1800-talet 1908 1.verdskrig 1865 1883 174202567 174202532 174213100 174202524 174202540 174202648 174198950 174199183 174199175 Byggnr. 174197520 174197512 15 16 Kartnr. 7 1 3 4 6 174199469 174199302 174199035 174198942 2 5 Kartnr. 65 Fitjar Bnr Type 3 3 4 4 4 Kongsbrunnen Prestegard/paktargard Torvgard/gjerde/moldgjerde Steingard Våningshus Bra 4 Uthus Bra 4 Gjødselkjellar/motting 12 12 47 47 47 47 47 141 141 141 383 386 Våningshus Tollakshuset Uthus/vedhus. Våningshus i Træet Løe Naust Gamalt hus/hønsehus Uthus/vaskeri/vedhus Våningshus/Tronshus Eldhus Vedhus Løe/driftsbyggning Del av våningshus Fitjar kyrkje Låve, Fitjar Våningshus, Fitjar Naust, Fitjar Våningshus, Fitjar Middels bra Bra 66 Volden Bnr Type steingard Tilstand Middels Bra Dårleg Bra Bra Bra Bra Bra Dårleg Bra God Tilstand 12 Våningshus 67 Havn Bnr 15 26 14 28 28 Type Båthus/naust Gamalt naust Gamalt naust Hønsehus, våningshus Steinnaust 8 Naust 8? Naust/båthus Middels 117 Naust/båthus Bra " Losjehuset" Bra Tilstand Bra Bra Bra Bra Bra Kommentar/byggeskikk Grad. A A Byggnr. Kartnr. B B 174200599 40 Byggningen oppført i staden for ein nedbrent i 1921. Vart forsikra/taksert 15/11.1921. Det var Rasmus O. Fitjar som Tilhøyrde gamaliløe. C 174200602 41 C 1967 174200610 42 Autentisk. Autentisk/2 bygg. Lafteverk, vanleg saltak. Småbruk. Kun muren står att etter småbruk. Flytta frå ein stad nedanfor. Fitjartun. Enkeltobjekt. B B A B B B B A B B B ? A 1900 1900 1865 1850 (1900)1941 Ca 1900 eller før. 1955 Frå før 1850 1900 1900 1933 174198748 174198721 174196451 174214026 174196524 174212937 8 9 10 11 12 13 14 26 27 28 29 Torvgarden frå bnr. 3 til veg. Noko har bra høgt og noko er lågt. Flytta frå gamle Fitjartunet cirka 1867. Flytta frå Kongsgarden i 1860. Vølt rundt 1945. 1945. Gamalt tømmer. Lafteverk. Grunnmur bygd av stein frå den gamle kyrkja. Må sjekkast om den finst i dag! Lafteverk. Grind- eller stavkonstruksjon. Vertikalt over- og underliggjarpanel. Kulturell verdi Datering fornminne 1800, 3.kv. 1860 småbruksmiljø småbruksmiljø småbruksmiljø Miljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø 1867 1800-talet 1800-talet 1800-talet 1800 Kommentar/byggeskikk gjennomgåande steingard mellom inn- og utmark. Går frå Sandvik til Rimbareid Lafteverk, vanleg saltak. Grad. A Kommentar/byggeskikk Mur av naturstein, fuga eller tørr. Restaurert. Ny bordkledning i gamal stil. Brukt som hytte. Murt i grå stein. Tak av grå, firkanta heller. Grad. B B B D B Kulturell verdi Naustmiljø Naustmiljø Naustmiljø Kun grunnmur/støypt golv. B Naustmiljø 1942 B Naustmiljø 1942 Utan byggnr. B Naustmiljø 1947 174196370 19+2225 21 A Samfunnsliv 1905/1906 174198411 15 Flytta. Autentisk Kulturell verdi Datering 1899 174198144 174198160 174198152 174198632 174197075 9647821 174200351 174200335 174214093 3420590 ? Side88 Byggnr. Kartnr. 174201374 Datering 1947 Før 1900 Naustmiljø Byggnr. 174196400 174196419 174196435 174196397 Kartnr. 22 23 24 17 18 19 55 Uthus 1 Våningshus 1 Låve 2 Naust, Hamn 2 Naust OMRÅDE BREIVIKJO TIL ÅRSKOG 68 Breivik Bnr Type 1 Våningshus 1 Røykstove 1 steingard 69 Årskog Bnr Type steingard Middels C ? ? ? ? 1,2 Løe 1,2 Kvern 3 Våningshus 3 Løe 3 Stabbur 3 Naust 3 Kvern OMRÅDE OSTERNESET 70 Landa Bnr Type steingard God Dårleg God God God God 1 1 1 1 1 1 1 1 1(6) 1(6) 2 (30) 2 2 2 2 2 Våningshus Stabbur Løemur Hønse-/geitehus Sjoarvegen Kraftverk Vårflormur Utløemur Naust Sjøbu Klyngehus Våningshus Steingard Skytja Eldhus Stølshus Middels God Kommentar/byggeskikk gjennomgåande steingard mellom inn- og utmark. Går frå Sandvik til Rimbareid Treng restaurering. Lafteverk. Dårleg God God Sjoarveg. Verket var i bruk til 1940-åra. 2 Stølshus 1901 1800, 4.kv. 1800, 4. kv. 174214654 174197156 174196176 174196397 174196427 16 Bra Lafteverk. Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Tilstand god god Kommentar/byggeskikk Lafteverk. Lafteverk. Grad B A A Kulturell verdi Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Datering 1800, 3.kv. 1600-talet Byggnr. 174195714 174195692 Kartnr. Tilstand Kommentar/byggeskikk gjennomgåande steingard mellom inn- og utmark. Går frå Sandvik til Rimbareid Grad. A Kulturell verdi Datering 1899 Byggnr. Kartnr. Tilstand Bra Bra Ruin God God God God C C A A A A A Restar. Flytta frå Hovstad. Gloppevågen. Restaurert Gloppevågen. Restaurert Fråflytta cirka 1860. Landatunet. Nordre del, opphaveleg søre, 1890. Først skytje, så grise-/hønsehus. Bakehus/eldhus. 1952/53 industri Gardsbrukmiljø Gardsbrukmiljø Gardsbrukmiljø Sjøbruksmiljø Industri 1841 Ca 1841 1700-talet Kulturell verdi Datering 1899 Byggnr. A A B B A A B A A A A A A A A ? Gardsmiljø Gardsmiljø Gardmiljø Gardsmiljø Sjøbruksmiljø Industri Gardsbrukmiljø Gardsbrukmiljø Naustmiljø Naustmiljø Ruin Gardsmijø Gardsmiljø Gardsmiljø 1860 174208522 174208484 Side89 Truleg 1930 Ca 1920/30 1800 1800-talet Frå 1600 1860 1860 1860 7 8 1 2 3 4 174195552 Grad. A ? 1 2 3 Kartnr. 1 2 4 174213232 5 7 8 12220004015 6 6 174208735 9 174208727 10 11 14668543 16 12 174208395 14 174208387 15 17 18 2 Stølshus 2 2 2 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4(6) Geitehusmur Sjøbu Notbu Våningshus Smie Løe Sjøbu Naust Eldhus Løe Utedo Vedskjul Våningshus Skytje Vedskjul Naust mur dårleg Type Våningshus Sjå Sauefjøs Eldhus Tilstand God Dårleg Dårleg God 71 Gloppo Bnr 1 1 1 1 1 2 2 2 2 3 3 3 3 3 4 Naust Hestehus/ stall Potetkjeller Sjå Eldhus Naust Torvhus Våningshus Utedo Eldhus Naust steingard ? Bra God God God God Bra Bra Bra God God Riven Bra God Gloppevågen Gloppevågen Opphaveleg Lafteverk. Påbygd. Eldste del frå midt-1800-tal. Lafteverk. Riven. mur etter bunkers? Kommentar/byggeskikk Lafteverk. Som eldhus i Gis og SEFRAK. Nyrestaurert. God God God God Under restaurering. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Frå tidleg 1800-tal. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Mur av naturstein, fuga eller tørr. 19 C A A A A A A A A A A A A C A A B Miljø Sjøbruksmiljø Sjøbruksmiljø Grad. B B C B Kulturell verdi B B A B B C B B ? B B 1800, 4.kv. 1800, 4.kv. 1800-talet 1866-70 174208166 174208077 174215766 174208131 174208085 174208093 174208743 13 21 20 22 23 24 26 27 30 32 33 31 28 ? 29 34 Datering 1800-talet, 2.kv. Byggnr. 174207739 174213216 174207720 174207720 kartnr. 35 35 37 37 1800-talet 174208689 1800 1800 174207798 174208646 174207887 174207860 1800 1800 174207852 174208654 38 40 41 42 39 45 46 48 49 47 44 Datering Byggnr. Nr. i kart 1800, 2.kv. sjøbruksmiljø sjøbruksmiljø 1700 Sjøbruksmiljø Forsvarsverk Enkelt 1800 1800 174213240 174214034 174208786 174208298 174213941 174208328 174208778 174208751 72 Lillenes Bnr Type Tilstand Kommentar/byggeskikk 1 Våningshus God Lafteverk. Grader Kulturell verdi ing A 174208875 50 1 Vedskjul/arbeidshus God Nyrestaurert A 174208840 51 1 1 Stabbur Eldhus God God Nyrestaurert Mur av naturstein, fuga eller tørr. A A 174208859 174213208 52 53 Side90 1 1 1 Løe god Naust med sjøbu Saueflor-/uteflormur steingard torvhusmur 73 Skumsnes Bnr Type Tilstand 1 Vånigshus 1 Vedskjul, snekkerbod 1 Uthus, garasje, skytje i SEFRAK 1 2 2 3 4 4 4 4 4 4 5 5 Naust Våningshus Eldhus Naust Steingard Våningshus/Gjøristovo Løe Stabbur Eldhus Gammal hustuft Sjøbu Våningshus Garasje/uthus /eldhus Sjoarvegen Rydningsrøys Rydningsrøys steingard Bautastein Gravhaug Gravhaug Sjømerke 74 Tufteland litle Bnr Type 1 Løe 1 Våningshus 1 Kjelde 1 Gamlegarden, hustuft 1 Eldhus 1 Smalehus 1 Rydningsrøys 1 1 Naust Kai Grind- eller stavkonstruksjon. Restaurert. Har tatt vare på murane. Mur av naturstein, fuga eller tørr. 1800, 2.kv. 1800 1800 174208883 174208816 54 56 55 Datering Byggnr. 1742075453 174207488 174213933 Kartnr. 56 57 58 174207321 174213194 174207429 174207372 59 60 61 62 174207526 174207577 174207569 174215715 64 65 66 67 68 69 63 70 husmur ved fellestorvmyr Kommentar/byggeskikk Lafteverk. God God God God God A C B Grad Kulturell verdi A B A A Naustmiljø Ein trur at huset opphaveleg er frå 1600-talet. A husmannsplass 3 sjøbuer Hovudhus cirka 1960. Mur av teglstein. A A Naustmiljø Sjøbruksmiljø A A A Sjøbruksmiljø A A A A Fornminne Fornminne Fornminne enkeltobjekt sjø Kulturell verdi dårleg svært enkel haldar til oljelampe Tilstand Middels Middels Middels Dårleg Middels Dårleg Middels Kommentar/byggeskikk Funksjon som sauefjøs og høystål. Flytta fleire gonger. Påbygt i 1963 og 1984. Kjelda ligg attmed Kjeldesteinen og er steinsett inni. Det har gått fleire ras ned i hustufta. Taket vart renovert i 2003. Hustuft. Bygt tidleg 1900-tal. Teke ned kring 1980. Mange små rydningsrøyser Grad. Middels Dårleg Pannetak vart teke ned og erstatta med plater. B 174207364 174207542 174207550 Datering Før 1888 Byggnr. 174206546 174206473 1888-1916 Ukjent 174206503 174208824 Ca 1920 Side91 Kartnr. 1 Kvilestein Middels Sønsta Kvile, kvilestein på ferdsleveg 2 Båtstø Middels Plass til å fortøya færing i kortare periodar. 2 2 Hestehus Løe Middels Dårleg Taket vart rive i 1970. . Grindverk flytta flytta ved utskifting 1873. A 2 Notabu Middels Naustet fekk platetak cirka 1980. B 2 Våningshus God Bygd på på 1970-talet for å få bad/toalett. 2 Rydningsrøyser/ støttemur Middels 75 Tufteland sore Bnr Type 1 Smalehus 1 Eldhus 1 Våningshus 1 Låve 1 Potetkjellar 1 Utløe 1 Utløe 2 Eldhus 2 Kårstove 9 Våningshus 9 Smalehus Tveit 76 Bnr Type 1 Naust 1 Naust 1 Naust 1 Utløe 1 Våningshus Eldhus 1 1 Potetkjellar 1 Vårflor/utefjøs 2 Låve 4 Eldhus Nothus Stokken nordre 77 Bnr Type Våningshus 1 1 1 1 1 1 174208808 Eldste del bygd før 1874 174206767 174206716 174208794 Bygd 1901 174206732 Tilstand Kommentar/byggeskikk Mur av naturstein, fuga eller tørr. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Lafteverk. Grind- eller stavkonstruksjon. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Lafteverk. Lafteverk. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Grad. Kulturell verdi Datering 1800-talet 1800 talet, 3. kv. 1800-talet 1800-talet 1800 talet, 3.kv. 1800 talet, 3.kv. 1900 talet, 1.kv. 1800-talet 1800-talet 1800 talet, 4.kv. 1800 talet, 2.kv. Byggnr. 174206619 174206600 174206589 174213909 174213119 174206562 174213135 174213127 174206678 174206449 174206430 Kartnr. Tilstand Kommentar/byggeskikk Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Lafteverk. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Grind- eller stavkonstruksjon. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Grind- eller stavkonstruksjon. Grad. A A A Datering 1800 talet, 2.kv. 1800-talet 1800-talet 1900 talet, 1.kv. 1800 talet, 2.kv. 1800-talet 1800-talet 1900 talet, 1.kv. 1800 talet, 2.kv. 1800 talet, 2.kv. 1800 talet, 4.kv. Byggnr. 174206317 174206309 174206295 174213151 174206422 174213917 174213143 174213178 174206341 174206376 Kartnr. A A Kulturell verdi Naustmiljø Naustmiljø Naustmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Kommentar/byggeskikk Lafteverk. Horisontalt trepanel med høvla kantprofil. Grad. Kulturell verdi Datering 1800 talet, 2.kv. Byggnr. Kartnr. Tilstand Stabbur/eldhus Naust Lafteverk. Horisontalt trepanel med høvla kantprofil. Grind-eller stavkonstruksjon. 1800-talet 1800-talet Notabu Saueflor Uthus Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon u/ kledning 1800-talet 1800-talet 1800-talet Side92 174207038 174206988 174206945 174206937 174207011 174207003 Osternes festning 1 Verkstad/ Garasje Ammo-bunker/ kasun Kai Arrest/vaktbu Flaggstong-fundament Sjukestove Skilderhus Ly Messe Bad Bru/ Vegfundament Brønn Offisersbrakke MG-stilling Sambandsbunker Kommandantbustad Luftvernstilling Vasstank Kommandosentral Garasje Framskote matdepot Grunnmur Mannskapsbrakke Hovudskytsstilling Luftvernstilling Hovudskytsstilling Luftvernstilling Hovudskytsstilling Mannskapsbrakke Ly Hovedskytsstilling Generatorhus Lyskastarfundament Feltkanonstilling 78 Sandvik Bnr Type steingard 1 1 Løe Sjøbu Støypt plateGarasje. Ammunisjonsbunker gardsplass i framkant, nordsida. Kai, merka av naturens tann. Grunnmur Fundament 1x1 meter. Grunnmur Grunnmur Fundament 1x1 meter. Ope for husdyr. Grunnmur Brukt som fylling av diverse massar. RivingsavfallRive maskinelt etter år 2000. Kjørbar Tørrmur. Tett dam Full av humus og liknande. Grunnmur Rydda for vegetasjon. Open Rydda for vegetasjon, skiftestilling med god oversikt. Tett Rydda for rot innvendig, lukka for husdyr. Grunnmur Rydda for vegetasjon. Støpt rom med steinfylling over. Aust for luftvern. Mur Brystvern 360 grader. Grunnmur Ved luftvern. Støypt tank Inkludert nærforsvar. Støypt plateNedrast tørrmur. Murte vegger mot berg, støypt tak. Grunnmur Grunnmur For 12,7 SKC. For 20 mm Madsen. For 12,7 SKC. For 20mm Madsen. For 12,7 SKC. For 12,7 SKC. Støypt plateFor lyskastar. 150cm For 75mm feltkanon. Tilstand kommentar/byggeskikk gjennomgåande steingard mellom inn- og utmark. Går frå Sandvik til Rimbareid Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Krigsminne Grad. A Kulturell verdi Side93 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 Datering 1899 Byggnr. 1800 1800 174206244 174213925 Kartnr. Steingard Rydningsrøys 3 Våningshus 3 Sjøbu 3 Uteløe med flor 3 Smalehus 4 Våningshus 4 Stall 4 Løe 4 steingard 4 Naust 4 Naust Eldhus OMRÅDE STRANDO 79 Levåg nedre Bnr Type 1 Uteløe 1 Sjøbu/notbu 1 Naust Husmur 4 Løe 4 Krambu 4 Notabu 4 Hummarpark 14 Kårstove Våningshus Steingard. 80 Levåg øvre Bnr Type 1 Naust 1 Potetkjellar 2 Eldhus 3 Løe ? Våningshus Engevik nordre 81 Bnr Type 1 Våningshus 1 Eldhus 1 Løe 1 Naust 1 Løemur 1 Mur 1 Smio 1 Stølahus 1 Domur Lafteverk. Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Lafteverk. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Tilstand God God God God God God God Tilstand God God God Rive Tilstand Middels A A A Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Trekonstruksjon. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Mur av naturstein, fuga eller tørr. B B Kommentar/byggeskikk Mur av naturstein, fuga eller tørr. Lafteverk. Mur av naturstein, fuga eller tørr. spesielt høg og flott mur Grind- eller stavkonstruksjon. Handelsstad. Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Grad. Kulturell verdi B B A A A A A A A A Naustmiljø Naustmiljø enkeltobjekt gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Grad. B Kulturell verdi Naustmiljø Martestova Lafteverk. Handelsstad. Kommentar/byggeskikk Mur av teglstein. Registrert i GIS som potetkjellar. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Autentisk. Autentisk. Skulle vera SEFRAK-registrert. Grind- eller stavkonstruksjon. Kommentar/byggeskikk Huset står tomt. Berre mur. Delvis riven. "Smealio". Husmannsplass, Tongane. Felles notbu. Mur. Mur. A c Grad. C C C B C B C C C Side94 Kulturell verdi Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Naustmiljø Husmannsplass Naustmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø 1800-talet 1800-talet 1800-talet 1800 1800-talet, 3.kv. 1800-talet 174206120 174206082 174206015 174206023 174206007 174205957 1800-talet 1800, 4.kv. 1800 174206090 174206058 174206252 Datering 1800 1800 1800 Byggnr. 174205760 174205744 174205752 kartnr. 1800, 3.kv. 1600, 3.kv. 1800 174205574 174205531 174205558 4 2 1800, 3.kv. 174205515 174205582 7 6 3 Datering Byggnr. Kartnr. 1800 1800 174205868 174205876 1800 174205841 Datering Ca 1870 Byggnr. 1 Kartnr. 30 31 32 33 34 35 37 39 40 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 15 Bustahus Naust Mur Løemur Grunnmur Grunnmur Grunnmur Stølshusmur Våningshus Husmannsplass/husmur Løemur Mur Naust Naust Sjoarveg Grunnmur Løemur Kjeldo Våningshus Mur Husmur 82 Engevik midtre Bnr Type 1 Løe 1 Eldhus 1 Naust 1 Mur 1 Steingard 83 Engevik søre Bnr Type 1 Steinbru 1 Steinbru 1 Stor stein 1 Mur 1 Stølshusmur 1 Vånigshus 1 Eldhus 1 Naust 2 Mur 2 Mur/eldhus 84 Hovland Bnr Type 1 Bustadhus 1 Løemur 1 Utedo Påbygd Kjelde i kjellaren. Høgabakkjen /Engjavikeneset. Noraløe. Husmannplass/Eide. D B C C 1919 41 42 43 44 52 53 54 46 47 48 49 50 51 55 57 58 Naustmiljø Skåtadalen, naust. 1920 Gammalstovo. 1880-90 Smalehus. God God Tilstand Middels God God Fint murt veg. Smio. Grind- eller stavkonstruksjon. Vanlig saltak. Saman med våningshus. Flytta frå Seto (Sørgard). Raugebergsbakkjen/Husmanndplass. Husmannsplass, Tongane Kommentar/byggeskikk Torvhus. Tilstand Kommentar/byggeskikk Stølshus. God God Tilstand Horisontalt trepanel. Lafteverk. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Bygning riven/brent. Husmannsplass/flytta til Skotet. Mur av naturstein, fuga eller tørr. Kommentar/byggeskikk Ny løe like nedanfor. B B C Naustmiljø Veg Gardsmiljø B B C C Enkelt Enkelt Grad B B C B B Grad. B B B B B B B 1800 174214018 1800 174209847 Kulturell verdi Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Datering 1917 Byggnr. Kartnr. 9 10 11 12 13 Kulturell verdi Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Datering Byggnr. Kartnr. 3 4 Husmannsplass Gardsmiljø Gardsmiljø B B Grad. B B B Side95 Kulturell verdi Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø 1890 1800 174210365 174210349 174210373 1800 174210292 Datering 1800, 4.kv. Byggnr. 174210616 Nr i kart 60 56 45 36 5 8 1 2 7 6 Kartnr. 7 8 9 1 2 3 4 4 Fjøsmur Mur Løe Bustadhus Naust 4 Løe 25 2 og1 85 Vistvik Bnr 1 1 1,2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Bustadhus Grunnmur/ naust/ sjøbu Type Naust Torvmyr Fortøyingsring Fortøyingsring Våningshus Geitehus/murane Husmur Husmur? 2 Naust Løe Stølahus, vårflor Steingard 3 Fortøyingsring 5 Fortøying 12 Våningshus 86 Hageberg Bnr Type 1 Løe 1 Stølshus 1 Kraftstasjon 1 Kvernhus 1 Bustahus 1 Stabbur 1,2 2 Naust 2 Naust 3 Skulehus 4 Bedehus 87 Raunholm nordre Bnr Type 2 Mur 2 Hustuft med uthus 18 Løemur God God God Fjøsmuren flytta, utskifting. Torvhus. Modernisert og påbygd. Lafteverk. Naturmur. B Gardsmiljø c Gardsmiljø 22 Ny løe på gamal grunnmur. Grind-/stavkonstruksjon 174210470 174210462 174210403 12 13 15 174210551 14 God Lafteverk. Berre muren står att. Naust med notbu. C Gardsmiljø 1800 174210519 174210667 11 10 Tilstand Kommentar/byggeskikk Grad. Kulturell verdi Datering Byggnr. Kartnr. God Torvmyr. Løypestreng. Holmen. Hammaren. Restaurert i 2007. A A B B Enkelt/sjø Enkelt/sjø gardsmiljø Stølsmiljø B B A A A A B Gardsmiljø Gardsmiljø Stølsmiljø Grad. B B B B B B B B B A A Grad. B B B God God God Tilstand God Dårleg God Middels Middels God God Tilstand God Hovudhus her før deling i 1682. "Hjelfestingen". Manglar eit naust her! Flytta. Ny kledning. Restaurert i 2011. Restaurert, nytt tak i 2009. Har vore knytt til stølahus og bakke Storetongjen. Littetongjen. Kommentar/byggeskikk Berre muren står att. 2 kiloWatt installert effekt. Berre muren står att. Lafteverk. Lafteverk. Sjoarvegen på Hageberg. Kommunikasjon. Gamalt naust. Grind- eller stavkonstruksjon. Flytta frå Valevåg. Kommentar/byggeskikk Notbu/bryggje. Engels plasset /husmannsplass. Engels plasset. Miljø. Før 1907 Side96 Enkelt/sjø Enkelt/sjø Gardsmiljø 18 19 1 5 6 20 1907 1860 1890 1800 174210802 174210853 174213321 3 2 4 17 16 1800, 3.kv. 174210861 Kulturell verdi Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Gardsmiljø Naustmiljø Naustmiljø Skulehistorie Kristenliv Datering Byggnr. Kulturell verdi Miljø Miljø Husmannsplass 1932 Kartnr. 3 4 5 8 1870 1700-talet 174211000 174210993 2 1800, 3.kv. 1949 174210918 174210926 174210888 174210969 7 6 21 20 Datering Byggnr. Kartnr. 5 6 3 88 Raunholm søre Bnr Type 1 Mur av stølahus Tilstand Middels Kommentar/byggeskikk 1 1 1 3 3 12 15 15 16 88/3 89 Eide Bnr 1 1 1 2,6 2,6 3 Husmannsplass Mur Naust Naust Bustadhus Eldhus Bustadhus Eldhusmur Bustadhus Naust Type Stølshusmur Våningshus Skytje Bustahus Båtstø Løemur Tilstand god 3 3 Bustahus Løebyggning God 4 4 5 5 Løe Gammal geitehus Stølshusmur Kvernhus, Eide God 11 Hageplass/husmannsplass 35 Bustahus 38 Husmannsplass. "Nakkjen". Naust, Eide Mur av naturstein, fuga eller tørr. God God God God Middels Kulturell verdi På oppsida av vegen, nær undergang. Larsaklubben. Larsaklubben. Gamal mur, nytt naust. Restaurert. Står i steingard mot utmark. Påbygd. I SEFRAK står dette som 88/1. Restaurert 1995. Eldste del 200 år! Mur av naturstein, fuga eller tørr. Kommentar/byggeskikk Typisk stølahus i steingarden. Enkeltobjekt. Grad. B Kulturell verdi Stølsmiljø B B B Kystgardmiljø Kystgardmiljø Kystgardmiljø Lafteverk. B B Gardsmljø Gardsmljø Grind- eller stavkonstruksjon. Grind- eller stavkonstruksjon. Uthusmur Miljø Eirik Eide har tatt vare på og flytta kvernehuset. B B C A Bare murane står att. Enkelt. B Husmannsplass Fasaden endra. Enkelt. D Berre murane att. Enkelt. B Gamal Lafteverk. middels/braBruket fråflytta i 1960. Miljø. bra Berre murar. Middels/braBruket fråflytta i 1960. Bra God Grad. Husmannsplass Datering 1800, 4.kv. 1884 1800, 4.kv. 1800, 4.kv. 1850 1800, 4.kv. 1800,4.kv. 1800 174209219 Datering 1920 1935 1800-talet før 1887 Byggnr. 174209413 174213305 174209251 174209359 174209375 Kartnr. 10 12 13 11 16 14 15 7 9 18 16 Kartnr. 1 174209553 2 før 1887 3 1909 1909 174209618 1700, 4.kv. 1700 174209715 174213291 1800 174213313 4 5 9? 10 1862 7 1915? 6 1900 8 1800 Side97 Byggnr. Kulturminneplan Fitjar kommune, høyringsutkast 2015 - 2025 Side98 Innhald DEL 1 INNLEIING OG BAKGRUNN FOR PLANEN ....................................................................................... 2 DEL 2 HISTORISK TEMADEL...................................................................................................................... 5 FITJAR SI HISTORIE MED UTVIKLINGSTREKK .................................................................. 5 FREDA KULTURMINNE ................................................................................................................. 6 KULTURMINNE FRÅ SKULEHISTORIA .................................................................................. 11 KULTURMINNE FRÅ FISKE OG SJØBRUK ........................................................................... 11 KULTURMINNE FRÅ SAMFERDSLE ........................................................................................ 12 KULTURMINNE FRÅ FORSVARSHISTORIA ......................................................................... 13 KULTURMINNE FRÅ HANDELSVERKSEMD ......................................................................... 15 KULTURMINNE FRÅ INDUSTRI ............................................................................................... 16 KULTURMINNE FRÅ TRU OG KRISTENLIV ......................................................................... 20 KULTURMINNE MED SEGNER OG SÆRKILDE TRADISJONAR .................................... 21 DEL 3 UTVAL AV KULTURMINNE GEOGRAFISK INNDELT ........................................................................ 22 OMRÅDE FITJARØYANE............................................................................................................. 23 OMRÅDE ØVRABYGDA .............................................................................................................. 32 OMRÅDE DÅFJORDEN................................................................................................................ 36 OMRÅDE NESBØ – RYDLAND ................................................................................................. 38 OMRÅDE VESTBØSTAD - KALVEID ....................................................................................... 45 OMRÅDE SENTRUM .................................................................................................................... 47 OMRÅDE BREIVIKJO - ÅRSKOG ............................................................................................ 50 OMRÅDE OSTERNESET ............................................................................................................. 52 DEL 4 ANDRE KULTURMINNE ................................................................................................................ 60 DEL 5 GENERELL INFORMASJON ........................................................................................................... 61 DEL 6 OVERSIKT OVER KULTURMINNE MED KLASSIFISERING ............................................................... 64 REGISTRERINGAR ...................................................................................................................... 65 VEDLEGG 1 ............................................................................................................................................. 66 VEDLEGG 2 ............................................................................................................................................. 68 VEDLEGG 3 ............................................................................................................................................. 70 VEDLEGG 4 ............................................................................................................................................. 72 1 Side99 KULTURMINNEPLAN FOR FITJAR KOMMUNE 2015-2025 «Kulturarven er vegvisaren på vegen mot ei ukjend framtid og referansepunktet til fortida. Utan slike rettesnorer blir samfunnet svekka og smuldrar opp.» Wangari Maathai, vinnar av Nobels fredspris 2004. DEL 1 INNLEIING OG BAKGRUNN FOR PLANEN Fitjar kommune har ein rik kulturarv. Dei mange kulturminna som finst er med på å gje bygda identitet og eit unikt særpreg. For å ivareta kulturminna på best mogleg måte i ei tid med mange nye tiltak, er det viktig ha detaljert oversikt og ei kulturell verdivurdering av dei einskilde objekta. Ein kan ikkje ta vare på alt, men desto viktigare er det å vere medviten om kva som blir vurdert som viktig eller mindre viktig i denne samanhengen. Kvifor treng Fitjar kommune kulturminneplan? Kulturminne og kulturmiljø er ein del av grunnlaget for å forstå oss sjølve og samfunnet. Kunnskapen om desse gjer heimstaden vår spesiell for den enkelte, og unik i ein større samanheng. Å bevara alle spor etter menneske si verksemd er umogleg. Ein lyt difor gjera eit utval. Det som vert vektlagt som særskilt verneverdig, bør til saman gje eit representativt bilete av menneske sitt liv og verksemd. Det er viktig at kulturminna vert sett på som ein ressurs for vår eiga tid og ein ressurs vi forvaltar på vegne av framtida. Ein må gjere val ut frå kva vi i vår tid vurderer som viktig å ta vare på. Når eit kulturminne er borte, kan ein aldri få det att. Det er opp til kommunen å avgjere kva som er viktige kulturminne når det gjeld lokal verdi. Utover det kan kulturminne også ha regional eller nasjonal verdi. I nokre tilfelle kan kulturminneverdiane også vere på eit internasjonalt nivå. Formålet med planen Kulturminneplanen skal vera kjelde til kunnskap og oppleving. Grunnlag for verdiskaping og utvikling av lokal identitet. Kommunetilsette og innbyggjarar vil få ei betre oversikt over kva som finst av kulturminne i kommunen. Kultur- og skuleetatane kan nytte kulturminna til å skape gode opplevingar og auka kompetanse. Vedlikehald. Sterkare fokus på kulturminne i høve til turisme. Kulturminneplanen skal bidra til å skape eit meir attraktivt lokalsamfunn. Planen er meint til å vera eit hjelpemiddel og eit verkty for samarbeid mellom privatpersonar og kommunen. 2 Side100 Hovudmålet med kulturminneplanen Målet med kulturminneplanen er å auka kunnskapen om lokale kulturminne i Fitjar, og å få eit godt grunnlag for ei heilskapleg framtidig kulturminneforvaltning. I forvaltninga innan areal-, plan-, og byggjesaker vil ein lettare kunne ta omsyn til kulturminneverdiane og gje ei meir effektiv handsaming. Grunnlag for å nå den målsettinga har ein lagt ved å: Gjennomføra ei registrering av faste kulturminne. Gjennomføre ei kulturell vurdering av dei registrerte objekta. Utarbeida ein forvaltningsplan/handlingsplan for lokale kulturminne. Synleggjere verdien av lokale kulturminne, og auke kunnskapen om korleis dei kan forvaltast, både av det offentlege og det private. Bakgrunn for planen Riksantikvaren oppmoda i 2011 alle kommunar i Noreg om å gjennomføra ei registrering av kulturminne . Dei stilte midlar til rådvelde for registreringsarbeidet og tinginga deira var at ein særskild skulle vektlegga kulturmiljø som inneheld fleire bygningar og andre kulturminne. Fitjar kommune byrja med planlegging av arbeidet på slutten av dette året, og det vart vedteke av kommunestyret i desember 2011 at Fitjar kommune skulle gå i gong med å laga ein kulturminneplan. Det vart danna ei prosjektgruppe leia av kultursjef som bestod av representantar frå landbrukskontor, plan og byggjesak, kulturkontor, bygningsvernkonsulent frå Hordaland fylkeskommune, samt ein frivillig historieinteressert person som arbeidde med førprosjektet. Registreringsarbeidet starta hausten 2012. Ein nytta lokalkjende personar med interesse for historie til dette. Som del av arbeidet er SEFRAK-materialet til Fitjar kommune gjennomgått. Det er merka av i planen der SEFRAK-registrerte kulturminne er fjerna eller bygde om. Ein har òg samarbeidd tett med Sveio kommune i samband med registreringsarbeidet. Begge kommunane har hatt jamlege møte om framgangsmåte og arrangert felleskurs og seminar for registratorar. Plantype Kulturminneplanen skal ha status som kommunedelplan og omfattar kulturminne i heile kommunen med hovudvekt på bygningsmiljø. For å sikre kulturminne og kulturmiljø etter plan- og bygningslova, må desse følgjast opp i reguleringsplanar, og takast med i arealdelen i kommuneplanen. 3 Side101 Kommunane har ansvar for den lokale kulturminneforvaltninga, gjennom handheving av Plan- og bygningslova (Pbl), § 20-1. Planen er juridisk bindande med omsyn til arealbruk. Registrering Planen er utarbeidd av representantar frå administrasjonen i Fitjar kommune. 25 frivillige personar med interesse for historie har utført størsteparten av registreringsarbeidet. I Fitjarøyane hadde ein få registratorar. Utfordringa vart løyst ved å sende brev med kart og registreringsskjema til grunneigarane og la dei registrera sjølve. Ein samanlikna så grunneigarane sine opplysingar med SEFRAK-registeret. Medverknad Informasjon om planarbeidet vart lyst ut i lokalavisene og på kommunen si heimeside. Registratorane la vekt på synfaringar og dialog med grunneigarane. I høyringsperioden for planen vart det arrangert folkemøte. Avgrensingar Kulturminneplanen omfattar faste materielle kulturminne med hovudfokus på bygningsmiljø. Enkeltståande bygningar av særskild interesse vert tekne med som enkeltobjekt. Andre kulturminne, som til dømes steingardar, rydningsrøyser, veiter og liknande, vert tekne med dersom dei er ein naturleg del av miljøet. Dersom slike kulturminner står åleine, men likevel er av særskild interesse, vert dei tekne med som enkeltobjekt. Ein har registrert kulturminne i hovudsak fram til 1920. SEFRAK-registeret i Fitjar går fram til om lag 1940 og ein har i særskilde tilfelle teke med kulturminne mellom 1920 og 1940. Stadnamn er registrerte i nokre av områda. Desse er ikkje tekne med i planen men er arkiverte. Tanken er at frivillige kan ta på seg arbeidet med handsaminga ved eit seinare høve. Det er ikkje registrert imatrielle kulturminne, med unnatak av faste kulturminne det knyter seg historier og segner til. Organisering Planen er delt i seks deler. Det føl med fire vedlegg. Del 1 inneheld innleiing med utgreiingar om bakgrunnen for planen. Del 2 er delt opp etter tema, som set kulturminna inn i historisk og samfunnsperspektiv I del 3 er kommunen inndelt i åtte geografiske områder der ein viser eit representativt utval kulturminne frå kvart område. Del 4 viser andre kulturminne. Del 5 er generell informasjon om kulturminne. Del 6 er verdivurderingssystem og skjematisk oversikt over alle registrerte kulturminne med verdivurdering. Vedlegg 1 er framlegg til sakshandsamingsrutinar dersom saka råka prioritert kulturminne. I vedlegg 2 finn ein oppslagsverk på definisjonar og omgrep. Vedlegg 3 er 4 Side102 føresegnar for verdivurdering klasse A. Vedlegg 4 er tiltaks- og forvaltningsplan. Rullering Planen skal rullerast kvart 4. år, første gong i 2019. Tiltaks- og forvaltningsplan skal rullerast ein gong i året. Ein skal samtidig med rulleringa av tiltaksplanen innlemme kulturminner som er registrerte etter at planen vart vedteke. Dette skal gjerast kvart år fram til hovudrulleringa i 2019. DEL 2 HISTORISK TEMADEL Denne delen av planen tek for seg ulike kategoriar av kulturminne og kulturmiljø frå heile kommunen, sett inn i ein historisk samanheng, etter fylgjande tema: Fitjar si historie med utviklingstrekk Freda kulturminne Landbruk og kulturlandskap Skulehistoria Fiske og sjøbruk Samferdsle Forsvarshistoria Handelsverksemd Industri Tru og kristenliv FITJAR SI HISTORIE MED UTVIKLINGSTREKK Restar etter hustufter og buplassar viser at det har budd folk i Fitjar sidan kort tid etter istida. I tillegg er det gjort mange funn av einskilde gjenstandar (hakker, klubber, øksar og piler) frå steinalderen. Det er også funne helleristingar. Pollenanalysar av korn indikerer at det vart dyrka korn i Fitjar for ca. 7000 år sidan. Busetjinga ekspanderte i bronsealderen. I Fitjar er det er fleire gravrøysar frå perioden, med Rimsvarden som den største (30 m i tverrmål og 4m høg). Her er det gjort fleire funn, med ei øks som det gjævaste (rekna som den flottaste i sitt slag Skandinavia). Det er også gjort gravfunn frå jernalderen. Framover mot vikingtida utvikla stormannsgarden Fitjar seg til eit maktsentrum i regionen, med kontakt til bl.a. Avaldsnes, og derifrå vidare ut i Europa. Etter rikssamlinga vart garden kverrsett av Harald Hårfagre og nytta til kongsgard. Frå Snorres kongesoger kjenner me historia om Håkon den Gode og slaget på Fitjar (961). 5 Side103 Fleire kongar hadde på ulikt vis tilknyting til garden. Frå Olav 2. Haraldsson (den heilage) si tid kjenner me Aslak Fitjarskalle, som var kongen sin mann på Fitjar og vart Erling Skjalgson sin banemann. Håkon 4. Håkonsson kalla eit av leidangsskipa sine «Fitjarbranden». Kongsgarden vart seld i 1665. Frå gammalt av høyrde Fitjar, Stord og Valestrand til same prestegjeldet. Då Formannskapslovane kom i 1837 vart grensene for prestegjeldet også kommunegrenser. Fitjar vart skild ut som eigen kommune 1. januar 1860, og vart eige lensmannsdistrikt i 1866. Kommunenamnet var fram til 1898 Fitje herred. I Engesund vart det halde ting for det som tidlegare heitte Våg skipreide, som størstedelen av Fitjar høyrde til. FREDA KULTURMINNE Det er registrert om lag 70 freda kulturminner i Fitjar. Med unntak av skipet «Turisten», som forliste i Langenuen i 1893, og spor etter aktivitet ved Levågsætre, er alle lokaliserte på vestsida. 36 av desse er områder der det er funne spor etter menneskeleg aktivitet eller busetjing. Dei fleste er steinalderlokalitetar i Fitjarøyane eller nær sjøen der isen først trekte seg attende. Der slo dei første fangstfolka seg ned, og den første bonden busette seg og byrja å rydde det skogkledde landskapet. Rimsvarden: Stor gravrøys frå bronsealderen. Vestbøstad: Helleristningar eller bergkunst. Dei eldste spora etter fast busetting er funne på Rimbareid, Ivarsøy og på Nordfonno. Meir synlege er dei 24 gravminne og gravfelt som er registrert. På Skumsnes er det fleire gravhaugar ut mot Bjørnefjorden og her er funne bautastein og bergkunst. Lenger nord på Osteneset, i Tveitevågen, var det naust etter langskip frå vikingtida. Kyrkjestaden der steinkyrkja og gravplassen låg, er eit automatisk freda kulturminne. Steinen i kyrkjemuren rundt Fitjarkyrkja er henta frå gamlekyrkja og er eit freda kulturminne. Våningshus og notbu. 6 Steingarden rundt kyrkjegarden til Fitjarkyrkja. Side104 Husmannsplassen Kjeholmen, også kalla Smedholmen, vart føreslege freda i 2015 av Riksantikvaren. Grunngjevinga for fredinga er at garden er eit godt bevart døme på eit mindre gardsbruk frå 1800-talet. LANDBRUK OG KULTURLANDSKAP Kulturlandskap vert her definert som landskap påverka av menneske sin bruk av ressursane i naturen. Det kulturlandskapet vi ser, fortel om generasjonane som budde i Fitjar før oss. Me finn spor i ulike kulturmarktypar, som slåttenger, naturbeitemarker, utmarksbeite og kystlynghei. Også steingardar, rydningsrøyser, ferdselsårer og gardstun og andre bygningar knytt til jordbruk og fiske fortel oss om levemåte og tidlegare aktivitetar. Kulturlandskapet har stor variasjon. Her er fruktbare flater, godt eigna for moderne jordbruk, men òg kystlandskap med lynghei og små grøne flekker med åker og eng som høyrer kystgarden til. Mot fjellet er det i dag eit belte av barskog, der for 50 år sida det var ope landskap. Den første kulturmarktypen me kjenner til, er lyngbeita som vart skapte for om lag 4000 år sidan. Då byrja menneska her å rydda og brenna skog for å få fôr til husdyra. I dag finn me lyngheiane i Fitjarøyane og eit par andre kystnære område på vestsida, som til dømes Skumsnes. Lyngbeita er ein del av beitegrunnlaget på kystgarden og ligg i utkanten av gardstunet, med åker og slåttemark nærast og kulturbeite imellom. Steingardar markerer ofte skilje mellom lyngbeite og innmarksbeite. Rydningsrøysane viser oss kor det har vore rydda jordbruksareal, i motsetning til naturbeite. Sjølv om kulturlandskapet på fleire av Fitjarøyane er i god stand og somme stader restaurert, ber det fleire stader preg av å gro att. Namnet Fitjar tyder lågtliggande eng og skildrar området kor kongsgarden låg. Slåttemark og større dyrka jordbruksareal pregar dette området frå Fitjarsjøen og sørover. Sjølv om det er fine steingardar på Prestbø og Vestbøstad, er mange fjerna for at traktorar og andre maskiner lettare skulle få jobbe. Rundt Storavatnet ligg Nesbø, Vik, Tveita, Årbø, Rydland, Hovstad og Helland. Her er fin variasjon med slåttemark og kulturbeite med stort biologisk mangfald med mellom anna eik og andre varme-elskande lauvtre. Det er få rydningsrøyser att og jamvel bronsealdergrava på Skålevik vart fjerna på 60-talet. På austsida går E39 tvers igjennom gardsbruk langs det heller smale jordbrukslandskapet. Her er slåtteteigar og naturbeiter i bakkane ned mot 7 Side105 Langenuen og opp mot fjellet. Nedanfor vegen finn ein spor av steinsette ferdslevegar frå sjøvegen til gardstuna. Osterneset er ei halvøy som ligg i nord mot Bjørnefjorden. Her er alle gardane i drift og kulturlandskapet er prega av småskaladrift. Som flotte kunstverk ligg rydningsrøysene i jordbruksareal, med steingardar som skilje mellom teigane og gardane. På Landa låg gardane samla i klyngetun fram til jordskiftet på 1800talet. Fjellet har vore viktige beiteareal for dei aller fleste gardane i Fitjar. Ser ein på gamle bilete, ser ein ope landskap over det meste fram til 1950-talet. Etter kvart som beitepresset minka, har kratt og skog flytta seg opp over fjellsida. Dei siste åra har fleire område vorte brende og talet på beitedyr i fjellet har vorte auka for å setje i stand att det opne beitelandskapet. Det var lite skog i Fitjar før det vart planta furu kring 1900-talet. Steingarden langs fjellet frå Sandvikvåg til Vodl vart mura opp for å verne den nye skogen frå beitedyr. Kulturminne av stein Det meste av steinen som vi finn att i kulturminna våre kjem frå morenane som vart liggjande att på Fitjar etter siste istid. I nyare tid vart det hogd ut stein i granitt. Kyrkjegardsmuren frå middelalderkyrkja, som vart rive i 1850, var mura opp av hoggen stein frå steinbrotet i Sandvikvåg. På 1900- talet vart det hogd ut granitt frå Fitjarøyane (Tranøy) som mellom anna vart nytta til ungdomshuset Fitjartun og steintrappene på Hanøy. Husmurar Det var ikkje rikeleg av god muringsstein til hus, då morenestein er rund, ukurant stein i varierande storleik. Dette er nok årsaka til at me i Fitjar berre finn grunnmurar av våningshus og løer av naturstein. Vegger og gavlar er grindbygde. Mindre hus som naust, torvhus, eldhus og uteløer har ofte heile vegger i stein. Morenesteinen var i alle storleikar og det krov godt handverk til mur-arbeid. Eldhus, Gloppo. Stein i tak Skifer og rasteheller vart mest nytta til taktekking, sannsynlegvis fordi torv og tre var mangelvare. Samstundes var det lite naturleg skifer tilgjengeleg, så den vart stort sett transportert med båt frå Valevåg og Solesnes. 8 Side106 Grensegardar, steingardar, rydningsrøyser, støtte- og planeringsmurar. Grensegardane er ofte gamle, då dei i hovudsak markerte grensa mellom hovudgardane. Dei var gjerne lange, men trong ikkje vera høge og flotte, om dei ikkje hadde funksjon som gjerde i tillegg. I samband med at jordbruksareal vart dyrka opp til slåttemark, vart jorda rydda for stein som så vart nytta i steingardar eller i rydningsrøyser. Steingardane var eit stengsel for Steingard i Sandvikjo. beitedyr og måtte vera av ei viss høgd. Det var vanleg at sida mot dyrka mark skråna noko, men at sida mot beite var rett. Dette var for at beitedyr ikkje skulle komme seg frå beite til åker eller eng, medan at det var mogleg å gå andre vegen. Steingarden var enkel eller dobbel. Den doble, breie steingarden hadde to stein i bredda, med bindande stein i mellom. Den enkle høge steingarden vitnar om god tørrmuring, der ein ofte har nytta vanskeleg muringsstein. Rydningsrøyser, støtte- og planeringsmurar Rydningsrøyser kan vera imponerande byggverk, som viser muringskunst på sitt beste. Desse kunstverka er ein arv frå den enkelte bonde eller husmann som rydda jord for å auke matproduksjonen, etter som folketalet auka fram til cirka 1850. Stein vart rydda fram og murt opp til støtte- og planeringsmurar. Terrassane som vart laga, førte til maksimal utnytting av produksjonsarealet på dei små jordflekkene i kupert og bratt landskap Rydningsrøys, Hanøy. Kanalar og grøfter Steinsette kanalar er kulturminne som vart bygde for å kontrollere og utnytte vassressursane. Utføringa og kvaliteten varierte mykje etter kor dyktig den enkelte bonde/husmann var i utøvinga av 9 Side107 handverket, men også ut frå kvaliteten på natursteinen som var tilgjengeleg på staden. Kisteveiter er kulturminne skjult i dyrka jordbruksareal. Stein vart lagt slik at det danna seg eit lukka grøftesystem. Granittbrot Rundt om i øyane er det fleire stader det vart brote ut granitt. Steinen vart brukt i grunnmurar og bryggjer. Grunnmuren under «Gamlebankjen» og fundamentet i bryggja ved «Dalebuo» er laga med stein frå øyane. På Tranøy tok ein ut steinen som vart brukt til å bygge Fitjartun ungdomshus. Jordkjellarar Dei jordkjellarane ein finn i Fitjar, ligg helst til gardar der det ikkje var kjellarar i husa. Jordkjellarane fungerte som vinterlagringsplass for til dømes poteter. 49.23 Helland, jordkjellar. 10 Side108 KULTURMINNE FRÅ SKULEHISTORIA I 1862 var det 15 skulekrinsar og 7 lærarpostar i kommunen. Omgangskuletida gjekk mot slutten og ein byrja å starta å byggja skulehus. Det fyrste skulehuset som vart bygd i det som no er Fitjar kommune var Stranda (Hageberg) i 1884. Seinare kom det skulehus i Hatlevik i 1891, Ivarsøy 1893, Tverdarøy i 1900, som opphavleg var det gamle skulehuset på Tislevoll. Tislevoll fekk nytt skulehus i 1900, Sælevik i 1905, Rimbareid i 1906, Fonno i 1918 og Osternes i 1930. I 1939 fekk Øvrebygda igjen nytt skulehus og det gamle vart flytta til Sælevik. I tillegg til å vere skulestove vart skulehusa ofte også nytta som små kulturhus i dei ulike krinsane. Det fyrste skulehuset frå 1865 i Rimbareid krins var i byrjinga berre ei lita stove. Dette vart etter ei tid rive og flytta til ein annan krins. Den neste skulen som vart bygd i 1906 var eit større hus, med to klasserom og eit loft som har vore både bustad og lokale for søndagsskulen. I 1954 vart den “nye” barneskulen bygd. På 1960 og 1970-talet var Fitjarsamfunnet i sterk endring, noko som vart særleg merkbart i Fitjarøyane. Det vart mindre fiske, samstundes som industrien på øya gav tilbod om nye arbeidsplassar. Dette førte etter kvart til fråflytting i øyane, noko som gjorde det vanskeleg å oppretthalda skuletilboda ein før hadde hatt. Tverderøy skule vart nedlagd på 60-talet og elevane vart overførte til Kvarven. Skulane på Fonno og i Hatlevik vart også nedlagde. I staden følgde dei båtskyss til Fitjar. På 1970-talet vart Ivarsøy skule nedlagd. Etter at småskulane i øyane var borte, kom turen til dei minste skulane på fastlandet. Først vart Osternes skule lagd ned tidleg på 1980-talet, og til slutt Hageberg skule i 1999. Skulehuset på Tverderøy. I dag er det sju av desse skulehusa som framleis står. Dei er i ulik bruk men er alle å rekne for å vera verdifulle kulturminne i Fitjar. KULTURMINNE FRÅ FISKE OG SJØBRUK Fitjarbuen var i lang tid fiskarbønder. Dei levde i like stor grad av fisket som jordbruk. Til kvart bruk høyrde det til naust til båtar og sjøreiskap. Bruk som ikkje grensa til sjø, hadde naustrettar på andre gardar, som til dømes Vik og Tveita, som hadde naust i Hellandsfjorden. Bruk i Øvrabygda hadde naust i Kuarvågen. 11 Side109 Dei fleste dreiv fiske til husbruk. Heimefisket vart drive med handreiskap, garn og nøter. Ofte slo fleire seg saman i notlag der dei eigde partar i nota og det var mest sild, brisling og makrell som vart kasta på gode kastevågar. Til dette trong dei kastenot, orkastnot og trengda. Dei som eigde grunnen der det vart kasta, fekk ein viss del av verdien i kastet som landslut. Mange fiskemed har gått i arv og vitnar om gode fiskeplassar. Fiskeplassar for laks er nemnde i kjelder frå 1700-talet. Saltebu i Dåfjorden, flytta frå Bergen. For å oppbevara fisken i lengre tid var det nytta salting, turking og røyking. Særleg sild og brisling vart nytta som spekemat. I folketeljinga 1875 var fleire fitjarbuar på Nordlandsfiske. Den dag i dag finst det framleis mange flotte naust og notabuer frå 1800- og tidleg 1900 talet. Dei fleste står åleine i tilknytning til gardsbruka, men det finst og heile naustmiljø. KULTURMINNE FRÅ SAMFERDSLE Frå gamal tid var sjøen den viktigaste framkomstvegen. I 1858 starta Staten opp fiskeruta mellom Nordfjord og Sunnhordland i vårsildsesongen (januar til mars). Her var handelsstaden Engesund stoppestad. Skipet var det kjende S/S ”Constitutionen”. Hausten 1866 kom det nybygde skipet ”Bjørnen” i drift. Det var eigd av Interessentselskabet Bjørnen, og dei oppretta ei ny Fitjar-rute via Sund. Det Søndhordlandske Dampskibsselskab vart etablert i 1871. Stoppestader i Fitjar for HSD sine båtruter var: Vistvik, Færøysund, Gloppevågen, Fitjar, Engesund, Hatlevik, Koløyholmen og Dåfjorden. Den første offentlege vegen i Fitjar var Prestavegen frå Sandvikjo til Gloppevågen. Presten budde då på Tyse prestegard. Når han skulle til Fitjar, gjekk han til Tysesjøen og vart rodd til Sandvikjo, dei gjekk Prestavegen til Gloppevågen og fekk ny båtskyss vidare til Fitjarsjøen. Ingen kan svara på kor gamal vegen er, men etter gamle brev ser me at den er eldre enn veglova frå 1824. Prestavegen kan ein framleis gå mellom Sandvik og Gloppevågen. I 1882 vart det løyvt midlar til bygdevegen Fitjar – Vik over Vikeleitet, og i 1894 vedtok ein å bygge vidare til Rydland og forlenga vegstrekninga til Stord. Det gjaldt strekninga Dybvik – Rydland, med ei samla lengd på 10 380 meter, der 4000 meter låg i Fitjar kommune. Arbeidet tok til november 1905 og prosjektet 12 Side110 var ferdig i 1909. Krava til vegbanen var at det måtte vere minimum 30 cm steinsetjing midt i vegen der hestane gjekk. Steinsetjinga kunne så gå til nulls på begge vegkantane. I 1907 vart det løyvt midlar til ein ny hovudveg, denne gongen nordover frå Fitjar til Levåg. I 1910 vart det tilrådd statsstøtte til bygdevegane Rydland – Kuarvåg/ Koløyholmen og Fitjar – Vik. Seinare kom strekninga frå Vestbøstad til Rimbareid. Vegen nordover var stadig under arbeid, og i 1939 var dei komne så langt at også sidevegen ned til Sandvik- garden var bygd ferdig. Under krigen, i 1943, var Osternes- vegen gjort ferdig til Tveit og Skumsnes. I 30- åra vart det bygd ny veg frå Fitjar over Rimbareid og Hungersdalen til Vik. Steinsette vegar og bruer Mykje flott muringsarbeid er vanskelig å få øye på, der dei ligg i små og svingete steinsette vegar. Desse gardsvegane og «sjoarvegane» viser oss ferdselsmønsteret i tidlegare tider. Med dei første bilvegane kom større bruer med imponerande murar bygde av steinblokker. For gardane på Helland og Hovstad var Storavatnet ei viktig ferdselsåre. Det er difor små båtstø mange stader langs vatnet, folk nytta ofte båten i Storavatnet når dei hadde ærend til Fitjarsjøen. Nokre meiner at namnet Hovstad kjem av “hovstø”, båtstøet ved Storavatnet der folk kom når dei skulle til hovet. Øyordsvågen (Skumnes) Sjoarveg. 49.9 Steinbru på Helland. Likvegen Folk frå dei søre øyane som skulle til Fitjar sentrum, enten det var for handel, kyrkjegang eller gravferd, kom roande inn til Vestbøstad mølle og gjekk derifrå til Reino, over haugane ved Dalen og kom ned på Prestbø. Denne traseen vart kalla «Likvegen», sidan dei bar lika til kyrkje denne vegen. KULTURMINNE FRÅ FORSVARSHISTORIA Det vi kan kalla for organisert forsvar i landet vårt vart skipa i Håkon den Gode si tid. Før hadde hovdingane tilfeldige hærflokkar/ hird rundt seg til forsvar. Harald Hårfagre samla Noreg til eitt rike, det vil i praksis seia kystområda. Sonen, 13 Side111 Håkon den Gode, delte kystområda inn i skipreider og innførde leidangen og vardane (vetene). Var det teikn til ufred, varsla dei med å tenna på vardane frå ”landsende til landsende». Men etter Svartedauden 1349-50 gjekk heile leidangsordninga i oppløysing. Så kom dansketida og utover på 1600-1700-talet var det mykje ufred, og det vart skrive ut ungdomar frå Fitjar til soldatteneste. Det same gjaldt på slutten av Napoleonskrigane kring 1810- 1814. Soldatane vart sende austover og skulle ta opp kampen mot svenskane. Men ein hadde eit visst landvern også her. Det kan nemnast at smeden som budde på Smedholmen utførte vedlikehaldsarbeid på våpen. Så kom 1814 og Noreg gjekk inn i si lengste fredsepoke, fram til 1. verdskrigen braut ut i 1914. Noreg var nøytralt, men det hindra ikkje at mange norske sjøfolk, også frå Sunnhordland, miste livet. Andre verdskrig Osternes festning Hovudskyts. Generator for lyskastar. Tidleg i 1940 vart norske soldatar sett til å passe på sjøleia mellom Osterneset og Austevoll, grunna den tilspissa politiske situasjonen. Utover våren overtok tyskarane Osterneset, pga. den strategiske plasseringa langs innlaupet til Bergen. Bygging av brakker, bunkerar og kanonstillingar vart starta våren 1940. Dette arbeidet vart utført av Norske Entreprenører, med bruk av lokal arbeidskraft, fram til 1945. Ammobunker. Frå november 1940 og utover vart hovudkanonene montert. Dette var fire heilt nye 12 cm Haubitser-ar som tyskarane hadde funne hjå Kongsberg Våpenfabrikk under ein inspeksjon. Sommaren 1943 vart desse bytta ut med 4 SKC 34, 12,7cm skipskanoner, med ei maks rekkevidde på 17400 meter. 14 Side112 Fortet hadde i tillegg tre 20 mm Madsen luftvernkanoner, fire russiske feltkanoner, to franske feltkanoner, om lag tjue maskingevær/mitraljøser og tre bombekastarar. Fortet var bygd av offiserar, underoffiserar og soldatar. Det var òg 36 fangar frå Russland som var med på bygging av anlegget. KULTURMINNE FRÅ HANDELSVERKSEMD Dei første stadene det var drive handel, var dei gamle handels- og gjestgjevarstadane Engesund og Færøysund. Færøysund. Engesund. Desse stadane hadde bakgrunn i kong Haakon si ”Lov om gjestgjevarhus” frå 1303. Den påbaud at det skulle vera ”tavernehus”, gjestgjevarhus for kvar halv eller heil dagsreis ved dei ålmenne ferdslevegane over heile landet. Då skyssplikta vart oppretta, i siste delen av mellomalderen, vart ordninga lagd til gjestgjevarstadane, med plikt til å skaffe skyss til dei reisande. På byrjinga av 1600-talet kom dei første handelsbuene utanfor byane, og desse vart då lagde til gjestgjevarstadane. Frå om lag 1650 vart handelsbuene faste handelsstadar med einerett til all handel i sitt område. Engesund: Eit tingprov frå 1706 seier at Engesund er ”høyst fornøden” då staden ligg midt i vegen for ”alle reisande”. Løche Larsson, som då budde der, hadde kongeleg fribrev på å driva både handel og gjestgjevargard, som har vore her frå eldgamal tid. Lista over eigarar er lang. I 1910 overtok Lars Olai Kleppe. Han var ein dugande mann, som satsa sterkt på fiskebruk og gardsdrift. I 1975 vart handelen nedlagd. Færøysund: ”Færresund” hadde i over 60 år hatt ”kræmmere”, det var nødvendig, då mange ferdafolk søkte hamn og ”bolig” her. I perioden frå 1630 til 1908 var det 18 eigarar. Johan Sandvik og broren Knut kjøpte Færøysund i 1908. 15 Side113 Færøysund hadde handel og båt-anløp til 1965, då butikken vart flytta til den nye ferjekaien i Sandvikvåg. Fitjarsjøen: Den første landhandelen ved Fitjarsjøen var firmaet Jensen & Co, som var etablert i 1866, med innehavarane Paul C. Lillenes og brørne Ole og Tor Vatna. Fitjarsjøen vart det naturlege sentrum i kommunen, og utviklinga har gjort staden til eit moderne bygdesentrum der dei fleste bransjar er representerte. Koløyholmen: Stokksund vart handelsstad då Tørres O. Fattigmannshavn starta opp rett etter 1880. I mange år var her stor aktivitet, men også i Koløyo endra tidene seg. Rutebåtane slutta å leggja til her i 1990, og butikken vart nedlagt i 1995. Filialen, som vart oppretta ved hovudvegen på Rydland, er i full drift som bygdebutikk. Hatlevik: Otto Wennick frå Foldrøyhamn bygde ein filial i Hatlevik rundt 1850. Seinare, i 1898, tok Kristoffer Nilsson Hatlevik til med handel. På 1960-talet byrja fråflyttinga i øyane for fullt, og butikken vart lagt ned 1972. Gloppevågen: Jens Bakken frå Fitjar kjøpte tomt i Gloppevågen i 1922 og sette opp eit lite handelshus. ”Tedno” kom innom to gonger for veka heilt frå starten, og det vart etablert brevhus. I 1933 selde han til Birger Hageberg. Birger bygde nytt hus med butikk i første høgda. I 1937 fekk han postopneri med namnet Osternes. Vegen til Osterneset vart bygd i 1935, og kommunevegen ned til kaien kom først i 1953. Birger flytta i 1959, og drifta i Gloppevågen heldt fram med ulike eigarar til sommaren 1976, då butikken vart nedlagd etter ein brann i huset. Vistvik: Ved Hovlandsjøen på Stranda etablerte Nils S. Hovland eige firma i 1938 og starta handel. Han var i tillegg postopnar og dampskipsekspeditør. I 1952 bygde Nils nytt hus med butikk i første etasje, og dreiv forretninger saman med kona Else fram til 1967, då dei leigde ut og seinare selde butikken. Den vart lagd ned i 1974. Hovland. Butikken var i kjellaren på huset. KULTURMINNE FRÅ INDUSTRI Fitjar har frå gamalt av hatt jordbruk og fiske som dei viktigaste næringsvegane. Jorda var godt eigna til å dyrka gras og poteter. Sjøen var rik på fisk og alle gardar hadde sine fiskebåtar og fiskebruk. I Fitjarøyane levde folka mest av fiske og ei enklare jordbruksdrift. 16 Side114 På garden Rydland var det mykje skog, og der vart det på 1600-talet bygd ei vassdreven tømmersag som tilverka tømmer til plank og bord. Dette var nok det første tiltaket som kan kallast industri i Fitjar. Rydlandssaga Grunnmur frå gamlesaga flytta i 1920 Rydlandsaga i dag Rydlandssaga er ei vassdrevet sirkelsag. Den inneheld eit sirkelforma sagblad, eit undervasshjul, ein handdriven sagbenk og ei vassrenne. I botnen av vassrenna er det mogleg å leia vatnet vekk for å stoppa saga. Den eldste saga sto nede ved sjøen. Oppgangssaga var i bruk frå omlag 1620-1908. Den vart erstatta av ei ny sag i 1916, etter at fylkesvegen vart etablert. Hytta er bygd fyrste halvdel av 1920-talet og vart nytta til å eta i og oppbevara verktøy. Ved byrjinga av 1930-talet vart vasshjulet flytta og vassrenna bygd om. I 1967 vart det gjort ei kraftig vøle på saga. Mønetaket vart rive og det vart bygd hadletekkja (pulttak). Det nye taket førte m.a. til lettare arbeidsforhold når tømmeret skulle inn. Rydlandssaga står den dag i dag som eit vitne om den første industrien i Fitjar Tislevollsaga Tislevollsaga vart bygd rundt 1740 av Nils Larson Rydland og Ole Aronson Tislavoll. Saga besto av tre bygningar. Det var sjølve saga, ei saghytte og eit bordhus. Ved Longavatnet er det ein stad som blir kalla Lukene. Her var det luker som vart stengt, slik at ein magasinerte vasskraft til seinare bruk. Det blir fortalt at i 1806 hadde Salomon Johannesson Tislavoll seks mann i sving i skogen for å fella tømmer til saga. Produksjonen på den tida vart Mur etter den gamle Tislevollsaga. materialar til bøkkarverksemd, altså tønneproduksjon. Saga var i sving fram til om lag 1880. I 1881 blei saghytta flytta til Tislevoll, der den blei stove til ei som heitte Oline, og vart sidan kalla Oline-stova. 17 Side115 Vestbøstad mølle I år 1800 vart det på garden Vestbøstad bygd ei stor mølle. Den tok imot korn til maling frå bøndene i Fitjar og andre kommunar i Sunnhordland. Etter ein brann i 1880-åra vart mølla bygd oppatt og var i drift som mølle til ca 1950. Mølla vart totalskadd i brann hausten 1960. Brannen øydela også eit kraftverk sett i drift i 1918 og ei tilhøyrande gardssag som var sett opp i 1948. I dag finst det ingenting att av mølla. Den vert vist her fordi den spelte ei viktig rolle i industrihistoria til Fitjar. Gruvene på Hogste og Helland Det vart skjerpa kis på Hogste i tida 1850 til 1865. Bøndene haldt på retten til å køyra kisen til Koløyo og tente gode pengar på det. Det største skjerpet var Hogstepresten. Det vart òg skjerpa på “Hellandspresten”, men her var utbytet ikkje særleg stort, så prosjektet vart fort avslutta. Kisen vart skipa ut i Kuarvågen i Koløya. Gruveinngongen på Hogstepresten. Då kisen på Fitjar byrja å ta slutt , vart det oppdaga kisførekomstar på Litlabø. Firmaet som hadde skjerpa kis i Fitjar, la ned der i 1865 og flytta verksemda si til Litlabø. Slippen i Dåfjorden Verksemda vart etablert i 1916 av Albert Andersen og Lars Stokken. Dei kjøpte eit område inst i Vågen, der dei bygde trefartøy. I 1920-åra vart det bygd ein ny slipp, som hadde stor kapasitet etter den tids målestokk. Her kunne ein landsetja båtar opptil 140 fot. Etter kvart vart det satsa meir på ombygging og reparasjonar. Mellom anna vart seglskuter bygde om til motordrift. Sønene til Albert Andersen gjekk inn i drifta av verkstaden, og overtok parten til Lars Stokken i 1948. I mange år var firmanamnet A. Andersen & Sønner. Kring 25 personar hadde arbeidet sitt 18 Side116 ved verftet, og motorbåten «Dåfjord» gjekk i arbeidsrute. Vegsamband fekk ein først då brua over innløpet til Nordre Dåfjorden stod ferdig i 1963. Fleire av bygningane som står på verkstadområdet i dag, er bygde rundt 1950. Det gjeld sagbruket med snikkarverkstad, lagerbygningen ved slippen og maskinverkstad /kontor-bygget. På verven i Dåfjorden låg også Dåfjordeid postkontor, først i huset til slippeigaren, og seinare i det vesle kontorbygget over maskinverkstaden. Like utanfor slippen ligg rutebåtkaien og ekspedisjonsbygningen, der «Tysnes» og «Gunvor» gjekk i rute to dagar i veka. Tønneproduksjon Det vart etablert tønnefabrikkar i Færøysundet og i Gloppevågen for å forsyna fiskarane med tønner til sildesalting. I Færøysundet var det Knut Sandvik som stod for tønneproduksjonen. Første tida var «Gamlastovo» produksjonslokale, men seinare reiste han eit sjøhus med to høgder på ei gamal tuft. Her vart det sett opp sju arbeidsbenker der bøkkarane arbeidde. Den einaste maskinen dei hadde, var ein handdriven dreiebenk til botnane. I Gloppevågen låg Osternes Treindustri LL, ein tønnefabrikk starta rundt 1953 av Birger Hageberg, Sigurd Gloppen, saman med brørne Johannes og Asbjørn Landa. Dei hadde på det meste åtte-ni mann i sving. I tillegg til maskinane som blei brukt til å forma delane og setja tønnene saman, hadde fabrikken eiga sag. Fabrikken la ned produksjonen rundt 1960, då nedgangen i sildefiske gjorde at etterspurnaden etter tønner på det næraste fall bort. Torvtaking Torv var den viktigaste energikjelda i Fitjar fram til vasskrafta tok over på 1900talet. Når menneska byrja å nytta torv til å fyre med veit me ikkje, men i Snorre Sturlason si soge vert torvtaking nemnt. I Irland og på Island vert torv framleis nytta. Torvmyr . Torvhus i Sandvikjo. 19 Side117 Torvmyrane vert danna over fleire tusen år, når organisk masse er så metta av vatn at den ikkje vert brote ned. På mange av gardane i Fitjar var det lite eller ingen skog, og torv var ein svært viktig ressurs. Dei som sjølv ikkje eigde torvmyrer, hadde torvrettar i andre si utmark. Torvrettane regulerte kor, og kor mykje, kvar gard kunne ta ut årleg. Nokre stader vart det fyrt med torv heilt fram til etterkrigsåra, og me kan framleis finna spor etter uttak i torvmyrane, torvhus og restar etter taubanar. Sjølv om kulturminne knytt til torvtaking høyrer til vår nære historie, er det berre i Sandvikjo vi veit om eit intakt torvhus. Murar etter torvhus i utmarka og i Fitjarøyane er det mange av. KULTURMINNE FRÅ TRU OG KRISTENLIV Heilt frå Håkon den gode si tid har det kristne livssynet arbeidd seg inn og rotfesta seg i Fitjar. Kyrkja og gravplassen har røter attende til Håkon den Gode si tid på 900-talet. Den gamle steinkyrkja vart sett opp tidleg på 1100-talet eller tidlegare, men den vart riven i 1866. Noverande Fitjar kyrkje vart teken i bruk hausten 1867. Frå gammalt av høyrde Fitjar til same prestegjeldet som Stord og Valestrand, og hadde presten saman med dei. Før reformasjonen, i 1537, heldt presten truleg til på Prestbø. I 1862 vart Fitjar eige prestegjeld og fekk eigen prestegard og klokkargard. Prestegjeldet fekk same grensene som soknet. Fitjar kyrkje er listeført kulturminne. Det vil seie at den er vurdert som eit svært viktig kulturminne. Den er ikkje freda, men alle endringar må godkjennast av Riksantikvaren. Prestegarden vart bygd i 1864/65. I dag er det berre våningshuset som står att av dei opphavlege bygningane. Klokkargarden vart bygd i 1865. Dette huset står framleis og kan skilta med ei mangslungen historie. Den vart bygd som klokkar- og lærarbustad, men har opp gjennom åra hatt mange funksjonar: reserve-kyrkje, bank, postkontor, bibliotek, klasserom, privat bustad, barnehage, musikkrom, treningsrom, lager og møtestad for friviljuge organisasjonar. 20 Side118 Bedehus På 1900-talet kom bedehusa. Først bedehuset på Rimbareid (1915). Seinare kom det bedehus på Tislavoll (1926, åttekanta etter modell frå det første kristne lokalet i Kapernaum), Sælevik (1927), Osternes (1929), Hatlevik (1940) og Stranda (1967, brakke frå Osternes festning). I Øvrebygda sette Pinsemenigheten opp bedehuset Sion og Den frie evangeliske forsamling sette opp Betanien. Bedehuset på Rimbareid vart etter kvart for lite, og det vart sett opp nytt ved sentrum i 1982. Bedehuset i sentrum. Dåfjorden bedehus. KULTURMINNE MED SEGNER OG SÆRKILDE TRADISJONAR På vestsida av Kråko ved Steingardseid ligg Huldrasteinen, ein firkanta stein som er om lag cirka tre meter brei, og den knyter dert seg ei segn til: Segna seier at det var ei jente frå Helland som var i teneste på Vestbøstad. Ho vart sett til å gjeta buskapen på Kråko. Ein kveld kom ho ikkje heim med buskapen, og ein tok til å bli redd for jenta. Det vart leita både til "lands og vanns" i 3 samfulle dagar, utan anna resultat enn treskorne hennar som vart funne attmed Huldrasteinen. Då var dei overtydde om at huldra hadde teke jenta, og no var gode råd dyre. Dei hadde lært at kyrkjeklokka hadde makt til å løysa dei som var bergtekne. Difor henta dei den gamle kyrkjeklokka for å kima på staden. Då kyrkjeklokka kima, kom jenta, men ikkje ut av steinen. Ho hadde teke seg nokre fridagar uløyves for å vera hos kjærasten sin på Hjelmen, ei lita øy i nærleiken. Elskhugen hadde vorte for stor. (Nedskrive av Arne Tislavoll) 21 Side119 DEL 3 UTVAL AV KULTURMINNE GEOGRAFISK INNDELT Ein har valt å dela Fitjar inn i åtte geografiske område som ligg naturleg til kvarandre. Her er det teke med eit utval bilete for å vise breidda av kulturminne i kommunen. Den samla oversikta over kulturminne er å finne i del ??, bak i planen. Der vil ein finne omtale av kvart objekt, lista opp etter gards- og bruksnummer, med datering og kulturell verdivurdering. Fullstendig biletmateriale og kartfesting av kulturminna vert å finne som vedlegg til planen på Fitjar kommune si heimeside fram til ein har fått eit digitalt verkty som er eigna for dette formålet. Utviklingstrekk i byggeskikken frå mellomalderen til 1900 talet. Sidan det i del 4 vert presentert ei stor mengd ulike bygningar, har ein her valt å byrja med å presentere ein del utviklingstrekk i byggeskikken. I mellomalderen nytta ein hus med enkel planløysing. Dei såkalla røykjestovene var berre eitt rom, med åre i midten og ljore i taket. Etter kvart vart det vanleg med sval og kove. På gardane i Sunnhordland var det mot midten på 1800-talet vanleg med lemsstover. Dette var røykjestover som var slegne saman med sengebuer/glasstover. Lemsstovene var to lafta kassar, med lem over. Under utskiftinga av klyngjetuna vart det meir og meir vanleg å slå saman bygningane på denne måten. Då ein gjekk over frå røykomn til pipe, vart det vanleg å bygge lem over røykestova. Lemen overtok mellom anna stabbursfunksjonen og vart nytta til soverom. Utover 1800 talet vart byggeskikken påverka av byarkitektur, med symmetriske planløysningar. Denne måten å byggja våningshus på, vart kalla bygdeempir. Her hadde ein kjøkken i midten og ei stove på kvar side. Desse husa hadde to skorsteinar. Denne typen hus var svært vanleg og dei fanst på bortimot kvar einaste gard på Vestlandet rundt 1840. Det er slike hus ein finn mest av på gardane på Vestlandet den dag i dag. Grindverkteknikk vart nytta til bygging av løer, utmarksbygningar og naust heilt fram til første halvdel av 1900-talet. I enkelte løer på Vestlandet er det påvist grindverk frå mellomalderen. Det kan sjå ut som om dette har vore ein ubroten byggjetradisjon som har vart i meir enn 350 år. 22 Side120 OMRÅDE FITJARØYANE 23 Side121 Kjeholmen/Smedholmen Våningshus. 15.1. Kystgardmiljø. Notbu. 15.1 kystgardsmiljø. I dei siste generasjonane har Kjeholmen blitt kalla Smedholmen, av di her budde børsesmed, som hadde reparasjonsarbeid for Sunnhordland Regiment. Familien høyrde til dei kondisjonerte og held lag med borgararistokratiet i Engesund, Brandasund, Bekkjarvik, med fleire. Holmen høyrde tidlegare til Vesbøstad, som truleg har brukt holmen til beite for kje. Garden vart truleg rydda i siste halvparten av 1600 og skyldsett som sjølvstendig gard i 1723. Garden vart føreslegen freda i 2015. Kårhus. 15.1. Kystgardmiljø. Rydningsrøys. 15.1. Kystgardmiljø. 24 Side122 Engesund Utedo og skytje, 17.1. Kystgardmiljø. Løe, 17.1. Kystgardmiljø. Gjestgjevarstad, 17.1. Kystgardmiljø. Notbu, 17.1. Kystgardmiljø. Engesund ligg på øya Engesund vest for Fitjar, attmed den gamle skipsleia langs kysten, kalla Norvegen. Garden grensar i aust og sør til Engesundsleia, i vest til sundet mellom øya Engesund og Ivarsøy og nord til Selbjørnsfjorden. Garden vart rydda i første del av 1600-talet. I 1723 vart den skyldsett som eigen gard. I del 2 er det meir å lese om Engesund si historie som gjestgjevarstad. 25 Side123 Ivarsøy Ivarsøy er truleg den eldste garden i Fitjarøyane. Her er det funne ei steinøks og ei hakke av grønstein. Våningshus, 18.5. Kystgardmiljø. Naust og sjøbu, 18.5. Kystgardmiljø. Utedo/skytje, 18.5 Kystgardmiljø. Langøy Langøy vart skyldsett i 1838. Garden var middels lettbrukt og middels godt oppdyrka. Våningshus, 19.1. Kystgardmiljø. Rydningsrøys, 19.1. Kystgardmiljø. 26 Side124 Skytje, 19.1. Kystgardmiljø. Torsdagsøy Garden var opphavleg husmannsplass under Fitjar. Den vart skyldsett som eigen gard i 1723. Smie, 22.1/2. Kystgardmiljø. Våningshus, 22.1/2. Kystgardsmiljø. Løe, 22.1/2. Kystgardmiljø. Eldhus, 22.1/2. Kystgardmiljø. Hanøy Hanøy var husmannsplass under Brandasund og skyldsett i 1723. Steingard, 25.1. Kystgardmiljø. Våningshus og drengestove, 25.1. Kystgardmiljø. 27 Side125 Steinsett gardsveg, 25.1. Kystgardmiljø. Utedo og løe, 25.1. Kystgardmiljø. Naust, 25.1. Kystgardmiljø. Saugholmen Opphavleg husmannsplass under Tverderøya. Løe, 36.4. Kystgardmiljø. Våningshus,36.4. Kystgardmiljø. 28 Side126 Båtoppdrag, 36.4. Kystgardmiljø. Rydningsrøys, 36.4. Kystgardmiljø. Ringholmen Ringholmen var opphavleg husmannsplass under Tranøyo. I 1876 vart det oppretta ein fyrstasjon som var bemanna fram til 1918. Då blei stasjonen lagt ned og erstatta med ei fyrlykt. Fyrstasjon, 38.4. Enkeltobjekt. Dalen Dalen ligg i nordre enden av Ålforo. Garden var opphavleg husmannsplass under Fitjargarden. Den vart skyldsett i 1723 som eigen gard. 39.2 Kystgardmiljø. 29 Side127 Hatlevik Hatlevik var opphavleg husmannsplass under Fitjargarden. Den vart skyldsett som sjølvstendig gard i 1723. På Hatlevik er det funne flintavfall frå steinalderen og ei klebersteinsskål. 40.1. Kystgardmiljø. Fattigmannshavn Garden var ein gammal husmannsplass under Fitjargarden. Den vart skyldsett som eigen gard i 1723. Munkane frå Halsnøykloster hadde eit hospits der, kor reisande fekk hamn og husly. Truleg er det munkane som har gjeve staden namnet, då dei reisande ikkje alltid ville betala munkane for tenestene deira. 30 Side128 Naust, 45.1. Kystgardmiljø. Våningshus og skytje, 45.1. Kystgardmiljø. Straumøy Garden var opphavleg husmansplass under Fitjargarden, og skyldsett som eigen gard i 1723. Våningshus, 47.1. Kystgardmiljø. Utedo, 47.1. Kystgardmiljø. Steinsett veg, 47.1. Kystgardmiljø. Naust, 47.1. Kystgardmiljø. 31 Side129 Eldhus, 47.1. Kystgardmiljø. Løe, 47.1. Kystgardmiljø. OMRÅDE ØVRABYGDA Område Øvrebygda består av gardane 49 Helland, 50 Hovstad, 51 Tislevoll, 52 Storevik. 32 Side130 Helland Helland ligg sentralt geografisk plassert i Fitjar kommune, på vestsida av Storavatnet. Det er ein av dei eldste gardane i Fitjar. Her er det funne ei leirkrukke som er datert til 500 år før Kristus. Garden kan ha blitt utskild frå Hovstad i gamal tid. Hovstad var truleg plassen hovet låg (hus til bruk i heidensk gudsdyrking) og Helland kan ha vore jorda som låg til hovet. Desse gardane kan difor ha vore sentrum for gudsdyrkinga i bygda i heidensk tid. I tillegg til arbeidet med jorda, dreiv bøndene på Helland også med fiske. I Hellandsfjorden hadde mange gardar naust, og somme hadde partar i naust lenger ute i øyriket. Laksefisket i Kjærelva var også ei kjærkomen ekstra-inntekt. Bøndene på Helland og Vestbøstad bytte på å fiska i elva kvar sine år og fekk store fangstar. Hellandsgarden hadde fleire husmannsplassar. I nord låg Synningjo. Her var det eit grunt sund, som folk og fe måtte symja over om dei skulle nordover mot Vestbøstad og Fitjar. I sørvest låg Koløyo, som har fått namn etter ein stad der ein dreiv med kolbrenning. Koløyo var tidlegare var delt mellom Helland og Storavikjo, men vart i 1745 lagt til Helland. Våningshus, 49.2. Gardsmiljø. Mur av eldhus, 49. 9. Gardsmiljø. Skytje, 49.9. Gardsmiljø. Steingard, 49.9. Gardsmiljø. 33 Side131 Hovstad På Hovstad var det fram til cirka 1880 klyngjetun på bruk nr. 1, der alle bruka hadde husa sine. Etter kvart vart husa flytta til kvart sitt bruk. Det var tømrahus som vart plukka ned og sett opp att på bruket dei høyrde til. Det er funne fleire oldfunn på Hogste, mellom anna på Tytehaugen, aust for bruk nr. 8. Der er det funne restar av ein steinsett ring, som kan vera restar etter hovet. Frå utmarka på Hovstad kunne ein følgja ein snarveg til Koløyo. Denne gjekk over “Kuskar”. Det gjekk også ein sti (busti som tyder krøterveg) frå Helland til Koløyo. Våningshus, 50.4. Gardsmiljø. Skytje, 50.4. Gardsmiljø. Stølshus , 50.4. Gardsmiljø. Naust, 50.4. Gardsmiljø. 34 Side132 Tislavoll Tislavoll grensar til Rydland i aust, Søre Stokkjen i i sør, Storavikjo i vest og Hovstad i nord. Garden er gammal, men yngre enn Hovstad. Namnet blir tolka på fleire måtar. Det kan vera etter elvenamnet Tisla, som då har vore namnet på bekkjen (som rann roleg med ein tislelyd) mellom Tislavoll og Hovstad. Det kan også henda at nemnet kjem av plantenamnet tistel. I 1519 vart namnet skrive Tislevoll. Våningshus, 51.4 Gardsmiljø. Skytja, 51.4. Gardsmiljø. 35 Side133 OMRÅDE DÅFJORDEN Område Dåfjorden består av gardar 53 Stokken søre, del av 50 Hovstad og del av Tislavoll. Området som i dag vert omtala som Dåfjorden, utgjer den sørvestlege delen av kommunen og dekkjer landområdet mellom nordre Dåfjorden og Stokksundet. Ei anna nemning har vore Nordstokken, i motsetnad til Sørstokken, som er naboområdet i Stord. Den austre delen høyrde opphaveleg til Tislavoll, og garden hadde ei seter her. Garden Stokken som opphavleg var eit husmannsplass under Tislavoll vart truleg skyldsett tidleg på 1600-talet og brukarane dukkar opp i kjeldene rundt 1650. 36 Side134 Den vestre delen var opphavleg husmannsplassar under garden Hovstad. Det eldste bruket er truleg Sælevik, der ein av kjeldene ser at det budde folk i andre halvdel av 1600-talet, men ifølge bygdeboka er det ting som tyder på at det kan ha budd folk her frå mellomalderen. Desse to eldste bruka har det til felles at dei har gode hamner. Begge stadene er det fortøyingsringar frå seglskutetida. Bruka Skaret, Jordnåo, Skaraneset, Vinskjevikjo og Skomyro busette mellom 1800 og 1850. Næringsgrunnlaget var opphavleg jordbruk og fiske. I førre århundre var verftet i Dåfjorden ein viktig arbeidsplass. Her var det også postkontor og stoppestad for rutebåt. Våningshus, 50.10. Gardsmiljø. Eldhus, 50.10. Gardsmiljø Sommarfjøs, 50.13. Murmiljø. Torvhusmur, 50.13. Murmiljø. 37 Side135 OMRÅDE NESBØ – RYDLAND Område Nesbø – Rydland består av gardsnumra 54 Rydland, 55 Sæterbø, 56 Liarbø, 57 Årbø, 58 Tveita, 59 Vik og 60 Nesbø. 38 Side136 Rydland Garden Rydland ligg på vestsida av Stordøya, i søre delen av Fitjar kommune. Her har det truleg budd folk svært lenge. I Dalen, like ved Storavatnet, er det gjort funn av ei utbrend mannsgrav, steinøks, spyd m.m. Dei første skriftlege prova på at her har budd folk, har ein frå 1300-talet. Då er Rydland nemnt i samband med at noko av løna til presten vart dekka av innkoma frå garden. Frå midten på 1700-talet og vel 50 år utover var Rydland lensmanngard for Våg skipsreid. Det var Knut Rydland og son hans, Ola, som hadde vervet i desse åra. Etter desse 50 åra vart lensmannskontoret flytta til Nord-Fodno, men lensmannsvervet vart verande i same slekta i to generasjonar til. Stabbur, 54.1 Gardsmiljø. Våningshus, 54.1. Gardsmiljø. På garden har det vore drive aktivt jordbuk heilt fram til i dag. I tillegg til jordbruksdrifta, har skogen hatt mykje å seia for næringsgrunnlaget på denne garden. Rydland er den garden i Fitjar som har dei største skogteigane. Tilgang til vassfall har òg gitt eigarane høve til å driva både sagbruk, kverner og kraftverk. På 1600-talet vart det teke ut tømmer og skore material for eksport til Skottland. Utedo, torvlager, 54.1. Gardsmiljø. Grunnmur, kraftverk, 54.1. Gardsmiljø. 39 Side137 Sæterbø Garden Sæterbø ligg heilt sør i Fitjar kommune, litt for seg sjølv, oppom nabogardane Liarbø og Rydland. Sæterbø er den einaste fjellgarden i Fitjar og ligg omlag 170 m.o.h. Frå garden har ein flott utsyn over Fitjarøyane og havet. Opphavleg var truleg garden ei sæter for gardane som ligg nede i bygda. Det kan sjå ut for at garden ein periode låg øyde på 1500-talet, men at den kom i drift att på slutten av århundret. Kjerrehus, 55.1. Gardsmiljø. Rundt tunet er det dyrka opp fine teigar med slåttemark og beite. Det er også planta ein god del skog på garden. Elles ligg det store areal med uproduktiv fjellmark til eigedomen. Sæterbø har ikkje vorte delt opp i fleire bruk. Ein periode på 1960-talet dreiv eigaren sundagskafé i stovehuset på garden. Stabbur, 55.1. Gardsmiljø. Våningshus, 55.1. Gardsmiljø. Liarbø Liarbø ligg på vestsida av Stordøya, sør i Fitjar kommune. Den er nabogard til Rydland og Sæterbø. Garden ligg for seg sjølv oppe i lia, før ein kjem til fjells. Det er ikkje gjort funn på garden som tyder på at her har vore busetnad før etter seinmellomalderen. Truleg har den vorte rydja av gardsfolka på gardane som ligg vestafor. Frå slutten av 1500-talet finn ein kjelder som fortel at det vart betalt skatt frå garden. Garden har ikkje vorte delt opp i fleire bruk. Arealgrunnlaget har nok sett avgrensingar for slikt. Difor er det berre eitt tun på garden, og dette har gjennom fleire generasjonar vore bustad for ein familie. Til garden høyrer det fleire bygningar frå 1700- og 1800-talet, som er godt tekne vare på. 40 Side138 Våningshus, 56.1. Gardsmiljø. Vedhus, 56.1. Gardsmiljø. Løe, 56.1. Gardsmiljø. Arbeidshus, 56.1. Gardsmiljø. Stølshus, 56.1. Gardsmiljø. Røykjehus, 56.1. Gardsmiljø. 41 Side139 Hønsehus, 56.1. Gardsmiljø. Stabbur, 56.1. Gardsmiljø. Årbø Årbø ligg på austsida av Storavatnet, og oppover mot Stordafjella. I sør er Rydland og Liarbø grannegardar og i nord ligg Tveita. Det er ikkje gjort fornfunn som garden kan tidfestast etter. I 1723 hadde ikkje garden husmannsplass. Stølshus, 57.4. Enkeltobjekt. Rotveksthus. 57.20 Enkeltobjekt Kårhus, 57.24. Enkeltobjekt. Støttemur. 57.20 Enkeltobjekt 42 Side140 Tveita Tveita er ikkje svært gammal, truleg eldre enn grannegarden Årbø, men yngre enn Vik, som den truleg er opprydja frå. I 1723 hadde ikkje garden husmannsplass, men den hadde ei lita kvern til eige bruk. Løe, 58.1. Gardsmiljø. Våningshus, 58.1. Gardsmiljø. Eldhus, 58.3. Gardsmiljø Våningshus, 58.3. Gardsmiljø. Våningshus, uthus og løe, 58.6. Gardsmiljø. 43 Side141 Vik Garden er truleg av dei eldste i Fitjar. Her er mange fornfunn. Det er funne tre mannsgraver med rikhaldig gravgods, mellom anna ein torshammar i sølv. Det er funne ei dvergøks frå yngre jernalder, smelta bronse, og ein celt frå eldre jernalder. Elles er det funne flintskrape, flint, slipt skifer, steinhakke og skaftholhakke. I 1723 hadde garden korkje husmannsplass, skog eller kvern, men ei seter. I nyare tid vart fire husmannsplassar rydja. Gardsmiljø. Gardsmiljø. Gardsmiljø. 44 Side142 OMRÅDE VESTBØSTAD - KALVEID Inneheld gardane Vestbøstad 61 og Kalveid 62. Det har budd folk på Vestbøstad frå eldgamle tider, og det er funne restar etter busetnad like frå steinalderen (omlag 6000 f.Kr.). Det er funne gravhaugar, økser, pilspissar og helleristningar på garden. Lysekloster i Os eigde jorda på Vestbøstad frå omlag år 1200. Garden vart løyst av brukarane i 1874. Vestbøstad var rik på naturressursar, god jordsmon, fisk i Kjærelva og Storavatnet, fisk i sjøen mellom holmar og skjær og heilt ut i havet. Vestbøstad eig og har beiterett i Fitjar fjellsameige, har seterstøl med skogpart i Steindalen. 45 Side143 Vestbøstad var frå 1500 til 1655 berre to bruk. I 1655 vart garden delt i fire bruk som var like store. I 1715 vart garden delt i seks bruk. Ca 1800-1830 vart gardane delte slik at det vart tilsaman elleve gardsbruk. Til Vestbøstad høyrde Brendaholmen og Storliholmen i Hellandsfjorden, nedste og øvste Vanholmen i Storavatnet og Litle Eldøyo vest av Kråko. Storavatnet er om lag 3 km2 med eit nedslagsfelt på 48 km2. Vassrettane til dette vassdraget vart frå cirka 1800 tillagt Vestbøstad. Fiskerett i halve Kjærelva høyrde også til garden. I 1980 vart det starta produksjon av lakseyngel i dette området med rik tilgang av vatn frå Storavatnet. Nordaust av garden ligg ein stor fjellknaus som heiter Valberget. Den vernar mot nordavinden og er dekka av bjørk. Vestbøstad Løe, 61.6. Gardsmiljø. Våningshus, 61.6. Gardsmiljø. Kårhus, 61.6. Gardsmiljø. Naust, 61.6. Gardsmiljø. 46 Side144 OMRÅDE SENTRUM Område sentrum består av Havn gnr. 67, Volden gnr. 66, Fitjar gnr. 65, Skålevik gnr. 64 og Prestbø gnr. 63. Ei stor mengde gravfunn frå Rimbareid, Prestbø, Skålevik og Fitjar indikerer stor aktivitet i området i førhistorisk tid. Også restar etter bygningar og andre funn frå sjø, åker og eng vitnar om det same. Bronsealderrøysa Rimsvarden er godt synleg. Herifrå er det vidt utsyn over Fitjar-bygda. Fitjargarden vart tidleg eit maktsentrum på Vestlandet frå før vikingtida. Minnet om stordomstida i vikingtida hang ved garden, men bleikna utover i mellomalderen. Kongen selde garden i 1665, og garden vart adeleg setegard fram til 1761, då den vart bondegods. 47 Side145 Rimbareid Garden er svært gammal. Her er mange fornfunn som fortel om gammal busetnad og velstand. Ei stor gravrøys ligg på Rimsvarden. I grava vart det mellom anna funne eit bronsesverd, som no er på Bergen Museum. I ei røys nedanfor Rimsvarden er det funne to spyd som låg i kors. Elles er det i gravrøysene funne leirkrukker, glasperler, beinterningar, spelbrikker, beinkammar, bjørneklør, sverd, spyd og fiskesteinar. Våningshus, 62.1. Enkeltobjekt. Våningshus, 62.2. Enkeltobjekt. Prestbø. Garden er ikkje svært gammal. Den er truleg opprydja under Fitjar. Tre steinøkser, ein flintdolk og ein flintodd er funne på garden. Ein har grunn til å tru at Prestbø ikkje har vore prestegard, men at hovdingane som budde på Fitjar hadde si eiga kyrkja på garden og eigen prest som dei løna sjølv. Dalebua, 63.20. Sentrumsmiljø. Våningshus/gjestgjevarstad, 63.20. Sentrumsmiljø. 48 Side146 Bakeri 63.20 Sentrumsmiljø Naust 63.20 Sentrumsmiljø Fitjar Fitjargarden er den sentrale garden i Fitjar. Etter den har kommunen fått namn. Garden er utan tvil den eldste i Fitjar. Her er gjort mange fornfunn. Her ligg også sju gravhaugar og ei gammal kjelde, «Håkonarbrunnen». Elles har ein funne gravgods både frå manns- og kvinnegraver, og ein del steinalderreidskap. 65.141, Gardsmiljø. Eldhus. Eldhus. Vedhus. 49 Side147 OMRÅDE BREIVIKJO - ÅRSKOG Område Årskog og Breivikjo består av gnr. 69 Årskog og gnr 68 Breivikjo. 50 Side148 Årskog Årskog ligg nord for Fitjar sentrum mellom Handfjellet og Fitjarvik. Garden vart rydda under kongsgarden, men det er ikkje gjort fornfunn på staden. Sjølv om jorda var god og ein dyrka både korn og poteter, var fiske ein viktig del av næringa på garden. I dag er gnr. 69.3 museumstun. Naust, 69.3 Gardsmiljø museum. Stabbur, 69.3 Gardsmiljø museum. Løe, 69.3 Gardsmiljø museum. Våningshus, 69.3 Gardsmiljø museum. 51 Side149 OMRÅDE OSTERNESET Område Osterneset består av gardsnr. 70 Landa, 71 Gloppo, 72 Lillenes, 73 Skumsnes, 74 Tufteland litle, 75 Tufteland store , 76 Tveit ,77 Stokken nordre og 78 Sandvikjo. I Osterneset har det budd folk heilt sidan bronsealderen og kanskje endå lenger. Det er funne graver og reiskaper som tyder på det. Enkelte gardsnamn tyder også på at det har budd folk i Osterneset i lange tider. Då kristendomen kom til Vestlandet og det vart bygd kloster, vart nokre av gardane lagde inn under Lysekloster og andre under Halsnøy kloster. På 1500-talet vart dei same gardane leiglendingar. På nokre av gardane var det også husmenn. Dei dreiv nyrydning og 52 Side150 dyrka jorda og hadde dyr. Dei bygde seg kvernhus, både på Landa og Gloppo. På 1800- og 1900-talet vart det på grunn av lite skog og ved til å fyra med, også spadd torv til brensel både på Hondsryggen og Gunnarslåtto. Bøndene livnærte seg også av fiske. Det fanst kastevågar, der bøndene kasta med landnot. Det var bønder frå dei fleste gardane i Osterneset som slo seg saman i to båtar, ”Lykkensprøven” og ”Forsøket”. Godt bevarte naust og sjøbuer som er fleire hundre år gamle, har me i Gloppevågen, Tuftalandsvågen/Øyorsvågen, Nesevågen/Skumsnes, Tveitevågen, Sandvikvikjo og ved Levågsjøen. På Landa er det tufter etter klyngetun som det budde folk på fram til ca. 1860. Då vart husa flytta til tun slik me ser dei i dag. Det var på same måten også på andre gardar, som til dømes Skumsnes, Tuftaland og Gloppo. Landa Garden er truleg ein av dei eldste på denne kanten av bygda. Her ligg to gravrøysar. Eldhus. Våningshus,70. Gardsmiljø. 53 Side151 Skumsnes Garden er truleg den eldste i området. Det ligg fleire gravrøyser på garden. Garden hadde ikkje anna næring enn avlinga. Våningshus, eldhus og skytje, 73? Gardsmiljø. Naust. Tufteland Litle Garden er truleg opprydja under Tufteland store. Garden hadde ikkje anna næring enn avlinga. Løe, 74.2 Gardsmiljø. Våningshus, 74.2 Gardsmiljø. Tufteland Store Garden er truleg opprydja i mellomalderen. Det er ikkje funne fornminne der. Garden hadde ikkje anna næring enn avlinga. 54 Side152 OMRÅDE STRANDO Området Strando består av gardsnr 79 Levåg nedre, 80 Levåg øvre, 81 Engevik nordre, 82 Engevik midtre, 83 Engevik søre, 84 Hovland, 85 Vistvik, 86 Hageberg, 87 Raunholm Nordre, 88 Raunholm Søre og 89 Eide. Sverresoga nemner at ein baglarflokk gjekk i land i Vistvikjo og gjekk over fjellet for å spionere på birkebeinarane som låg i Eldøysundet. Året var 1207 og det var borgarkrig i landet. Vegen over fjellet har nok vore mykje brukt og vert kalla Kyrkjevegen. Den går frå garden Hovland via Kyrkjevatnet, over Fitjarstølane og til Fitjarbygda. Elles var vegen stort sett sjøen. Strandafolket rodde og segla for her var ikkje ein gong kjerreveg, berre ein gangsti mellom gardane. Gardane her er små og brattlendte. Mannfolka måtte her, som i dei fleste andre grender, ut i løna arbeid. Det kunne vere sjøfart, fiske, anleggsarbeid, båt- og husbygging. Det siste viser igjen i firmaet Engevik og Tislevoll, som dels har sine røter her. Det var eit stor framsteg i 1938, då det vart laga kai og handel ved Hovlandsjøen, og «Dampen» kom og gjekk med varer, folk og fe. 55 Side153 Endå større revolusjon var det då veganlegget Agdestein – Levåg kunne opnast i 1965, etter ein anleggsperiode på over 20 år. Men dei som gledde seg over at nyvegen vart lagd så nær trappa som mogleg, kunne ikkje tenkja seg utviklinga til dagens E39 der tungtrafikken i dag dundrar gjennom tunet. På Eide fanst det både bensinstasjon og bilverkstad ei tid. Ein del nye hus er komne til på gardane, men det er mest slutt på tradisjonell gardsdrift. Levåg Nedre Garden er ikkje gammal, og det er ikkje funne fornminne her. Ein husmannsplass låg under garden. Garden hadde litt skog og ei kvern. Færøysund Våningshus. Krambu. Sjøbu. Kårhus. 56 Side154 Levåg Øvre Truleg vart Levåg delt i to bruk i sein mellomalder. Det er ikkje gjort fornfunn her. Garden hadde berre avlinga som næring. Våningshus. Naust. Engevik Nordre Garden er gamal. Det ligg to gravhaugar der. Garden var del av ein stor gard som seinare vart delt i tre. Garden hadde ikkje anna næring enn avlinga Husmannsplass, 81.1. Gardsmiljø. Naust, 81.1. Gardsmiljø. Engevik Søre Garden er skild ut frå Engevik nordre. Det er ikkje gjort fornfunn her. Garden er ikkje nemnd i kjeldene før 1590. Det var ikkje gjort fornfunn til å tidfeste garden med. Garden hadde ikkje husmannsplass, heller ikkje skog eller sæter. Det fanst ei kvern til eige bruk. Garden hadde ikkje anna næring enn avlinga. 57 Side155 Våningshus, 81.1. Gardsmiljø. Fjøsmur, 84.1. Gardsmiljø. Løemur, 81.1. Gardsmiljø. Utedo, 84.1. Gardsmiljø. 58 Side156 Eide Garden har fått namn etter eidet som skil Eideklubben, eit lite nes som stikk ut i Langenuen, frå fastlandet. Det er ikkje gjort funn av fornminne på Eide. Eide låg øyde i siste delen av mellomalderen og utover. I 1723 fanst det korkje husmannsplass eller sæter der, men det var nok skog til brennefang og ei lita kvern til eige bruk. Jorda var god til korn – og høydyrkingl, men var svært tungbrukt. Garden hadde ikkje anna næring enn avlinga. 88.1, Mur, Larsaklubben. Murmiljø. Våninhgshus, 89.1. Gardsmiljø. Husmannsplass, 85.11. Murmiljø. Enkeltmiljø, 85.11. Murmiljø. 59 Side157 DEL 4 ANDRE KULTURMINNE 65.3 Kongsbrunnen. 61.8 Kolerakyrkegarden. Ankerplass. 50.10, Dåfjorden. Løypestrengfeste. Misjonsåkeren Misjonsåkeren var rydda og broten ved århundreskiftet 1900. Folket i Osterneset dyrka poteter og inntekta gjekk uavkorta til misjonen. Det meste av potetsalet gjekk føre seg i Bergen og inntekta vart delt mellom dei ulike misjonsforeiningane i Osterneset. I seinare tid er åkeren rydda og merka for publikum. 60 Side158 Offentlege bygg og forsamlingshus I Fitjar er det fire offentlege bygg og forsamlingshus som er vert definerte som kulturminne. Fitjar tinghus bygd i 1965. Bygget har vore uforandra på fasaden sidan det vart sett opp. Det spelar ein viktig rolle i Fitjarsamfunnet og vert difor teke med som kulturminne. Fitjar ungdomshus, bygd i 1952, fungerte som bygda sitt kulturhus i mange år. Fitjar kultur- og idrettsbygg, som opna i 2001, viderefører kulturlivet si historie i Fitjar. Fitjar Losjehus har ei rik historie, det vart flytta frå Hegraneset der det var ein del av hermetikkfabrikken, til den staden det står i dag. Det har i mellomtida vore mellom anna tilhalds for tyske soldatar, skule, losjehus og øvingslokale for Fitjar musikklag. Fitjartun ungdomshus. Fitjar losjehus. Fitjar rådhus. DEL 5 GENERELL INFORMASJON Aktørar og mynde Miljøverndepartementet er formelt ansvarleg for det nasjonale kulturminnevernet. Riksantikvaren er direktorat for kulturminneforvaltning og ansvarleg for gjennomføring av statleg kulturminnepolitikk. Kan gjera vedtak om freding. Hordaland Fylkeskommune forvaltar kulturminnevernet på regionalt nivå. Fitjar kommune har ansvar for reguleringsplanar, arealplanlegging og at kulturarv vert gitt merksemd i kommunale planprosessar og den enkelte byggesak. Kan gjera vedtak om vern gjennom reguleringsplanar. Kommunen har også ansvar som eigar av samlingar og anlegg. Bergen Museum har ansvar for fornminne og før-reformatoriske gjenstandar. Bergen Sjøfartsmuseum har ansvar for kulturminne under vatn. Sunnhordland museum har i samråd med Fitjar kommune ansvaret for i varetaking av Årskog museum. 61 Side159 Ulike typar vern: Vern etter plan- og bygningsloven (pbl) Plan- og bygningsloven er hovudverkemidla for å avklare arealbruksinteresser i samband med automatisk freda kulturminne, vern av kulturminne- og kulturmiljø av lokal, regional og nasjonal verdi. Kulturminne, kulturmiljø og landskap kan sikrast i kommuneplan og reguleringsplan ved regulering i omsynssoner. Kommuneplan Omsynssoner med føresegner eller retningsliner, jf. pbl. § 11-8 Føresegner til arealformål, jf. pbl. §§ 11-10 og 11-11. Generelle føresegner, jf. § 11- 9, se kap. 6.9 Reguleringsplan Arealformål LNFR med underformål vern av kulturminner og kulturmiljø, jf. pbl. § 12-5.5 Hensynssoner med bestemmelser , jf pbl. § 12-6 Bestemmelser til arealformål, jf. pbl. § 12-7 Det er då knytt retningsliner og føresegner til utvalde områder og/eller kulturminner, eller generelle føresegner i kommuneplanen for definerte grupper, til dømes alle SEFRAK-bygningar. Tiltak som vil råke kulturminne, kulturmiljø og landskap som er underlagt eit formelt vern, jamfør førnemnde, kan være søknadspliktige og må avklarast med kommunen eller rette kulturminneorgan. Verneverdige kulturminne Sjølv om eit kulturminne eller kulturmiljø ikkje er freda eller regulert til vern gjennom plan- og bygningsloven, kan det være verneverdig. Det er difor viktig at kommunen (og eventuelt fylkeskommunen) vurderer verneverdien til desse kulturminna i samband med plan- og byggesaker (sjå òg under om SEFRAK og bygningar eldre enn 1850). Det er ikkje alltid så lett å vite kva som er verneverdig. Bygningar frå 1950-tallet, eller nyare, kan også være verneverdige. Verneverdige kulturminne og kulturmiljø kan verta gitt eit formelt vern, enten gjennom freding etter kulturminneloven eller vern gjennom plan- og bygningsloven. Men like viktig er det at den enkelte eigar er merksame på og verdset dei kulturhistoriske og arkitektoniske verdiane som dei verneverdige kulturminna og kulturmiljøa har. 62 Side160 Juridiske verkemiddel Kulturminnelova Kulturminnelova har som føremål å verne og ta vare på kulturminne. Lova inneheld føresegner om vern av faste og lause fornminne frå oldtid og mellomalder, samiske kulturminne eldre enn 100 år og kulturminne frå nyare tid. Alle kulturminne frå før reformasjonen (1537), er automatisk freda. Frå § 3 har vi: “ -Ingen må sette i gang tiltak som er egna til å skade, øydelegge, grave ut, flytte, forandre, dekke til, skjule eller på annen måte utilbørlig skjemme freda fast fornminne eller framkalle fare for at dette kan skje.» Ved planlegging av større tiltak har det ansvarlege forvaltningsorganet plikt til å undersøkja eller melda frå til ansvarlege antikvariske styresmakter for å få undersøkt om tiltaket vil påverka kulturminnet. Det er utbyggjaren som i utgangspunktet skal dekkja kostnadane ved slike undersøkingar. § l 5 opnar for freding av nyare kulturminne som har arkitektonisk eller kulturhistorisk verdi. Dette fredingsvedtaket gjeld bygningar og anlegg, men også gamle ferdslevegar, bruer, vegmerke, brygger og andre tekniske kulturminne. § 21 opnar for freding av området rundt eit automatisk freda kulturminne eller eit nyare kulturminne. Dette er gjort for at ein kan leggja restriksjonar på bygging og bruk i områda attmed kulturminnet. Plan- og bygningslova (PBL) Plan og bygningslova pålegg kommunane å drive oversiktsplanlegging gjennom utarbeiding av kommuneplan med arealdel. Her kan ein visa område som er spesielt interessant i kulturminnesamanheng ved å bandleggja område etter § 20-4, pkt.4. Dette føreset at ein i løpet av fire år utarbeidar planar for vidare oppfølging, reguleringsplan eller ved å bruke andre lover (sjå under). Gjennom plan- og bygningslova skal kommunen òg driva fysisk detaljplanlegging og handsama byggesaker. Paragraf 25.6 gir kommunane høve til å regulera til spesialområde for bevaring. Dette gjeld for område som inneheld “bygningar og anlegg som på grunn av historisk, antikvarisk eller annen kulturell verdi skal bevarast”. Dette kan omfatta alt frå større tettbygde område eller kulturlandskap og ned til ein enkelt bygning. Plan- og bygningslova gir òg føresegner om handsaming av byggjesaker. Mellom anna er kommunen pålagt etter § 92 (verneregelen) å “ sjå til at historisk, arkitektonisk eller kulturell verdi som knyt seg til en bygnings ytre, så vel mulig blir bevart”. Etter § 81 skal oppføring av nye driftsbygningar i landbruket og endring av eksisterande driftsbygningar meldast til kommunen. § 79 omhandlar uvanleg bygging, og bygningsrådet kan “forby bygningar som etter sin art eller størrelse avviker vesentlig frå det som er vanlig i strøket,..” 63 Side161 For fleire av dei paragrafane som er nemnt her kan kommunen utarbeide vedtekter som skjerpar eller lempar, gir tillegg eller unnatak av dei føresegnene som er gitt i lova. Naturvernlova Naturvernlova har berre ein paragraf som er relevant for kulturminnevernet. Men dette er òg det viktigaste hjelpemidlet om ein vil verne eit kulturlandskap. I § 5 står det: “For å bevare eigenart eller vakker natur - eller kulturlandskap kan areal leggjast ut som landskapsvernområde.” I naturvernlova er særmerkte kulturlandskap definert som: “natureng, hamnehagar, setervoller og anna gamalt jordbrukslandskap og landskap rikt på fornminner. Men det kan også omfatte kulturlandskap som er i bruk og har busetnad. Føresetnaden er at det heile faller naturlig inn i det landskapet ein vil ta vare på. Kulturlandskapet og landskapet omkring må saman leggjast ut til landskapsvernområde.” Stortingsmeldingar Stortingsmeld.st. 35 (2012-2013) Framtid med fotfeste. Premiss: Kultur, regional kulturplan (2015-2025) regional plan for attraktive senter i Hordaland (2015-2026). DEL 6 OVERSIKT OVER KULTURMINNE MED KLASSIFISERING KULTURELL VERDIVURDERING AV KULTURMINNE KATEGORI A-D Freda kulturminne. Automatisk freda kulturminne ( fornminne), listeførde kyrkjer (Fitjar kyrkje), vedtaksfreda kulturminne (Smedholmen). Forvaltning: Det er ulovleg å gjera inngrep i automatisk freda kulturminne og ein omkrins på 5 meter. Saker skal handsamast av riksantikvaren. A: Svært høg verneverdi (ikkje freda) Definisjon: Kategori A er kulturminnemiljø og einskildobjekt med særleg høg verneverdi, som ikkje er freda. Høg alder, autentisitet, eigenverdi eller miljøverdi er lagt til grunn for verdivurderinga. Forvaltning: Hovudprinsippet for vedlikehald av bygningar og andre kulturminne i verneklasse A er å ta vare på dei opphavlege eller gamle elementa og detaljane, og å skifte ut så lite som mogleg. Ved på-/ombygging eller andre endringar i miljøet/einskildobjektet, skal ein kontakta kommunen og nytta fagkompetanse til rettleiing. Slike saker krev uttale frå lokal høyringsinstans (kulturkontor) og uttale frå fylkeskonservator. 64 Side162 Andre kulturminne som ikkje er bygningar skal behaldast inngrepsfritt. Alle tiltak drøftast med kulturkontor i forkant. B: Høg verneverdi Definisjon: Kulturminnemiljø eller einskildobjekt med høg lokal verneverdi Dette er objekt med høg kulturell verdi, men med enkelte endringar, som til dømes vindauge, eller andre detaljar på fasade. Forvaltning: Hovudprinsippet for vedlikehald er som for verneklasse A, men skal vurderast av lokal høyringsinstans (kulturkontor) og evt. sendast vidare derifrå til fylkeskommunen for uttale i særskilde tilfelle. Andre kulturminne som ikkje er bygningar bør behaldast inngrepsfritt. Alle tiltak drøftast med kulturkontor i forkant. C: Kulturminne med lokal verdi Definisjon: Kulturmiljø eller einskildobjekt kan bli vurdert å tilhøyra verneklasse C fordi det originale miljøet eller kulturminnet er mykje endra, det er få originale detaljar att, eller det er i dårleg stand. Forvaltning: Kulturminne i klasse C skal vurderast lokalt (kulturkontor) i kvart einskildtilfelle. Sjølv om miljøet som heilskap har klasse C, kan einskilde objekt ha høgare verneverdi. Tiltak bør drøftast med kulturkontor på førehand. D: Låg/ingen verneverdi Definisjon: Kulturminne som er langt frå opphavleg samanheng eller det er så lite att av dei, at dei ikkje har verneverdi som kulturminne. Døme: SEFRAKregistrerte bygningar som er så ombygde og moderniserte at ein ikkje kan sjå att det opphavlege bygget. Forvaltning: Desse blir handsama etter plan- og bygningslova på linje med andre bygg. For bygningar frå før 1850 vil ein likevel måtta senda saka på høyring til fylkeskommunen. REGISTRERINGAR Registrering av kulturminne finst i eige dokument. Tabellen viser gards og bruks nummer, tilstandsvurdering, kommentar/byggeskikk, verdivurdering, datering, bygningsnummer og kartnummer. Fullstendig bildemateriale finst på Flickr https://www.flickr.com/photos/127940693@N04 Ved å halde musepeikar på bilete vert gards- og bruksnummer synleg. Kartfesting av kulturminner finst på linken under.http://www.fitjar.kommune.no/nyheter/kulturminneplan-for-fitjar-kommuneoffentleg-hoyring/ Fornminneregister: http://www.riksantikvaren.no/Veiledning/Data-og-tjenester/Askeladden 65 Side163 VEDLEGG 1 SAKSHANDSAMINGSRUTINER NÅR SAKA RÅKAR PRIORITERT KULTURMINNE Planen tek sikte på å femne alle kulturminna i Fitjar kommune. Det vil likevel alltid vera fare for at det finst kulturminne som ikkje er registrerte. Det at registreringane i planen ikkje er uttømande, må det takast høgd for i sakshandsaminga. Dersom ei sak gjeld kulturminne som ikkje er registrert, skal ein skipa tverrfagleg dialogmøte med plan- og byggesak, landbruk og kultur, for å verdivurdera kulturminnet. Det skal òg skipast slike dialogmøte når det gjeld kulturminne som i kulturminneplanen er verdisett som A og B. I kategorien C skal ein ha dialogmøte ved tvilstilfelle, då desse kulturminna kan ha lokal verdi. Rutiner for uttale frå ulike instansar ved saker som omhandlar kulturminne: Saker som skal sendast direkte til Riksantikvaren: - Automatisk freda og arkeologiske og marinarkeologiske kulturminne Freda og listeførte, samt andre byggverk, anlegg og områder av nasjonal/ regional verdi. Til dømes Fitjar kyrkje som er listeført. Kyrkegard og kyrkja sine omgjevnader. Kulturvernområde og kulturlandskap Arealplanar, dispensasjonar og konsekvensutgreiingar Saker som skal sendast til fylkeskommunen: I samsvar med kulturminnelova (kml), plan- og bygningslova (pbl), statlege forskrifter, rundskriv og regionale føringar, skal følgjande saker sendast til fylkeskommunen som regional kulturminnemynde: Automatisk freda arkeologiske og marinarkeologiske kulturminne Tiltak og inngrep i sjø og vassdrag må avklarast i høve til kulturminne i og under vatn. Byggesaker og andre tiltak i nærføring med automatisk freda kulturminne og deira sikringssoner (kml § 4). Byggesaker og andre tiltak i kategori A og B i kulturminneplanen. Saker som vedkjem registrering av automatisk freda kulturminne. ' Saker som omhandlar skjøtsel og tilrettelegging av automatisk freda kulturminne. Freda og listeførte bygg og anlegg, og område av nasjonal/regional verdi: Tiltak på vedtaksfreda kulturminne og kulturmiljø (kml §§ 15, 19, 20). 66 Side164 Tiltak på forskriftsfreda byggverk og anlegg (kml § 22 a) som ikkje lenger er i Statens eige. Tiltak på forskriftsfreda kulturminne i Staten si eige handsamast av Riksantikvaren. Søknad og vedtak om riving eller vesentleg endring av ikkje freda byggverk eller anlegg oppført før 1850 (kml § 25 Meldeplikt for offentlige organ). Tiltak på Staten sine listeførte bygningar. I Fitjar gjeld dette Fitjar kyrkje. Tiltak på andre kulturminne i Staten si eige handsamast av Riksantikvaren. I Fitjar gjeld dette bygningsmassen på Smedholmen. Tiltak innafor område av nasjonal og/eller regional verdi som er regulert til spesialområde vern eller omsynssone i samsvar med pbl (§ 25.6. i gamal lov og § 12-6 i ny lov), medrekna tiltak på eksisterande byggverk og anlegg av nasjonal/ regional verdi, samt søknadar og meldingar om nye bygg og andre tiltak innafor området. Kyrkjegardar og omgjevnader rundt kyrkja Arealplanar og tiltak knytt til kyrkjestader/kyrkjegardar frå mellomalderen skal stilast til Riksantikvaren, men sendast til fylkeskommunen (rundskriv T-3/2000). Arealplanar og tiltak knytt til kyrkjegardar og gravminne (rundskriv T3/2000). Arealplanar og tiltak i omgjevnadane til kyrkja (rundskriv T-3/2000). Tiltak på listeførte kyrkjer bygd etter 1850 (rundskriv T-3/2000). Tiltak på ein kvar bygning nærare enn 60 m frå listeførte kyrkjer oppført etter 1850, som ligg i spreidd busetnadsområde. Sjå www.kirkesok.no og https://askeladden.ra.no Kulturmiljø og landskap Søknader og meldingar om større tiltak innfor kulturmiljø og kulturlandskap som er vurdert å vera av nasjonal og/eller regional verdi. Arealplanar og tiltak innfor landskapsvernområde og naturreservat. Saker som bør sendast til fylkeskommunen Tiltak på bygg og anlegg av lokal verdi som er regulert til spesialområde bevaring eller omsynssone i samsvar med pbl (§ 25.6. i gamal lov og § 12-6 i ny lov). Kommunen må sjølv gjera sine vurderingar om saka skal sendast vidare. Ved hogst i område der det er kjente kulturminne i eller i nærleiken, bør fylkeskommunen varslast . Saker som skal sendast til uttale til landbruks- og miljøkontor Alle saker som vedkjem på- og ombygging eller endring/ fjerning av kulturminne i landbruket. Saker som skal sendast til kulturkontor. Alle saker som gjeld på- eller ombygging, eller endring/ fjerning av kulturminne i Fitjar kommune. 67 Side165 VEDLEGG 2 Definisjonar av omgrep Bygningsmiljø Med bygningsmiljø legg ein til grunn gardstun med minimum to bygningar, der minst ein av dei har ein hovudfunksjon på garden, til dømes våningshus eller løe som står ilag med anna hus med tilleggsfunksjon som til dømes eldhus, uthus og liknande. I eit miljø kan bygningar få høg status i kraft av å vera ein del av eit heilskapleg miljø sjølv om den ville hatt lågare status åleine. Kulturminne Kulturminne er alle spor etter menneskeleg liv og virke i det fysiske miljøet. Omgrepet omfattar også stader det knyter seg historiske hendingar, tru eller tradisjon til. Materielle og immaterielle kulturminne Kulturminne vert definert i to hovudkategoriar, som materielle eller immaterielle. De immaterielle kulturminna er dei som lever vidare som kulturytringar i skriftlig form, eller som eventyr og historier, song og dans. Dei materielle kulturminna kan ein ta og føle på. Dei vert igjen kategorisert i faste og lause kulturminne. Faste og lause kulturminne Faste kulturminne er jord- eller stadfaste, til dømes bygningar, buplassar, gravhaugar, kokegroper, stolpehol o.sb. Arkeologiske funn inngår som delar av eit fast kulturminne så lenge dei ligg i jorda eller under vatn. Lause kulturminne er gjenstandar som er lausrivne frå ein fast kontekst. Til dømes gjenstandar som er tekne opp or jorda ved ei arkeologisk utgraving. SEFRAK Sekretariatet For Registrering Av faste Kulturminne i Noreg Nemninga vert brukt om bygningar som vart registrert i regi av SEFRAK (Sekretariatet for registrering av faste kulturminne) i åra 1975-1995. Det einaste kriteriet for registrering, var alder på bygningen. Registreringane i Fitjar vart gjort av studentar på 1970- talet og omfattar i prinsippet alle bygningar som er bygde før 1920 og ein del frå 1920-1940. Registeret er likevel ikkje utømeleg, då ein under registreringsarbeidet til kulturminneplanen oppdaga at SEFRAKregistreringane er av svært varierande kvalitet. Desse er tekne med i planen i den grad det er vorte oppdaga. 68 Side166 Freding etter kulturminneloven Kulturminnelova inneheld dei sterkaste verkemidla ein har i arbeidet med kulturminnevern, der målet er å sikra varig vern av eit representativt utval av kulturminne og kulturmiljø. Desse kulturminna er freda direkte etter lov, utan særskilte vedtak. Automatisk freda kulturminne: Kulturminnelova inneheld dei sterkaste verkemidla ein har i arbeidet med kulturminnevern, der målet er å sikra varig vern av eit representativt utval av kulturminne og kulturmiljø. Automatisk freda kulturminne er freda direkte etter kulturminnelova, utan særskilte vedtak. Kulturminne som er automatisk freda er alle faste kulturminne frå før 1537, samiske faste kulturminne eldre enn 100 år, ståande byggverk med erklært opphav frå perioden 1537-1649 og faste og lause kulturminne på Svalbard frå før 1946. Desse kulturminna har ei sikringssone på 5 meter som òg er freda, jamfør kulturminnelova § 6. Mellombels freding Midlertidig freding av enkeltobjekt og område rundt dei kan vedtakast om eit kulturminne er truga, eller om ein vil evaluere kulturminnet med tanke på permanent freding. Eit vedtak om midlertidig freding kan opphevast dersom kulturminne ikkje lenger er truga og kulturminnemyndet ikkje vil følgja opp saka med permanent freding. Om kulturminnemyndet tek sikte på permanent freding, vil vedtaket om midlertidig freding verte ståande, til det vert fatta nytt vedtak om permanent freding. Midlertidige freda kulturminne blir forvalta etter kulturminnelova på same måte som vedtaksfreda kulturminne. Det vil seie at alle endringstiltak skal godkjennast av kulturminnemynde. Midlertidig freding kan bli vedteke med heimel i kulturminnelova § 22 nummer 4.Både enkeltobjekt og område rundt enkeltobjekt kan fredast mellombels etter denne vedtekta. Vedtaksfreda kulturminne Nyare kulturminne, kulturmiljø og område rundt som stammar frå tida etter reformasjonen, til dømes bygningar, anlegg, bruer og så bortetter, kan fredast etter eigne vedtak, i samsvar med kulturminnelova §15 om byggverk og anlegg med meir. Ein kan òg frede området rundt eit kulturminne for å sikre det, jamfør kulturminnelova § 19 om område. Listeføring av kyrkjer: Kyrkjer som er bygde før 1650 er automatisk freda og nokre få er vedtaksfreda. Alle dei rundt 300 kyrkjene som er oppført mellom 1650 og 1850 vert sett på 69 Side167 som verneverdige og listeførde. Ein rekkje kyrkjer som er bygde etter 1850 er òg listeførde. Fitjar kyrkje kjem inn under den siste kategorien. Saker som vedkjem dei listeførde kyrkjene vert handsama av Riksantikvaren etter kulturminnelova, før det vert fatta vedtak av kyrkjeleg mynde etter kyrkjelova. I praksis tyder det at dei listeførde kyrkjene vert handsama som om dei var freda. Frå 1. mai 2013 vart ansvaret som kulturminnemyndefor listeførde kyrkjer i plan- og byggesaker overførd frå Riksantikvaren til fylkeskommunane. LOVER Følgjande lover er styrande for kulturminne: LOV 1978-06-09 nr 50: Lov om kulturminner (kulturminnelova) LOV 2007-06-29 nr 89: Lov om offentlege styresmakters ansvar for kulturverksemd (kulturlova) LOV 2008-06-27 nr 71: Lov om planlegging og byggesaksbehandling (plan- og bygningslova) VEDLEGG 3 Føresegner for verdikategori A Føresegner til kommunedelplan for kulturminne i Fitjar 2015-2025 § 1 Generelle føresegner (pbl § 11-9 nr 6 og 7) Ved utarbeiding av reguleringsplan skal verdisettingskategori A leggast til grunn, anten som vidareføring eller innarbeiding i anna arealføremål som ivaretek objekta i omsynssona. Enkeltobjekt med lågare gradering, som ligg i tilknyting til kulturminne som er vurdert i kategoria A, skal vurderast ut frå verdien dei har for omgjevnadane. Graving, fylling eller planering som øydelegg steingardar, rydningsrøyser, bakkemurar, vegfar, steinsette bekkefar og liknande landskapselement er ikkje tillate. § 2 Retningsliner for kulturmiljø og andre kulturminne i verdikategori A (pbl § 11-8 c). Bygningar Nybygg, tilbygg, påbygg, fasadeendringar og andre mindre tiltak kan godkjennast om tiltaket ikkje negativt råkar staden sitt særpreg. Ved bruk av moderne materialbruk og stiluttrykk bør det være samsvar med tradisjonelle hovudformer. Saker som gjeld vesentleg endring av fasade eller bygning skal sendast regional kulturminnestyresmakt til uttale med kommunen si tilråding. 70 Side168 Uttalen skal leggjast vekt på i den vidare handsaminga. Den skal normalt takast til følgje, så lenge ikkje lokale samfunnsinteresser kan verte råka. Tilbygg må underordne seg eksisterande bygning med omsyn til utforming og storleik. Opphavlege bygningsdelar skal i størst mogleg grad brukast om att ved ombygging, renovering, restaurering og vedlikehald. Ved slike endringar i kulturmiljøet, samt ved tilbygg og påbygg, skal ein kontakta kommunen og nytte fagkompetanse til rettleiing. Gjenreising av bygningar på gamle murar/ruinar kan skje som eit ledd i samla plan for tun og ved bruk av tradisjonell byggjeskikk. Kommunen kan av arealpolitiske omsyn eller omsyn til kulturlandskap eller kulturmiljø, nekta slik gjenreising. Andre kulturminne Andre kulturminne t. d. steingardar, veitar, rydningsrøyser og tilsvarande som er gradert i verdisettingskategori A skal takast særleg omsyn til. Vedlikehald skal skje i samsvar med den opphavlege utforminga. 71 Side169 VEDLEGG 4 TILTAKS- OG FORVALTNINGSPLAN Tiltaks- og forvaltingsplan skal rullerast ein gong i året, med prioriteringsliste og kostnadsramme. Det skal kallast inn til møte med lag og organisasjonar for å hentast innspel. Dersom det vert fremja forslag som medfører kommunale kostnader eller kjem i kontakt med arealplanen til kommunen skal dette leggast fram for formannskapet. Tiltak Ansvar Vøle vassrenna på Rydlandssaga og stemma i Stemmetjødno Frivillige, Fitjar kommune. Rydding av kulturløypa Fitjar kommune samt frivillige lag og org. Sunnhordland Sunnhordland museum i samråd museum med Fitjar kommune. Kultur, landbruk. Personalressursa r Tilsyn- og vedlikehald på bygningsmasse og tilsyn med samlingane på Årskog museum. Etablere rutinar for informasjonsarbeid vedkommande tilskotsordningar for grunneigarar. Kostnad Ferdig Kontinuerli g Kontinuerli g Desember 2015 Etablere nye rutinar for tverrfaglege dialogmøte ved sakshandsaming av saker som omhandlar kulturminne. Kultur, landbruk, byggesak. Personalressursa Desember r 2015 Utarbeida ein generell rettleiar for publikum om vern av kulturminne. Kultur, landbruk. Drive haldningsskapande arbeid. Integrere kunnskap om kulturminne i barnehagar og skular. Dialog med grunneigar. Kultur, landbruk, Fylkeskommune, skule. Personalressursa Våren 2016 r og kr. 5000,- i brosjyremateriell . Personalressursa Dialog med r skule og barnehagar våren 2016. Registrere dei områda som står uregistrerte. Kulturkontor Dugnad September 2016 Omsynssoner for objekt verdisett i kategorien A Kultur, landbruk. i dialog med grunneigarar. Personalressurs September 2016 Skilte og gjera tilgjengeleg «Huldresteinen» i Kråko. Kultur, frivillige. Dugnad 2016 Skilte murane ved sjøen der oppgongsaga på Rydland opphaveleg stod. Frivillige Dugnad 2016 Rydde og skilte Likvegen. Vestbøstad Vel i Dugnad samråd med Fitjar 2016 72 Side170 kommune. Råd og retningsliner til skjøtsel og restaurering av verneverdige bygg. Landbruk, Bygningsvernkonservator fylkeskommune. Fitjar kommune. Personalressursa 2016 r Dugnad 2016 Digital kartfesting av alle registrerte kulturminne. Fitjar sogelag, Fitjar kommune, grunneigare. Kultur, landbruk, fylkeskommune. Kr. 100 000,- Mars 2017 Samle segner frå alle områda i kommunen. Sogelag Sogelag 2017 Samle og kartfeste stadnamn. Arbeidet kom i gong under registrering av kulturminna. Kultur, sogelag. Dugnad 2017 Grave opp kongsbrunnen og gjere den tilgjengeleg for publikum. Kultur, frivillige Dugnad organisasjonar, fylkeskonservator . Dåfjorden Dugnad velforeining 2017 Fritak for eigendomskatt for eigare av kulturminne i klasse A, B og C Rydding og skjøtting av Misjonsåkeren i Osterneset. Setje opp eit lite grindbygg med informasjon ved Rydlandssaga. 73 Side171 2016 2017 Fitjar kommune Arkivkode: 033 Saksmappe: 2015/5 Sakshandsamar: Bente Fitjar Dato: 16.09.2015 SAKSFRAMLEGG Ymse Utval sak Utval Møtedato 78/15 Formannskapet 23.09.2015 Bakgrunn: Framlegg til vedtak: Atle Tornes Rådmann Side172 Arkivkode: 033 Saksmappe: 2015/5 Sakshandsamar: Bente Fitjar Dato: 16.09.2015 Fitjar kommune SAKSFRAMLEGG Meldingar Utval sak Utval Møtedato 79/15 Formannskapet 23.09.2015 Vedlegg: Brev frå Friluftsrådet Vest vedk. båt i Fitjarøyane Kriteriegrunnlag for rammetilskot Rekneskap 1. halvår Melding om skatteinngong, januar-august Uttale til regelverk barnehage Referat mogeleg interkommunalt hamnevesen Brev om trafikksikring Meldingar u.off.: Søknad om ordinært skjønn for 2016 Søknad om ekstraordinært skjønn for 2015 Eigedom i Årskog Munnlege orienteringar: Adressering og status Eigedomssak Framlegg til vedtak: Formannskapet tek meldingssakene til vitande. Atle Tornes Rådmann Side173 Åå g‘PaFriluftsrådet _ Til Fitjar kommune Postboks 83, 5418 FITJAR Deres ref: Atle Tornes Vår ref. Oddvin øvernes Dato: 15.07.15 TILSKOTT TIL NY ARBEIDSBÅT —FITJARØYANE. Friluftsrådet Vest syner til tidlegare kontakt og samarbeid som gjeld finansiering av ny arbeidsbåt med hovedbase på Fitjar. Me fekk som kjent avslag på søknaden på skjønnsmidler frå Fylkesmannen i Hordaland, og det er no er det naudsynt at me set av meir midler til dette viktige samarbeidsprosjektet. I saman med brannsjef Tore Nesbø og oppsynsmann Bård-Inge Sørfonn, har me hatt eit konstruktivt møte med importør og firma, Smarten Marine A/S på Karmøy, og me er godt i gong med planlegging av kravspesifikasjonen til ein ny arbeidsbåt til bruk i Fitjarøyane. Den vil få ein bauglem som lettar bruk ved dykking, samt transport av matriell/utstyr. Endeleg kostnadsoverslag for båt med utstyr føreligg ikkje enda, dette arbeidet vil bli vidareført etter ferien. Men ein kontraktssum vil truleg være på om lag kr 750.000 -800.000 u/mva. Fitjar kommune har sett av kr 250.000 på årets budsjett, eg vil med dette rå til at det for budsjettåret 2016, blir sett av ytterlegare kr 150.000 til dette formålet. Friluftsrådet vil dekke den resterande kostnaden, me tek og utgifter til forsikring/driftskostnader. Då vil ein ha ein båt som er godt skikka til utrykningsføremål for Fitjar Brannvesen, i tillegg til Friluftsrådet ha ein teneleg arbeidsbåt til å driva friluftsområda me har ansvar for i Fitjarøyane. Imøteser eit framleis godt samarbeid. M helsing. °det V‘s"1 vin kiverties Dagleg lei Postb. 63, 5575 Aksdal —Besøksadresse: Ved Tysvær Rådhus i Aksdal - Tlfnr: 52 77 48 30. E-post: [email protected] - Nettsider: www.frivest.no - Org.nr: 871 346 372 Friluftsrådet VEST er et interkommunalt organ for 12 kommuner i Nord-Rogaland og Sunnhordland. Vi arbeider for å fremme friluftslivet gjennom informasjonsarbeid. kurs, planarbeid, sikring, tilrettelegging og drift av 96 friluftsområder. Side174 Side175 Side176 Side177 Side178 Side179 Fitjar kommune Notat Dykkar dato: Dykkar ref: Vår dato: Vår ref: Arkiv: Sakshandsamar: 08.09.2015 2015/139 - 5858/2015 232 Trond Salmo Til: Formannskapet Melding om skatteinngang per august 2015 Skatteinngang januar - august 2015: Rapporten er ut frå revidert budsjett 2015. Fitjar kommune har budsjettert med kr 77.172.000,- i skatteinntekter i 2015. Dette er ein auke på 3,9 % i høve faktisk skatteinngang i 2014. Sats for skatteøyre i perioden tom. februar 2014 var 11,6 %. Frå mars 2014 vart skatteøyret sett ned til 11,4 %. Frå mars 2015 vert skatteøyret sett vidare ned til 11,25 %. Perioden januar - august 2015: Samla skatteinngang (tal i heile 1000): Skatteinntekter 2015 Budsjett 2015 Kr 50 158 48 635 Avvik 3,1 % Skatteinntekter 2014 46 812 7,1 % Skatteinngangen var 1,5 mill. betre enn budsjettert dei åtte første månadane i 2015. Noko av meirinntektene skuldast truleg periodisering mellom august og september. Me nyttar faktisk skatteinngang i fjor som periodiseringsnøkkel for i år, og 31.08.14 var ein søndag. Sjølv om ein tek høgd for at deler av meirinntektene i august kan gje ein tilsvarande svikt i september, er skatteinngangen god. Skatteinngang på landsbasis har betra seg sidan førre melding. Per juli er auken på 4,2 %. Denne var 3,4 % i mai. Revidert Nasjonalbudsjett nytta anslaget 4,6 %. Juni 2015: Samla skatteinngang (tal i heile 1000): Skatteinntekter 2015 Budsjett 2015 Kr 614 424 Skatteinntekter 2014 411 Juli 2015: Samla skatteinngang (tal i heile 1000): Skatteinntekter 2015 Budsjett 2015 Kr 9 523 9 690 Skatteinntekter 2014 9 334 August 2015: Samla skatteinngang (tal i heile 1000): Skatteinntekter 2015 Budsjett 2015 Kr 1 038 174 Skatteinntekter 2014 168 Side180 Side 2 av 2 2015 Innbetalt januar kr februar kr mars kr 13 473 069 april kr 270 047 mai kr juni Rev. budsjett 2015 Samla innbet. 9 659 339 372 755 Innbetalt Samla innbet. 9 853 381 kr 2014 Innbetalt kr 9 459 830 Samla innbet. 10 032 094 207 658 kr 10 061 039 kr 200 297 kr kr 23 505 163 13 252 745 kr 23 313 784 kr 12 763 650 kr 22 423 777 kr 23 775 209 426 736 kr 23 740 520 kr 411 209 kr 22 834 986 15 207 719 kr 38 982 929 14 605 636 kr 38 346 156 kr 14 067 264 kr 36 902 250 kr 613 900 kr 39 596 829 423 622 kr 38 769 778 kr 408 005 kr 37 310 255 juli kr 9 522 951 kr 49 119 779 9 690 367 kr 48 460 145 kr 9 333 523 kr 46 643 778 august kr 1 038 142 kr 50 157 921 174 433 kr 48 634 578 kr 167 810 kr 46 811 588 september kr 50 157 921 12 768 900 kr 61 403 478 kr 12 297 583 kr 59 109 170 oktober kr 50 157 921 1 072 554 kr 62 476 032 kr 1 033 083 kr november kr 50 157 921 14 239 121 kr kr 13 714 444 kr 73 856 697 desember kr 50 157 921 456 847 kr kr 439 506 kr 74 296 203 76 715 153 77 172 000 Med helsing Trond Salmo Økonomisjef Side181 9 660 127 60 142 253 Side182 Side183 Side184 Side185 MøtereferatinterkommunaltHamnesamarbeidiSunnhordland Fredag 28.08.2015 i formannskapssalen, Stord Rådhus, kl. 09.00. Tilstades: Stord Kommune: Knut J. Gram Stord Hamnestell: Hamnesjef Inge Espenes og Marianne Kolstø Kvinnherad Kommune: Sigbjørn Øye, Kjell Nygård, Ivar Kåre Døssland Vindafjord Kommune: Øystein Birkeland Etne Kommune: Axel Kruger Fitjar Kommune: Atle Tornes Tysnes Kommune: Steinar Dalland Møtet starta kl. 09.05 Møtet vart opna av Knut J. Gram og følgande agenda vart foreslått og vedtatt: - Introduksjon om interkommunalt hamnesamarbeid ved hamnesjef Inge Espenes Drøfting av eventuelt samarbeid Oppsummering Hamnesjef Inge Espenes introduserte om fordeler og ulemper ved eit eventuelt hamnesamarbeid. Introduksjonen av Inge Espenes samt ei utgreiing frå konsultentselskapet Akvator gjeldande interkommunalt hamnesamarbeid ligg vedlagt. Hamnesjefen informerte vidare om konkrete planar for utvikling av Stord Hamnestell. Hamnesjefen har avtalt møte med fungerande hamnesjef i Odda Kommune i løpet av september for å diskutera eit framtidig samarbeid. Spørsmålsstillingarundervegs: Birkeland, Vindafjord Kommune: - Dersom det vert eit samarbeid vil hamnevirksomheten i dei forskjellige kommunane vera sjølvfinasiert? Side186 - Vil eit samarbeid vil profesjonalisera drift- og fagområdet til den kommunale hamnevirksomheten? Espenes, Hamnesjef: Stord Hamnestell er i dag sjølvfinansierande. Dette vil truleg også vera eit mål ved interkommunal hamnedrift. Hamnesjefen ser for seg i første omgang at eit samarbeid vil profesjonalisera hamnevirksomheten i kommunane samt gje ei god styrking av fagområdet. Ved eit samarbeid får kommunane dedikerte personar til å arbeida med hamnerelaterte oppgåver. Kortopplisting avkommunalehamneområder: Tysnes: har mange kaiar, lite vedlikehold, selger kommunale kaianlegg. Har bygd ny djupvasskai/tømmerkai på Uggdal – denne er utleigd. Fitjar: har pr. i dag ikkje inntekter på kaianlegg, har ein kommunal kai på næringsområdet i Årskog, og har drøfta offentleg/privat samarbeid med handelsmannen i Fitjar Sentrum gjeldande privat kai/gjestehamna. Sandvikvåg fergekai ligg i Fitjar Kommune. Fitjar har vidare eit enormt sjøområde. Kommunen sjølv handsamar no alle byggesaker gjeldane kai og sjøanlegg og høstar fordelar av dette. Fitjar ser fordelar med eit hamnesamarbeid, og det er av interesse. Etne: har ein del kaianlegg som alle treng opprustning. Etne har no ute forskrift til høyring gjeldande avgifter til sjø. Private bygger kai til eige bruk – her er ikkje stort inntektspotensiale slik kommunen ser det pr. i dag. Vidare er det ein kommunal rutebåtterminal, store private kaianlegg hos NCC og i Skånevik. Dette har ein ikkje heilt oversikt over. Kvinnherad: informerte om ein 20 år gamal utredning om samarbeid StordKvinnherad. Denne skal forsøkast leitast fram. Kvinnherad er klar til å setja igong arbeidet med profesjonell hamnedrift. Pr. i dag vil ein selje kaianlegg då ein har eit vedlikeholdsslep. Har totalt 10 kommunale kaiar samt ny fergekai ved Borgundøy og i Rosendal. Vindafjord: 3 private ISPS terminalar, kommunal kai på Dommersnes med potensiale. Har pr. i dag lite havneforvaltning og ser på fleire mulighetar. Er Side187 interessert i eit sjølgåande havnevesen. Vindafjord kommune ser også mot Karmsund Havnevesen IKS. Generelt for Kvinnherad og Stord ser ein at gjenstandar frå oppdrettsanlegg og anna maritim industri meir og meir er på rek i hamneområda. Dette fører til ein god del meirarbeid for kommunane. Det er etter kvart vokst fram eit behov for ei profesjonell havneforvaltning. Oppsummering: Knut Gram, oppsummering: Samtlege kommunar tilstades på møtet er villig til å gå vidare med å drøfta eit interkommunalt hamnesamarbeid. Det er difor eit godt grunnlag for å setja opp ei arbeidsgruppe. Eit gjennomgåande tema i diskusjonane er at det er ei profesjonalisering av hamnedrifta som ein ser eit sterkt behov for. Tysnes og Fitjar har ikkje kapasitet til å vera med i ei arbeidsgruppe, men vil ha direkte kontakt med hamnesjef Inge Espenes som vil ta deira synspunkt med til arbeidsgruppa i det vidare arbeidet. Det skal frå Etne, Vindafjord, Stord og Kvinnherad kommune meldast inn til Hamnesjef Inge Espenes kven som skal sitja i arbeidsgruppa. Kommunane skal og laga eit arbeidsdokument til bruk for denne gruppa som skal innehalda ei oversikt over sjøområde og kaianlegg samt kva den enkelte kommune ser for seg i eit interkommunalt samarbeid. Dato for innsending seinast 30. september 2015. Møte i arbeidsgruppa er sett til 15.oktober 2015 kl. 0900 i Stord Rådhus. - Arbeidsgruppa skal utarbeida ei kortfatta konsekvensanalyse pr. kommune, og ei innstilling til interkommunalt hamnesamarbeid. Arbeidsgruppa si innstillinga skal nyttast til eit rådmannsmøte med gjeldande kommunar. Rådmannsmøtet er beramma til 15. november 2015. Stord, 28.08.2015 Marianne Kolstø Referent Side188 Statens vegvesen Askedalen 4 6861 LEIKANGER Dykkar ref: Vår ref: 2013/114-5847/2015 Sakshandsamar: Wenche Tislevoll Arkivkode: 144 Dato: 07.09.2015 Trafikksikring og prioritering - 2016 _ I samband med budsjett for 2016 ynskjer Fitjar kommune å prioritera eit stort tiltak, som krev investering, og nokre mindre tiltak delt på trafikksikring, diverse utbetringar, gatelys og asfaltering, som er forskjellige postar hos Statens vegvesen. Større tiltak: Gang- og sykkelveg på parsell av FV 75 Vestbøstadfeltet-Breiavikjo, med vegkryss til Kjerelvvegen. Prosjektet kan naturleg delast i to; frå Vestbøstadfeltet til Reino, og frå Reino til Breiavikjo. Trafikksikring: 1. FV 75, fotgjengarovergang Vestbøstad, tiltak 82/99/131/135/136, med fartsregulerande tiltak. 2. FV 545, Autovern ved Håkonar Næringspark. 3. FV 75, Spegel ved Øvrabygdo bedehus, kryss mot Koløyo (Vastølen). 4. Hogst og rydding somme stader, m.a. utkjøring brannstasjon og ved Fitjarstølane. Div. utbetring: 1. Fitjar sentrum – strakstiltak, før ny sentrumsplan/tettstadutvikling. Dette kunne like gjerne vore kategorisert som trafikksikring i planen. Mellom anna fartsreduserande tiltak med fartshumpar ved Meieriet og ved Varehuset Rydland/framfor Berntsenhuset, jf reguleringsplan for Fitjar sentrum. 2. FV 75, Heiabrekko, tiltak 42-89, er prioritert opp på grunn av at tiltaket bør utførast saman med gatelys. 3. FV 75 kryss veg Hegraneset(Kv9) og motståande kryss Skålevik (Kv4). Ordførar Fitjar kommune Side189 Postboks 83, 5418 FITJAR E-post: [email protected] Telefon: 53 45 85 00 Direktetlf. 53458550 Side 2 av 2 Gatelys: 1. FV 75, Rydland – Heio, manglar ca 6 lyspunkt for å få samanhengande rekkje. 2. FV 545 Årbøsletto 3. FV 75, framhald av utbygging Helland der det står att ca 10 lyspunkt. ca 20 lyspunkt Asfaltering: 1. Det står att ein liten del av eit fortau ved Øvrabygdo skule som manglar asfalt, etter reparasjon for eit par år sida. Dette bør no ordnast. 2. Det står att ein mindre del som manglar asfalt etter utbetring i Klementsbrekko tidlegare i år. --------------------------------------------------- Me vonar at det kan finnast rom for ein del av desse tiltaka, anten i restbudsjett for 2015, eller i 2016, og står gjerne til teneste med fleire opplysningar i telefon 91133984 eller email [email protected] Med venleg helsing Atle Tornes rådmann Side190
© Copyright 2024