NYNORSK NR. 1–2016
Alternative overskrifter
Undervisningsopplegg til artikkelen «Sjuåring fann merkeleg dinosaur»
i Nysgjerrigper nr. 1-2016
av tuva bjørkvold, forfattar, ressurslærar
for nysgjerrigper og høgskolelektor i
norsk ved høgskolen i oslo og akershus
Overskrifta har to hovudfunksjonar: å få folk til å lese resten av teksten, og å
gi eit hint om kva teksten handlar om. Er overskrifta god, bør ho setje i gang
tankane hos lesaren, så forkunnskapar kjem opp automatisk. Nokre overskrifter
seier så mykje at ein nesten kan gjette seg til kva som står i teksten. Det er
tilfellet når det gjeld artikkelen «Sjuåring fann merkeleg dinosaur». Desse fire
orda gir lesarane nok informasjon til å kunne gjette kva dei kjem til å lese.
– Sjuåring betyr at artikkelen handlar om eit barn som truleg har gjort
noko uvanleg til sjuåring å vere.
– Fann inneber at dette barnet kanskje har leita etter eller snubla over noko
interessant.
– Merkeleg tyder at denne artikkelen handlar om noko utanom det vanlege.
– Dinosaur vil seie at det handlar om noko utgammalt, eit forhistorisk dyr.
Elevane skal ut frå overskrifta dikte opp kva dei trur står i artikkelen. For å
gjere det meir spennande, og for å sjå kor mykje dei kan dikte opp riktig berre
ut frå overskrifta, er det laga to andre overskrifter som kunne ha tilhøyrt
artikkelen.
NB. Jobb fyrst saman med denne overskrifta (de skal jobbe med tre
overskrifter før elevane les i bladet):
«Diego gir namn til nyoppdaga dinosaur»
Modeller korleis ein kan gjette seg til innhaldet i ein artikkel med denne
overskrifta.
Eksempel: Den kjente forskaren Diego har nyleg oppdaga ein heilt ny
dinosaurart. Av di funnet er så spesielt, og forskaren har gjort ein så imponerande innsats, har dinosauren fått namnet sitt etter forskaren: Diegosaurus.
La elevane jobbe vidare med oppgåve 1 og desse to overskriftene før dei får
bladet og Lesekroken:
«Vegetarianar-slektning til Tyrannosaurus rex oppdaga»
«Sjuåring fann merkeleg dinosaur»
Etter at elevane har delt dei oppdikta munnlege fagtekstane,
kan dei sjå i bladet og finne overskrifta som er brukt.
FOTO/ILL.: GABRIEL LIO/DR. FERNANDO NOVAS
Fasit leitekryss: Planteetar
Om Nysgjerrigper og Lesekroken
Nysgjerrigper er Noregs forskingsråd sitt tilbod
til alle elevar og lærarar på 1.–7. steg.
Vitskapsmagasinet Nysgjerrigper, nettstaden
nysgjerrigper.no, konkurransen Årets
Nysgjerrigper og ulike lærartilbod er viktige delar
av verksemda. Les meir på nysgjerrigper.no
Med Lesekroken gir Nysgjerrigper tips til
korleis tekstane i bladet kan brukast til å auke
lesekompetansen i alle fag hos elevane.
Les meir på
nysgjerrigper.no /lesekroken
NYNORSK NR. 1–2016
Oppgåver til «Sjuåring fann merkeleg
dinosaur»
osaurar på
Meir om din
.no
nysgjerrigper
saur
o
in
d
g
le
e
rk
e
m
n
n
fa
Sjuåring
Av Tuva Bjørkvold
eltet.
«dinosaur» i søkef
• Søk med ordet
a der norske
disjonen i Alask
r frå dinosaurar.
• Les om ekspe
hundrevis av fotspo
r.
forskarar fann
for fossiljegera
er eit paradis
ard
Svalb
s
• Les om korlei
ligg i
Landet Chile
a.
Sør-Amerik
Chile
Argentina
attpåtil få han
dinosaur og
Chile.
å finne ein ny
le Diego frå
Ville du likt
e sju år gam
deg? Det gjord
oppkalla etter
TEKST: MAGNU
uren har
Den nye dinosa
Chilesaurus
fått namnet
zi.
diegosaure
S HOLM
Diego Suárez
var sju år gamle
dra
For nokre år sidan jobb sør i landet Chile. Forel
det
sine på
er geologar –
med foreldra
ege jobbar: Dei
til Diego har uvanl r på steinar. Saman fann dei
forska
aur!
vil seie at dei
heilt ukjend dinos
ein
frå
lar
knok
L LIO/DR . FERNA
Finn på innhaldet ut frå overskrifta
FOTO/ILL.: GABRIE
1.
e)
Diego (til venstr
Sju år gamle
lla
dinosaur oppka
har fått ein
etter seg!
s rex
I slekt med Tyrannosaurohar fått namnet Chilesaurus
a) A finn på innhaldet i artikkelen med
overskrifta:
«Vegetarianar-slektning til Tyrannosaurus rex oppdaga»
NDO NOVAS
auren
t der han
Den nye dinos
lla etter lande
Han er oppka
diegosaurezi.
han. Arten ser
Diego som fann
frå
vart funnen, og
sett saman delar
om nokon har
g var han i slekt
nesten ut som
dinosaurar. Trule
ne
forskjellige andre
rex. Men tenne
rus
nosau
Tyran
r trur
med kjøttetaren
å ete kjøtt. Derfo
til
ikkje
r
har
og kjevane passa r seg om ein planteetar som
dreie
forskarane det
tarar.
ei gruppe kjøtte
utvik la seg frå
Jobb saman to og to, A og B. Fortel munnleg.
21
Tennene og
r
kjevane passa
kjøtt.
ikkje til å ete
sjuåring fann
ur
merKeleg dinosa
r – 1-2016, 23.
nysgjerrigpe
årgang
r – 1-2016, 23.
nysgjerrigpe
årgang
sjuåring fann
ur
merKeleg dinosa
20
2.
b) B finn på innhaldet i artikkelen med
Leitekryss
overskrifta: «Sjuåring fann merkeleg
dinosaur»
Orda står vassrett og loddrett.
c) Slå opp på side 20–21 for å finne over-
a) Finn og ring rundt orda frå lista
skrifta som er nytta.
under i leitekrysset.
b) Finn og marker orda i artikkelen også.
c) Kva for eit ord finn du ikkje
i leitekrysset, men i artikkelen?
3.
Detektivlesing
a) Korleis er tennene til ein
planteetar?
b) Kva grensar Chile til i nord,
aust, sør og vest?
c) Kva kan du seie om naturen
i Chile?
S
T
E
I
N
A
R
D
P
A
T
E
R
L
K
N
O
K
L
A
R
E
F
O
R
S
K
A
R
N
S
T
N
R
S
A
D
I
E
G
O
S
E
N
T
I
C
H
I
L
E
S
A
N
E
K
J
Ø
T
T
E
T
A
R
E
N
K
J
E
V
A
N
E
U
L
N
E
G
E
O
L
O
G
A
R
S
E
T
ARTENE
CHILE
DIEGO
DINOSAUR
FORSKAR
GEOLOGAR
KJEVANE
KJØTTETAREN
KNOKLAR
PASSAR
PLANTEETAR
STEINAR
TENNENE
Du kan laste ned Lesekroken frå nysgjerrigper.no / lesekroken. Oppgåvene er laga til artikkelen «Sjuåring fann merkeleg dinosaur». Artikkelen finn du på
side 20–21 i Nysgjerrigper nr. 1–2016 og ved å søke på «Sjuåring fann merkeleg dinosaur» på nysgjerrigper.no.