1. No category

Ribolov na Donjem Dunavu.
Nik. Z e g a .
S t a n o v n i c i k o j i ž i v e p o r e d r e k a b a v e se m a h o m r i b o l o v o m ,
g d e v i š e , g d e m a n j e . L o v n a r i b e d a t i r a j o š iz n a j s t a r i j i h vre=
m e n a . N a r o d je izumevao razne sprave za što lakše lovljenje
riba. P o r e d obične udice i mreže, zatim p o r e d naročitih korpi —
k o š e v a , u k o j i m a se s a m o s i t n i j a r i b a m o ž e u h v a t i t i , g r a d e se
i vrške na plićacima kojih ima u manjim rekama, kao na Moravi,
N i š a v i i t. d.
N a D o n j e m D u n a v u , k o d sela Sipa, p o s t o j e d v e velike v r s t e
v r š k i , k o j e t a m o z o v u g a r d e . J e d n u g a r d u v i š e sela Sipa z o v u
»Crkvište«, a n e d a l e k o od iste je n a s u p r o t n o j strani d r u g a k o j u
z o v u » D o m o g l e d « . O b e su na t a k v i m m e s t i m a gde lađe n e m o g u
p l o v i t i . G a r d e č i n i k o l j e p o b o d e n o u d u ž i n i o d 300 m e t a r a t a k o ,
d a p r a v i j e d a n veliki oštar ugao. U v r h toga ugla nalazi se kapija
3 m e t r a š i r o k a . T u su p o b o d e n e j a k e i v e l i k e g r e d e »beljit« na
k o j e se n a v l a č e veliki d r v e n i k o t u r i — »olaši«. O d j e d n e d o d r u g e
g r e d e n a t i m d r v e n i m k o t u r i m a , »olašima<?, v i s i v e l i k a m r e ž a
»set«. Set se spušta d u b o k o u v o d u i dopire skoro do dna. Riba
k o j a n i z v o d n o upliva u g a r d e ulazi u set i n e ć e m o ć i dalje. Ribari
iz s e l a S i p a i z j u t r a u p o l a 5 i p r e d v e č e u p o l a 5 o d l a z e č a m c e m
d o g a r d e , o b i č n o p o p e t ljudi. K o d s a m e g a r d e , gde se set nalazi,
stoji stalno privezani za svaku veliku gredu po jedan čamac,
k o j i m s e s l u ž e z a d i z a n j e s e t a iz v o d e .
K a d hoće ribu da vade, u o n a dva zavezana čamca ulazi po
j e d a n r i b a r a sa t r e ć i m č a m c e m d o p l o v e d o s a m o g a s e t a o s t a l a
t r i r i b a r a , k o j i d o č e k u j u s e t sa u l o v l j e n o m r i b o m . O n a d v o j i c a ,
k o j i s e k o d b e l j i t a n a l a z e , d i ž u p o m o ć u o l a š a s e t iz v o d e , k o j i
oni ostali prihvataju, sruče ribu u čamac, a set spuste o p e t u
vodu. A k o p a d n e velika riba, o n d a je o d m a h ubijaju k r a t k o m
z a t u b a s t o m b a t i n o m ^ m a l j e m , i t o v e ć e m o r u n e b i j u p o 15—20
p u t a u g l a v u , a v e l i k e s o m o v e 15—20 p u t a u u s t a , i t a k o i h
u m r t v e . P o š t o p o k u p e lov, v r a ć a j u se u selo, d a bi p r e d v e č e
p o n o v a p r e g l e d a l i g a r d e . O d m o r u n a i j e s e t r i p r a v i se ajvar,
koji je nadaleko čuven (»Kladovski ajvar«). Ostalo m e s o od riba
ili p r o d a j u j o š s v e ž e , ili g a u s o l e , ili p a k n a p r a v e o d n j e g a
m a r i n â t . M a n j e r i b e obično' p r o d a j u k a o sveže, ili i h t a k o đ e
usole i t a k o prodaju. Ribolov na gardama, i u opšte, n a D o n j e m
D u n a v u nije svake godine izdašan. Sledeći p r i m e r pokazuje
k a k a v j e b i o r i b o l o v u m e đ u v r e m e n u o d 1919—1924. g o d i n e u
okolini Kladova. (M. Savić: N a š a Industrija, Z a n a t i i Trgovina,
d e o V . , s t r a n a 90.)
Polazak na garde iz sela Sipa.
P o r e d g a r d a , u k o j i m a se m n o g o r i b a h v a t a , l o v e s e l j a c i u
s v i m a o k o l n i m m e s t i m a K l a d o v a r i b u n a u d i c e i č e n g e l e ili
običnom mrežom.
P o š t o j e lov u d i c o m i č e n g e l o m v r l o i n t e r e s a n t a n , t o ću ga
o v d e opisati.
Putnici, koji putuju lađom niz Dunav, m o g u primeniti na
više m e s t a blizu Kladova k a k o na površini vode vire velike tikve,
38
Nik. Zega:
a u o d s t o j a n j u o d 4—5 m e t e r a . O v e t i k v e o b e l e ž a v a j u m e s t o g d e
su r i b a r i s v o j e u d i c e i č e n g e l e p o s t a v i l i . Seljaci r i b a r i g r a d e o v a k o
te z a m k e za ribolov: p r o b e r u dve velike tikve, za koje privezu
k o n o p a c d u g 3—4 m e t r a . N a d o n j e m k r a j u k o n o p c a p r i v e z u v e ć i
kamen, a na polovini tih konopaca privezu treći konopac kojim
su o b a t a k o n o p c a v e z a n a a u o d s t o j a n j u o d 4—5 m e t r a . Z a taj
Povratak sa g-arde.
t r e ć i k o n o p a c p r i v e z u 7—9 u d i c a i č e n g e l a , i z m e đ u k o j i h j e
o d s t o j a n j e 3—40 s a n t i m e t r a . U d i c e i n č e n g e l e v i s e n a k o n o p c i m a
d u g a č k i m 1—IV2 m. K o d s v a k e u d i c e i h č e n g e l e p r i v e z e s e n a
k a n a p u 3 0 — 4 0 sm d a l e k o p o j e d n a p l u t a . K a d s e t a k o i z r a d i t a
i n t e r e s a n t n a s p r a v a , s p u s t i s e p a ž l j i v o u v o d u , t a k o d a o n e čen^
gele i u d i c e v e r t i k a l n o vise n a t r e ć e m k o n o p c u a t i k v e o s t a n u
ploveći na površini vode. Čengele imaju levo i desno p o jedan
zaoštren krak, a udice s a m o p o jedan. U d i c e i čengele su o d
gvozda i j a k o su zaoštrene. U s l e d težine k a m e n j a z a koje su
tikve vezane nemože v o d a odneti o v u k l o p k u z a ribe.
Seljaci obilaze rano jutrom i predveče svoje udice, i vade
r i b e k o j e s u se t u u h v a t i l e . O n i i z s v o g sela m o g u v i d e t i d a l i s e
k o j a v e ć a r i b a u h v a t i l a , a t o p o z n a j u p o t o m e , a k o s u se o n e
dve plovne tikve jedna drugoj približile. O d m a h krenu čamcem
— »oranicom« d o udica, jedan p a z i d a č a m a c v o d a dalje ne*
otisne, a drugi legne potrbuške p r e k o prednjeg dela oranice,
spusti k u k u k o j a je n a m o t k i (dugačkoj o d jedan metar) usap*
I j e n a , t e v a d i p a ž l j i v o u d i c e i č e n g e l e i z v o d e . N a k o j o j s e čen»
Garde na Donjem Dunavu kod sela Sipa.
geli ili u d i c i riba uhvatila, vesto j e ubace u oranicu, gde je o d m a h
m a l j e m u m r t v e . D e š a v a l o se č e s t o d a u l o v l j e n a r i b a , i z o r a n i c e ,
k o j a je plitka i uska, u m a k n e zajedno sa k u k o m k o j a je u n j o j
z a b o d e n a . A t o se dešavalo s a m o k a d su v e l i k e ribe, p r e k o sto
kila. Z a takve slučajeve ribari imaju naročite, velike kuke
»borce« k o j i su usapljeni n a podebljoj d r v e n o j d r ž c i k o j a je
dugačkim k o n o p c e m vezana z a oranicu. R i b a k o j a b i »borcem«
bila zakačena nebi mogla umaći.
S e l j a c i r i b a r i s v a k i h 14 d a n a p r e g l e d a j u s v o j e u d i c e , i a k o
se g d e š t o i s k v a r i l o , p o p r a v l j a j u .
U d i c a m a hvataju
mahom
krupnu ribu.
O v a k a v n a č i n h v a t a n j a r i b a v e o m a je star, a t i m n a č i n o m
l o v l j e n j a b a v e se seljaci i z o k o l i n e K o s t o l c a .
40
Nik. Zega:
G a r d e s u b i l e s v o j i n a K n e z a M i l o š a , a o d 1870. g o d i n e u z e o
i h j e p o d z a k u p Đ o r đ e T o m i ć , iz K l a d o v a , k o j i o d u l o v l j e n i h
riba naročito proizvodi ajvar i to od m o r u n a i jesetra.
K a k o je u vezi sa ribolovom na D o n j e m D u n a v u i građenje
ajvara, t o ću ga o v d e opisati.
R i b a r i č i m u h v a t e ribu, n a t o v a r e j e n a kola, i d o v l a č e u Kla*
d o v o g a z d a D o r đ u . O n j e s e t r u ili m o r u n u s t a v l j a n a s t o , i p r o «
s e č e ih o d r e p a d o v r a t a . P o v a d i s v u ikru, i s t a v i j e u » s a l a m u r u «
u j e n d u k o f u g d e l e ž i 15—20 m i n u t a . U s a l a m u r i s e i k r a s t v r d n e
i p o c r n i . N a 5 k i l o g r a m a ikre u s a l a m u r u stavlja 1 k i l o g r a m soli.
Udice i Čengele kod sela Kostola do Kladova (Donji Dunav).
K a d i z v a d i i k r u iz s a l a m u r e , t a r e j e p r e k o j e d n o g p r o s t o g m r e *
žastog rešeta tako da s a m o sluzokoža ostane na rešetu, a ostalo
p a d a u j e d a n čist sud. T i m je a j v a r g o t o v i o d m a h se stavlja
u p l e h a n e k u t i j e o d V2 i 1 k i l o g r a m a . P r e m a b r z o j , l a k o j i p r o s t o j
i z r a d i a j v a r a n e v e r o v a t n o m u j e velika c e n a . U z r o k leži u t o m e
š t o s e n e h v a t a u d o v o l j n o j m e r i r i b a o d k o j e se m o ž e a j v a r
graditi.
I n t e r e s a n t n o j e p o m e n u t i o v a j s l u č a j : G o d i n e 1876. u h v a «
ć e n a j e d o t a d a n a j v e ć a m o r u n a k o j a j e t e ž i l a 330 k i l a . K a d s u
j e r a s p a r č a v a l i , našli su u n j e n o m m e s u j e d n u m a l u u d i c u o d
č i s t o g a z l a t a , k o j u j e n e k i s t r a n a c o t k u p i o z a 20 d u k a t a .
^