GRAVFELTET PÅ EBNA
EBNA BURIAL GROUND / EBNA GRÄBERFELD
N
GB
D
Ebna er ein svært gamal gard. Den høge alderen gjer at tydinga av namnet er
skjult i fortida. Truleg vart garden namnsett allereie kring Kristi fødsel. Det
synlege vitnemålet om den høge alderen er gravfeltet. Dette er eit av dei få
strandgravfelta vi kjenner til i Hordaland i dag. Ved slutten av førre hundreår
var det nærare 10 synlege gravminne på Ebna, truleg var talet langt høgare. No
er berre tre røyser klårt synlege. Heilt særskilt på dette feltet er ei langrøys med
bautastein i kvart hjørne. Røysa som ligg målerisk til mellom dei gamle eikene,
er og ei langrøys som har hatt bautaer plasserte på same viset. Framleis er to
synlege i dei austlege hjørna av røysa, men no er dei avbrotne. Den tredje grava
på feltet er ei rundrøys som er vanleg på Vestlandet. Opphavleg har her vore
fleire røyser, og det er såvidt spor etter enno ei som ligg i steingarden mot aust.
Går vi utanom sjølve gravfeltet mot vest finn vi restar etter enno ei rundrøys på
Ebna. I tillegg til alle desse gravene finst ei grav utan synleg markering, ei
såkalla flatmarksgrav . Det var ei hellekiste bygd av flate steinar i tørrmur med
heller som dekke. Kista ligg der framleis, men er no dekt til.
Ebna is a very old farm. We do not know what the name means. Because of its
great age its meaning is hidden from us in the depths of history. The farm was
probably named round the time of Christ's birth. The burial ground is evidence
of its great age. It is one of the few currently known seashore burial grounds in
Hordaland. At the end of the nineteenth century, there were around 10 visible
burial mounds at Ebna, though the actual number was probably much greater.
Now there are only three clearly visible mounds. Quite distinctive for this
burial ground is the long barrow with monumental stones at each corner. The
mound so picturesquely situated between the old oak trees is also an old long
barrow which would have had monumental stones set out in the same fashion.
Two of these are still visible at the eastern corner of the mound, but they are in
ruins. The third grave in the burial ground is a circular mound of the type that
is usual in West Norway. There were more mounds originally, and there are
still slight traces of another one which forms part of the stone wall on the
eastern side. If we leave the burial ground itself and head west, we find the
remains of yet another circular mound at Ebna. In addition to all these burial
mounds, there is a grave without visible markings, a so-called flat ground
grave. It was a slab coffin built as a drystone wall of flat stones and with slabs as
a lid. The coffin is still there but it is now covered.
Ebna ist ein sehr alter Hof. Wir wissen nicht, was der Name bedeutet, und
aufgrund des hohen Alters müssen wir akzeptieren, dass die Bedeutung im
Dunkel der Vergangenheit versteckt ist. Wahrscheinlich wurde der Hof bereits
um Christi Geburt benannt. Sichtbarer Beweis des hohen Alters ist das
Gräberfeld. Es handelt sich um eines der wenigen Strandgräberfelder, die uns
heute im Bezirk Hordaland bekannt sind. Ende des letzten Jahrhunderts gab es
auf Ebna fast zehn sichtbare Grabdenkmäler; wahrscheinlich waren es weit
mehr. Heute sind nur drei Geröllgräber deutlich zu sehen. Das Besondere an
diesem Feld ist ein langgestrecktes Geröllgrab mit einem Bautastein in jeder
Ecke. Das malerisch von den alten Eichen umrahmte Geröllgrab ist ebenfalls ein
Langgrab, zu dem in jeder Ecke Bautasteine gehörten. Bis heute sind in der
östlichen Ecke des Grabes zwei der Steine zu sehen, die jedoch durchgebrochen
sind. Das dritte Grab auf dem Feld ist ein rundes Geröllgrab, wie es in
Westnorwegen üblich war. Ursprünglich gab es hier mehrere Geröllgräber, und
es gibt schwer erkennbare Spuren eines weiteren Grabes, das sich im Steinwall
nach Osten hin befindet. Gehen wir am Gräberfeld vorbei nach Westen, finden
wir die Reste eines weiteren Rundgrabes auf Ebna. Neben all diesen Gräbern
gibt es ein Grab ohne sichtbare Markierung, ein sogenanntes „Flatmarksgrav“,
also im flachen Gelände. Es handelt sich um eine Grabkammer, die aus flachen,
mauerartig aufgeschichteten Steinen gebaut und mit Steinplatten abgedeckt
war. Dieser „Sarg“ befindet sich bis heute dort, ist jedoch von Erde bedeckt.
KVA ER FUNNE I GRAVENE?
Du står her
Teiknforklaring
Graver som er synlege i dag
Graver som er fjerna
Gravhaugane på Ebna har
hatt ord på seg for å vere
rikt utstyrte, noko som
har freista mange til
gravplyndring. Segna fortel at det har vorte funne
mykje sølv her som har
gjeve eigarane velstand.
Det vart sagt om Peder
Rabbateigen (1750-1799)
at han ikkje klarte å halde
dei uskrivne reglane om
å halda seg taus under
arbeidet. Vel vart han rik
av gravplyndringa, men
straffa som vart han til
del, gjekk på helsa laus.
Segn er segn, noko heilt anna er den verkelege verda; det er ikkje
mykje som har kome inn til Bergen Museum frå gravene på
Ebna. Frå ei grav var det restar av det som er ein svak avglans av
fordums prakt. Det vart funne bitar av eit trekar med bronseblikk,
keramikkskar og skar av eit glas, truleg eit drikkebeger. Om gjenstandane ikkje er noko for auget i dag, så fortel det oss likevel om
at dette har vore ei rik grav der den døde har tilhøyrt det øvre
sjiktet i samfunnet. Keramikken er av ein heilt spesiell type av høg
kvalitet, og trekar med bronseblikk ser ut til å vere noko som vi
berre finn i særleg rike graver. Glasbegeret var innført frå romersk
område og vitnar om ein velstand, og om eit kontaktnett utover
bygdelaget som ikkje var den jamne mann eller kvinne til del.
Garden Ebna
ALDEREN PÅ GRAVFELTET
EI EIGEDOMSMARKERING
Når var gravfeltet i bruk? Vi har nokre haldepunkt. Grava med
funna kan tidfestast til å vere frå kring år 400 e.Kr., dvs. folkevandringstida (400-550 e.Kr). I same tidsrommet var hellekister, slik
som vi finn i flatmarksgrava, vanlege. Ser vi på forma på sjølve
gravminna så dukkar langrøyser opp i tida litt etter Kristi fødsel
og var vanlege fram til ca.550 e.Kr. Det kan sjå ut som den eldre
delen av jernalderen var startpunktet for gravfeltet. Kor langt fram
i tid feltet var i bruk veit vi ikkje, men rundt år 1000 kom kristendomen og gjorde slutt på heidendomen og gravlegging i haugar og røyser. Frå no av vart det vanleg å gravleggje på
kyrkjestaden.
Gravfeltet på Ebna syner ein variasjon av gravminne som er sjeldsynt på Vestlandet. Det er få stader vi finn langrøyser, rundrøyser
Trekar med bronseblikk frå eldre jernalder.
Glassbeger frå eldre jernalder.
0
DEI ARKEOLOGISKE FUNNA PÅ EBNA ER AUTOMATISK
FREDA KULTURMINNE I MEDHALD AV KULTURMINNELOVA.
VIS RESPEKT OG OMTANKE FOR VÅR FELLES KULTURARV.
HORDALAND FYLKESKOMMUNE, ETNE KOMMUNE.
Eldre steinalder
Yngre steinalder
Bronsealder
Eldre jernalder
Før-romersk jernalder
9000 f.Kr - 4000 f.Kr.
4000 f.Kr - 1800 f.Kr.
1800 f.Kr - 500 f.Kr.
500 f.Kr - Kristi fødsel
0
og flatmarksgraver på same feltet. Trass i at tida har fare hardt
fram mot feltet er røysene framleis eit imponerande syn, særleg
om ein har høve til å sjå dei frå båt. No ser vi dei vanlegvis i frå
landsida, men det var frå sjøsida det var
meininga at dei skulle sjåast frå. Då
framstår gravfeltet på Ebna som godt
synleg og som ei verdig markering for
alt farande folk. Ein maktmanifestasjon
som synte at dei som budde her ikkje
stod attende for nokon. Gravgåver og
store gravminne var ikkje berre for å
heidre den døde, men og for å syne
fram ætta og slekta sin eigen posisjon.
Då må ein vel kunne seie at folka på
Ebna lukkast godt?
Eldre jernalder
Romertid
Eldre jernalder
Folkevandringstid
Yngre jernalder
Merovingertid
Yngre jernalder
Vikingtid
Kristi fødsel - 400 e.Kr.
400 e.Kr - 550 e.Kr.
550 e.Kr - 800 e.Kr.
800 e.Kr - 1050 e.Kr.
Mellomalder
1050 e.Kr - 1537 e.Kr.
Tekst ved Øistein Geber i samarbeid
med Kulturseksjonen og
Kulturlandskapssenteret,
Hordaland fylkeskommune.
Formgjeving:
Produksjon:
Kart:
Illustrasjoner:
Goosen Design
Artic Reklamebyrå
Sverre Moe
tatt fra «Norske Oldsager»
ved O. Rygh