UGGDAL
FREDA KULTURMINNE / PRESERVED CULTURAL HERITAGE / GESCHÜTZTE KULTURELLE ERBSCHAFT
N
I Uggdal finst det mange spor etter menneska som levde
her i førhistorisk tid. Gjennom dalen gjekk den gamle
ferdslevegen mellom Uggdal og Onarheim. Fleire stader
er vegen enno synleg. Det ligg framleis att steinar i
Uggdalselva som vart nytta som vad. På Uggdalsvollane
ligg det restar av gravfelt frå jernalderen – dei fleste små
og låge røyser, men her er óg nokre større og godt
synlege gravminne. I same området ligg det óg ei
langhustuft frå folkevandringstid og restar av ein geil
saman med grav- og rydningsrøyser.
GRAVSKIKK I JERNALDER
Våge
Gravskikken gjennom heile jernalderen var varierande, og kunne vere forskjellig frå bygd til bygd. Vanleg var
det å byggje haugar eller røyser av jord og stein over gravene. Ein gravhaug vart i hovudsak bygd av jord og
grodd. Dei mindre røysene kan vere vanskelege å få auge på. Kvifor ein valde desse to skilde måtane å byggje
Uggdal
graver på veit vi naturleg nok ikkje, men det avgjerande var nok truleg kva slags materiale ein hadde tilgang på
lokalt.
Sjølve grava kunne anten liggje i jorda under haugen eller røysa, eller i oppmura gravkammer. Ikkje sjeldan vart
naturlege haugar nytta som del av gravminnet. Det kunne liggje fleire graver i den same haugen/røysa.
Onarheim
Forma og storleiken på desse gravtypane kan variere. Nokre er små og låge, medan andre er store og
dominerande. Somme er heilt runde, medan andre kan vere ovale, firkanta, eller langstrakte. På ein del av
gravminna - helst dei største og flottaste - vart det bygd ein ring av store steinar langs ytterkanten. Desse vert
kalla fotkjeder.
GB
Den gamle ferdslevegen
lausmassar, og er i dag grasvaksen. Gravrøysene er derimot bygd av små og store steinar, og er som oftast over-
Låg gravrøys som truleg kan daterast til eldre jernalder - Uggdalsvollane
UGGDALSVOLLANE
In Uggdal, there are many traces of the people who lived
there during prehistoric times. The old road between
Uggdal and Onarheim crossed through the valley, and
several parts of this road can still be seen. There are still
stones in the Uggdalselva river which were once used as
Flatane på begge sider av Uggdalselva vart i jernalderen nytta som gravfelt. På vestsida av elva, på sjølve
Uggdalsvollane, låg det minst 20 røyser. Her hadde dei fleste røysene ein diameter på 5 - 7 meter, to var på om lag
10 meter og ei var 17 meter i diameter. I samband med nydyrking vart storparten av gravminna rydda bort. Einskilde røyser tilhøyrande dette gravfeltet finst framleis i den austre delen av feltet.
Tre av dei større gravrøysene vart utgravne i 2003-04 som følgje av nydyrkinga. To av dei var bygd opp rundt
bergknausar og godt synlege, medan ei var heilt låg. Den største hadde fotkjede av store steinar. Det vart gjort få
stepping stones. At Uggdalsvollane, there are the
remains of an Iron-Age burial area – most of these
mounds are small and low, but there are also a few
funn – berre bitar av keramikk og bein, i tillegg til noko flint og kvarts. Alle dei tre gravminna var frå eldre
jernalder. Under ei av røysene vart eit trekolhaldig sandlag datert til steinalder/bronsealder, noko som fortel oss at
Uggdalsvollane tidleg vart teke opp til dyrking.
bigger and very visible burial mounds. This is the biggest
burial area in Tysnes. In the same area lies the site of a
longhouse from the Migration Period and the remains of
an old path with graves and piles of cleared rocks.
Røys under utgraving på Uggdalsvollane
Vegen held vidare fram som byte mellom to bruk. Herfrå er vegen vanskelig å fylgje vidare. Vegen var i bruk til
D
In Uggdal finden sich viele Spuren von Menschen, die
hier in vorhistorischer Zeit lebten. Durch das Tal verlief
der alte Reiseweg zwischen Uggdal und Onarheim. An
mehreren Orten ist der Weg auch heute noch zu
erkennen, und im Fluss Uggdalselva liegen noch Steine,
I jernalderen la ein ofte verdfulle gjenstandar saman med dei døde. Menn vart i regelen gravlagde saman med
den noverande køyrevegen vart bygd ved hundreårskiftet. Han er den gamle bygdevegen mellom Uggdalseidet
våpna sine, medan kvinnene gjerne vart gravlagde saman med smykkene sine. Både i kvinnegraver og
og Onarheim. Ein kan knapt forstå dei to gravfelta på Uggdal utan at vegen alt då må ha vore teken i bruk.
mannsgraver var det vanleg å leggje med leirkar. Elles hende det, både i eldre og yngre jernalder, at ein la ned
Delar av vegen er samansett av ein steinsett geil, to vad, ein holveg, og steinsett veg gjennom gravfeltet. Steinsette
gjenstandar av ikkje-lokalt opphav i gravene; dette kunne vere keltiske, romerske, frankiske eller irske
vegar frå førhistorisk tid er særs sjeldne her i landet. Geilen er smal og laga av store steinar som er sett på rekkje
gjenstandar. I yngre jernalder dukka det etter kvart opp jordbruks- og handverksreiskapar i gravene.
etter kvarandre. Holvegen som går i åsen mellom dei to vada slår fast at folk har gått her i lange tider.
ØYDEGARD
Bustadane endra seg mykje gjennom førhistoria. I bronsealder budde store delar av slekta samla i store hus,
die früher zur Überquerung genutzt wurden. Auf der
Anhöhe Uggdalsvollane liegen die Reste eines
Gräberfeldes aus der Eisenzeit – die meisten sind kleine
medan ein i jernalderen hadde eigne hus for kvar einskild familie. Husa i eldre jernalder vert kalla langhus, etter
Del av bevart gravrøys på Uggdalsvollane
und flache Hügelgräber, während ein paar größere
Gräber deutlich zu erkennen sind. Es handelt sich um das
größte Gräberfeld in der Gemeinde Tysnes. Im gleichen
Gebiet befinden sich auch das Fundament eines
Langhauses aus der Zeit der Völkerwanderung und die
Reste eines von Steinen gesäumten Viehwegs zusammen
forma på dei. Vanleg breidde på eit hus frå eldre jernalder var omkring 5-6 meter, medan lengda kunne vere
Ein gravflokk ligg om lag 50 meter nordvest for det delvis bortrydda gravfeltet, med elva i mellom. Elva gjer her ein
opp mot 50-60 meter. Langhusa vart bygd omkring doble rekkjer av store trestolpar, som var gravne ned i
sving mot sørvest og på neset ligg om lag 40 gravrøyser. Dette er det
bakken. I regelen var husa delt i to hovuddelar; bustaddel og stall/fjøs. Om lag midt i bustaddelen låg eldstaden.
største gravfeltet på Tysnes. Det har vore teke stein til steingarden
I dag finn ein ofte berre spora etter stolpehola og restar etter eldstaden under matjorda.
mellom bruka og til grøfting på bøen, så av dei fleste er berre
I somme tilfelle kan ein framleis sjå veggane til huset, slik som her på Uggdal.
botnlaget att. Røysene er frå 5 - 10 meter i diameter.
Kolprøver frå eldstadane vert nytta for å datere husa.
Det er òg tradisjon om at det både har vore kyrkjestad og ekserserplass
Langhuset på Uggdal er datert til
på Uggdalsvollane.
folkevandringstida, rundt 400-550 e. Kr.
Ei stor gravrøys ligg delvis over tufta
mit Hügelgräbern und zusammengetragenen Steinhaufen.
FERDSLE
i nordvest, og er difor yngre enn tufta.
I elva, mellom gravfelta på Uggdal, ligg på ein høveleg stad 10 - 15
Frå langhustufta er det spor etter veg ved elva.
vadesteinar i rad tvers over, ikkje høgare enn at elva renn over nokre
Her var det vadeplass. Sjølve vadet er fjerna.
av dei når vassføringa er stor. Dette er Korpavad. Sør for desse er vegen
Skår av spannforma keramikk frå utgraven
røys på Uggdalsvollane
Spannforma leirkar
utydeleg. Gjennom gravfeltet nord for elva går han som eit djupt søkk
Langs heile elva ligg det mykje småstein langs elvebreidda,
opp på ein hals og ned att på den andre sida. Litt nord for
men på ein plass er det tydeleg rydda og langt færre stein.
toppen av halsen ligg store steinar på begge sider, og desse held fram
Frå denne opninga og eit lite stykkje innover mot langhustomta
kan ein sjå spor etter ein veg. Her har ein døme på at ein veg
over næraste heimebøen til ein når elva att. Også her ligg det
indirekte kan verte datert til førhistorisk tid på grunn av eit anna datert kulturminne.
vadesteinar.
Korpavad
0
Eldre steinalder
Yngre steinalder
Bronsealder
Eldre jernalder
Før-romersk jernalder
Eldre jernalder
Romertid
Eldre jernalder
Folkevandringstid
Yngre jernalder
Merovingertid
Yngre jernalder
Vikingtid
9000 f.Kr - 4000 f.Kr.
4000 f.Kr - 1800 f.Kr.
1800 f.Kr - 500 f.Kr.
500 f.Kr - Kristi fødsel
Kristi fødsel - 400 e.Kr.
400 e.Kr - 550 e.Kr.
550 e.Kr - 800 e.Kr.
800 e.Kr - 1050 e.Kr.
Mellomalder
Tavla er gjort mogleg ved bidrag frå:
1050 e.Kr - 1537 e.Kr.
0
VIS RESPEKT OG OMTANKE FOR VÅR FELLES NATUR- OG KULTURARV!
HORDALAND FYLKESKOMMUNE OG TYSNES KOMMUNE.
Redaksjon, tekst, foto, kart, planteikning og grafisk formgjeving:
Hordaland fylkeskommune, Kultur- og idrettsavdelinga
Planteikning av
langhustufta