Underdølen juni 2011
nderdølen for underdøler og venene deira – heime og ute 18. årgang * juni 2011 * kr 70,– BLADET F OR BYGDA MED OVE R 80 INNBYGG JARAR Gjett kva Kenneth, Tormod, Per Øystein, Atle, Sondre, Per Rune og Torbjørn driv med! Les meir på side 6. Les om aktive Anita på side 8! Gode lesar av Underdølen! I vinter har vår vakre og stille bygd opplevd ein del negativ merksemd i media. Det me snakkar om er sjølvsagt Servicebygget. Det har vore fleire oppslag i lokal- og regionavisene, som har presentert steile motsetnader i saka. Det er ikkje kjekt for ei bygd som til vanleg er kjent for vakker natur, ei flott stavkyrkje og god geitost. Ja, og ikkje minst dugnadsånd – å samarbeide til felles for bygda. Det som er heilt sikkert er at bråket omkring saki gagnar verken oss som bur her, eller dei som ynskjer å besøkje bygdi. No ser me fram til sommaren med ferie og festival, trua på fred og fordragelegheit og fint ver. Redaksjonen i Underdølen ynskjer alle lesarane ein riktig god sommar! Redaksjon Åremålsdagar – andre del av 2011 15 år 20 år 25 år 50 år 55 år 80 år Tore Stegen Sigrun U. Borlaug Maria B. Underdal Anna Elise Borlaug Sigbjørn Skarsbø Lars Underdal Astrid Vindedal Bergit Torgersen Aslaug Nedberge 29.09.96 21.07.91 09.11.91 30.09.86 19.07.61 15.12.56 06.08.31 30.10.31 01.12.31 Fødde May Kristin Underdal og Harald Vik fekk ein gut 30. mars Dårdi Flåm og Espen Bjørndal fekk ei jente 23. april Dåp i Undredal kyrkje Hanna Hj. Borlaug, tlf 576 31 742, [email protected] Anna K. Marstein, tlf 959 84 630, [email protected] 22. mai vart vetle Nikolai frå den russisk-ortodokse kyrkjelyden i Bergen døypt. Me kjenner ikkje etternamnet hans Konfirmasjon 2. juni vart Tore Stegen og Simon Underdal konfirmerte i Undredal kyrkje Anna K. Marstein er bladet sin faste fotograf Ansvarleg utgjevar: Undredal Bygdeutvikling AS, 5746 Undredal Eigar: Undredal Grendalag Kontonr: 3745 30 28756 (OBS, nytt nummer) Utforming: Oransje webdesign, Stange Trykt hjå: Erik Tanche Nilssen AS, Skien på 130 g Profi silk Opplag: 400 Send e-postadressa di! Meld adresseendring! Det hender me skulle hatt kontakt med abonnentane våre fort. Det hender og at abonnentane våre flyttar på seg. Det sparer både dykk og oss for arbeid dersom de sender oss e-postadressa dykkar og eventuell melding om ny adresse. Begge delar kan sendast [email protected] Avlidne Øystein Underdal f. 17.03.1920, vart gravlagt frå Vangen kyrkje 02. mai 2011. Info om betaling Det er mange som lurer på kva tid dei skal betale for Underdølen. Me sender ut rekning på våren. Sommarnummeret skal vere i posten før 20. juni, og julenummeret før 20. desember. Det lettar arbeidet for oss om du sender oss e-postadressa di, så kan me sende rekning og annan informasjon pr e-post. Ta kontakt med redaksjonen om du har spørsmål! Bidragsytarar i dette nummeret Tekst: Inger Oline Øy Hanne Lykkja Sigrun Ytrefjord Eldbjørg Wangen Gerd-Mari Ahlin Caroline Juul Jørstad Gunhild Strand Borlaug Anna Elise Borlaug Leif Inge Underdal David Underdal Aud Melås Roald Underdal Bilete: Henning Øy Pascale Baudonnel Hanne Lykkja Tilfeldig F. Passerande Atle U. Borlaug Ole Fretheim Frist Frist for stoff til julenummeret er 1. november, men me tek imot bidrag fortløpande. Send stoff – send bilete! 2 | Underdølen - desember 2010 Den 4. februar var det flo. helsing leiar Ord ved båra til Øystein Ø ystein, du var ein heidersmann, veldig engasjert på mange felt. Men først og fremst var du kjøpmann. Det var som kjøpmann eg lærde deg å kjenna på slutten av 70-talet. Me var då to av tretten kjøpmenn - plukka ut til å vera med i forsøksprogrammet for nærbutikkar i Sogn og Fjordane. Føremålet var å driva meir lettvint og lønsam butikk. Det vart ein revolusjon for oss alle tretten. Mykje nytt å forholda seg til, entusiasme og skepsis. Me lærde kvarandre godt å kjenna gjennom mange seminar som gjekk over fleire år. Du, Øystein, var ein som ofte ga utrykk og tala med klar høg røyst kva du meinte når det syntes gå over stokk og stein eller noko var glimrande. “ De må no skjønna og begripa” var omkvedet ditt når du gav uttrykk for dine synspunkt. av familien din og stolt av det du hadde fått til. Du ånda og levde for geitosten, og det opna seg nye moglegheiter med den då bygda fekk veg. Eg har aldri møtt nokon som tala så varmt og med innleving om ei vare som du kunne når du i din iver la ut om geitost frå Undredal. Ein kunne formeleg kjenna lukta både av geitedyret og den skarpe ostesmaken. Du sysla med osten til det siste. Du heldt deg godt i din høge alder, hadde god helse. Me møttes på Undredal brygge i fjor sommar. Som 90-åring baud du meg opp til ein vals. Eg måtte berømma deg for kor sprek du var og kor godt du heldt deg. Du lika det. Men det skulle bli den siste dans. Me var begge med i styret for Sogn Kjøpmannslag. I begge desse fora var det sosiale ein svært viktig faktor. Og her var du, Øystein, svært medverkande. Du var ein person med eit lyst sinn og eit fantastisk humør og ein glad latter. Frå gode venner i Førsøksprogrammet og Sogn Kjøpmannslag vil eg bringa fram ei siste helsing og takk. Me lyser fred over Øystein sitt minne. Du var ærekjær og ein stolt person. Du var stolt av bygda di, stolt av kona di, Jensine, som du mista altfor tidleg, stolt Gerd-Mari Ahlin, Slinde Foto: PB Hjarteleg takk! - til alle som gav minnegåve i samband med at Øystein Underdal gjekk bort 25. april 2011. Til saman kom det inn kr. 10.378,-, noko som kjem vel med når ungdomslaget no står framfor ei større utbetring av ungdomshuset. Familien og Undredal Ungdomslag juni 2011 - Underdølen | 3 bygdanytt Snøvinteren 2010-2011 K ven hadde trudd at me skulle få to vintrar så like etter ein annan! Vinteren kom tidleg, og mange var ikkje ferdig med å førebu hagen før vinteren. Blada hang lenge på skogen i haust, og det var mange som beit seg merke i det. Det kunne hende det vart ein hard vinter til, og at han kom til å vare lenge. Mot slutten av oktober kom både snøen og kulden. Det vart ikkje så mykje snø, men kulda var hard utover seinhausten. Resultatet vart at hjå mange fraus vassrøyr og vatnet med. Desember vart den kaldaste månaden på om lag 40 år, og det seier litt. Januar var litt mildare og februar kaldare att. Det var kaldt nok, og nedbøren lavde ned som snø. Det var meir snø i vinter enn fjoråret. Ved å bruke skistaven som mål, så var det lett å finne skilnaden frå i fjor. På flat mark var det på det meste tett oppunder 1 meter. Store svingingar i temperaturane i vinter gjorde at rasfaren vart større enn fjoråret. Det var ikkje stabilt nok, og då vart det utrygt å ferdast t.d. på dalen. Det gjorde sitt til at den gamle stølsvegen ikkje vart like mykje brukt av oss skigåarar som vinteren i fjor. Vegstengingane kan du lese om i eigen artikkel. I midten av februar gjekk Djupsåna, slik at ho demde opp for vatnet, og så mykje at vatnet frå elvi flaumde over brui på ettermiddagen. Då veret vart kaldt og stabilt, var det fint å fare på ski over raset på veg til Langhuso. Dyrespor er det nok av, berre ein gir seg tid til å sjå etter. Likevel, samanlikna med førre året, så var det lite harespor å sjå. Spor etter rev hadde auka frå i fjor, og kan hende gaupa hadde vore ein tur på gamlevegen òg? Det fekk me aldri stadfesta, men kan hende viltkameraet som sto ei stund i Breiskreda har fanga opp noko….. I midten av mars trudde vel dei fleste at vinteren skulle vere over for i år. I alle fall håpa me på det. Då opplevde me det verste uveret som me kan hugse, i lågareliggjande strøk til no. Vegen til Langhuso vart omtrent ”vekke” i snøvêr og vind. Alt gjekk i eitt, og det var umogleg å sjå kor ein var på vegen. I eit slikt forrykande uver kunne det lett ha skjedd uhell, men sneglefarten gjorde at me etter om lag ein 20-25 minutt fann fram til E16 i Botn. Når me tenkjer attende på vinteren i år, så var det ein flott vinter. Det same med vinteren før. Det er lenge sidan eg har måka så mykje snø, og for å vinkle det positivt, så har det gitt oss masse trening. Då vegane i bygdi låg der ubrøyta, så måtte vel det gi alle lyst til å vere ute å gjere noko kjekt i snøen! Å ake Hjøllabakkane var kjekt, og gjekk godt gjorde det òg. Ein har ikkje meir moro enn ein lagar sjølv, og det bør me hugse å ta vare på. Tekst og foto: HHB Ungdomshuset Det er lenge sidan ungdomshuset fekk seg ein rundvask, men i år skjedde det. Golv, tak og vegger, gardiner, skap og skuffer vart vaska. Til og med flaggstonga fekk seg ein omgang måling. Det var det John i Nigarden som sto for. 17. mai stråla huset som det ikkje har gjort på lenge. 4 | Underdølen - juni 2011 Rv 601 stengd stengd att laurdag 7. januar om ettermiddagen og opna ikkje før kl 14.00 måndag 17. januar. Stenginga førte til messefall i kyrkja og ein del problem for folk. Geitebøndene skulle levere mjølk til Tine for første gong etter kjeing, men det vart det ikkje noko av. Nokre bilistar tykte det var for gale at vegen var stengt pga fare for ras, og køyrde forbi sperringane. Heldigvis gjekk det godt. Skuleelevane som skulle på vidaregåande i Sogndal tok skulebåten som vanleg måndag morgon, men dei som skulle til skule i eigen kommune måtte bli heime. NRK Sogn og Fjordane leigde båtskyss og kom på fjøsbesøk for å finne ut korleis bøndene takla situasjonen. Innslaget vart sendt på NRK 1 kl 19.00 og kl 21.00. Men då var altså vegen opna att. Vegen mellom Langhuso og Undredal var stengd to gonger i vinter. Første vart vegen stengt mellom tysdag 11. januar om ettermiddagen og 12. januar tidleg på ettermiddagen. Det kom eit lite ras denne gongen, men det var ikkje større enn at det kunne ha vore rydda med ein gong. Men vegvesenet valde å stengje pga fare for nye ras mens det var mørkt/ikkje sette brøyemannskapet i fare. Så vart vegen I våre dagar kjennest det dramatisk når vegen stengjer, sjølv om det er snakk om berre nokre dagar i året. Her i Undredal har me likevel ikkje mykje å klage over i samanlikning med dei som bur i Skjerdal eller på Bakka. Dei har verkeleg fått merke kva vinteren medfører av ulemper denne vinteren. Tormod og Kjell flyttar Gutane på Filefjell Foto: AKM Dessverre forlet to gode krefter bygda etter påske. Tormod Herre begynte som landbruksvikar i Luster kommune. Han tykkjer det er godt å vere tilbake i jordbruket, etter nokre år som anleggsarbeidar. Kjell Krogstad begynte i eit vikariat som museumsbonde ved De Heibergske samlinger Sogn Folkemuseum. Med praksis frå Undredal skulle han vere godt kvalifisert for jobben... Tekst & foto: AKM Kjell har vore museumsbonde her i bygda og. Her serverer han vassgraut til onnefolka på slåttefesten i 2010. Tormod Herre i sitt rette element. Bildet er frå Slåttefesten i 2010. I vinterferien slo ein heil generasjon med undredølar seg saman og dro til Filefjell for å stå på ski og vera saman. Her ser me gjengen før heimreise (frå v.): Espen Bjørndal (reserveunderdøl, gift med ei underdøla), David Underdal, Sondre Torgersen, Atle Underdal Borlaug, Kenneth Vindedal,Tormod Herre (vossing og underdøl god som nokon) og Tormod Underdal. Foto: tilfeldig forbipasserande juni 2011 - Underdølen | 5 bygdanytt Volley, volley! D et har lenge stått på ønskelista til ungdomane i bygdi å få laga til ei volleyballbane. I fjor søkte Undredal Ungdomslag om folkehelsemidlar til å fremje fysisk aktivitet i bygda. Ungdomslaget inviterte Grendalaget til spleiselag. Torill sette i gang med å innhente tekniske opplysningar, og det viste seg at det enklaste og rimelegaste var å lage ei grasbane. Tidleg på våren i år fekk vi levert søknad til kommunen og svaret var at “ver så god, berre set i gang. Dette er eit riktig tiltak i følgje reguleringsplanen”. I løpet av nokre hektiske vårhelger har den kommunale tomta me til dagleg kallar “Borlaugsåkeren” blitt forvandla frå haug og holer til ei fin, slett bane med nedstøypte fundament for volleyballstativ. Den 7. mai vart bana sådd til. Primus motorar har vore Tormod U. og Atle U.B. Dei har og stilt med maskiner. Så har ein heil gjeng med ungdomar vore med på arbeidet. Vårveret har vore nesten litt for strålande, så det måtte vatning til for at frøa kunne spire og vekse seg fine til volleyballkamp som er planlagt på jonsokkvelden. David, Torbjørn og Atle fyller på massar og planerer. Bildet er teke i april. Foto: AKM GSB/AKM Vårrydding Fjerde mai var det ein liten, men ivrig gjeng som stilte med trillebårer, river og arbeidshanskar for å gjere bygda klar til sommaren. Parken vart fin etter eit par timars arbeid, og dugnadsgjengen vart blid og mett etter å ha blitt traktert med dugnadskringle i hagen til Inger Oline og Henning. På bildet ser me Bente og Torill i full sving. Bergit er skjult bak buskane. Foto: AKM Anna Elise Borlaug er tilsett i ei prosjektstilling hjå Undredal Bygdeutvikling sommaren 2011. Ho skal arbeide med Geitostfestivalen, skjødselsprosjektet på Stokko, rydding og merking av stiar og administrere parkstellet i bygda. Foto: Henning Øy Til Bente Eg vil skrive nokre ord om Bente. Eg føler at ho er for bygda. Ho gjer mykje for oss alle, ikkje berre i jobben på Underdalsbui, men i mange samanhengar. Bente er hjelpsam, ein god ven, ein vi kan lite på. Då vi flytta hit kunne vi gå til Bente og spørre viss det var noko vi lurte på. I den siste tida vi har vore gjennom, med alvorleg sjukdom og bekymringar, har ho vore ei utruleg god støtte. Me har fått eit nært og spesielt forhold til Bente. Inger Oline Øy 6 | Underdølen - juni 2011 Ein samtale med Eke Krug E ke Krug kom til Noreg første gong i 2009. Ho flytta til Undredal saman med ektemannen Huib van der Horst i mai i fjor, og dei bur i ”Tora-huset” på Reina. Ho seier at dei likar seg godt i Undredal og øver seg i norsk språk kvar dag. For ikkje å ha budd i Noreg meir enn knappe to år, så snakkar Eke godt norsk. Eke er opphavleg frå Amsterdam i Nederland, men etter 27 år i den nederlandske hovudstaden busette ho seg i Friesland, som vert meir nord i landet. Der budde ho i om lag 20 år. Friesland har eit eige språk som heiter frisisk, så Nederland har to offisielle språk – nederlandsk og frisisk. Eke er kunstnar og utdanna fargeterapeut, men har ikkje jobba som det. I Nederland hadde ho eiga bedrift med nokre få tilsette der dei masseproduserte smykke. Dette var i 1980-åra, då smykka skulle vere store. Dette var viktig for motebransjen. Smykka vart selde både i Nederland, Belgia og i Sveits. I 1990-åra endra situasjonen seg. Smykka skulle vere enkle og mindre i storleik. Det var ikkje så ”in” med smykke, så etterspurnaden minka veldig. Det vart ingen suksess. I 2009 etablerte Eke seg i Noreg og designa berre sine eigne smykke. Dei er spesiallaga, og svært få er like. Det er mange forskjellige smykke – store og små, og ho lagar det som ho likar sjølv. Materiala som ho brukar er papir, kartong, gummi, tre, syntetisk leire, metallfolie og filt. Ho nyttar òg sykkelslan- gar som materiale. Ho fargar sykkelslangane med forskjellige fargar, og nyttar dette materialet som ein del i smykka. Eit smykke kan bestå av fleire materiale. Zentangle er ein spesialteikning laga med tusj. Denne teknikken skapar ro i kroppen og i hovudet. Det er som ho seier sjølv – nesten meditasjon. Det vert ein repetisjon av bildet ein lagar. Teikningane blir skanna og skrivne ut. Så etter kvart vert dei til smykke, små (kort)bøker eller kort. I fjor vart det lita tid til førebuing av sal når Eke og Huib ikkje kom før i mai. Likevel vart det galleri på bryggja i fjor, og det har gitt ho lyst til å satse i år også. Smykka som ho selde i fjor var store. I år er dei mindre, og ho har både halssmykke, armband og øyredobbar, i tillegg til små (kort)bøker og kort. Ho opnar offisielt Galleriet på Bryggja 1. juni. I desse dagar går ho ut med annonser, og det kjem ei heimeside i løpet av sommaren. ”Ekes”, som bedrifta heiter, vil halde ope i om lag tre månader framover. Her må alle ta seg ein tur innom utover sommaren. Sjølv etter at ho har opna i Galleriet på Bryggja, så held ho fram arbeidet der. Folk kan få sjå korleis ho arbeider. Smykka ligg framme og dei kan tas på. Det er ikkje ”farleg” om barn t.d. tek på smykka. Dei tåler ein støyt, seier Eke. Me gler oss til opninga av Galleriet 1. juni, og håpar at mange vil sjå innom i løpet av sommaren og første del av hausten. Sjå annonse lengre bak i bladet. HHB Gatenamn og husnummer i kommunen vår A rbeidet med tildeling av offisielle adresser starta opp på siste halvdel av 90-talet. Det første som vart gjort var å kartleggja, koda og gje namn til dei ulike vegane i kommunen. Arbeidet vart avslutta med kommunestyrevedtaket 15. mai 2003. Vegnamna hadde då vore ute til høyring, og det hadde vore gjennomført folkemøte for dei ulike soknene. Adresseringa er gjort med heimel i Matrikkellova. Hovudføremålet med å tildele offisielle adresser, kombinert med skilting og kartfesting, er å gjere det praktisk mogleg å finne fram til eigedommar og personar eller aktivitetar som er knytte til desse. Ei einsarta og presis offisiell adresse er viktig for besøkjande, drosjer, e-verk, posten, televerk, varetransport, brannvesen, ambulanse, renovasjon og legeteneste. I 2005 starta Aurland kommune opp med skilting og nummerering av hus og vegar. Eigarane har krav på å uttale seg om desse før montering. I Aurland og delar av Flåm er dette utført. Kontaktperson her er Jan Inge Magnussen. Husnummerskilt vil bli sett opp for huseigaren sin kostnad, jf. reglane for skilting, vedtekne av kommunen. Huseigarane vil bli kontakta før montering. Prisen på husnummerskilt vert om lag 150 kr pr stk., eks. mva oppsett på husveggen. Det skal nyttast standardskilt for husnummer (skilt nr 770 i Vegvesenet sin skiltnormal). Dersom nokon har ynskje om anna skilting enn den standardiserte, skal det godkjennast av kommunen. Framdrifta i 2011 er resten av Flåm. Først i 2012 og 2013 er Undredal, Nærøy og hytteområde i fjellet planlagt. HHB juni 2011 - Underdølen | 7 Anita Alltid-på-farten A slags menneske som aldri blir gamal. Ho er like ungdommeleg, slank, blid og energisk som då ho kom hit til bygda. Dessutan er ho som pota: Kan brukast til alt. Spør du Anita om å koke i ein femtiårsdag i ungdomshuset, så seier ho ja. På Furukroa ser du ho ofte med servitørforkledet. Ho tar gjerne og klipper håret ditt når ho er heimom ein tur. Det skulle ikkje forundre meg om ho på dagtid ser etter ungane dine eller vaskar kontoret ditt. nita er den stort lag i Ungdomshuset var då ho kokte i bryllaupet til Steinar Stegen og Trude Du har jobba mykje i serveringsbransjen, ikkje sant? - Jo, eg begynte på Fretheim Hotell, men no har eg jobba som restaurantsjef på Furukroa i mange år. Eg har eigentleg slutta der, men eg er ofte innom for å ha kontroll, ler ho. Det er ein god arbeidsplass. Når me spør kor ofte ho er innom, viser det seg at det er bortimot kvar dag. Og så jobbar ho når det er bruk for ho, det vil seie ganske ofte. Anita Fjellheim er frå Tunhovd, og har budd dei siste 24 åra i Undredal. - Eg kom hit i ‘88, seier ho. Første jobben var for Selmer Furuholmen i Vassbygdi. Så var eg på strikkefabrikken på Fjordsentret i Aurland og i restauranten på gamle Fretheim Hotell. Så begynte eg som vikar i vaskejobben på Undredal skule, og der var eg heilt til skulen vart lagt ned. Sidan gjekk det slag i slag med barnehage og skulefritidsordningar rundt om i kommunen. Eg har jobba på dei fleste skulane og barnehagane som finst - og har funnest - i kommunen. For tida jobbar eg som assistent på Flåm skule. Det stortrivst eg med. - Kva gjer du som restaurantsjef, og kva er din viktigaste eigenskap? - Tja... Anita legg hovudet på skakke og tenkjer seg om i to sekund: Eg tar meg av kundane, og ser etter at det er nok dukar, blomar og slikt. Så plasserer eg gjestane i lokalet og ser til at me har nok folk på jobb. Viktigaste eigenskapen er vel å vere positiv og imøtekommande og å passe på at både dei som er på jobb og kundane har det bra. - På ein internasjonal plass for Furukroa i travle Flåm møter du vel mange rare folk? - Ja, det skal vere visst, svarer Anita med eit glis. Asiatane, for eksempel. Dei er veldig flinke til å blande maten sin: Brun saus og gele, for eksempel. Laks og jordbærsylte. Og så drikk dei vaniljesaus. Til slutt takkar dei for maten og seier at det var godt. Det er kjempehyggeleg! - Kva er den viktigaste eigenskapen for ein som skal jobbe med ungar?Hmm, seier Anita og tenkjer ein augneblink. - Det er kanskje å vere litt barn sjølv? Og ikkje minst å kunne lytte til dei. Eg liker kjempegodt å jobbe med ungar. Eg tykkjer eg får god kontakt med ungane. Eg er og assistent for barn med særskilde behov. Det er gøy med utfordringar! Anita er god til å lage mat, og ho er ein av dei som ikkje er redd for å lage mat til mange menneske. Anita var på kjøkenlaget då Undredal Ungdomslag feira sitt 100-årsjubileum. Sist ho hadde ansvar for maten i eit 8 | Underdølen - juni 2011 Men Anita kan meir: Ho er omreisande i hårklipp! I dag skal ho ned til Leif Finden å gjere han fin. Leif er i gang med middagen, men han set kjøtkakene til sides når Anita kjem og tek plass på ein krakk så ho kan komme i gang med arbeidet. Saks og kam og dusjeflaske kjem opp av frisørposen. - Her var det mykje å ta av, ler ho. - Ja, no må du berre forsyne deg, svarer Leif. Versågod, det er berre å forsyne seg, seier Leif Finden til Anita. Har du gått på skule og lært å klippe hår? - Nei, eg har lært meg sjølv, svarer Anita. Eg øvde meg først på systene og venninnene heime på Tunhovd. Så har eg ei venninne som er frisør. Av ho får eg det ho ikkje bruker lenger. Kven er det du klipper? Anita reknar opp den eine etter den andre i bygda. Aud Melås på Flåmsbrygga: Her er min karakteristikk av Anita... Smilande, godt humør, service i blodet, stiller alltid opp så sant ho kan og ofte på kort varsel, lojal og trufast, eit rivjern som sjonglerer mange jobbar samstundes, glad i menneske, omtenksam, givande, rettferdig, rask i vendinga. Anita er med andre ord eit glad-menneske som får ting gjort, ho bryr seg og deler gjerne med andre av seg sjølv, og ho er perfekt for servicebransjen! Det blir ein 15-16 personar før me veit ordet av det. - Og så klipper eg nokre i Aurland, venner og slikt, og nokre kolleger. Eg fargar og. Me spør Leif kva han set pris på ved Anita frisørdame. - Ho er omgjengeleg, og ho ser ikkje på klokka. Og så gjer ho godt arbeid, sjølvsagt. Bror min, Lidvin, er frisør nordafor. Han har si eiga frisørkjede. Når han er heime i Undredal ser han på frisyren min og godkjenner arbeidet! Har du nokon gong fri, Anita? - Å jada, kjem det, etterfølgt av ein trillande latter. Eg er ofte heime hos mor og far på Tunhovd. Både eg og ungane er veldig glad i å vere der. Tunhovd ligg 850 moh, 2,5 mil frå Nesbyen. Det er heilt annleis enn her. Der bur ein oppå fjellet, her bur ein nedi. Pappa, som var anleggsarbeidar, hadde ein draum om å få seg dyr. Så kjøpte han ein stall og fekk seg 6 sauer og ein hest. Det var i 1975, så eg er nesten bondejente. Etter kvart bygde han seg fjøs, og no har han 40 vinterfora sauer. Alle som kjenner Anita, veit at ho er ei skikkeleg hønemor. Når ungane reiser tilbake skule og hybel etter endt helg får dei med seg heimelaga middag for fleire dagar. Ho ringer dei ofte, og må forsikre seg om at dei har kome seg vel i hus når dei har vore ute ein laurdagskveld. - Det er så grusomt når ungane skal reise ifrå meg. Eg er så sippete. Tårene renn! Men så er eg fantastisk glad når dei kjem heim att. Då veit eg ikkje kva for bein eg skal stå på av berre glede! No har du budd i Undredal i 24 år. Ungane dine, Kenneth og Kathrine er 21 og 18 år. Dei har budd her heile livet. Likevel snakkar dei Tunhovd-dialekt. Kvifor? - Det er min feil. Eg tyt så mykje, svarer ho og set latterdøra opp igjen. Du er veldig glad i foreldra dine og. Sat du ikkje stand by ved sengekanten til far din i to månader då han var sjuk for eit par år sidan? - Det skulle berre mangle. Han har gjort så mykje for oss! Lungene hans kollapsa og han fekk ikkje nok oksygen. Eg og systrene mine bytte på å sitte ved senga hans. Og me krangla mykje med sjukehuset for at han skulle få den behandlinga han hadde krav på. Eg er sikker på at om me ikkje hadde stått på slik me gjorde, så hadde han ikkje levd i dag. På same tid vart mor innlagt med ein alvorleg augesjukdom. Det var ei tøff tid, men no er heldigvis begge ganske bra, og takk og pris for det! Du er alltid blid og glad, verkar det som, og aldri høyrer me du snakkar stygt om andre. Er du alltid slik? - Eg kan vere alvorleg, slik som då eg sat ved sjukesenga til far min. Men eg klarer for eksempel ikkje vere på ein arbeidsplass der eg må vere seriøs heile tida. Då dør eg, seier Anita og knekker saman i ei lang, herleg latterkule Tekst & foto: AKM Cruisebesøk Den 11. mai låg det tre Cruiseskip i Flåm. Det lengste skipet heitte Orchestra og målte nesten 300 m. 173 personar frå skipet, fordelt på fem bussar kom hit og fekk omvising i kyrkja. Dagen etter kom 93 personar frå skipet Exhibition. Biletet av bussane er frå 27. mai. Då låg to store skip i Flåm, og det kom fire bussar på ein gong. juni 2011 - Underdølen | 9 Hjå Jofrid og Egil i Buastova S som ikkje eigde og bestemor, og her fødde mor fem jenter. Då eg var sju grunn. Dei eigde huset dei budde i og kanskje eit år flytta dei bort i huset ho mor bur i enno. Men då sa naust og grunnen huset sto på. Inntekta henta dei ved bestemor: - Ho Jofrid blir verande hjå oss! Og slik vart det. arbeid utanom heimen, ofte gjennom pendling til andre Brygga her vart restaurert for seks-sju år sidan, seier plassar. Egil. Det var han Jon og eg som gjorde det. trandsitjarane var underdølar Egil, Jofrid, brygga og fjorden. Buastova er eit slikt strandsitjarhus. Stova ligg i Undredals “Skomakargate”: Når du står på almenningen framom Underdalsbui går du til venstre opp Birjegeili. Du svingar forbi det som går for å vere Undredal eldste hus, Edlingastova, og stova der Tulla, mor til Jofrid bur. På vegen utover passerer du to andre strandsitjar-stover og så er du der: Eit enkelt kvitt hus med to naust tett i tett, inneklemt mellom vegen og fjorden. Så restaurerte me naustet. Han Jon var ein ivrig fiskar. Me har ikkje båt, men sonen vår i Hemsedal har ein båt som han hadde liggjande her i fjor sommar. Stova begynte me på etter at me overtok ho for eit par år sidan. Me tek den tida me treng, det er ingen ting som hastar. Me er her som sagt så ofte me kan, og om sommaren er eg her meir eller mindre fire månader samanhengande. I fjor kledde eg opp att huset. Alle som for forbi på fjorden vinka til meg. Det vart så travelt at til slutt måtte eg slutte å snu meg og vinke tilbake, elles hadde eg ikkje fått gjort noko, ler han. Egil jobbar som vaktmeistar i Hemsedal kommune. - Han liker å drive med noko heile tida, seier Jofrid. At han er ein nevenyttig kar er lett å sjå. Alt er fint gjort, både innvendig og utvendig. Og Jofrid har sett sitt preg på huset gjennom innreiing og fargeval. Lyst og lekkert er det. Og alle møblane har si historie: Denne sjeselongen fekk eg av Sigurd-morbror. Eg tok han med til Hemsedal og trekte han opp att. Han kan slåast ut til dobbelseng. Då eg var lita sto sjeselongen inne i vetlastova. Bestemor og eg låg i han kvar natt. Eg har mange gode minne både om den og vetlastova. No har me slått ut veggen mellom stovene og sett sjeselongen inn her, for han Ein vakker vårdag i slutten av april tar Jofrid og Egil Roteigen imot på brygga i sitt paradis. Sola strålar frå skyfri himmel og speglar seg i blank sjø. På bordet på brygga står ein gamal mugge med gåsungar og nokre gule tulipanar i. - Det er ein befrielse å komma hit, seier Jofrid. Her er så vakkert og fredeleg. Me reiser så ofte me har tid, det er berre 1 ½ times køyring frå Hemsedal. Byggeåret er ukjent, men skøyta på tufti er datert 1919. Det var bestefar og bestemor (Jens og Marta Sofie Buene) til Jofrid som bygde huset. Han kom frå Buene og ho frå Sogndalsdalen. Dei fekk 10 barn, og av dei er det Tulla, Idar og Ruth som lever i dag. - Etter at Sigurd-morbror døydde, overtok Jon-morbror huset. No er også Strandsitjarstovene ligg tett i tett langs fjorden. Brygger og uthus innimellom. han død, og huset er eit mykje brukt fritidshus for Jofrid og Egil. - Dette er heimen min, skjønar du! Mor var så fin. Over han heng eit stort, fint måleri av ein hane, og far budde først i to år på loftet i Edlingastova. Der fekk som Jofrid fekk av yngste dotter si til 60-årsdagen. - Eg dei eldste syster mi. Så budde dei på loftet her hjå bestefar har alltid hatt så lyst på høner, seier ho. Kanskje eg kan få 10 | Underdølen - juni 2011 meg høner når me flytter til Undredal? Men det blir ikkje mykje for dei å nippe i, ler ho. Tomta er ikkje stort større enn flekken huset står på. Frå stoveglasa ser Jofrid og Egil både innover mot Raudberg og utover mot Beitelen. - Det er kjekt å sjå på dyrelivet herfå, seier Jofrid. I dag tidleg symde det eit stokkandpar forbi her. I fjor og i forfjor såg me ein storskarv som ofte sat på ein båt utom her og tørka vengene sine. Ein gong såg eg han kom opp med ein fisk, fortel Egil. Me såg og ein oter som symde langs hølastrondi og ei kveite som bukta seg rett utfor brygga. Eit mektig syn! - Før såg eg ofte krosstroll og krabbe, minnest Jofrid. Denne gamle sjeselongen har Det har vore lite av det i mange år, Jofrid mange gode minne om men i fjor såg eg dei igjen. Jofrid minnest barneåra: Me sto på brygga og fiska. Me fekk ofte fisk. Og når makrellstimen kom – då var det ut i båt. Me sette hoven nedi sjøen og hova inn. Ja, det var andre tider enn no! Nise og kobbe ser me ofte. Og så følgjer me med på pillane som beitar i vetlenedbergane. Det er stupbratt der. Mang ein gong har me trudd dei har gått seg skorfaste, men nei, dei bergar seg alltid! No ser Egil og Jofrid fram til ein lang, fin sommar i Buastova. Målet til Egil i år er å rydde naustet. - Eg har ikkje noko hastverk, seier han. Eg liker å ha noko å gjere på. Og arbeidet har ein tendens til å balle på seg. Eg ser for eksempel at sjøen tærer på grunnmuren. Kan hende må eg støype lenger ned for å sikre grunnmuren? Tekst & foto: AKM Servicebygget Som nemnt i leiaren, har det storma kring servicebygget i vinter. Me gjengir ikkje argumenta her, men kan opplyse at uteområdet etter framdriftsplanen frå byggjeleiar Kjell Tokvam skal ferdigstillast i midten av juni. Første etasje (toalett, dusj mm) skal vere ferdig 1. juli, og andre etasje i midten av august. Bygget skal opnast offisielt under Geitostfestivalen siste helga i juli. ” Norske parkar” stifta i Undredal 2. mai 2011 N ærøyfjorden verdsarvpark var vertskap for nettverket mellom dei som alt er regionale parkar eller landskapsparkar (lokale parkar), samt alle andre som var interesserte i å lære om dette. Måndag 2. mai møttest 45 personar frå m.a. Telemarkskanalen, Valdres Naturog kulturpark, Landskapsparkane i Hordaland, Halden, Finnskogen, Numedal og verdsarvparken på grendehuset i Undredal. Det var svært stilt i bygda, for ein av dei gamle høvedsmennene, Øystein Undredal, vart gravlagd på Vangen denne dagen. Vi fekk ei fin omvisning i kyrkja, der vi også mintest Øystein med eitt minutts stillheit. Klokka sine vakre tonar fylde kyrkja for ein som hadde vore klokkar i over tjue år. Det var ei fin stund og sjølv dei som ikkje kjende han, følte at dei kom Undredølene litt nærmare nett då. Etter omvisninga gjekk vi til ungdomshuset. Den gode maten og miljøet både nede i kafeen og oppe i salen danna ei fin ramme for konferansen, noko mange kommenterte. Det er heilt ok å ikkje ha alt på stell med nyaste teknologi, det enkle er ofte det beste! I unghusomset vart og skipinga av ein ny organisasjon vedteken: Den 2. mai 2011 signerte dei fire eksisterande parkane stiftingsdokumentet for ”Norske Parker”. Tema elles på seminaret var utvikling av vertskapsrolla, lokal verdiskaping og forankring av parksatsinga i lokalsamfunna. Undredal var eit godt eksempel på båe delar. Seminaret held fram med eit sakte cruise med Lykkeper på fjorden og på Stalheim hotell dagen etter. Tekst og foto: Hanne Lykkja juni 2011 - Underdølen | 11 organisasjonsstoff Referat frå arbeidsseminar om universell utforming, bulyst og besøksstyring i Undredal, 5.-6. april 2011 S besøksforvaltning og universell utforming: Per Christian Brunsvik (rådgjevar praktisk tilrettelegging), Janne Ølmheim (Statens Vegvesen), Ivar Bjarne Underdal, Oddgeir Aardalen (Fylkesmannen Sogn og Fjordane), Jarle Sandvik (arkitekt), Mona Elisabeth Steinsland (S & Fj fylkeskommune) Randi Øverland (Oppland fylkeskommune) og Johanne Gjesdal Mo (ergoterapistudent). amplanlegging for god I mars 2011 fekk kommunen og grendalaget støtte frå fylkeskommunen til utarbeiding av ein stadanalyse for Undredal. Stadanalysen skal danne grunnlag for innspel til reguleringsplan/ kommundelplan og ein utviklingsplan for Undredal. Denne skal utviklast i nært samarbeid med bygdefolket gjennom fleire arbeidsseminar og folkemøte utover året. Hanne Lykkja ved Aurland Naturverkstad AS leier dette arbeidet. Det fyrste seminaret fann stad i Undredal før påske. Universell utforming (dvs. tilrettelegging for alle – inkl. folk med ulike funksjonshemmingar), trygg trafikkløysing i små bygdesentra og besøksstyring var populære tema, og 35 følgde førelesingane i ungdomshuset fyrste dagen. På arbeidsseminaret same kveld og neste dag deltok 28 personar. Det vart mange interessante diskusjonar og mykje viktig kunnskap vart formidla mellom førelesarane, representantane frå kommune- og fylkesforvaltninga og grendafolket. Randi Øverland koordinerer arbeidet med universell utforming i pilotfylka Oppland og Hedemark. Ho fortalde om kvifor Universell utforming er viktig, kor mange av oss som sit alt 12 | Underdølen - juni 2011 for mykje i ro, og at tilrettelegging for ferdsel og trivsel der alle brukarar føler seg velkomen, er eit gode for alle. Det handlar mykje om omtanke og god planlegging tidleg i prosessen. Randi fryda seg over både bygda og seminaret og såg for seg liknande planseminar i Oppland og Hedemark. Per Christian Brunsvik sit i rullestol og vart godt kjent som deltakar på Lars Monsen sin ekspedisjon ”Uten grenser” i fjor. Han fortalde levande om omtanke og verdiar som ligg bakom det å leggje til rette for at alle skal kunne klare seg mest mogleg sjølv, og at det ligg mykje verdigheit i det å la folk meistre sin eigen kvardag. Det er samstundes viktig å oppfordre folk til å trene, flytte grenser, bruke hjelpemidla meir aktivt og kreativt. Små detaljar kan bety mykje for ein som ser eller høyrer dårleg, eller som sit i rullestol eller treng krykker. Td. finare grus på gangvegen, lågare montering av skilt og spegel på badet, tydelege kontrastar for dei som ser lite, fjerning av søppeldunkar, blomsterkrukker og skilt der folk skal gå. Mange slike tiltak er gode for alle, og kan gjere det enklare å ta seg ein tur anten ein har barnevogn eller rollator. Per Christian likte seg godt i Undredal og fortalde at han har sansen for slike bygdesamfunn som endå har att atmosfære og særpreg. Solveig Dale frå Trondheim kommune har jobba med universell utforming i ei årrekkje og har vore prosjektleiar for utarbeidinga av eit nytt prosessverktøy for kulturminnevern og universell utforming som vart gitt ut av Miljøverndepartementet i 2010. Ho tok for seg både måtar å gjere det på og korleis ein må jobbe i lag for å få til universell utforming av verneverdige bygg og landskap. For å få til gode løysingar er det viktig med god dialog og Undredalselvi er eit varig verna vassdrag som renn gjennom grenda og sentrum. Elveforbyggingane er rasa ut fleire stader, mellom anna ved skulen og ovanfor ungdomshuset. Konkrete forslag som kom fram i dei tre gruppene • Trafikale utfordringar: Eit sjarmerande kaos, som godt kan fortsetje dersom ein fjernar mesteparten av trafikkmengda midt på sommaren ved å stoppe tilreisande på snuplassen (eller Langhuso). • Strakstiltak 1) Opprydding: flytting av søppelspann, rundballar, revegard beste strategi.Arkitektane, landskapsarkitektane, planleggjarane og ingeniørane hadde kvar sine oppfatningar og tilnærming, og på så kort tid er det vanskeleg å få oversikt over kva som er dei viktigaste utfordringane for bygda. Men det er spennande å få nye innspel, og vi tek dei med oss vidare i prosessen. Her er nokre viktige innspel: Strakstiltak 2) Skilting og brosjyre: med kart og rusleturar. Trafikkskilt etter forskrifter, lokale skilt: opprydding av skilt, lage eigen skiltmal for resterande skilt. Oppdatere skilt på snuplassen osv. Velkomstbrosjyre med turruter i sentrum og andre rusleturar. Strakstiltak 3) Offentleg toalett - organisering fram til servicebygget står ferdig. Strakstiltak 4) Utemøblar: Einheitlege benkar og søppelkasser, kvileplassar kvar 50. meter og ved utsiktspunkt. Ungdomshuset skal få nytt tilbygg og sanitæranlegg med universell utforming. • Torgareal mellom servicebygget og kaia: Forslag om å utforme den kommunale kaia mellom Osteklokka kafe og den restaurerte sjøbua, slik at den skrår ned (breie trappetrinn) mot fjorden, for å opne opp og gjere vatnet lett tilgjengeleg. Universell utforming er ei utfordring. Forslag om å utvide snuplassen ved å byggje opp ein mur mot elva (god elveforbygging) og fylle opp arealet for parkering og snuplass. Lage markant form og klar av avgrensing med flott mur mot elva og sentrum. Ta vare på den høge muren på oversida, den markerer inngangen til bygda. Servicebygget passar godt inn i bygningsmiljøet. Det kom mange gode tilbakemeldingar på plassering og utforming frå dei tilreisande som deltok på planseminaret. Fortetting av sentrum vil kunne forsterke preget og atmosfæra. Her ser vi bygget frå fjordcruisebåten i det den legg frå land. • Kaiområdet har høge kvalitetar, dvs. det er vanskeleg å byggje meir kaier på tvers, utan å øydeleggje dette unike miljøet. Pir med plass til småbåtar er betre. Forslag om opptrekksplass for kajakkar som no, ved stranda, og lagring på torget, eller opptrekk og lagring ved elva. • Allmenningen: Fortetting av sentrum, forsterke gateløpet frå brannstasjonen til butikken, og vidare frå sanitæranlegget til ”parken”. Leikeplass – naturleikeplass og fleksibel bruk, td. volleyballbane med plen. Gangvegar og stiar gjennom det opne, grøne området. • Prioritering etappevis i forhold til parkering: 1) Snuplassen 2) Skilting 3) Langhuso Analyse og strategiar for besøksstyring E16 Langhuso – Snuplassen Forslaga til tiltak og strategiar for Langhuso, snuplassen og sentrum var mange og fagfolka var ikkje einige om kva som var samarbeid mellom tiltakshavar, styresmakter og ulike interessegrupper. Kommunane bør lage seg eigna rutinar for å få til slikt samarbeid. Frode Bakken frå Statens vegvesen på Hamar sa at det hjelper lite om eit tiltak er etter lova og ser bra ut, dersom det ikkje blir trygt å ferdast i trafikken. Han viste filmar som understreka dette. Frode jobbar både med lokalsamfunnsutvikling og tettstadforming, og var ute etter å kartleggje problemet som skulle løysast før ein Ta vare på brannstasjonen, la den stå fritt! Solveig Dale viste til eit øysamfunn som hadde teke vare på ein liknande liten brannstasjon. Den var eit populært fotoobjekt og gjorde folk interesserte i samfunnet på øya, korleis det var organisert, korleis det var å bu der. Forslag frå mange av fagfolka og arkitektane var: Behald bygget, mål «Brannstasjon» på dørene, rydd opp og organiser møteplassar her, lag parkering og set opp eit eige lite hus som skjerming for glaskontainer mv. såg på tiltaka. Vidare arbeid Undredølene var eit triveleg vertskap, og dei hadde hyra inn kokkar som slo til med lokale rettar som smaka fantastisk! Så folk jobba ivrig og fortalde at dei hadde lært mykje. Men dei oppmoda oss om å få med fleire ungdomar. - Lag seminar for dei – på deira måte, var eitt av innspela Tekst og foto: Hanne Lykkja juni 2011 - Underdølen | 13 GEITOSTFESTIVALEN I UNDREDAL 29. – 31. juli 2011 I år satsar me på ein festival med sterkare fokus på geitosten og anna «sakte mat».Ved å servere ostefat med tilpassa drikke og grillmat av lokale råvarer vil me gje folk nye gode opplevingar i matvegen. Program Fredag 29. juli Som det har vore vanleg på tidlegare festivalar inviterer me til ein «førkveld» før sjølve festivalen opnar, med kulturopplevingar litt utover vår eigen lokale kultur, som står meir i fokus resten av helga. I år har me vitjing av ein gamal kjenning og undredalsven Andrea Rice frå Irland. Saman med sine musikarar klarer ho å få fram både dei vare stemningane i irsk musikktradisjon og dei friske velkjende irske visene som får folk til å synge med. I år har ho med seg ein multiinstrumentalist som kanskje særleg med banjoen sin vil gje eit nytt uttrykk i musikken hennar. KL. 19.00 Kyrkjekonsert med irske Andrea Rice der den irske harpa har eit sentral plass forutan Andrea sin nydelege vokal. KL. 21. – 01.00 Kveldsseta på brygga med eit nytt smakstilbod på ost og utvald god drikke. Musikk ved Andrea Rice Band i ein miks med konsertstemning og melodiar som får det til å rykke i dansefoten. Slutt kl 01:00 Laurdag 30. juli KL. 11.00 Salsbodane opnar med tradisjonelle og nye mat- og handverksprodukt. Matbodane serverer grillmat, fløytelappar og annan god kaffimat. I år er Haugen Gardsmat invitert til å stå for grilltilbodet, basert på god handverkstradisjon. KL. 12.00 Offisiell opning av festivalen og det nye servicebygget. Leikar for liten og stor, der du vert utfordra til å prøva deg på jurklutkasting, setta spedlen på geiti, andletsmåling og hestaskokasting. Det vil og bli fleire åresal utover dagen med flotte premiar, underhaldning og musikk. Aktivitetane og salsbodene vil halde ope til ca kl. 17.00. Me avrundar med premieutdeling. Kveldsprogram Kl. 18.30 Bordseta på brygga med fjordens kanskje lengste langbord frå parkeringsplassen til bryggjekanten. Menyen er tradisjonen tru rommagraut, spekemat, flatbrød og i år kan me garantere at Undredalsmylsa er med. Dei tre trubadurane Olaf, Øystein og Leif Inge vil underhalde og dra folk med i allsang med stoff frå Sivle, Sande og nyare låtskrivarar. KL. 20:30 Aurland Trekkspelklubb spelar opp til gamaldans KL. 21:15 Dei tre trubadurane Olaf, Øystein og Leif Inge dreg folk med på velkjende populærmelodiar ispedd litt dansemusikk. KL. 21:30 Bryggedans med Hilde Fjørtoft Band. Utover kvelden vert det sal av grilla lokalt produserte burgarar og pølser. Slutt kl 02:00 14 | Underdølen - juni 2011 Søndag 31. juli KL. 09:30 Festivalfrukost på bryggja KL. 11:00 Salsbodane opnar med tradisjonelle og nye mat- og handverksprodukt. Matbodane opnar kl 12:00. KL. 11:00 Messe ved fjorden Imellom desse programpostane vert det høve til å vere med på omvisning i kyrkja, Undredal Verdsarvhus (Eldhuset) og Undredal Stølsysteri. Festivalen vert avslutta i tretida, men det er mogeleg bodane held ope lengre om veret er godt og det er kjøpelystne gjester. NB: Det kan komme endringar. Følg med, følg med! Velkomen til Geitostfestivalen 2011! KURS I Å LAGE ROMMAGRAUT OG MYLSE Laurdag 2. juli kl 14:00 i Undredal skule. Ingebjørg Borlaug instruerer i korleis ein tradisjonelt lagar rommagraut og mylse. Kurset er gratis, men me vonar dei som deltek kan vere med å lage rommagraut og mylse til geitostfestivalen. Me vil prøve å få til eit opplegg med produksjon av rommagraut i Fjordkjøkkenet i Aurland før festivalen. Vel møtt! Arr.: U. Ungdomslag Frå geitostfestivalen 2009. Sofie Klemetsen ved mikrofonen. Har du lyst til å delta på festivalen som frivillig? Me treng hjelp både i forkant, under og etter festivalen. I år vil me prøve å sette meir fokus på trivselen til dei frivillige, mellom anna ved oppvarting under rigginga, og gode, detaljerte instruksar under heile festivalen, slik at opplevinga ein sit att med etterpå, er å ha vore med på: • • • Å lage ein fin festival der bygda får visa seg fram Å oppleva godt samhald og kva ein får til i fellesskap Ei kjensle av å ha gjort noko meiningsfylt som kan gje overskot i kvardagen I tillegg vil du kunne tena deg opp fri tilgang til arrangement på festivalen, alt etter kor mykje du jobbar. Ei vakt vil bli på ca 4 timar. Det er fint om du kan seia frå om du ynskjer ei eller fleire vakter, og kva du kan tenka deg å jobba med. Ca 10 timars arbeidsinnsats gir festivalpass. Om du er interessert, ta kontakt med Anna Elise Borlaug på tlf: 913 09 021 eller send ein e-post til post@ undredal.no Det trengst mange frivillige for å lage festival. Her ser med Elfrid frå Bulken, Inger Marie frå Evanger og Irene B. Stegen frå Undredal/Aurland. Håpar på mange positive tilbakemeldingar, for me treng DEG! juni 2011 - Underdølen | 15 kultur Underdalssongen har fått fleire stemmer! S ongen om bygda vår, Undredalssongen, er endeleg blitt festa til notearket. Det er tidlegare organist i Aurland, Øystein Steinsland, som har gjort det. -Eg kjente Aurlandssongen, og då eg høyrde at det fanst noko som heitte Undredalssongen spurte eg om det fanst notar på den. Eg ville gjerne bevara songen for ettertida og samstundes arrangera han for kor, så han kunne brukast på fleire måtar. Trykte notar fanst ikkje, men Anna Karine Marstein sende meg ein kladd. Sidan har eg arrangert han for både to, tre og fire stemmer. -Korleis vil du karakterisera tonen til Undredalssongen? - Han er monumental - minner om ein marsj. Det er ein typisk bygdesongmelodi, svarer Steinsland. Han fortel at han brukte om lag fire timar på den firstemte varianten. Sidan tok det eit par timar å lage dei to andre versjonane. Førebels kjenner han berre til at Hagebykoret i Oslo har framført songen i hans arrangement. Dei som vil kan bruke arrangementa. Det er berre å kontakte AK! Øystein Steinsland er 37 år. Han kjem frå Modalen i Hordaland. Han kom som organist i 2003.Arbeider no i musikkskulen i Lærdal og Aurland. Øystein er ein allsidig musikar. Han er utdanna organist frå Musikkhøgskulen i Oslo og Musikkonservatoriet i Trondheim. Forutan å arrangere musikk så dirigerer han kor og spelar både orgel, andre tangentinstrument og trekkspel. Foto: AKM 2 1 3 4 Hundekonkurranse Hunden er menneskets beste venn, men kva (a) heiter hunden og (b) kva heiter eigaren? 11 Undredal er fullt av hundar, men kjenner du alle desse? Nokre hundar og eigarar bur i bygdi, mens andre er herifrå og kjem heim på besøk av og til. Nokre av hundane er døde no, men har levd sitt hundeliv her. Skriv nummer og namna på eit ark, så er du med på trekninga av ein billett til eitt av kveldsarrangementa på brygga under Geitostfestivalen. Me må ha svaret innan 25. juli. 5 6 10 9 16 | Underdølen - juni 2011 8 7 Eit dikt frå boki ”Vilje de lya” av Caroline Juul Jørstad - innsendt av Eldbjørg Wangen, Aurland Det er høgt i frå sjøen til Steganos og Beitedl ligge unde. Og ingen kan sigla fjorden inn som inkje fær lengt etter snø og tind. Det rodna i svarte votni. Fugedl flyg i skogen. Men den som burte frå fjedli må gå, han dregst i hugen attende. Fugedl liten vinn ikkje fluga. Men midt imot nuten og svarte svai ligg Kvitemoladn grå. Steinen er grå og mosen er grå, men himmelkvelven er klår og blå. Og snøen ligg kvite på fjedli. So høgt som det er til Steganos, fugedl liten vinn ikkje fluga. Bjørki ho heng yver vatn og sjø, Men oppe i fjedle ligg kvite snø. Bjørki ho gjenge på kvite fot, Men øvst so er ho grøn. Grøne kodle etter fjedle hanga. Kvite føte etter fjedle ganga. Bokprosjektet – Undredal anno 1973 Litt informasjon om diktaren Caroline Juul Jørstad. Caroline var dotter til presten og skulestyraren Eilert Patrick Juul som levde frå 1852-1928. Han var prest i Aurland frå 1884 til 1924 – i heile 40 år. Caroline Juul Jørstad var fødd i 1892. Ho busette seg i Oslo der ho var lærar og lyrikar. Diktet ”Vilje de lya” er frå 1935. Foto: PB Dei fleste hugsar vel ei stund tilbake, då Underdølen omtalte eit fotoprosjekt som fotografen Ole Fretheim gjennomførte ei vekes tid før påske i Undredal i 1973. Han ville at desse bileta skulle komme alle til gode, og ikkje liggje å støve ned. Ole Fretheim jobbar med boka, men det har vore stillstand ei stund pga sjukdom. No er arbeidet i gong att, og han reknar med at boka skal vere ferdig i god tid før jul i 2011. Boka kjem ut på Skald Forlag, og tanken er at Skald Forlag og Ole Fretheim deltek under Nynorske Litteraturdagar. Dersom det vert bokslepp under Nynorske Litteraturdagar 28.-30. oktober, så skal det vere i Undredal. Skald Forlag fortel at dei har alle bileta på plass, men at dei ventar på resten av tekstmaterialet. Eitt av dei mange bileta Ole Fretheim knipsa då han var i Undredal. Me kjenner att Simo-Lisa, Lusse, Stein Inge og Botolv. Men kven er dei andre på biletet? Ein god idé til julepresang, i alle fall for dei som har levd ei stund. HHB Vårbøn av Sigrunn Ytrefjord, 9. mai 2009 Det blømer i hagar for våren er her, den møtte vinteren nyss. Midtlies bytte dei klednad og skildest i våte kyss. Det surklar i bekkar – det fossar i elv, det blømer i gråkvite hagar. I kjølege vårvindar kronblada skjelv med bøn om solrike dagar. Snart heiser me flagget vårt den 17. mai, vårt vakraste felles symbol. ”Ja, vi elsker” skal runge høgt i takksemd frå pol til pol. Me eig dette landet – me fekk det i arv, her kjempa dei kvinne og mann. Me skal tryggje det vidare fram i takk for den fridom dei vann juni 2011 - Underdølen | 17 kultur Ord på bokstaven S – framhald frå sommarutgåva av Underdølen i 2010. S Av Roald Underdal Sikla sleve Sikta reinse sand, jord eller korn/mjøl i eit såld/sil Sileplagg tynt tøystykke (gas) som ein siler mjølka gjennom Sitla liten bekk. Verbet sitla er eit lydmalande ord for den fine klukkelyden frå småbekkar Sjaber ussel, klein, uvel Sjaksa måten som ein næming brukar øksa på eit trestykke eller øks Sjalabeis rask og uvanleg måte å gjere ting på, ”da gjekk pao ein sjalabeis” Sjausovar ein som ligg lenge i senga om morgonen Sjelta panne, hovudskalle; tyder òg skjelving, risting Sjena(skjena) når folk eller dyr ikkje går rett fram, men skjer ut til sidene Sjitra geitaulestilken er hul og avdelt i kammer. Av ein slik stilk laga gutungane ”skytevåpen” i to deler: den eine var røyret med ein liten opning i enden, og den andre ein rett pinne med ei fille rundt, ”stemplet”. Røyret vart så fylt med vatn, og når ein pressa stempla inn, vart det ei fin stråle som ein retta mot leikekameratane. Skaddle panne Skakk skeiv Skammabod eit altfor lågt pristilbod Skammakrok når barn gjorde noko gale eller var ulydig, kunne dei som straff bli sendt i ei krå med andletet mot veggen. Skammavit ein som har vit til å skamme seg når det vert avslørt at vedkommande har sagt noko urett eller usant eller gjort noko gale. Skarra skarre-r-en blir uttalt med den bakre del av tunga opp mot den bakre del av munntaket, når lufta passerar forbi (Edith Piaf-r-en). Den vanlege r-lyden i vår dialekt er ein rulle-r og blir uttalt med tungespissen mot ganetaket. Prøv! Skifte fleire tydingar: 1) vegdele 2) arveoppgjer 3) klesbyte Skjeppe gamalt hulmål, 17,37 l Skjerr sky, skremt (om dyr) Til ettertanke! Natt til 25. april skjedde det ei båtulykke på Husaflaten, på andre sida av fjorden frå Undredal. På formiddagen denne dagen vart Stein Ove Borlaug oppringt av Alarmsentralen med førespurnad om å undersøke kva som var hendt. Han og Marius Borlaug køyrde ”bortom” for å sjekke båten som låg med kjølen opp. Kva møtte dei? Ingen personar låg inni båten, for dei to som var om bord hadde hatt flaks og var uskadde. Dei hadde redda seg i land og fått hjelp. Hendinga gir oss tankar om at utkantane vert altfor lite prioritert når det skjer ulykker. Politiet hadde ikkje tid til å komme, eller prioriterte det ikkje. Dei fekk tilbod om å bli henta både frå Aurland og Undredal, men det ville dei ikkje. Riktig nok 18 | Underdølen - juni 2011 vart eit Sea King redningshelikopter sendt dit, men det er ikkje nok. Det kunne vore alvorleg skadde personar i båten, eller det som verre var, at nokon var omkomne. Dei to lokale som reiste bortom ante eigentleg ikkje kva som kom til å møte dei. Ulukka skulle etterforskast utan politi på staden, men med lokale aktørar og ein frå Sea King redningshelikopter med kontakt via mobil. Politiet kom på plass etter ei stund. Hanna H.Borlaug Kyrkja Askvik5 Like før jul heldt Askvik5 ein fabelaktig flott julekonsert i kyrkja. Her fekk me høyre folketonar og andre vakre tonar med variert tonefølgje. Ein del av arrangementa var laga av den musikalske familien. Gruppa har gitt ut ein jule-CD med tittelen Gladværugt. Den anbefaler me på det sterkaste. Askvikfamilien budde i Aurland så lenge Egon var sokneprest her. No er barna vaksne og har fått seg musikalske vener. På biletet ser me yngste dotter Mari akkompagnere storesyster Ingrid på “Den fagraste rosa er funni” med sitt trekkspel kjøpt på Fretex, mens far Egon trør orgelet. Kandelaberkonsert I romjula inviterte Kyrre Evjenth Slind til kandelaberkonsert. Med song, lutt, gitar og mykje levande lys ga han oss ei fredeleg stund i den vakre kyrkja vår. Søskenbarnet Hege frå Stigen/Fresvik hadde tatt med mange gode ullteppe, så ikkje vinterkulda skulle øydelegge den gode stemninga. Prestebyte igjen Svenske Karin Larnefeldt sin første gudsteneste i Aurland prestegjeld var Nikolai-markeringa i Undredal kyrkje i desember 2009. No har ho fått seg ny jobb i Paris, og har si siste preik i Undredal den 19. juni. Me takkar for følgjet og ynskjer Karin og sambuaren Axel lukke til i den store byen. Kyrkjestyret laga si innstilling til ny sokneprest 31. mai. Saka skal opp i Bjørgvin bispedømmeråd for endeleg vedtak. Til hausten får me sjå kven som skal stelle med vårt åndelege liv framover. Ortodoks messe Den 22. mai vart ein liten georgisk-russisk gut døypt i kyrkja vår. Namnet hans var Nikolai, og det var difor den ortodokse kyrkjelyden i Bergen hadde valt seg ut Undredal kyrkje for den heilage handlinga. Kyrkja vår er nemleg vigsla til denne helgenen. Rundt 40 menneske vitja kyrkja og bygda denne dagen. På biletet les ei av forsongarane ei segn om St. Nikolai. Det store ikonet hadde gjestene med sjølv, mens Nikolai som står i bakgrunnen vart laga av ungane ved Undredal skule til kyrkjejubileet i 1997. Gudstenesta var prega av røykjelse, messing og vakker fleirstemt song. Kyrkjelyden sto under heile den 1,5 time lange handlinga. Fotos: AKM juni 2011 - Underdølen | 19 annonsar Filt Ferie i Undredal Gåveabonnement Eg vil gjerne at Eke Krug fra GALLERIET PÅ BRYGGA arrangerer en filt-‐ferie med Harm Harms fra den nederlandske bedriften HAWAR skal få eit abonnement på Underdølen. Han/ho har denne adressa: Eg som skal betale heiter: Og har denne adressa: Eg ber om å få rekning frå og med sommar-/julenum- Fra 6. til 11. september 2011 meret 2011. Undervisningen blir fra kl 9:00 til kl 13:00 hver dag Abonnementet går til eg seier det opp skriftleg. Kurs info, påmelding og praktisk informasjon: [email protected] Opplev pizzasteiking i Eldhuset Ta deg tid. Sakte gjer deg mathandverk og opplevingar regionen. Her finst ei mengd produkter og tenester som er verdt å ta seg tid til. Bygdeverten Jorunn byr på pizzaoppleving i Eldhuset, og steinomnsbakte brød. Bestilling og pristilbod: 915 23 394 Frukost frå kr 140 (vaksen) / kr 70 (born) Overnatting i leilegheit frå kr 1.300 pr/natt (4-6 pers). Turar frå kr 400 pr pers/time. Egne prisar for servering. Ta kontakt for bestilling og pristilbod. 20 | Underdølen - juni 2011 Flåm Oppleving N-5743 Flåm [email protected] flamoppleving.no sakte.no sakte.no Designbyrået Karlsens. Foto: © Sakte, Actionphoto, Stine Karlsen Designbyrået Karlsens. Foto: Privat/Flåm Oppleving Ta deg tid. Aurland 28. – 30. oktober Gilje Torh eim Aurland kommune inviterer til den 6. utgåva av Nynorske Litteraturdagar. Foto: Ma ria Programmet vert offentleggjort i slutten av juni og billettsalet startar i byrjinga av september. gasta.no Sommarkonsert VAMP m/ Eivør Pálsdóttir Onsdag 13. juli kl. 19.00 - utandørskonsert på Sogn jord- og hagebruksskule renfeldt Tho Foto: Dag Billettsal på rådhusa i Aurland, Lærdal og Årdal, og på turistinformasjonen i Flåm. Billettar kan óg bestillast på e-post [email protected] For meir info om litteraturdagane eller konserten med VAMP, sjå nettsidene våre eller føl oss på Facebook. nynorskelitteraturdagar.no juni 2011 - Underdølen | 21 annonsar Sommarprogram ved Aurlandsfjorden i Undredal 2011 Fredag 24. juni kl. 21.30 Me opnar bryggjedanssesongen med rockabilly og countrybandet ”Twang Gang” som mange fekk oppleve under Forsmaken i fjor. Ein rasande festleg gjeng med musikk både for dansefoten og øyra. Bill.: kr. 200,-. Laurdag 2. juli. Kl.21.00 Musikkprogram med vestlandshumor ispedd ein og annan ”drammensar” med dei tre trubadurane Olaf, Øystein og Leif Inge. Dansemusikk frå kl. 22.30 med utvida band. Bill.: kr. 150,-. Laurdag 23. juli kl. 21.00 KONSERT med Aasmund Nordstoga DUO. Dansemusikk: Leif Inge og kompisane frå kl 22:30. Billett for konsert og dans kr. 250,-. 29. – 31. juli Geitostfestival i regi av Undredal Ungdomslag og Undredal Grendalag. Fullstendig program om festivalen finn du på annan stad i bladet. I tillegg til oppsett sommarprogram vert det trubadurkveldar innimellom. Meir og oppdatert program på : www.visitundredal.no Velkommen til Undredal i sommar! SOMMAR PÅ FLÅMSBRYGGA FURUKROA KAFÉ: Din naturlege stoppestad for ein matbit, kaffirast, lunsj, middag eller iskrem. Nytt for sesongen—Grillbui med lokale spesialitetar på terrassen. Furukroa ope kvar dag kl. 08.00—19.00. FLÅMSTOVA RESTAURANT: Lunsj- og middagsbuffet kvar dag med tradisjonelle rettar med lokale råvarer, både fisk, kjøt, kaldt og varmt i tillegg til stort dessertbord. Lunsjbuffet kl. 12.00—15.00. Middagsbuffet kl. 19.00—21.00. ÆGIR BRYGGERI & PUB: Kåra til ” Årets Bryggeripub” i 2008, 2009 og 2010! Ope kvar dag frå kl. 12.00. Pb. 44, N-5742 Flåm—Tel.: 57632050—Fax 57632051 E-mail: [email protected]—www.flamsbrygga.no 22 | Underdølen - juni 2011 Borlaug båtskyss Leige Ungdomshuset? Båtskyss frå Gamlebryggja i Undredal Mobil Marius 480 76 313 - Mobil Stein Ove 413 30 973 Turar til Horten, Nedbergo, Stigen og andre stader etter førespurnad. Pris etter avtale GALLERIET PÅ BRYGGA er åpent i sommer fra 1. juni til 1. september Då tek du kontakt med leiaren i husnemndi, Edvin Flåm på tlf 5763 1723 eller mobil 952 78 225. Han kan gje deg opplysningar om prisar og anna. med: smykker, bilder, kunstkort og tegninger [email protected] kontakt: kontakt: [email protected] Borlaug vedsal i Undredal Norsk ved! Vil du annonsere i Underdølen? Her er prisane: Heil side kr 1000 kr 500 Halv side Tredjedels side kr 350 kr 250 Kvart side Bygdafolk annonserer gratis, men må levere trykklar annonse eller dekke kostnadene med utforming. Bladet sin formgjevar, Oransje webdesign, kan ta slike oppdrag. Stein Ove mob. 413 30 973 Bjørk 60 l sekker kr. 70,Kveikjeved 60 l sekker kr 30,DU RINGER OG ME BRINGER!! Marius mob. 480 76 313 - Undredal stavkyrkje 2011 Opningstider 15. mai-15. juni og 15. august-31. august: 15. juni-15. august: kl 10.30 - 16.30 kl 09.30 - 18.30 Prisar Enkeltpersonar: kr. 60 Familierabatt: kr.. 45 pr. pers. ved min. 5 betalande Born under 12 år i fylgje med føresette går gratis. Grupper Minimum 10 betalande: Skuleklassar: Studentar: Turoperatørar: kr. 45 pr. person kr. 500 pr. klasse kr. 750 pr. klasse pris etter avtale Vi gjer merksame på at frå 1. september startar Riksantikvaren arbeidet med vedlikehald inne og ute, og kyrkja vert difor stengt til arbeidet er ferdig. Velkomne til ei historisk oppleving i ei kyrkje med mange store og små perler! Undredal Guideservice For grupper har vi noko utvida opningstid dersom det høver betre. Tinging seinast 3 dagar før til [email protected] juni 2011 - Underdølen | 23 B Returadresse: Undredal Grendalag 5746 Undredal Aktivitetskalendar sommaren 2011 19. juni 23. eller 24. juni 11:00 kveld Kyrkja Parken Gudsteneste, prest Karin Larnefeldt, dåp Sal av grilltallerken, kaker og kaffi. Volleyballcup viss bana er klar. Arr. UUL. Følg med for nærare opplysning om dato! 24. juni 02. juli 21:30 21:00 Bryggja Bryggja Bryggjedans med Twang Gang Musikkprogram med vestlandshumor og trubadurane Olaf, Øystein og Leif Inge. Dansemusikkmed utvida band frå 22.30 23. juli 21:00 Bryggja Konsert med Aasmund Nordstoga og band. Dansemusikk med Leif Inge og kompisane frå 22.30 Kyrkjekonsert med Andrea Rice Kveldsseta med ost og god drikka Musikk ved Andrea Rice band Salsodane opnar Offisiell opning av festivalen og servicebygget Leikar for liten og stor Omvising i kyrkja, Undredal Verdsarvhus og Undredal Stølsysteri Bodane stengjer, leikane slutt, premieutdeling Bordseta med rommagraut, spekemat, flatbrød og undredalsmylsa. Allsong mm med Tre Trubadurar (Olaf, Øystein og Leif Inge) Geitostfestivalen 2011 29. juli 19:00 21.00 Kyrkja Bryggja 30. juli 11:00 12:00 Sentrum Sentrum 17:00 18:30 Bryggja 20:30 21:15 21:30 Bryggja Bryggja Bryggja 09:30 11:00 11:00 12:00 Bryggja Sentrum Bryggja Sentrum 31. juli 15:00 Aurland trekkspelklubb spelar opp til dans Tre trubadurar spelar og syng Bryggedans med Hilde Fjørtoft Band Sal av lokale burgarar og pølser Festivalfrukost Salsbodane opnar Messe ved fjorden Matbodane opnar Omvising i kyrkja, Undredal Verdsarvhus og Undredal Stølsysteri Slutt NB: Ta alle tidspunkt med ei klype salt! Mehehe... er det her det skal vere Geitostfestival? 24 | Underdølen - desember 2010
© Copyright 2024