Underdølen juni 2012
nderdølen for underdøler og venene deira – heime og ute 19 årgang * juni 2012 * kr 70,– BLADET F OR BYGDA MED NES TEN 80 INNBYGG JARAR Undredal kyrkje har gått i dekning. Frå side 14 Side 7 Gode lesar av Underdølen! Sommaren er ikkje langt unna, og når Underdølen kjem i posten er sommaren komen. Det er sommaren me ser fram til etter ein lang vinter. Me ønskjer å vere mykje ute, og nyte den vakre naturen i nærområdet vårt. Likevel er ikkje alt like flott når me ser oss nøye i kring. Naturen vert skjemd av boss rundt alle stader, både i bygdi og utanfor. Det er ikkje særleg kjekt å syne dette fram for turistane som i desse dagar kjem til bygdi vår. Heile dalen, frå tippen i Botn og nedover, er det skrot og boss som ikkje vert vekke av seg sjølv. Det same er å seie om vegen mot Stokko, og på vegen fram Hjøllosida til Melhus. På den gamle vegen mellom Melhus og Langhuso ser det bra ut. Der er det fint å gå. Aurland Turlag er begynt meir og meir å bruke turstiane i Undredal, og det er mange som går på desse turane. Tidlegare var det tur til Stokko, Stigen eller Nedbergo, men i år har dei utvida med rundturen dei hadde i april frå Gjestestova om Hjøllo til Melhus og ned att til bygdi. Så gjekk dei til Stokko, og litt seinare er det tur til Jonadalen. Det er lite kjekt å høyre tilbakemeldingane om kor mykje boss me hiver frå oss i naturen i Undredal. Har me ikkje bossdunkar i bygdi? Me kan ikkje vere kjend for dette, her må alle gjere ein innsats for å rydde opp. Me i redaksjonen ønskjer lesarane ein god, bosfri sommar! Redaksjon Hanna Hj. Borlaug, tlf 576 31 742, [email protected] Anna K. Marstein, tlf 907 18 655, [email protected] Åremålsdagar – andre del av 2012 65år 80 år Karl Wilhelm Kaspersen 16.08.1947 Henning Øy 26.10.1947 Arne Breisnes 29.11.1932 Fødde 20. desember 2011 fekk Roger Stalheim og Marie Candito ei jente som heiter Brynhild Marie. Konfirmasjon Per Rune Underdal Skarsbø vart konfirmert i Flåm kyrkje søndag 3. juni. Bidragsytarar i dette nummeret (sjå Redaksjon): Tekst: Arvid Gilje Domenico Erdmann Geir Aage Sogn Ivar Bjarne Underdal Jarle Sandvik Kjell Vesterhagen Kristoffer Ullern Hansen Leif Inge Underdal Pascale Baudonnel Roald Underdal Sigrun Ytrefjord Torunn Wiig Yngve Steinar Konglevoll Åsmund F. Dale Bilete: Anne gro B. Horvei Brit Haraldsen Leif Inge Underdal Marius Borlaug Morten Sortland/Sogn Avis Pascale Baudonnel Torunn Wiig Åsmund F. Dale Info om betaling Det er mange som lurer på kva tid dei skal betale for Underdølen. Me sender ut rekning på våren. Sommarnummeret skal vere i posten før 20. juni, og julenummeret før 20. desember. Det lettar arbeidet for oss om du sender oss e-postadressa di, så kan me sende rekning og annan informasjon pr e-post. Me prøver å registrere nye abonnentar som vil inn og gamle som vil ut av lista fortløpande. Det skjer nok at me gjer feil, men ver snill å ha tolmod med oss. Me er berre nokre amatørar som arbeider frivillig med bladet innimellom andre gjeremål.Ta kontakt med redaksjonen om du har kommentarar. Anna K. Marstein er bladet sin faste fotograf Ansvarleg utgjevar: Undredal Bygdeutvikling AS, 5746 Undredal Eigar: Undredal Grendalag Kontonr: 3745 30 28756 (OBS, nytt nummer) Utforming: Oransje webdesign, Stange Trykt hjå: Erik Tanche Nilssen AS, Skien på 130 g Profi silk Opplag: 400 Frist Frist for stoff til julenummeret er 1. november, men me tek imot bidrag fortløpande. Send stoff – send bilete! 2 | Underdølen - juni 2012 HELSING LEIAR Til Underdølen E tter å ha holdt på med slektsgransking en tid, reiste min kone og jeg i juli måned til vakre Aurland og Undredal. Denne gangen ikke for å fiske i Aurlandselva, noe jeg har gjort siden 1991 og ble bergtatt av dette dalføret fra første stund, men for å se nærmere på de stedene deler av mine aner kommer fra. Vel, Lars og kona får på samme tid sønnen Elling, døpt i Lærdal 19. oktober 1828. Det går bare noen få år, så dør faren Lars i en ulykke. Iflg. bygdeboka ”Årdal i Sogn. Bygd og ætter” av Jon Laberg, på side 269 står det: ” Lars Ellingsen Natvig, født på Stigen i Aurland, fôr utfor og slo seg i hjel i 1832”. Det hadde seg slik at jeg oppdaget at min bestemor på farssiden hadde en morfar som ble døpt i Lærdal i 1828. Etter denne oppdagelsen ble slektsgranskingen besettende. Jeg greide ikke å stoppe. Dermed ble sønnen Elling farløs, og i 1845 reiste han med yngste bror, mor og stefar til Trondheim Stift. Moren reiste etter kort tid tilbake til Sogn, men Elling ble igjen i Trøndelag. Der traff han Gjertrud fra Stjørdal som han giftet seg med. Dattera Susanna Marie, ble født her i 1855, men familien bosatte seg i Trondheim. Elling arbeidet som garversvenn, og siden som fabrikkarbeider ved Ranheim Cellulosefabrikk. Elling døde i 1914, 86 år gammel. Men la meg starte med Undredal og denne staselige kirka. Den dagen vi var der, var det Katrine Vindedal som var guide, og hun var veldig dyktig. Da vi var inne i kirka, sto jeg og så på prekestolens malte tekst fra 1696: ”Bekostet av Peder Hansen”. Jeg spurte guiden om dette var lensmann Peder Hansen som hadde vært lensmann her i over 20 år? Dette bekreftet hun, og da ble jeg ”satt ut” i noen sekunder, fordi her fikk jeg se noe håndfast fra slektsgranskingen. I mellomtiden (hvis noen orker å lese mer) så gifter Susanna Marie seg med Paul Albert fra Trondheim. Et av deres barn, dattera Emma Alette, ble etter hvert min fars mor, fordi Emma reiste med sin mor og far til Kristiania der hun siden traff Olaf, en staselig Men nå bør jeg vel kar fra Vang i Hedegentlig skrive om mark. Emma og Olaf slektsleddet herfra og Kjell Vesterhagen og den dyktige omvisaren Kathrine F. Vindedal fikk 12 barn sammen, frem til meg selv, så da bl.a. min far Olav (døde kan jeg begynne netti 1974). Jeg ble født i opp med Peder Hansen fra Undredal. Nå får jeg veldig mye Oslo i 1948 og lever, etter hva jeg vet, i beste velgående på hjelp fra disse flotte bygdebøkene dere har, og iflg. boka Langhus i Ski kommune utenfor Oslo. Aurland II A, hadde Peder og kona Mette fire barn, bl.a. Som leseren vil forstå, så har dette vært en lang reise i tid dattera Kirsten som ble født i 1674. Hun og ektemannen Elling fra Hjøllo, fikk dattera Anne i 1691. Anne gifter seg for meg, og den følelsesmessige tilknytningen til Undredal, i 1718 med Ingebrigt Botolvsen, og i 1724 blir sønnen Stigen, Otternes og hele dalføret, har ikke blitt mindre Elling født. Elling Ingebrigtsen, født på Otternes, gifter av å finne aner på steder som jeg har vært glad i lenge før seg med Herborg Olsdatter fra Stigen. Iflg. kirkeboka var jeg begynte med slektsgransking. Nå holder jeg på med å tyde en skifteprotokoll fra Undredal i 1782, etter Elling datoen 15. oktober 1754. Ingebrigtsens død i 1780. Den gamle skriften er ikke alltid På Stigen får de 12 barn. Yngste gutten Lars, ble født 16. lett å forstå, men noe skal man jo holde på med. februar 1772, men ett år gammel dør mor hans. Navnet Så lenge jeg er frisk og kan holde i ei fluestang kommer hans dukker opp igjen i Lærdal da han gifter seg 14.desember 1828, 56 år gammel, med Margrethe Larsdatter jeg tilbake til Aurland. Og nå vel vitende om at jeg har aner Lægreid. Han har nå navnet Lars Ellingsen Natvig, så han herfra. Det er en spesiell følelse for meg. har tydeligvis slått seg ned i Natvig. I kirkeboka for vielsen, Langhus 4. sept. 2011, står også navnet på hans far, Elling Ingebrigtsen Stegen. Mange hilsener fra Kjell Vesterhagen juni 2012 - Underdølen | 3 BYGDANYTT Brannsikring av eldre verneverdig trehusmiljø av stor antikvarisk verdi i Undredal sentrum, Lovi og Otternestunet - statusoversikt ”Kommunestyret gjorde ikkje budsjettmidlane på 1,875 mill kr overførbare som alle dei andre prosjekta som ikkje var sluttført. Difor må dette opp som sak seinare, saman med kommunal løyving til slangepostar.” Midlar frå UNI-stiftinga på 1 mill kr eks mva til røykmeldarar og overføring til 110-sentralen, vart gjort overført av UNI-stiftinga, og er som budsjettert i 2011. Brannsjefen søkte på nytt om støtte til slangepostar og fekk 100 000 kr eks mva til dette av UNI-stiftinga, slik at no er grunnlaget klart til sak i kommunestyret. Konsulenten held på å utarbeide anbodsgrunnlag for slangepostar og røykmeldarar i Undredal. Konklusjonen er at UNI–stiftinga har bidrege godt med finansiering av tiltaka til røykmeldarar og slangepostar i Undredal. Kommunen får momsen tilbake slik at den kommunale eigendelen vert liten. Birjegeili var heilt uframkommeleg ein periode i mars på grunn av gravearbeid. Brannsjefen laga eit notat som vart lagt fram for kommunestyret den 02.02.12. Konklusjonen i dette notatet er: Det har vore møte med brannkonsulenten i 2012. Tiltaksplanen for brannsikring er under revidering. Det er laga framdriftsplan for brannalarmanlegg og slangepostar. I tillegg er det skrive mange avtalar med private eigarar om at brannalarmanlegg vert kommunal eigedom. Helsing brannsjefen Borghild Østlid 90 år MOLOK på Langhuso Borghild Østlid, fødd Hjellum fylte 90 år 4. februar. Som me kan sjå av namnet, så er ho ein utvandra undredøl. Ho er syster til Sten Hjellum. Dottera Torunn Wiig har på vegner av mor si sendt denne helsinga: Alle som passerer Langhuso har vel lagt merke til den nye bosdunken som står der. Grøn og rund er han og gjer ikkje mykje av seg. Men skinnet bedrar. Sjå berre kva som skjuler seg nede i bakken! Det er Opedal og sønner somhar ansvar for drift og vedlikehald av vegen heilt ned til bygdi. Det betyr at dei skal sjå til at hol i vegen blir vølte, at vegen blir rydda etter ras og at skadar i samband med ras blir utbetra. Om vinteren skal dei brøyte vegen og om sommaren skal dei stelle grøntarealet og rasteplassen. Jubilant En utvandret underdøl, Borghild Østlid, f. Hjellum, fylte 4. februar 90 år. Et slikt jubileum går ikke upåaktet hen, stor feiring må til! Familie og venner gamle som unge - var innbedt til hyggelig samling på dagen. Mor fortalte fra barndommen sin og om opplevelser på setra, minner fra en helt annen tid. Lysbilder fra oppveksten og fra ferieopphold i Underdal ble vist, - til sommeren ville alle gjestene til denne flotte dalen en tur. Som oldebarnet hennes sa: «Dette underlige landet liker jeg!» Vi sang som bare Sissel Kyrkjebø kan: Å vestland, vestland, når eg ser deg slik, med fagre fjell og fjord og trange vik!». God mat og godt drikke og hyggelige gjester laget en fargerik ramme rundt en sprek og flott jubilant! På vegne av mor: Tusen takk for mange hyggelig telefoner og hilsninger fra kjente. Det varmer! Jarle Tokvam frå Aurland er det som har ansvar for det daglege ettersynet på rasteplassen på Langhuso. Bosdunken er meint for vegfarande, seier han, men folk kan finne på å kaste dei utrulegaste ting: Gjenstandar frå vårrydding i hus og hage, pallar og papir frå jobben. Er det ikkje mogleg å putte boset oppi dunken plasserer dei det berre ved sidan av. Når posen skal tømmast, kjem SIMAS og løfter posen opp med kranbil og tømmer innhaldet i ein bosbil. AKM 4 | Underdølen - juni 2012 Undredølar på Langfart Heilt tilfeldig laga det slik at Leif Inge Underdal og Anna Elise Borlaug var i Sør-Afrika kvar for seg på same tid i januar i år. Anna Elise var der med klassen sin i idrett årsstudium frå Bjørknes høgskule i Oslo og Leif Inge var med i ein delegasjon frå Vestnorsk fjordlandskap som skulle møte verdsarv-kollegaer. I midten av mai var tre Sør-Afrikanarar på gjenvisitt, med båttur på Nærøyfjorden og strandhogg i Undredal. Det heile enda med ein internasjonal verdsarvkonferanse på Røros. I staden for bilete av folk me kjenner frå før, viser me nokre representantar for Sør-Afrikas framtid som Leif Inge møtte på sin veg. Den vetle familien på Krossen Litt gammalt og litt nytt om stokkadassen Ytst på Krossen har det budd ein liten familie sidan jula 2011. Det er mor Marie Candito frå Champagne i NordFrankrike, far Roger Stalheim frå Stalheim og vetle Brynhild, som vart fødd 20. desember, så då seier vi ho er frå Undredal. Roger og Marie har kvar på sin kant vore lidenskapeleg opptekne av vikingkulturen lenge før dei møtte kvarandre. Roger fortel at han tykkjer vikinghistoria er spennande og at han liker å lese Snorre, Heimskringla og bøkene til Vera Henriksen. Marie har jobba på vikingmuseum både i England og i Irland. Ho ville til Noreg for å lære meir om vikingtida og fekk seg jobb på hotellet i Gudvangen. Då var ikkje vegen lang over brua til vikingleiren til Georg Hansen & co. Marie og Roger lærte kvarandre å kjenne gjennom sverdkamptrening kvar kveld etter arbeidstid. Som nokon kanskje har merka seg, er det sett opp ein utedass på Stokko. Dette skjedde faktisk i juni 2010, noko som ikkje er særskilt lenge sidan, i eit geologisk perspektiv. Og no bur dei her. Grunnen er bustadmangel i Gudvangen, men dei trivst godt i Undredal og seier undredølane er hyggelege folk. Og korleis var det å bli mor og far? spør me til slutt. - Veldig bra, seier Roger. - Fantastisk, seier Marie. Kristoffer Ullern Hansen opnar Stokkadassen i 2010. Dee Cunningham passar køen. Eggleiting Påskeafta inviterte UUL til eggleiting i ungdomshuset. Ungane saumfor området i jakta på godsakene, og etterpå vart fangsten likeleg fordelte på alle som var med. Nede på vegen samla ørekasting ein fin gjeng med stort sett karar. Det var kaffi og kake til alle i vårsola. Det er Statens naturoppsyn i Aurland som fekk bygd dassen, og han er lik fleire andre som er sett ut frå Fronnes til Odnes for å hjelpa dei som treng letta på trykket mens dei oppheld seg i landskapsvernområdet. Det var offisiell opning under Åreleiken 2010, med talar og stort frammøte. Då det hysteriske kvinnfolket Dagmar feide over Stokko i jula la ho greitt Stokkadassen flatt. Men no har høgkompetent personell frå SNO vore på Stokko og reetablert dassen, slik at han atter er klar til å ta i mot det/ dei som måtte kome. Frå SNO si side er det eit ynskje å etablera ein landingsplass for kajakkar på Stokko. Plassen vert gjerda inn og pryda med informasjonskilt som fortel litt om staden og ikkje minst om at den som les er i eit område med aktiv landbruksdrift. «Ikkje trakk i graset» med andre ord. I sommar kjem Sherpamurarane for å bygge opp at strandmuren som har rast ut rett nedfor dassen, og då dei er forferdeleg sterke kjem dei til å bere opp nokre forferdeleg tunge steinar som skal halde dassen på plass når Eilif kjem. SNO vil elles gjerne berømme slåttearbeidet som vert utført på Stokko, og voner at både inn- og utfødde vil få glede av dassen i framtida. Kristoffer Ullern Hansen, SNO Aurland, nasjonalparkseksjonen juni 2012 - Underdølen | 5 BYGDANYTT Skjødselsplanar for gardsbruka i Nærøyfjorden Verdsarvområde Nærøyfjorden Verdsarvpark fekk saman med Aurland Naturverkstad og Ressursenteret på SJH i oppdrag å følge opp Fylkesmannen i Sogn og Fjordane sine avtalar med gardbrukarar med driftsenter innanfor verdsarvområdet. Fylkesmannen har ein avtale med den enkelte brukaren som er generell i utforminga og seier lite om tiltak på kvar enkelt gard. Arbeidet som er utført skal konkretisere avtalen for den enkelte brukaren. Resultatet av arbeidet er ein plan med kart som viser areal, kantsoner og miljøverdiar for kvar gard, inkludert ein enkel plan for korleis og når dei skal skjøttast. Oppsettet planen følgjer liknar oppsettet for planane som Aurland Naturverkstad tidlegare har laga for m.a. Stokko og Stigen på oppdrag frå Fylkesmannen. Oppstarten på arbeidet var eit møte som vart halde på skulehuset i Undredal 10. mai i fjor. Her fekk dei enkelte avtalepartane ein presentasjon av oppfølgingsarbeidet, ein introduksjon til skjøtselsplanar, samt moglegheit til å presentere seg sjølve og sin gard. Åsmund frå Verdsarvparken og Siri frå Aurland Naturverkstad var på synfaring til dei forskjellige bruka i løpet av sommaren 2011. Arbeidet vart ferdigstilt i løpet av vinteren. Verdsarvbønder på kurs i skulehuset i Undredal: Nils Hjellum (Undredal), Gjermund Teigen (Nærøy), Stig Arne Borlaug (Undredal), Svein Tufte (Bakka), Magne Underdal og Anna K. Marstein (Undredal), Erna U. Skarsbø (Undredal) og Asle Mykkeltveit (Nærøy). Stig Arne og Gunhild Borlaug har rydda lia mellom Hjødna og Røsshaug for kratt denne våren 2012. Det er blitt ope og fint. Åsmund F. Dale, Nærøyfjorden Verdsarvpark Markdag Måndag 26. mars inviterte Fylkesmannen i Sogn og Fjordane og Aurland og Lærdal landbrukskontor til markdag i Undredal. Dagen starta med Stig Arne Borlaug sine slåtteteigar på bratte Hjødna, som han har rydda for kratt. Leif Hauge frå Høgskulen i Sogn og Fjordane fortalde om etablering og stell av styvingstre og om skogen som forgrunnlag haust og vår før i tida. Landbrukskontoret fyrte opp bål og serverte grillmat og kaffi. Så var det demonstrasjon av fyringsanlegget på Undredal Stølsysteri. Dagen vart avslutta på Langhuso, der Merete Larsmoen frå Fylkesmannen og Arnt Laukeland frå Aktivt Skogsbrukskkurs AS demonstrerte stell av lauvskog til bioenergi. Fleire firma viste ryddeutstyr og andre skogsmaskiner. Deltakarane hadde ein interessant dag og det vart mange gode diskusjonar. Det var kjekt at elevar frå Sogn jord- og hagebruksskule deltok. Status for restaureringsplanarbeidet Siste nytt frå arkitekt Jarle Sandvik. Den som vil vete meir kan lese artikkelen «Med meterstokk i verdsarven» som sto i julenummeret. Det står framleis att nokre synfaringar, m.a. Stigen, Breisnes og nokre stølar. Det pågår arbeid med grovsortering av bygningar og bygningsmiljø. I første omgang har eg sett på gardsmiljø og stølsmiljø. Ein har i dette prosjektet valt å leggje vekt på å ta vare på bygningar og bygningsmiljø som har potensiale for verdiskaping, bruksverdi (tradisjonell eller ny bruk), heilskaplege bygningsmiljø, miljø som anten er synlege frå fjorden eller ligg inntil andre ferdsels6 | Underdølen - juni 2012 område som offentlege vegar eller turstiar eller turområde. Det er vidare lagt vekt på å ta vare på eit representativt utval av bygningstypar og bygningsmiljø, og bygningar som har stor grad av autentisitet. Eg kjem til å sende forslag til prioriteringar til ei styringsgruppe som består av representantar frå kulturavdelingane i Sogn og Fjordane og Hordaland, samt Riksantikvaren. Det er dei som skal foreta dei endelege prioriteringane, men vurderingane våre vil likevel ha stor medverknad. Jarle Sandvik i ein stor by, her var det veldig lite. I Russland såg eg berre høge hus og parkar, her var IvartRdetegdigrenysgjerrig. fjell. Til å begynne med følte eg meg flau, for alt var annleis enn eg var vant med. Men etter kvart ussland budde eg Anja Andrejevna Ryabinina kom første gong til Norge og Undredal i 2007, då ho var nesten sju år. Ho er oppvaksen i byen Voronesj med fleire innbyggarar enn Oslo kommune, så det er ikkje rart at overgangen til Undredal var brå. Jula 2011 var ho med mor Natalia og syster Lisa Jensine tilbake til besteforeldra i Voronesj og Perm for første gong sidan ho flytta hit. Det var fordi me skulle bli gode til å snakke russisk at me reiste dit i jula. Då eg kom ut av flyet begynte eg å skrike av glede - så glad var eg for å vere tilbake i Russland. Men det var mykje kaldare enn i Undredal. I byen var det isparkar med store skulpturar som var til å skli i. Det er vinter mellom oktober og mars, og temperaturen kan komme ned i – 30 grader. Kva trur du Lisa Jensine fekk med seg av turen – lærte ho Russisk? - Ho forstår alt som blir sagt på russisk, men svarer uansett på norsk. Me snakkar med Ba (bestemor) på skype nesten kvar dag, så me får god trening. Har de alltid noko å prate om på skype? - Ja, me fortel kva me har gjort. Og ho fortel kva ho har gjort, og så seier ho at ho saknar oss. Ho har vore lærar, men no er ho pensjonist. Men det er nokre barn som kjem til ho og får privattimar i russisk språk. Gler du deg til Ba kjem til Norge neste gong? - Ja. Denne gongen kjem ho i august. Til vanleg kjem ho når me har skuleferie. Då har ho med skulebøker og så må eg gjere russisklekser. Når eg les inni meg, då les eg best. Når eg skal lese høgt, er eg nervøs for at eg skal lese gale. Det er kipt. Det er veldig mange store russiske komponistar og forfattarar, og Ba vil at eg skal skrive dikt med handskrift. Kva tenkte du då mamma sa at de skulle flytte til Norge? - Først tenkte eg: Jippi, det blir spennande! Men etter ei stund begynte eg å tenke: Kva om eg aldri får sjå att venene mine og tinga mine meir? Eg hadAnja og klassekameratane i 5. kl på Flåm skule, de ein bamse, bakfrå: Anja, Solfrid og Veronica, Kari, Julie og Lars. eller eigentleg Solfrid var ikkje til stades då biletet vart teke. Foto: var det ein koAnne Gro B. Horvei seulv, eg ville ha med, men den ville pappa ha som eit minne om meg. Eg fekk heldigvis ein ny som eg fekk ta med meg. Lengta du tilbake? - Ikkje med ein gong, men etter kvart gjorde eg det. No gjer eg ikkje det, berre av og til, som når eg pusser tenner og skal leggje meg. Då tenkjer eg på Nikita og pappa og bestemor og bestefar. Gjekk du på skule i Russland? - Eg gjekk ein månad på skulen i Perm. Der lærte eg å lese, og eg lærte dikt som var skrivne av store russiske forfattarar, slikt som me lærer i tredje klasse her. Me hadde karakterar som gjekk frå 1 til 5 der 5 er best. Eg fekk 4 og 5. Me lærte også om Russland, og om korleis maskiner som f.eks ein støvsugar og ein telefon vir- Anja og vetlesyster Lisa Jensine. Foto: AKM kar. Og så lærte me løkkeskrift med ein gong. Eg vart nesten sjokkert då eg kom til Flåm skule, for der var det berre tre klasserom. Då eg høyrde at me måtte ha med niste, vart eg skikkeleg overraska. I Russland trengde eg ikkje å ha med matpakke, for det var kantine på skulen. Me kunne kjøpe godteri og, men me fekk ikkje lov til å ta det med inn i klassen. Så fekk me lov å vere inne i friminutta. Berre når lærarane sa ifrå, måtte me ut. På Flåm skule må me ut i friminutta. I Russland lærer dei ikkje så godt engelsk. Vi i Norge lærer mykje betre engelsk. Og då eg kom heim til Norge igjen tenkte eg: ”Mamma mia – skal eg snakke norsk igjen?” Men det gjekk bra, det og. Ser du for deg at du kjem til å flytte tilbake til Russland? - Eg har ikkje lyst til å flytte tilbake, for då må eg gå på russisk skule og eg kjem eg til å gjere det dårleg, for eg er blitt så vant til norsk. Eg kunne heller tenkje meg å flytte til Bergen, Voss, Sogndal eller Oslo – eller Liverpool, for der har dei så bra fotballag. Kva har du lyst å gjere når du blir stor? - Av og til har eg lyst å bli journalist, - eller omsetjar, - eller sekretær. Eg kunne og jobbe som guide. No har eg budd her veldig lenge og har lært om maten og landet, så eg kunne reise rundt med turistane og snakke norsk, engelsk og russisk, og fortelje dei om Norge. Føler du deg norsk eller russisk? - Det er det som er problemet. Av og til føler eg meg norsk og av og til ingen ting.. av og til er eg usikker. AKM juni 2012 - Underdølen | 7 Då Dagmar kom på besøk til Undredal 1. juledag H ingen kven som helst, den dama som kom feiande inn over Undredal 1. juledag. Det er vel ingen som kan hugse å ha opplevd noko liknande som denne dama stelte i stand i den elles så fredelege julehøgtida. Til og med nyttårsstormane på byrjinga av 1990-talet kan ikkje måle seg med framferda til denne uhyrlege dama. o var slett Langs heile strandsona utover gjekk sjøen fleire meter oppover land. Alt kokte, og i stormkasta flaug stein, greiner, tang og alt som kunne kastast opp på land. Det er mildt sagt eit under at det ikkje vart større skadar enn det ein såg i etterkant. Dagen etterpå var det med ei viss spenning dei fleste gjekk ut for å sjå korleis stormen hadde herja med bygdi. Vegen var framleis open ut av bygdi, men vart stengd av ras kring i femtida på ettermiddagen. Det var jordras nær Langhuso som hadde gått, men det var fleire mindre ras nedover dalen. På Hjøllosida av Melhus hadde det gått fleire ras, og områda likna på ei slagmark. På vegen mellom Hjøllo og Melhus må vinden ha vore enorm. Det var mange store tre som har velta både over og under stølsvegen, og mange røter låg til værs. Ras på ras hadde gått på vegen framover, og ein stad, om lag ved Skjebbe, hadde ei rot teke med Furet, værbitt på Melhus. Foto Marius Borlaug seg delar av vegen på si ferd nedover skrenten. Mykje av øydeleggingane såg me ikkje skikkeleg fordi veret var så dårleg, og så var det naturleg mørkt på grunn av årstida. Då vegen opna att og me kom framover dalen, var Geitebrua på Langhuso fekk hard meddet sjølvsagt raseringa på Melhus fart andre juledag. som me først såg. I Haskåna fekk me sjå noko som sto rett til værs. Det likna ei bru, og det synte seg at det var brua som geitene nyttar over til den andre sida på Langhuso. Om det var vinden eller raset, eller begge deler som var årsaka, skal vere usagt. Så om ikkje det var nok, så hadde brua over Helgåna lidd same skjebne. Det er vel no tredje gongen at denne brua forsvinn i elvemassane. Berre brukara står att der. På Gamlevegen mellom Melhus og Langhuso gjekk det tre mindre ras. To i første delen på vegen, og Den eine bilen med ungdomar kom seg på Godt me har fjorden når vegen er stengt! Kjell eit ras rett før Djupsåna. dans på Voss, men den andre vart stoppa Ove Bøthun og Steinar Grønsberg kom oppom Heldigvis så var det berre mateav raset. Atle, Kenneth og Tormod passerer med varer og post til Underdalsbui tredje juledag, rielle skadar etter stormen. Ingen raset på veg heim dagen etter. på veg til Bakka med sambandsutstyr. personar kom til skade, sjølv om det kunne ha vore utfallet når ein såg kva slags krefter som verkeleg er i Vinden var så kraftig på det meste at det gjekk ikkje an å gå oppreist. Det var slik at sving. Me må ha stor respekt for naturkreftene, for me har ein måtte halde seg fast i gjerde eller halde seg lågt i ter- ingenting å stille opp i mot dei. renget. Plutseleg kom det eit eller anna flygande i vinden, Nokre av rasa er rydda opp att, og langs hovudvegen er slik at ein måtte dukka. Det var ikkje rart at politiet gjekk det meste rydda. På gamle stølsvegen til Langhuso er det ut med åtvaringar mot å opphalde seg utandørs. Nedbøren no berre raset ved Djupsåna som ligg att. På vegen melvar hagl eller sludd, for det var kaldt og nedbøren svei ilt i lom Hjøllo og Melhus har Jostein og Nils Hjellum gjort ein ansiktet. Inne var det heller ikkje kjekt å vere, for lydane flott jobb heile vegen forbi Kidjjajuv og fram på stølsvoleller ulydane om ein vil, var fæle å høyre på. Det høyrdest len. Vegen er godt farbar slik den er no. Takk til dei for ein ut som om heile huset skulle lette frå grunnmuren. framifrå god jobb! HB Flodi saman med den sterke vinden var urovekkjande. I tillegg til vind og nedbør, så var det springflod. Straumen gjekk litt ut på kvelden, men han kom att òg. Både fasttelefon og mobildekninga forsvann. Den fekk me ikkje att før 4. eller 5. dag jul, men den var litt til og frå. Vegen fram dalen var open heilt til neste dag ut på ettermiddagen. Då gjekk rasa som gjorde at me vart innestengt til torsdag 29. desember. 8 | Underdølen - juni 2012 ORGANISASJONSSTOFF Katedralen i Undredal Nord-Europa si minste kyrkje er for nokre månader omkransa av store stillas og teltdukar - reine katedralen når du ser den frå litt avstand. Restaurering av undredalskyrkja er ein del av eit større stavkyrkjeprogram i regi av riksantikvaren. Heile kyrkjebygningen skal hevast 30 cm frå bakken for å unngå vidare roteskader. No under restaureringa er det verken interiør eller golv i kyrkja, det er lagra i ein temperert container. Arbeidet vil truleg halde fram til langt utpå hausten og det betyr sjølvsagt at kyrkja ikkje kan brukast verken til gudsteneste eller omvisning i denne perioden. Alternativt kyrkjehus og omvising Sidan hausten har skulen vore brukt til gudsteneste. Alternativet var å reise til Flåm kyrkje, men skulealternativet vann klart under ei avstemming med håndsopprekking etter første gudstenesta i skulen. I det eine klasserommet i skulen vert det no laga ei utstilling med store, fine plansjar om stavkyrkjeprogrammet og vår eiga kyrkje. Første del er alt på plass. Det er det same som vart brukt under restaureringa av Borgund stavkyrkje. For å utarbeide informasjonen om Undredal kyrkje har Riksantikvaren løyvd inntil kr. 60.000,- slik at det skal kunne lagast profesjonelt og i same stil som det andre. Anna Karine Marstein og Anne Kirstine Flåm har teke på seg ansvaret for dette lokalt. Klasserommet med utstillinga vil òg bli lagt til rette for bruk til gudsteneste. Det vonar me skal vere ei god ramme rundt gudstenestene, og samtidig kunne vise dei som er med på omvisingar at «slik gjer me det her i ein periode når kyrkja vår er ute av drift». Det skal òg lagast informasjon som skal stå utenfor kyrkja i restaureringsperioden og i utstillingsrommet i servicebygget. Omvising Som alternativ til omvisningstilbodet i kyrkja er det laga eit opplegg for ein guida tur gjennom bygda, og der er kyrkja sjølvsagt ein av stoppunkta. Med guide kan gjestane gå ut på stillaset med hjelm, inntil 15 personar i gongen, og berre på det nedste planet. Utstillinga i skulen vert ein annan viktig stasjon på vegen, og dei som ynskjer det kan gå med guiden opp til utsiktspunktet i Hjødlavegen. Opplev Undredal AS har teke på seg å organisere og drifte tilbodet etter avtale med kyrkjelydskontoret og grendalaget. Alle vil bli inviterte til opning av utstillinga i skulen så snart den er klar. Me ynskjer hjarteleg velkomen «kyrkje i skulen», og å vitje bygda vår og å få innblikk i lokalhistora og korleis det er å leve her i dag. LIU Vårdugnad å den nye leiaren i gredalaget kalte inn til vårdugnad 5. D mai strøymde det på med arbeidsvilllige folk. Bortimot 20 personar kom med rive og trillebår og anna utstyr for å gjere bygda fin til 17. mai. Mykje godt arbeid vart gjort og etterpå inviterte Inger Oline på kaffi og kaker i vårsola. Kvifor så mange stilte opp i år er ikkje godt å seie, men at det skjedde på ein laurdag var nok eit godt trekk. På bildet ser me Knut, Natalia, Anne K., Jan, Gunhild, Eke, Huib, Tonje, Anja og Arvid. Men det var mange fleire som arbeidde: Linda, Bente, Bergit, Edvin, Svenn Vidar, Henning, Atle og AK. Dei som ikkje er nemnde, får ha oss unnskyldt. Nytt styre i Grendalaget På årsmøtet i Undredal Grendalag 11. april i år vart det vald nytt styre: Anne K. Flåm, styreleiar (1 år) Inger Oline Øy og Eke Krug, styremedlemar (2 år) Leif Inge Underdal og Ivar Bjarne Underdal, styremedlemar (1 år) Judith Torgersen og Anna Karine Marstein, varamedlemar (1 år) Valnemnd: Sven Vidar Stegen, Edvin Flåm og Bente Torgersen juni 2012 - Underdølen | 9 KULTUR BYGDANYTT Ord på bokstaven S – framhald frå Underdølen i juni 2011 S (I julenummeret 2011 presenterte Roald ei rad paratagme) Skyr:Uttale: sjør 1) surmjølk. Som eigen skapsord har det fleire tydingar: skjerr, redd, engsteleg Skytja: lite tilbygg på sida av huset Skøyren: uforsiktig, framfus Skøyteslaus: uvøren, aktlaus, lite merksam Slabbedask: slurvete, vyrdslaus person, engelsk: slap dash! Slabberas: festleg samkome med te eller (helst) kaffidrikking Slag: fleire tydingar: 1) i medisinsk tyding bløding eller blodpropp i hjernen (apo- pleksi) 2) det kan også tyde art eller sort. 3) kilevink eller nasestyvar eller endå kraftigare: knock out (KO!) i bok- sesporten. Det er også mykje brukt i samansette ord: klokkeslag, hammar- slag, krigsslag Slamp:sleivete, uskikkeleg person Slask:same tyding som slamp Slask:hårfasong: glattkjemma hår, vasskjemd Slunken: mager, tunn, tom Slya:1) upåliteleg person, sleiping 2) mager fisk med stort hovud, helst bekkaure Slå seg:1) skade seg 2) dogga på brille- eller vindaugsglas Smeisa:slå, ”eg smeiste te’ an” Smøystol: hempe for bukse- eller kjolebelte Snaop:snøgg, kvikk Snedden: liten, fin, veldreid Sneis:gamalt mål: 20 stykker Snop:godteri Snurten: sur, småfornærma Snøya:dragline til heis Spik:småved av furu, til opptenning Spikk:spøk, prette, puss Spilder:fullstendig, heilt (ordforsterkande) spilder naken, spilder gal Spissbur: skjelm, luring, knekt, kjem truleg av det tyske ordet Spitzbur (spitz = lur, slu, Bur = gut Spord:uttale: spor, fiskehale Sprotta: gylfen på bukse. Det er også brukt i øyremerke på dyr, og tyder då splitt. Sputtbakke: emaljert panne med lokk som skråna inn mot opningi midten. Den var golv plassert og til bruk for dei som togg skråtobakk, og måtte spytte innimel- lom. God sommar! Helsing frå Roald Underdal 10 | Underdølen - juni 2012 Tankar over ei middagsgryte av Sigrunn Ytrefjord Det finst mange slags dagar ikkje berre dei lyse og mørke, men alle dei midt i mellom. Dei heiter: Den grå kvardag. Dagar då du føler glede, mismot, håp, avmakt, optimisme, skepsis, alt blanda saman, vekslande frå time til time. Ein ven stikk innom – eit menneske som vil deg vel, eit menneske som gir deg mot, sjølvtillit, trua på det gode i deg sjølv og dine medmenneske. Det finst òg menneske som stikk innom, som du møter på vegen, som på ein augneblink riv ned det som du gjennom dagar og timar møysomt har bygt opp til ditt forsvar. Dei kler deg naken med ord, eit blikk. Verjelaus står du avkledd under Guds Himmel. Det finst dagar då det skrik i deg etter samkjensle, etter eit menneske som fullt ut forstår deg, som kan dela tankar utan å seia noko. Det finst dagar då ein ikkje skjønar kvifor ein er til, kva nytte ein kan gjera i ei verd der alle tykkjest kunna alt så mykje betre enn deg sjølv. Men det finst også dagar då ein vonfullt trur at verdi hadde vore fattigare utan deg. Alt skiftar frå time til time, frå dag til dag. Midt over ei dampande middagsgryte kjem du i hug gamlelæraren din som sa at du hadde gode evner – at du ville nå langt i livet. Velsigna gamlelæraren! Det luktar kålrot og løk, og dampen renn ned etter kjøkkenvindauga. Telefonen ringjer; ei venleg røyst seier nokre ord, takkar deg for noko du har gjort. Du turkar dogga av glasruta og undrande ser du at himmelen er vorten blå. 17. mai-betasuppe Her i bygda er me så heldige at me ofte får heimelaga betasuppe når me samlast i ungdomshuset etter toget 17.mai. Slik var det i år og. Underdølen møtte Bente i ungdomshuset eit par timar før toget skulle starte. Då var ho i gang med å gjere ferdig betasuppen og ingrediensane sto klare. I tilfelle du skal stelle i stand smakfull og nærande festmat til mange menneske ein gong, her har du oppskrifta: 4 svineknokar 1 spikjekjøtlær 4 kg rundsteik av okse 4 korvar eller pølser 16 kg pote 4 kg gulrot 4 store kålrot 1 kålhove 2 purrar og 2 store løk salt, pepar, evt buljong Sognakvitost Flatbrød og godt smør Kaldt vatn Kvelden før samlar du saman gode vener og så har de det triveleg i lag mens de gjer dette: • kokar knokane og spikjekjøtlæret i 2 ½ time • deler opp og bruner oksekjøtet, deler opp korven • kuttar opp grønsakene og skreller potene • deler kvitosten i fingerlange betar • dekker bordet Neste dag står det att: •å koke opp krafta du laga i går og ha oppi grønsakene og kjøtet, potene til slutt •la alle godsakene koke til det er passe tyggemotstand i grønnsaker og pote •krydre Oppskrifta blir ca 45 liter. Bente seier at oppskrifta står i permen til 17. mai-komiteen. Nokre vil nok sakne selleri og skorakung (bergmynte/oregano). Men dette bruker dei ikkje ha med, for det er ein del som ikkje liker det. I år vart det vel 70 personar til middag i ungdomshuset. Det vart nok til alle, ja til og med kjøkengjengen fekk betasuppe, og endå vart det noko til overs! AKM juni 2012 - Underdølen | 11 KULTUR BYGDANYTT Storegut mot terror A for ei flott helg i Undredal. Leif Inge hadde hyra inn Åsmund Nordstoga til å halde konsert på brygga. Den karen klarer skape stemning i salen! Så var det berre det at det skjedde grusomme ting ved regjeringskvartalet i Oslo og på ei øy i Tyrifjorden. Landet var i sjokk, folk sat klistra til TV-apparata og ingen tenkte på dans og moro. lt var klart - Eg var heime i Vinje 22. juli i fjor, fortel Åsmund Nordstoga på telefon frå garden heime i Vinje. Det var ein fredag, og dagen etter skulle eg til Undredal og halde konsert. Eg lura fælt på kva eg skulle gjera, så eg sende tekstmelding til Leif Inge og sa at viss han ville avlyse, så var det greitt, men viss han ville gjennomføre så var det og greitt. Det vart ein del teksting att og fram den dagen. Seinare på dagen var eg ute på Vinjevatnet og fiska med far min og ungane mine. Då kom det ei tekstmelding frå Leif Inge: Kort sagt: han var eit redeleg menneske. Diktet går på verseform og har levd på folkemunne til det vart nedskrive av Aasmund Olavson Vinje og gitt ut i bokform i 1866. Soga om Storegut er basert på ein verkeleg lagnad, men Vinje la ein del til i sin versjon. Eg veit at far til Storegut og far til Åsmund Olavson Vinje kjende kvarandre. Bror min, Odd, sette nye tonar til diktet i 1988, men han beheldt ein del av dei gamle stevtonane. Me har reist rundt i landet med dette programmet. Det var difor me klarte å skiple programmet på ein dags varsel. Kunst og kultur er noko som samlar oss i vanskelege tider og hjelper oss gjennom sjokk og sorg. I forbindelse med 22. juli er det berre å tenke på rosehav og rosetog, Til Ungdomen av Nordahl Grieg, Eg ser av Bjørn Eidsvåg og Barn av Regnbuen med Lillebjørn Nilsen. Kva er det med musikk, song og kultur i det heile som virkar så sterkt på oss? Songen er eit maktdemonstrasjon utan bruk av maktmiddel. Det er slik kraft i songen. Tenk på den ufattelege krafta ein får av å synge unisont i hop! ”Joik har større kraft enn krutt” var det nokon som sa. Noko av det same har eg sett i Baltikum. Der har dei bygd eigne stadionar for korsong! ”Me gjennomfører!” Og slik vart det. Eg syng fordi eg har det moro når eg gjer det. Det er noko eg kan. Og så har eg eit ynskje om å berøre menneske, kjenne på dei kreftene som løyser seg ut som kjensler. Me har fleire slags språk, både med ord og utan ord, og kroppsspråk og musikk. Me vart einige om at me skulle endre programmet slik at det høvde meir for anledningen. Det var viktig for oss å fortelle den galningen (ABB) at ”me let oss ikkje skremme”, sjølv om han sikkert ikkje brydde seg om det. Så Leif Inge ringte lokalpressa og brukte jungeltelegrafen det han var god til og neste dag for og gitaristen min, Åsmund Reistad, vestover Eg har eigentleg plass til ti, men no har eg berre åtte. Eg har hatt så mykje problem med høgt celletal, så eg tenkte eg skulle ta det litt med ro og få gjort noko med det. Me var veldig spente på korleis det skulle gå. Men det kom faktisk folk. Då me hadde framført Storegut, det tok kring 30 minutt, så oppdaga me at dei som var der var interesserte i å ha noko anna å tenke på enn død og øydelegging. Me forhøyrde oss om det var nokon i distriktet som var direkte råka av hendingane på austlandet. Det var det ikkje, og då smelte me til med ca 40 minutt vanleg program. Så fekk folk le litt og ha det triveleg i lag. Nei, eg trur eg er den einaste som driv den kombinasjonen. Men det går kjempebra. Eg har tre avløysarar. Kan ikkje den eine, så spør eg den andre. Fortel om Storegut! Kvifor passa dette verket denne dagen? Storegut vart fødd i 1764, og vart borte i fjellet i 1791. Han var ein kar som sto for noko og som ville hjelpe andre. 12 | Underdølen - juni 2012 Du er jo bonde, kor mange kyr har du på båsen? Høgt celletal kan kanskje komme av at du er artist og reiser mykje omkring. Det er vel ikkje mange i din bransje som har kyr og to gongar mjølking om dagen å tenke på når dei skal sette opp reiseplanen sin? Er du heilt sikker på det? Hadde det ikkje vore greitt å flytte frå bygda til byen og gjere som du vil? Haha, nei det trur eg ikkje. I byen må ein ta hensyn til ein halv million andre menneske. På bygda har eg berre åtte kyr å tenkje på! AKM Paveleg resolusjon om turrhøy At me har hatt ein svært dårleg sommar i fjor, er det ikkje berre bøndene som har fått med seg. Frå Yngve Steinar Konglevoll i Oslo har me fått denne oppdateringa: Under Håkon Håkonsons kroning i Bergen i 1247 var det utsendt en kardinal som som tilbragte sommeren i Bergen. Han opplevde antagelig en ordentlig vestlandsk sommer, for etter å ha returnert til Roma fikk han paven til å utstede en pavelig resolusjon om at bønder i det vestlige Norge kan ta inn tørrhøy også om søndagen. Konglevoll gjengir vidare frå Karsten Alnæs ”Historien om Norge”, Bind 1 (s 311-312): Det var ikke uten visse anfektelser at Roma sendte en Kardinal hit, da Håkon er uekte født og at de opprinnelig støttet den ektefødte hertug Skule. I tillegg var Håkon Håkonsson barnebarn av hedningen kong Sverre som hadde talt Roma midt imot. Men dette var tilgitt nå. Erkebiskop Sigurd vil at Kardinalen skal gi sin velsignelse for å øke inntektene til Den Hellige Kirke, men Kardinalen vil ikke imøtekomme Erkebiskopens krav i dette, og istedenfor gir han sitt samtykke til at de fattige bønder i dette regnfulle og våte landet får lov til å berge høyet sitt på hellige dager og fiske sild om Gud ga dem den – utenom de helligste høytidsdager. Den sympatiske karen vi høyrer om er Vilhelm av Sabina. Han var fødd i 1184 og døydde 31. mars 1251, og var en av den katolske kirkes kardinalar. Han hadde tidligere vore engasjert i kristninga av det nordlige Europa. Vilhelm var frå Piemonte i Italia, og vart biskop i Modena i 1222. I 1224 vart han pavelig legat i Baltikum og det sørlege Østersjø-området og bygde der opp den kyrkjelege organisasjonen. Namnet hans opptrer i svenske journalar for første gong i 1226, i samband med stadfestinga av reglane for bispevisitasar på Gotland i Wilhelm av Sabinas segl frå 1248 Linköpings stift. Vilhelm vart i 1242 valt til kardinalbiskop av Sabina, ein region som ligg ca 50 kilometer nord for Roma i Italia. Tidlegare hadde han hatt ein lågere rang som kardinal. Så til alle dykk som meiner bøndene på vestlandet burde halde seg vekke frå onnearbeid på sundagar: Her fekk de svar på tiltale! AKM ”Storegut” av A.O. Vinje, 1866 Storegut var ein historisk person som levde i Telemark på slutten av 1700-talet, og har levd på folkemunne heilt sidan den gong. Det var Vinje som gjorde Storegut kjend langt utanfor lokalmiljøet med det store diktverket som kom første gong i 1866, og mange kunstnarar har seinare late seg inspirere av kjempekaren frå bygdene i Telemark. www.vest-telemark.museum.no Knut Nedberge og mora Aslaug var blant dei som hadde ei fin stund med Åsmund og Storegut på brygga 23. juli. - Han far kunne Storegut utanåt. Eg gløymer aldri ein gong på Nedbergo, han framførte heile diktet for oss. Han hadde lært det i folkeskulen. I dei gamle lesebøkene sto lange diktvers. Eg har og lært om Storegut på skulen. Så vidt eg hugsar sto det i ei av Egners lesebøker. Og sanneleg: i Egners lesebok nr 11 ”Frå bokhylla” er heile diktverket attgitt, med teikningar av Henrik Sørensen og tresnitt av Harald Kihle. juni 2012 - Underdølen | 13 KYRKJA BYGDANYTT Sakte, men sikkert, skjer det noko med kyrkja Tekst og bilete AKM olk i bygda snakka seg imellom gjennom vinteren om kor seint det gjekk framover med arbeidet på kyrkja. Til slutt vart det så mange spørsmål om framdrifta at Sjur Mehlum frå Riksantikvaren vart beden om å komme og forklare. Den 7. mars fekk endeleg folk svar på nokre av spørsmåla sine. F Sjur Mehlum tok seg god tid denne kvelden i skulehuset. Han starta med å fortelje om Stavkyrkjeprosjektet og vise bilete frå arbeid Riksantikvaren hadde utført på andre stavkyrkjer. Både Borgund og Urnes stavkyrkje vart presenterte, slik at dei frammøtte fekk eit inntrykk av kva tiltak som var blitt utført. Undredal kyrkje er stort sett i god stand, i følge Mehlum, men det er ein del råteskader i våpenhuset. Hovudproblemet er at kyrkja ligg for lågt. Det vil ikkje monne å senke terrenget, så ho vil bli heva ca 30 cm. Ved hjelp av om lag 36 jekkepunkt vil ho bli heva, stille og roleg. Kvart jekkepunkt tar om lag eitt tonn, så det skulle gå greitt. Det er grunnmur under det meste av kyrkja, men i samband med hevinga må den byggast på. I dette arbeidet, og i alt anna arbeid med kyrkja, bruker ein eit prinsipp som går på å nytte meste mogleg same materiale og teknikk som då kyrkja vart bygd. Stig Arne Borlaug har lagt til sides ein del murestein i samband med opprydding etter rasa som gjekk i vinter, så her er nok lokal stein å ta av. Tømrar Hans Marumsrud vil føreta ei bygningsundersøking med sikte på å finne spor etter verktøy. Riksantikvaren sine folk er alltid interesserte i å finne ut meir om kva for reiskap og teknikkar ein brukte når ein bygde stavkyrkjene for 800900 år sidan. Kvifor dette store stillaset med den enorme plastduken over, lurte mange på. Den svære riggen skal dekke tre behov. For det første må bakken vere tørr når jekkinga Sjur Mehlum arbeider hjå Riksantikskal føregå. Då går ar- varen. Han er prosjektleiar for istandbeidet lettast og sikrast settinga av Undredal kyrkje føre seg. For det andre gjer stillaset det mogleg å invitere publikum inn og la dei gå rundt kyrkja og sjå mens arbeidet pågår. Handverkarane i Nedre Jølster Bilelag er innforstått med at ein del av jobben deira er å formidle kunnskap, så folk får lov til å stille dei spørsmål, og snikkarane har lov å ta seg tid til å forklare kva dei driv med, innan rimelege grenser, sjølvsagt. Den tredje grunnen til at stillaset er sett opp, er at det gjer det mogleg å skifte ut takstein og gjere anna reparasjonsarbeid når ein først driv på med kyrkja. Når hevinga er ferdig vil ein ta ned den store duken som dekker tak og vegger innvendig. Då kan det bli aktuelt å lage ein platting inne i kyrkjerommet, slik at folk kan få komme inn og sjå vegg- og takdekoren. Omnane vil bli skifta ut og ytterdøra vil bli vølt. Eit av vindaugo vil bli til rømningsveg i tilfelle brann, og dei andre vil få hengsla innerglas, slik at dei kan vaskast utan bruk av skrujern og sugekoppar, slik det har vore fram til no. Til slutt vil det bli sett opp nytt stakittgjerde rundt kyrkja. Kva er det raraste du har sett på Undredal kyrkje til no? Spørsmålet går til Ola Storsletten frå Norsk Institutt for Kulturminneforskning Noko av det raraste eg har sett? Ola må tenkje seg om, men ikkje lenge. Kom her, så skal du få sjå noko rart, seier han. Han set seg på huk ved ein av stavane på kyrkja. Den delen som er nedst på staven kallar me basen. På basen er det ein dekorasjon i form av nokre ”bilringar” som er vidare enn sjølve staven. Den kallar me vulstar. Me kjenner dei frå mange andre stavkyrkjer. Vanlegvis er staven og vulstane hogne ut i eitt stykke. Men sjå her – her er det lagt ein dobbel vulst utanpå basen og den er festa med trenaglar. Slik er det på alle fire stavane på kyrkja dykkar. Det tykkjer eg er rart. Ola Storsletten er sivilarkitekt og seniorforskar og har vore i NIKU sidan instituttet vart oppretta i 1994. 14 | Underdølen - juni 2012 Eg veit ikkje kva som gjer at det er slik her. Det kan vere at dei ikkje har hatt stort nok tømmer eller det kan vere tradisjonen akkurat her. Som du ser har dei ein eller annan gong seinare skore rett av og til dels fjerna vulstane for å få på plass kledningen. Det er synd dei har øydelagt vulstane, men dei ville kle inn kyrkja for å verne ho mot vind og ver, og det held eg med dei i. Noko anna som er rart er høgda på svillane eller syllstokkane. Her er dei berre 30 cm høge. På dei fleste andre kyrkjer er dei opp mot 40 cm høge. Bandprofilen derimot, dvs dei langsgåande profilane som går langs yttersidene på både svillane og veggplankane, er om lag 3 cm breie. Vanlegvis er dei rundt 2 cm. Basen på sørvestre stav. Her ser me basen, vulstane og korleis staven er tredd ned på syllstokkane som er lafta saman. Ein veldig spennande ting er eit trekantmerke som er hogd inn på vestsida av skipets vestre hjørnestav. Det finst og på andre stavkyrkjer, eller grindbygg, som er ein beslekta bygningstype. Men ingen veit kva det skal vere godt for. Kan det ha noko med reisinga av kyrkja å gjere? Nedre Jølster Bilelag Det er verken arkeologar eller arkitektar eller konservatorar som gjer det praktiske arbeidet med istandsetting av kyrkja. Det er faktisk ein gjeng med snikkarar frå Jølster. Bjarne Sunde fortel: − Det starta i 1992. Me var med på eit kurs i restaureringshandverk i Movika i Førde. Det var då vi kom inn i Riksantikvaren sine prosjekt. Første jobben var å restaurere eit middelalderloft i Svidalen i Jølster. Me har lært mykje av ein arkitekt som heiter Anders Haslestad. Han samarbeidde me mykje med i middelalderprosjektet, som me var med på frå 1992 til 2002. Haslestad var leiar for det prosjektet. Han har vore god mann for alle handverkarar som driv slik som oss. Etter at Stavkyrkjeprogrammet starta i 2002 har me hatt nesten fulltidsjobb med det. Men me driv og med andre ting, grindbygg, restaurering av gamle tømmerbygningar og gamle sjøbuer, for eksempel. Korleis ser andre snikkarar på dykk som driv med restaurering? − Mange tykkjer det er veldig interessant, det vi driv med. Me er kanskje heldige, som er komne med på dette laget. Det er mykje artigt som føregår. For eksempel så prøver me å arbeide mest mogleg med autentisk reiskap og verktøy. Det er Riksantikvaren som hjelper til med å skaffe slik reiskap. Det er viktig å ha reiskap med godt bet. Då me heldt på med støpulen ved Borgund stavkyrkje var det smeden Kjetil Torvund frå Lavik som smidde økser til oss. Han brukte gamle verktøyspor i stokkane som utgangspunkt då han smidde øksene. Korleis går det når de som handverkarar skal jobbe saman med folk med heilt annan fagbakgrunn hjå Riksantikvaren? - Me veit etter kvart kva Riksantikvaren legg av føringar for arbeidet. Me skal bevare det gamle så lenge som råd, og skifte ut minst mogleg. Men viss det er noko me meiner bør Nedre Jølster Bilelag bak lås og slå.Tor Egil Gjelsvik, Bjarne Sunde og Erlend Slåtten gjerast så legg me det fram for Sjur Mehlum. Samarbeidet med folka frå Riksantikvaren går bra. Det som er ekstra artig med Nedre Jølster Bilelag er at dei mellom anna består av to sett far og son: Erlend og Tor Egil Gjelsvik, Halvor og Erlend Slåtten. Begge sønene gjennomførte læringstida si med ”vanleg” tømrararbeid, men sidan har dei arbeidd med restaurering i lag med fedrane og resten av bilelaget. Erlend Slåtten har til og med sin eigen lærling, og han er skikkeleg gira på restaureringshandverk. Elles har bilelaget fleire dei kan hente inn når dei treng hjelp. Då dei skulle hogge 7-8000 takspon til Borgund stavkyrkje fekk dei hjelp av tre erfarne pensjonistar frå Jølster og Førde. I Vik er det to bønder/tømrarar som stiller opp når det trengst. Muring er det skøyigaste eg driv med Undredal har mykje fin murestein, seier Erlend Gjelsvik, og ser seg rundt der han står utanfor kyrkja. Murar er det alle stader: på bøane, langs vegen, ved sakristiet og ikkje minst under kyrkja. Erlend er utdanna møbelsnikkar, men likevel er tørrmuring det kjekkaste han driv med. − Urnes stavkyrkje var eit ypparleg prosjekt, seier han. Der bytte vi ut heile grunnmuren og grov oss ned på fast grunn. Høgda på muren varierte frå 80 til 180 cm høgde, og frå 50 til 200 cm i breidde. Muren var delvis dobbel, for det må vere bering både under veggsvillene og under grunnstokkane som ligg ein god meter innafor veggen. Me måtte jekke opp kyrkja meir og mindre, alt etter kor mykje ho hadde sige, og legge opp ny mur oppunder. − Her i Undredal ligg kyrkja nokså støtt, men våpenhuset ligg faktisk nedi bakken. Når me no skal heve kyrkja, må me legge ny mur under heile bygningen. Heile vegen rundt skal grunnmuren kvile på ei berepute av stein som vil vere 50-60 cm breid. Det er for at vekta av bygningen og muren skal bli godt fordelt og for at kyrkja skal stå støtt. Sjølve muren blir om lag 30 cm tjukk. Under koret, i austenden, er muren av vekslande tjukkleik og kvalitet. Der kjem me til å plukke ned muren stein for stein, til han Erlend Gjelsvik er solid nok og tjukk nok til at me kan bygge han opp att. Det blir eit kjekt arbeid! seier møbelsnikkaren frå Nedre Jølster Bilelag. juni 2012 - Underdølen | 15 KYRKJA KYRKJA BYGDANYTT Dame med draumejobb D et er utpå ettermiddagen ein dag i april. Ei dame med hua godt ned i panna kryp omkring utfor kyrkja og studerer eitkvart. Ho er meir enn villig til å forklare kva ho er så engasjert av. - Kom og sjå! seier ho og peikar mot nedste del av sørveggen. - Her ser me sjølve stavkyrkja! Dette er ein av dei fire syllstokkane. Dei er felt saman og danner nederste ramme i kyrkja. Så er stavane tredde ned på krysset. Desse stavane kviler på stein. Stavane på dei første stavkyrkjene vart sette rett ned i jorda, så dei rotna etter kvart. Her ser du korleis veggplankane er felte nedi syllstokken, seier ho og peikar ned på ei rad av ståande breide bord som forsvinn ned i den liggjande syllstokken. - Langs syllstokken går ein fin liten profil. Den går att langs sidene på alle stavane. Og sjå her – ser du desse små trekanta hola? Det er drypphol for regnvatn som samla seg i botnen på nota i syllstokken! Dama smiler og forklarer og kjenner seg tydelegvis heime i det ho ser. Eg får vite at ho heiter Anne Marta Hoff og er tilsett i Norsk Institutt for Kulturminneforsking NIKU. - Eg jobbar ikkje med Stavkyrkjeprogrammet, men eg såg mitt snitt til å ta ein titt på kyrkja når dei hadde tatt vekk kledningen. Det er ikkje kvart hundreår ein får sjå korleis kyrkja ser ut Anne Marta Hoff er kunsthistorikar og arbeider med dokumentasjon av kyrkjene i landet Anne Marta viser fram bilete av inventar frå kyrkja vår. - Det er mykje arbeid å systematisere alt stoffet, seier ho. Men det skal bli gjort. Og det vil komme på nett på ein slik måte at alle kan søke seg fram til det dei er ute etter, og samanlikne f.eks messehaklane i forskjellige kyrkjer. Opplysningane om Undredal kyrkje skal vere å finne på www.norgeskirker til sommaren. Denne messehakelen er ikkje så enkel å tidfeste innanfor ytterveggen! Anne Marta er kunsthistorikar og arbeider med eit verk som heiter Norges Kirker. Opprinneleg var det meininga å skildre alle Norges 1600 kyrkjer, i bokform. Til no er det kome ut 13 bind. Men løyvingane har minka, så heretter blir stoffet berre å finne på nettet. Du har visst fått draumejobben, du? spør eg. Ja, dette er kjekt arbeid. Eg hadde aldri trudd at ag skulle få jobbe på heiltid med dette då eg tok kunsthistorie. Eg legg merke til at Anne Marta snakkar sogning, ikkje austlending, som så mange andre av dei som kjem frå Riksantikvaren og andre offentlege instansar. - Eg budde i Solvorn til eg var ni år. Så flytta familien til Årdal, seier ho. No bur eg i Bergen, men reiser mykje rundt omkring i landet for å dokumentere interiør, inventar og konstruksjonar i kyrkjene våre. 16 | Underdølen - juni 2012 Veggplankane er fint avrunda. Syllstokken med enkel profil og eit drypp- og luftehol med forbindelse inn til sporet som veggplankane er felt ned i. Reparasjon øyeblikkelig påkrevet Domenico Erdmann - konsulent Oslo, 4/6.1927 Da jeg er underrettet om at Undredal kirke er i meget dårlig forfatning, har jeg på egen bekostning foretatt reise og besiktigelse mens jeg oppholdt meg i Aurland, i anledning kirkens interiørmaling. Men på grunn av uavbrudt reise fra Aurland til Snaasa og Trondhjem og derfra tilbake til Sogn, må jeg innskrenke meg til en kortfattet oversikt, hvilket jeg ikke unnlater, da jeg anser saken for meget viktig. Kirken ligger på en liten avsats i et sterkt hellende bakkeheld, og er bygget utover dette på en høi stenmur (under det senere, enten utvidede eller i det 17. aarh. helt nyoppførte kor). Det middelalderske parti, med runde hjørnestave og synlige veggthiler, står med underlegjeren like på bakken, våbenhuset lavere enn denne, mot veien. Taket er i elendig forfatning, og tårnet falleferdig, så at man uten overdrivelse tör betegne tilstanden uforsvarlig. Da kirken dessuten ligger på et veirhårdt sted, er reparasjon öieblikkelig påkrevet. Taket lekker som følge av at teglpannene, der efterhånden er utskiftet med forskjellige pannestörrelser, ikke ligger an mot hinanden og til lektene som i stor utstrekning er råtnet i stykker. Sutaket består av det gamle, men må rettes og tettes. Tårnets bordkledning er råtten, og på korets sydside faller gesimsen stygt, som kan tyde på beskadiget taksper (se foto). Slik så Undredal kyrkje ut kring år 1900 Det første som bør gjøres er å løfte hele bygningen 30 a 40 cm, på en stenmur, helt klar av bakken, da det er å befrykte at stavverket kan ta skade som det nu står. Derefter må sutaket grundig repareres og helt omlektes, samt takpannene fordeles efter ensartet størrelse. Tårnet må ha ny kledning og forøvrig repareres (med rødmalt bordkledd tårnhjelm som den nuværende). Enn videre er det ønskellig å bortta vinduenes uheldig gavlformede overparti. Da kirken er usedvalig liten, og i mange tilfelles altfor liten, önskes flere sitteplasser. Men da der ikke kan bli tale om utvidelse av bygningen i noen form, er der kun en måte å foröke sitteplassene, nemlig ved å forlenge alle benker ca. 30 centimeter, hvorved innvinnes 20 sitteplasser. Derved blir midtgangen noget smal, men bred nok til denne kirke. Benkene er mindre heldig omarbeidet i senere tid, men fremdeles primitive, så at der blir anledning til å bearbeide dem henimot en bedre form. Hele interiöret er overmalt, både tak og vegger, samt prekestol med årstall 1696. I takets segmentbuede panelhimling har der været dekorasjon, som eldre folk ennu erindrer. På veggthilene er der også overmalt dekorasjon. På den rødbrun overmalte prekestol er kun de små felter intakt, malt av en bygdekunstner, og formodentlig den samme som har malt Aurland kirke i slutten av 1600-årene. Den efterfølgende maler fra 1811 i Aurland, er mere uvörren, men efterligner den förste. Herom senere. Prekestolen kan farverestaureres for ca. kr 350.00. Det eldre kan skimtes under overmalingen. Den besynderlige lysekrone med utskårne gemsehoder og en kvindelig figur på toppen, samt pipearmer av metall er defekt og bör istandsettes (ca. kr. 50.00). I stavkirkens vestparti synlige spor av det eldste galleri, mens kirken ennu hadde sitt åpne sperreloft, der er udmerket bevart, men kun synlig gjennem en liten åpning i den tjærede vestgavl over tårnloftet. Den nödvendigste reparasjon og de overfor antydede arbeider vil koste ca. kr. 6000.00 tilsammen. Jeg har tilrådet at man söker bidrag av pengelotteriets utbytte, hvis det ikke lykkes å tilveiebringe den beskjedne sum på annen måte. Saken bör fremmes: jeg vil derfor ikke komme nærmere inn på den dekorative restaurering forlöpig. Domenico Erdmann. juni 2012 - Underdølen | 17 Her ve me bu 1 Her ve me bu, i Undredal for me veit at det er her me høyrer til 3 Og om det no vert litt problem og verda skulle gå oss litt imot, Ja, planane er ferdige det vantar korkje innsats eller tæl me krøkjer nakken og går opp bakken for ingen ting kan stoppe oss meir no For me vil ikkje sitja roleg og venta på at me allting skal få Me ve ei bygd der folk kan trivast om dei er gjester eller bur her fast Me set i gang og syng ein sang for me veit at det er her me høyrer til Me set i gang og syng ein sang for me veit at det er her me høyrer te 2 Eit servicehus har me no fått og det kjem til å gjera bygdi godt Her gjester får så gode kår at adle kjem igjen til neste år Me er den vetle, store bygdi me er’kje mange, men me får det te Me set i gang og syng ein sang for me veit at det er her me høyrer te 18 | Underdølen - juni 2012 Ja, me veit at det er her ja, me veit at det er her Ja, me veit at det er her me høyrer te! Omskriving av ei vise frå ein av dei gamle revyane, skriven til opninga av Gjestestova under Geitostfestivalen i 2011. LESARINNLEGG Villcamping I Undredal Turistane er begynt å komme til Undredal, og nokon syns det er kjekt, medan mange tykkjer dette er mindre kjekt. Likevel bør det vere retningsliner for kor turistane kan campe. Det er det ikkje i Undredal. Etter at campingplassen kom, så kom ”villcampingen” for fullt. Den nådde nye høgder i fjor sommar. Det vart slått leir alle moglege plassar frå slåttemark til utkøyrsler, på selbøane og parkeringsplassar. Til styret og årsmøtet i Undredal Grendalag. Eg melder hermed ei ny sak til arbeidsprogrammet for Undredal Grendalag: FIBERKOMMUNIKASJON TIL UNDREDAL Internettkommunikasjon har på kort tid blitt ei teneste som mange av oss brukar «frå morgon til kveld». Det er viktig for mange privat, og det er faktisk heilt avgjerande for å utvikle næringsaktivitet på dei aller fleste område. Me som driv ein liten butikk i bygda slit dagleg med for dårleg kommunikasjon, og telelinjene inn til butikken er for lengst sprengt. Departementet har løyvd midlar til utbygging av fiberkabelnettet, og tiltak på dette området skal meldast inn via kommunen. Eg foreslår at grendalaget tek saka og set dette opp som ei prioritert oppgåve i arbeidsprogrammet for 2012. Alternativa kan vera fleire, men eg veit det alt er lagt ein ny fiberkabel med stor kapasitet gjennom Flenjatunnellen til kommersiell bruk utanom Statens Vegvesen sin eigen, og det bør vera eit aktuelt alternativ å få kopla seg på den. Villcamping på Langhuso Dei fleste plassar i Noreg er det sett opp skilt som fortel om kor ein skal campe, og kor det er forbode å campe. Det er viktig at Undredal Bygdeutvikling som er talerøyret for bygdi vår, tek kontakt med dei rette instansane for å få skilt på plass. Det er eit paradoks at campingplassen er tom, medan parkeringsplassar og andre område er opptekne med bubilar eller andre campingturistar. Bussane veit ikkje kvar dei skal parkere eller snu. For eit kaos, og det kaoset vil me ikkje ha i Undredal. Det øydelegg bygdi vår, og sommaren vert for mange eit mareritt. Det må gå an å gjere nokre grep som kan gjere infrastrukturen i Undredal betre enn han er no. HHB I same slengen må det meldast ei sak til Telenor, Aurland Energiverk og Aurland Kommune om å setje i gang eit felles prosjekt, der ein får lagt så mykje som mogleg av leidningar i nedgravne kablar. Kanskje det kan gjerast i samband med at brannvesenet skal installere brannhydrantar over heile bygda? Det er eit virvar av kablar på kryss og tvers som forutan dårleg teknisk standard, er svært skjemmande for miljøet i bygda. Altså fleire funksjonar samstundes: • • • • Telekommunikasjon TV- signal, så vi slepp parabolar på alle hustak El-kablar til veglys Nye veglysstolpar Det er mogleg dette bør inngå i ein eventuell ny ”Bulystsøknad”, men saka bør meldast til dei ulike instansar no. Fiberkommunikasjon inn til bygda må meldast straks uavhengig av dei andre tiltaka internt i bygda. Undredal 06.04.12 - Leif Inge Gjestestova juni 2012 - Underdølen | 19 “Noen kommer, noen går” I løpet av mine snart 30 år i Undredal har eg sett tre hekkande artar forsvinne, men eg har også oppdaga ein nykommar. Terna er ein av fuglane eg har hatt mykje glede av, som ikkje har vist seg her på fleire år. Eg har eit bilde frå 2001 der det sit ca 23 terner på båten til Edvin i morgonsola. På den tida me mjølka bortom, såg me dei ofte fiske langs strondi. Dei kom flygande langs land, tok ein heil sving og dukka under etter eit raskt stup temmeleg nær fjøresteinane, men alltid i retning frå Ternekongress på Edvin sin båt ved land. Så fortsette elveosen i 2001 dei langs land, til neste sving og neste stup. Kvifor dei har forsvunne veit eg ikkje, dei er ikkje spesielt truga på verdsbasis. Eg har lenge trudd terna “vår” var makrellterne, men nærare studiar viser at det mest sannsynleg er raudnebbterne (Artic tern). Raudnebbterna vandrar kvart år mellom Arktis og Antarktis, og nyter lange, lyse dagar året rundt. Ho brukar fire månader på reisa. Andre fuglar som har forsvunne frå bygda er stare (stær) og skjor (skjære), to elles svært vanlege fuglar. Eg har tidlegare vore sint på staren som har forsynt seg av morellane våre, men eg saknar han likevel når han no er borte. Det er trist når livet vert mindre mangfaldig. Skjori hekka tidlegare i minst eitt tre i Smihola. Ho er nok ein masete fugl, men staseleg likevel med sin lange stjert. Eg hadde sett pris på eit ord om de ser stare eller skjor i Undredal. Eg meiner eg såg stare ein gong i fjor, men utan at eg kunne sjå at den vart værande. Nykommaren er låvesvala. Me har i heile mi tid hatt ein fin koloni av taksvaler i Undredal, med bl. a 5-6 reir på huset mitt. I fjor då dei reiste 25. august, talde eg ca 90 stk på straumtrådane på Hjødna. Det er fint me bidrar her, då arten t.d. har gått ned med 41% i Frankrike dei siste 20 åra. Låvesvala dukka opp første gang, så eg såg den, på Reina i 2008. Sidan har eit par vore årvisse, og dei har laga reir, men eg veit ikkje om dei har fått fram ungar. I år såg me dei første gongen 5. mai, jaktande rundt i bygdi. Dagen etter var dei ikkje å sjå. Håpar dei kjem att. 26. april observerte eg ca 500 trekkande låvesvaler som hadde matpause over eit myrområde i Sør-Frankrike. Det er kanskje dei som er komne til Noreg no? Eg kom før dei, men eg juksa og tok fly... PB Låvesvale på Reina i juni 2008 Er du klar til ferien? Har du reiseforsikring? Har du kredittkort? Om ikkje, så må du ta kontakt med oss i Aurland Sparebank. Me kan gjera ferien din betre! 20 | Underdølen - juni 2012 ANNONSAR Undredal Visningsenter - Eldhuset Kan om få år bli Undredal Verdsarvhus Eit pilotprosjekt i nasjonal målestokk er i ferd med å ta form i Undredal med god hjelp av Nærøyfjorden Verdsarvpark, Sognefjorden Næringshage og kompetansemiljø som Aurland Naturverkstad og Fossekallen AS. Formidling Med dette tiltaket tek ein sikte på å formidle kvifor dette området kvalifiserer til ein «verdsarvstatus», korleis folk har livnært seg her ved fjorden i fleire tusen år og korleis det er «å leve med denne verdsarven i dag». Sosial funksjon Verdsarvhuset skal romme viktige sosiale funksjonar i lokalsamfunnet på heilårsbasis, både som møteplass og med servicetilbod av ymse slag skal det styrke lokal sjølvkjensle og identitet samstundes som det er eit unikt tilbod til besøkjande. Kulturell funksjon Som møteplass og med tilskipingar og andre former for kulturformidling tek ein sikte på å gje rike kulturopplevingar og fremje medvit om eigen kultur og respekt for andre. Verdiskaping «Verdiskaping skjer i møtet mellom menneske» er visjonen for Nærøyfjorden Verdsarvpark. Det vil det òg vere for «verdsarvhuset», som skal fremje mange slike «møte» der deltakarane verdset dette «møtet». Tiltaket skal ha økonomisk berekraft i form av eit positivt bedriftsøkonomisk resultat, sommarjob- www.kajakk.com [email protected] bar som lokal ungdom kan vekse og utvikle seg i og heilårs arbeidsplassar. Det vil nok ta nokre år før dette tiltaket er realisert fullt ut, men alt i år vil du truleg sjå ein del utbetringar både ute og i kjøkkenområdet. Sommarprogram Som kjent vert det ingen geitostsfestival eller slåttefest i år, men det vil likevel bli ei dansehelg på bryggja. Fredag 20. juli vert det variert trekkspelbasert dansemusikk med far og son Sogn frå Dokka, som har gjesta oss fleire gonger før. Dette er karar som ein trykt kan seie har musikken i blodet, og som gjennom mange år har formidla den på ein tvers igjennom musikalsk og humørfylt måte. Laurdag 21. juli har dei to karane med seg resten av dansebandet Sogns. Dei er no så populære rundt om på dansegallaer at dei snart må bookast inn året før. Me ynskjer hjarteleg velkomen til storveges dansehelg pao bryggjao i Undredal, og til andre gode møte over ein kopp kaffi eller ein bete god mat. Informasjon om fleire tilskipingar og oppdatert sommarprogram finn du på nettsida vår www.visitundredal.no Me sjaoast vel pao bryggjao i sommar? Velkomen! Opplev Undredal, Natalia og Leif Inge, vertskap - kajakk til folket - Mobil: 913 26 628 Guida turar, kurs og utleige av kajakk på stranda i Flåm, vi gjev 10 % rabatt til alle som bur i Undredal. Tilbodet gjeld både fastbuande og besøkande, for å få rabatten må du vise fram eit eksemplar av Underdølen med denne annonsa eller anna bevis på at du bur i bygda. Bestill på telefon eller e-post. Vi tek diverre ikkje kontantar, betaling med VISA og Mastercard juni 2012 - Underdølen | 21 ANNONSAR Hei folkens! Sett av helga den 20.-22. juli. Da braker det igjen løs med bryggedans i den flotte fjordbygda Undredal. Geir Aage Sogn er ein munter kar med med raske fingrar Dette har etter hvert blitt en god tradisjon for oss gutta i Sogns. Det er faktisk det fjerde året vi er med på denne flotte festen som avholdes på den idylliske brygga nede ved kaien i Undredal. Far sjøl, Aage Sogn, har drevet gammeldansorkester i 35 år og har fartet land og strand rundt med sin gammeldans. Han kan se tilbake på mange fine år med NM-titler og en gang nordisk mester innenfor sin sjanger. Han og jeg dukker opp som duo på fredag kveld. Da vil gammeldans iblandet swingtakter stå på menyen. På lørdag kveld kommer Sogns. Dette orkesteret startet jeg i 2006. Dette skulle starte som et sideprosjekt, men ble raskt hovedbandet for meg, da vi ble med på Lyden av Lørdag på NRK. Dette var ei storsatsing på NRK høsten 2007, hvor Tore Strømøy skulle finne nye folkelige artister som skulle ta over etter storheter som Åge Aleksandersen og Hellbillies. Etter TV-debuten har vi i Sogns fartet land og strand rundt i bussen vår med variert musikk, både for de danselystne og de som vil lytte. Sogns kan også se tilbake på Spellemann-nominasjoner for våre to CDplater.Vi i Sogns gleder oss til å gjenta suksessen fra Undredal og du kan møte oss lørdag den 21. juli på brygga i Vene Undredal. Geir Aage Sogn Gåveabonnement Eg vil gjerne at skal få eit abonnement på Underdølen. Han/ho har denne adressa: Eg som skal betale heiter: Og har denne adressa: Leige Ungdomshuset? Eg ber om å få rekning frå og med sommar-/julenummeret 2011. Abonnementet går til eg seier det opp skriftleg. Då tek du kontakt med Arvid Stegen på tlf 997 39 223. Han kan gje deg opplysningar om prisar og anna. Sov godt i Undredal Overnattingstilbodet i Undredal vart 1. mai utvida med eit nytt flott alternativ: Tre leilegheiter i andre høgda i Gjestestova, smakfullt innreidde av Brit og Ivar-Bjarne. I kvar leilegheit er det soveplass for to i soverom og to på sovesofa i stova. Alle leilegheitene er godt utstyrte med kjøkken, bad og veranda. Andre overnattingstilbod er: - Lussestova med leilegheit i andre høgda og fire rom, alle med bad og toalett. - Birjestova som har to fine dobbeltrom med tilgang til toalett, og evt. dusj i Gjestestova. - Vingerstad som eit rimelegare tilbod, med fem dobbeltrom i eit tidlegare bustadhus med tilgang til dusj og toalett, kjøkken, stove og stor terasse ut mot fjorden. - Campingplass rundt Gjestestova. Alle overnattingstilboda ligg i det gamle bumiljøet i Undredal med nærheit til Aurlandsfjorden, ein liten park, kafe, butikk og turstiar i nærområdet, langs fjorden og langt til fjells.Velkomen til eit triveleg opphald med ro og harmoni! Opplev Undredal Tlf 0047 57633100 - Epost: [email protected] - www.visitundredal.no 22 | Underdølen - juni 2012 Borlaug vedsal i Undredal Norsk ved! Bjørk 60 l sekker kr. 70,Kveikjeved 60 l sekker kr 30,DU RINGER OG ME BRINGER!! Marius mob. 480 76 313 - Stein Ove mob. 413 30 973 Bli med oss på tur du òg! Borlaug båtskyss Vi minner om vårt tilbod til alle sambygdingar i Aurland kommune Båtskyss frå Gamlebryggja i Undredal Mobil Marius 480 76 313 - Mobil Stein Ove 413 30 973 AMBASSADØRKORTET 2012 Gjelder for uavgrensa reise med Flåmsbana Vaksne kr. 650,- og barn kr. 325,- Turar til Horten, Nedbergo, Stigen og andre stader etter førespurnad. Pris etter avtale Grasrotandelen Grasrotandelen er ei ordning som gjer det mogleg for spelarar hjå Norsk Tipping å gje sin del på fem prosent av innsatsbeløpet direkte til ein lokal organisasjon. Grasrotandelen gjeld for alle spela til Norsk Tipping, bortsett frå Flax og Extra. Spelaren må ha Norsk Tipping sitt Spelarkort for å delta. Dei som har lyst å gje si støtte til Undredal Ungdomslag kan gjere det. Dei vil få rettleiing på Underdalsbui eller hjå ein annan kommisjonær hjå Norsk Tipping. Styret i Undredal Ungdomslag Vil du annonsere i Underdølen? Her er prisane: Heil side kr 1000 Halv side kr 500 Tredjedels side kr 350 Kvart side kr 250 Bygdafolk annonserer gratis, men må levere trykklar annonse eller dekke kostnadene med utforming. Bladet sin formgjevar, Oransje webdesign, kan ta slike oppdrag. www.flaamsbana.no GALLERIET PÅ BRYGGA er åpent i sommer fra 1. juni med: smykker, bilder, kunstkort og tegninger kontakt: [email protected] Bli med på kajakkurs! Kurset er 30. juni 2012 kl 09.00-14.00 i området FlåmUndredal. Instruktør er Njord AS. Du lærer å løfte, bere og sjøsette kajakk, ilandstigning og padleteknikk. Så lærer du å gå rundt og komme deg ut av kajakken, samt eigenredning, kameratredning og generelt om sikkerheit. Pris: Kr 900,- (Sjå Njord sin annonse for info om rabatt) Påmelding: [email protected] eller A.K. Marstein på tlf 907 18 655 Informasjon: e-post/tlf.nr. over, eller www.kajakk.com juni 2012 - Underdølen | 23 B Returadresse: Undredal Grendalag 5746 Undredal Aktivitetskalendar sommar og andre halvår 2012 10. juni 11:00 Skulen Gudsteneste 13. juni 09:30 Bui Underdølen skal ligge i postboksadn 22. juni 19:00 til 22:00 Skulen Underhaldande føredrag av eldsjelar frå andre bygdelag. Humørbonden Geir Styve og galskaparane Mats og Ken Robin frå Hasselvika. Ope for alle! Sal av kaffi, te og kaffimat 23. juni 09:00 til 15:00 Bygda Eldsjeldag. Bli med, så får du sjå! 23. juni 18:00 Parken Jonsokfeiring ved UUL: Sal av grillmat i parken, volleyballturnering, jonsokbål med premieutdeling etter turneringa 24. juni 09:00 til 12:00 Bygda Oppsummering, mat og slentring 20. juli Brygga Dans med Aage og Geir Aage Sogn (Sjå omtale) 21. juli Brygga Dans med Sogns (Sjå omtale i bladet) Skulen Gudsteneste 26. august 18:00 01. september 00:00 23. september 14:00 Skulen Hausttakkefest og kyrkjekaffi med åresal 18. november 14:00 Kyrkja? Gudsteneste Hjortejakti byrjar NB: Ta alle tidspunkt med ei klype salt. Tinjarar i vårsol 24 | Underdølen - juni 2012
© Copyright 2024