Helsepedagogikk
09.03.2015
Løysingsfokusert tilnærming
LØFT – tenking og metode
Ved Kari Vik Stuhaug
Helsepedagogikk – Helse Fonna
5. Mars 2015
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
1
Kva gjer du når du får eit problem?

Og kva skjer når du har mange
problem?

Analyse av alle problema?

Kva er årsaken?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
2
1
Helsepedagogikk
09.03.2015
LØFT – løysingsfokusert
tilnærming
 Snu
på flisa
 Frå problem til løysingar
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
3
Scenebiletet
Bevegelse og fleire sanningar
Kor set me spotlyset?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
4
2
Helsepedagogikk
09.03.2015
Hovudidèar i LØFT




Språket skaper det det nemner – det blir meir av
det me snakkar om (jfr. sosialkonstruktivisme)
Det er nyttigare å fokusera på det som verkar enn
det som ikkje verkar
- og på det ein vil ha meir av enn det ein vil ha
mindre av (håp og ønskt framtid).
LØFT handlar ikkje om å skuve problem under
teppet, men kva fokus ein vel.
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
5
Hovudidèar i LØFT forts.





Eit kvart problem fortel om ein frustrert draum
Problemfokus ved fører ofte til at nokon kjenner
seg urettvist anklaga, går i forsvar el. motangrep.
Ei handling som gjentas treng ikkje utgjera eit
karaktertrekk
Den som opplever problemet er mest kompetent
til å finna løysinga
Små endringar skaper større endringar
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
6
3
Helsepedagogikk
09.03.2015
Leit etter draumen bak problemet

Antakelse: Eit kvart problem fortel om ein
frustrert draum.


Den som kjenner seg einsam har ei oppfatning av kva det er å
ikkje vere einsam.
Inviter klienten/medarbeidaren til å gjenskape
draumen



Endra situasjon: Kva er annleis når problemet er løyst?
Gjennomførte handlingar: Kva gjorde draumen mogeleg? Kven
gjer kva?
Leite etter teikn: Kva er dei aller første små hendingar som viser
at draumen er i ferd med å bli oppfylt?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
7
Metode


Finn ut kva som er ønske for framtida
Undersøk

løysingsmønsteret


nøklane til løysing

09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Beskriv kva handlingar alle aktuelle aktørar viser
når problemet er løyst
Dei første ”små”, men utslagsgjevande
handlingane som bidrar til å skapa opning i ein låst
situasjon.
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
8
4
Helsepedagogikk
09.03.2015
Noko er allereie gjort!

”…Og de fleste som har vært i
vanskeligheter, vet at vi både har tenkt og
prøvd oss fram på mange ulike måter, før
vi går til det skritt å be om hjelp fra
andre…” Langslet s. 59
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
9
Du har evne til å finne
løysingar!
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
10
5
Helsepedagogikk
09.03.2015
Noko er allereie gjort!


Antakelse: Alle som møter problem vil straks ta
affære
Kva er allereie gjort for å handtere problema?
 Kva seier dette om kvalitetar og verdiar til
den som eig problemet?
 Lage ei rik historie av ein tynn strimmel
 Dvs. av problemeigaren sin unike
løysingskompetanse
 ”Ein blir det ein snakkar om”
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
11
Situasjonar der problema er
mindre eller borte


Antakelse: Alle fenomen er i kontinuerleg
endring
Også menneske: Ei handling som gjentas treng
ikkje utgjera eit karaktertrekk



Unntak-frå-problem (då ting fungerte betre)
Utforske unntaka:
Skape rik og tjukk forteljing om unntaka
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
”Eg veit ikkje alt om deg. Eg får vita noko meir om
deg når me møtest”
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
12
6
Helsepedagogikk
09.03.2015
Sentrale forskjellar mellom
problemfokus og løysingsfokus

Problemfokus

Løysingsfokus:

Kva er problema?


Kva er årsakene til
problema?

Kvifor får eg ikkje dette
til?
Kva ønskjer eg? Korleis
skal eg vita at problema
er løyste?
Kva skjer allereie av det
eg ønskjer? Når er
problema mindre eller
borte? Kva gjer eg
annleis då? Osb.
Kvifor får eg til det eg får
til?
09.03.2015


Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
13
Sentrale forskjellar mellom
problemfokus og løysingsfokus (forts)

Problemfokus

Løysingsfokus:

Kva er blitt verre?

Kva er blitt betre (trass i
at noko er blitt verre)?


Kvifor er det blitt verre?
Kvifor er det blitt betre?

Korleis har me klart å
skapa forbetringane?
Kven har gjort kva av
klokt?..osb.

Kven/kva har skulda for
forverringa?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
14
7
Helsepedagogikk
09.03.2015
Nyttige LØFT-spørsmål



Konkretiserer personars ønskemål
Skaper verksame løysningsstrategiar
Lagar rike skildringar av personars talent,
kvalitetar og ferdigheter





09.03.2015
Mirakelspørsmålet
Unntaksspørsmålet
Skalaspørsmålet
Meistringsspørsmålet
Spørsmål om framsteg
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
15
Kva er eit godt liv for deg?
Problem
=
frustrert draum
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
16
8
Helsepedagogikk
09.03.2015
Mirakelspørsmålet

Hypotesen: ei framtid utan problem


Tenk deg at du kjem heim i kveld og legg deg til å
sova…. Mens du søv, skje det eit mirakel…. Dette
mirakelet er av ein slik art at dei problema du fortel
om, er løyste ….Fordi du søv, veit du ikkje at
mirakelet har skjedd … Men med ein gong du vaknar
i morgon tidleg, er du heilt overtydd om at det har
skjedde eit mirakel … Kva er det aller første litle
teiknet på det?
(Bruk god tid på spørsmåla)
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
17
Mirakelspørsmålet (forts.)

Oppfølgingsspørsmål:
 Korleis vil du merka at mirakelet har
skjedd? Kva er annleis?
 Kva gjer familien din annleis?
 Når du merkar at dei gjer dette, kva gjer
du då?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
18
9
Helsepedagogikk
09.03.2015
Mirakelspørsmålet (forts.)

Oppfølgingsspørsmål forts:
 Kva er det aller første dei rundt deg
legg merke til at du gjer som overtyder
dei om at mirakelet har skjedd?
 Korleis vil dei andre skjøna at det
hadde skjedd eit mirakel utan at du sa
eit ord?
 Kva gjer dei annleis når dei ser at
problemet er løyst? Osb.
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
19
Unntaksspørsmålet


”Vi drømmer slik vi gjør, fordi vi tidligere
har erfart noe som viser at drømmen er
oppnåelig.”
”..det er enklere å gjøre mer av det man
allerede gjør, enn å begynne å gjøre helt
nye ting.” Langslet s. 80
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
20
10
Helsepedagogikk
09.03.2015
Kva nyttige grep har
du gjort?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
21
Unntaksspørsmålet
Finn situasjonar der problemet var mindre/borte



Kan du hugsa siste gongen ein liten flik av
dette mirakelet skjedde?
Når var problemet litt mindre? Kva
skjedde?
Kva skjedde siste gongen det fungerte noko
betre mellom dykk?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
22
11
Helsepedagogikk
09.03.2015
Unntaksspørsmålet
Finn situasjonar der problemet var mindre/borte
(forts)



Fortel om ein konkret situasjon, ein periode
eller eit døme. Kva skjedde? Kva var
annleis då? Kven gjorde kva forskjellig?
Kva gjorde du annleis då du merka at den
andre oppførte seg mindre problematisk?
Korleis merka andre det?
Når andre merka at du gjorde dette
forskjellig, kva gjorde dei annleis?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
23
Unntaksspørsmålet (forts.)
Korleis lukkast du med å opptre løysingsfremjande
akkurat då? – lage tjukke skildringar av
løysingsgrepa.
 Korleis klarte du/de det?
 Kvar frå fekk du ideen om at det ville vera lurt å
gjera det akkurat slik?
 Kva fortalde deg at du skulle gå fram slik?
 Korleis visste du at det var klokt å gjera dette?
 Korleis merka du at det var klokt?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
24
12
Helsepedagogikk
09.03.2015
Unntaksspørsmålet (forts.)
Korleis lukkast du med å opptre løysingsfremjande
akkurat då? – lage tjukke skildringar av
løysingsgrepa (forts.)
 Kva var det kloke i det du gjorde?
 Kvifor var det klokt, trur du?
 Korleis klarte du å gjennomføra det du tenkte var
klokt?
 Kva fortel dette om deg og dine kvalitetar?
 Korleis merka andre at det du gjorde då, var
nyttig?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
25
Unntaksspørsmålet (forts.)
Kan visa seg at ein kan halda fram med noko
som verkar positivt
 Kor stor tru har du på at du skal greia å
gjenta det som har vist seg å vera klokt?
 Kva må skje for at du skal klara å gjenta
det?
 Korleis skal du unngå å gløyma det som
har vist seg å vera klokt?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
26
13
Helsepedagogikk
09.03.2015
Unntaksspørsmålet (forts.)
Kan visa seg at ein kan halda fram med noko
som verkar positivt (forts.)
 Kva vil overtyda andre om at du vil vera i
stand til å gjenta dette?
 Kva trur du andre vil sjå at det krevst for at
du skal gjera det igjen?
 Korleis vil andre merka at du held fram
med dette?
09.03.2015
27
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
Skalaspørsmål:
Korleis meistrar du din helsetilstand?
10

Kor er du i dag på ein skala frå 1
til 10 der 10 er best og 1 er
dårlegast?
Høgast
9
8
7
6

Kva nyttige grep gjer du allereie?
5
4
3

Kvifor er du ikkje på eit lågare tal?
2
1
Lågast
2
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
3
4
5
6
7
28
14
Helsepedagogikk
09.03.2015
Skalaspørsmålet forts.





Kor på skalaen må du vera for at du skal tenka at
kvardagen fungerer godt nok, slik at dei
viktigaste problema er løyste?
Kva er dei konkrete teikna på ’godt nok’?
Kva er annleis då?
Kven gjer kva forskjellig?
Kor høgt trur du for din del det er realistisk å
komme?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
29
Meistringsspørsmålet




Ved store belastningar, overveldande fortviling
og oppgitthet, kan dei tre første sprm. vera for
krevjande
Godt alternativ: Meistringsspørsmålet
Korleis har du klart det du har i ein så fortvilt
situasjon?
Når situasjonen er så håplaus, korleis klarer du å
komma deg gjennom dagen? Korleis kjem du deg
opp om morgonen? Kva kjem det av at du ikkje
gir opp?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
30
15
Helsepedagogikk
09.03.2015
Meistringsspørsmålet forts.





Korleis veit du kva som er lurt for deg å gjera for
å koma deg gjennom dagane?
Kor fekk du ideen frå?
Kva fortalde deg at det var lurt å gjera det akkurat
slik?
Kva fortel dette om dine eigne kvalitetar og
eigenskapar?
Kan du komma på noko anna som nyleg har
skjedd, og som viser desse kvalitetane?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
31
Meistringsspørsmålet forts.



Har nokon rundt deg lagt merke til og verdsett
desse kvalitetane?
Når dei såg dette, kva såg dei då at du gjorde?
Kva ville du bli i stand til å gjera (meir av eller
annleis) dersom endå fleire la merke til dette?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
32
16
Helsepedagogikk
09.03.2015
Spørsmål om framsteg
Nyttigare å leita fram og forklara framsteg enn
tilbakegang
 Kva har blitt betre?
 Kva har vore nøklane til å oppnå slike forbetringar?
 Kva har du gjort konkret for å greia å få dette til?
 Kven har sagt eller gjort kva som har vore
utslagsgjevande?
 Korleis har de greid det i ein så vanskeleg situasjon?
 Kva må skje for at de skal greia å gjera meir av
dette vidare?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
33
Spørsmål om framsteg forts.
Sirkulære spørsmål – involverer personar i nettverk
 Korleis oppdagar barna dine at det dei håpar for deg
begynner å skje?
 Korleis reagerer dei på det?
 Kva gjer du som reaksjon på det igjen?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
34
17
Helsepedagogikk
09.03.2015
LØFT – fokus på gode historier..

”Innen den løsningsfokuserte tradisjonen ser man
ikke nødvendigvis etter ”sanne” framstillinger.
Objektivitet blir på en måte satt i parentes. Man
søker heller etter å utforme historier som gir
mening, og som kan berike folks liv. Man leter
etter de historiene og framgangsmåtene som er
livgivende og vekstskapende….” (Langslet s. 168)
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
35
«Skipper på eiga skute»
Gerd Nyseter: Skipper på egen
skute. Veiledningsperm i bruk av
LØFT – Løsningsfokusert
tilnærming. Lærings og
mestringssenteret Helse NordTrøndelag 2008.
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
36
18
Helsepedagogikk
09.03.2015
1 Vi går om bord


Parvis to og to
Fortell om en liten positiv opplevelse du
har hatt siste uke.



09.03.2015
Hjelpespørsmål:
Hva har blitt litt bedre den siste tiden?
Hvilken ny side ved deg selv eller en av dine
støttespillere har overrasket deg positivt?
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
37
2 Hvordan mestrer du din
(helsetilstand/jobb/familie) i dag?



Stigen har ti trinn fra dekk til
mastetopp. Mastetoppen står for
at du lever et godt liv med din
(jobb/familie/helse..) og dekket
det motsatte. Tenk på din egen
situasjon:
Hvor på stigen er du i dag?
Hva har du gjort så langt som
har vært til hjelp, og som gjør at
du ikke plasserer deg lavere?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
38
19
Helsepedagogikk
09.03.2015
3 - Utforske unntak
Når opplever du det gode liv?


Fortell om en situasjon hvor du har opplevd
at du mestret din
(helsetilstand/jobb/familie) bedre enn
ellers. Hva var annerledes da?
Hva gjorde du av klokt?
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
39
Litteratur:




Peter DeJong og Insoo Kim Berg: Løsningsskapende samtaler.
Gyldendal Akademisk 2005
Gerd Nyseter: Skipper på egen skute. Veiledningsperm i bruk av
LØFT – Løsningsfokusert tilnærming. Lærings og mestringssenteret
Helse Nord-Trøndelag 2008. ISBN: 978-82-93094-00-5
Gro Johnsrud Langslet: Gi hverdagen et LØFT. Gyldendal
Akademisk 2004.
Gro Johnsrud Langslet: LØFT for ledere. Løsningsfokusert
tilnærming til typiske ledelsesutfordringer. Gyldendal Akademisk
2002.
09.03.2015
Kari Vik Stuhaug
Kari Vik Stuhaug, LMS Helse Fonna
41
20