Dagen - Museumssenteret i Hordaland
Kultur DAGEN - fredag 27. desember 2013 9 NORSKAMERIKANSK: Dei mange «norske» småbyane på prærien i USA er i ferd med å forsvinne, men på Radøy er det sikra eit minne om korleis dei såg ut. Henta Amerika heim FOTO: Vestnorsk utvandringssenter Historia om Vestnorsk utvandringssenter vert presentert i ei fersk bok. Styremedlem Frank Aarebrot meiner senteret er viktig i ei samtid då folk kryssar grenser som aldri før. FAKTA senteret, som er blitt ei avdeling i Museumssenteret i Hordaland. Vestnorsk emigrantsenter ◗◗ Ligg på Sletta på Radøy, omlag ein time frå Bergen ◗◗ Består av seks bygningar som vart reiste av norske immigrantar i i USA Tore Hjalmar Sævik Kostbart og krevjande ◗◗ Etablert i 1997 ◗◗ Teken inn som ei eining i Museumssenteret i Hordaland ◗◗ Nettsider: www.muho.no/vestnorsk-utvandringssenter [email protected] «Draumen vart verkeleg» er tittelen på boka som er ført i pennen av Kjartan Rødland, tidlegare sjefredaktør i Bergens Tidende. Stor lokal entusiasme og innsatsvilje har vore avgjerande for at seks hus - alt frå ei kyrkje til eit fengsel - er flytta frå det Nord-Dakota og Minnesota til Sletta på Radøy, ein times køyretur frå Bergen. – Fleire av bygningane vart redda i siste augneblink, seier Rødland. Ein gong fanst det hundrevis av «norske» småbyar på prærien i Midtvesten, men moderniseringa og industrialiseringa av USA førte til at dei vart fråflytta. Den amerikanske interessa for å ta vare på dei har vore lita. Typisk emigrantbygd Men no kan ein få eit inntrykk av korleis ein slik by såg ut i Hordaland. Begynnelsen på det heile vart at Danielsen videregående skole i Bergen på slutten av 1980-talet etablerte eit tilbod om å ta andreåret i USA. Størstedelen av elevane har gått på Hillcrest Lutheran Academy i Minnesota. Arkitekten bak elevutvekslinga var lektor Asbjørn Ystebø. Saman med familien budde han eit år i Fergus Falls i startfasen. Der vart han klar over kor mykje som fanst av spor etter norske emigrantar og fekk seg eit stort kontaktnett. Snart kom ideen om å etablere eit utvandrarsenter i Noreg. På Radøy hadde han familietilknytning, og der vart forslaget omfamna av eit positivt og innsatsvillig lokalmiljø. Sidan arbeidet med å etablere senteret begynte for drygt 15 år sidan, er det lagt ned eit utal dugnadstimar. Mange i bygda har familie som utvandra. Ein del kom også tilbake til Radøy etter ein periode i USA. – Sletta speglar ei vanleg norsk emigrantbygd, seier Ystebø. I dag er han styreleiar for utvandrings- BOKSLEPP: Boka om Vestnorsk emigrantsenter dokumenterer dei 15 første åra, frå 1997 til 2012. Frå venstre: Dugnadspådrivar Oddmund Skjelvik, forfattar Kjartan Rødland, styreleiar Asbjørn Ystebø og styremedlem Frank Aarebrot. FOTO: Tore Hjalmar Sævik Framleis er det nokre bygningar ein gjerne skulle hatt for å komplettere præriebyen på Sletta. Ein togstasjon, ein butikk og ein saloon er noko av det som ideelt sett skulle vore på plass. Men flytting av bygningar frå Amerika er kostbart. Det er også ei stor utfordring å ta vare på eldre hus som er bygde for tørt amerikansk innlandsklima i eit fuktig vestnorsk kystklima. Alternative løysingar vert diskutert. Eit av dei kan vere å reise kopiar som er tilpassa norske forhold. Rike onklar Valforskar Frank Aarebrot er styremedlem i Vestnorsk utvandringssenter og synest det er viktig å minnast både positive og negative sider ved utvandringa til USA. Men han påpeikar også at det kan aktualisere utfordringar i samtida. – Senteret er stadig meir rele- vant i det multikulturelle samfunnet Noreg er i ferd med å bli, seier han. Aarebrot hevdar utvandring er «riset bak spegelen» som befolkninga brukar mot styresmakter som ikkje vil gi dei fridomen dei krev. Slik meiner han det var i Noreg på slutten av 1800-talet, og slik meiner han det er i andre land i dag. – Det betyr at dersom vi lukkar grensene, gjer vi det lettare for diktatorane. Det gjer Sletta viktig, seier han. Han ønskjer seg rike onklar som kan sjå betydninga av senteret og hjelpe til med å reise det planlagde besøkssenteret. Då trur han besøkande kan få endå større utbytte. Dagen ØKUMENISK: Emigrantkyrkja på Sletta vart vigsla av biskop Ole D. Hagesæther til bruk for eit breitt spekter av kristne trussamfunn. FOTO: Hanne Kristin Pedersen
© Copyright 2024