1. No category

Førebuing/
Forberedelse
20.11.2015
SAS4005-SAS4009 Sámegiella nubbingiellan, sámegiella 4, Jo3,
davvisámegiella
Samisk som andrespråk, samisk 4 (nivå 3), Vg3, nordsamisk
Oahppit ja privatisttat / Elever og privatister
ILLU
Nynorsk/Bokmål/Nordsamisk
Nynorsk
Informasjon til førebuingsdelen
Førebuingstid
Førebuingstida varer éin dag.
Hjelpemiddel
På førebuingsdagen er alle hjelpemiddel tillatne, inkludert bruk av
Internett.
På eksamen er alle hjelpemiddel tillatne, bortsett frå Internett og
andre verktøy som kan brukast til kommunikasjon.
For norsk, samisk, finsk som andrespråk og framandspråka er
heller ikkje omsetjingsprogram tillatne.
Bruk av kjelder
Dersom du bruker kjelder i svaret ditt, skal dei alltid førast opp på
ein slik måte at lesaren kan finne fram til dei.
Du skal føre opp forfattar og fullstendig tittel på både lærebøker og
annan litteratur. Dersom du bruker utskrift eller sitat frå Internett,
skal du føre opp nøyaktig nettadresse og nedlastingsdato.
Kjelder
http://www.avvir.no/vivvo_general/4867.html.
Lasta ned 10.10.2014.
http://www.adressa.no/kultur/tv/article1078044.ece
Lasta ned 06.12.2014
http://www.dagbladet.no/sport/2006/11/25/484041.html.
Lasta ned 10.10.2014.
https://www.nfk.no/handlers/bv.ashx/i9bc8d467-e879-4bfe-bf66f011e8998707/w1024/silhuetter_som_hopper(1).jpg.
Lasta ned 10.10.2014
Andre opplysningar
Førebuingsdagen er obligatorisk skuledag. I førebuingstida kan du
samarbeide med andre, finne informasjon og få rettleiing.
Informasjon om
vurderinga
Sjå eksamensrettleiinga med kjenneteikn på måloppnåing til
sentralt gitt skriftleg eksamen. Eksamensrettleiinga finn du på
www.utdanningsdirektoratet.no.
SAS4005-SAS4009 Førebuing/Forberedelse samisk som andrespråk, samisk 4, nordsamisk
Side 2 av 8
Bokmål
Informasjon til forberedelsesdelen
Forberedelsestid
Forberedelsestiden varer én dag.
Hjelpemidler
På forberedelsesdagen er alle hjelpemidler tillatt, inkludert bruk av
Internett.
På eksamen er alle hjelpemidler tillatt, bortsett fra Internett og
andre verktøy som kan brukes til kommunikasjon.
For norsk, samisk, finsk som andrespråk og fremmedspråkene er
heller ikke oversettelsesprogrammer tillatt.
Bruk av kilder
Hvis du bruker kilder i besvarelsen din, skal disse alltid oppgis på en
slik måte at leseren kan finne fram til dem.
Du skal oppgi forfatter og fullstendig tittel på både lærebøker og
annen litteratur. Hvis du bruker utskrift eller sitat fra Internett, skal
du oppgi nøyaktig nettadresse og nedlastingsdato.
Kilder
http://www.avvir.no/vivvo_general/4867.html.
Lastet ned 10.10.2014.
http://www.adressa.no/kultur/tv/article1078044.ece
Lastet ned 06.12.2014
http://www.dagbladet.no/sport/2006/11/25/484041.html.
Lastet ned 10.10.2014.
https://www.nfk.no/handlers/bv.ashx/i9bc8d467-e879-4bfe-bf66f011e8998707/w1024/silhuetter_som_hopper(1).jpg.
Lastet ned 10.10.2014
Andre opplysninger
Forberedelsesdagen er obligatorisk skoledag. I forberedelsestiden
kan du samarbeide med andre, finne informasjon og få veiledning.
Informasjon om
vurderingen
Se eksamensveiledningen med kjennetegn på måloppnåelse til
sentralt gitt skriftlig eksamen. Eksamensveiledningen finner du på
www.utdanningsdirektoratet.no.
SAS4005-SAS4009 Førebuing/Forberedelse samisk som andrespråk, samisk 4, nordsamisk
Side 3 av 8
Mii lea illu?
Illu lea nu máŋggalágan. Olbmo eallimis sáhttet gávdnot máŋggalágan ilut.
Muhtimat lohket ahte stuorimus illu lea go beasat illudahttit earáid. Olbmot sáhttet
illudeami vásihit okto, nuppit fas illudit earáiguin ovttas. Illu sáhttá leat sihke stuorit
dahje unnit ášši eallimis.
– Olmmoš sáhttá illudit jus oažžu buori árvosáni geahččaleamis, dahje go leat
bovdejuvvon pizzaeahkedii olbmáid lusa. Earát fas illudit go sii leat dearvvašnuvvan
borasdávddas.
"Ráhkisvuohta lea eallima stuorimus illu", lea Euripides, greikalaš diktár dadjan.
"Illu lea dovdu mii dagaha olbmo lihkolažžan. Illu lea individuella, ja rievddada olbmos
olbmui. Nu mo okta olmmoš vásiha ilu, ii dárbbaš buktit seammá illudovddu earáin.
Olbmot geain lea positiivvalaš eallinoaidnu, dovdet iežaset eanet movttegin, go sii geain
lea negatiivvalaš eallinoaidnu"
Gáldu: http://no.wikipedia.org/wiki/Glede. Vižžon: 16.10.2014
1. Máilmmi illubeaivi
Njukčamánu 20. beaivi lea "máilmmi illubeaivi". Dan lea ON oktasaščoahkkin mearridan
2011:s. ON neahttasiiddus lea čilgejuvvon nu ahte lea našuvnna bargun fuolahit ahte
olbmuin lea dohkálaš eallin ja buorre dilli.
NuFal lea finadan Kárášjoga joatkkaskuvllas gulaskuddamin nuorain dihtet go sii dán
beaivvi birra ja mo sii áigot čalmmustahttit máilmmi illubeaivvi.
Aili Kathrine Wergeland Teigmo
Mia Márjá Somby
Dieđát go mii dát beivviid lea?
– In dieđe.
Mo áiggut illudahttit earáid dán beaivvi?
– Áiggun moddját ja addit čázi earáide.
Jurddašat go dihto olbmo birra dán beaivvi?
– Jo, muhto in muital gii son lea.
Dieđát go mii máilmmi illubeaivi lea?
– In leat goassege gullan dan birra.
Mo áiggut illudahttit earáid dán beaivvi?
– Mun áiggun leat šiega, moddját ja rámidit
earáid.
Lea go oktage, gean áiggut erenoamážit
illudahttit?
– Jo, muhto in muital gii. Áiggun várra málestit
sutnje.
SAS4005-SAS4009 Førebuing/Forberedelse samisk som andrespråk, samisk 4, nordsamisk
Side 4 av 8
Henning Anti
Johan Samuel Nedrejord
Dieđát go mii dát beivviid lea?
Jo, dieđusge dieđán mii dát beivviid lea.
Maid don áiggut máilmmi illubeaivvi?
– Mun áiggun moddját buohkaide, dearvvahit
buohkaid, áiggun leat somás olmmoš ja vel
oastit borramuša skuvllas buohkaide.
Lea go dehálaš beroštit nuppis?
– Jo, dat addá buori dovddu nubbái.
Leat go gullan máilmmi illubeaivvi birra?
– Jo, gullen eske dás skuvllas dan birra.
Lea go oktage, gean erenoamážit áiggut
illudahttit?
– Jo, mu buoremus ustiba, gii justa dál lea
johtimin.
Lea go dehálaš čájehit beroštumi nubbái?
– Na lea, muhtumat dárbbašit eanet beroštumi
go earát omd. dat, geain eai leat nu olu
skihpárat dahje dat, geain lea lossa dilli.
Foto: Máret Ingá Smuk / NRK
Gáldu: http://www.nrk.no/sapmi/miehta-mailmmi-illudit-dan-beaivve-1.11616116
Vižžon: 05.09.2014
SAS4005-SAS4009 Førebuing/Forberedelse samisk som andrespråk, samisk 4, nordsamisk
Side 5 av 8
2. Divttat
Háliidan
Gávppašeapmi/Shoppen
nu
áibbašan
háliidan
du
ráhkistit
du
buorrestit
du
Ođđa báidi, ođđa buvssat.
Dan illubottu.
Šealgu silbatiibma.
Dovdu bárusta miehtá rupmaša.
du
liekkusvuođa
du
ráhkisvuođa
du
háliidan
áibbašan
du
Gáldu: Lill-Therese Holm Varsi, du salla mu dorvu,
Davvi Girji 2009
Fiinna jáhkka sáhttá
deavdit guoros sajiid sielus.
Báŋkokoarttas ruhta lea nohkan.
Maid dál?
Gáldu: Ole Fredrik Nergård
http://www.tjaeleme.no/#!čállosat--tjállusa--dijjentjaalegh/vstc2=oassálasstij-tjállusa
Vižžon: 05.06.2014
3. Jearahallan Jon Henrikain maŋŋá go vuittii Talang Sverige
Lihkkosávaldagat dutnje, Jon Henrik!
– Olu giitu!
Mo orru?
– Vuoi gáfat! Lean nu ilus!
Maid mearkkaša dutnje vuoitit Talang Sverige?
– Mearkkaša hirbmat olu, erenoamážit sámi kultuvrii ja boazodollui. Sámi kultuvra lea
bajiduvvon. Ja lean nu ilus dainna.
– Makkár reakšuvnnaid leat ožžon ruoŧŧelaččain maŋŋá ovdanbuktima?
– Vaikko makkár, muhto leat positiivvalaččat. Sii leat hirbmat ilus ja lea čuohcan sin
dovdduide.
Maid háliidat muitalit iežat musihkain ja luđiiguin?
– In riekta dieđe maid galggan dadjat. Nu olu lea dáhpáhuvvan; in nagot vuos albma
láhkai smiehttat dál.
Don vuitet maiddái miljovnna kruvnna. Leat go smiehttan masa áiggut ruđa geavahit?
– In, in leat smiehttan dan ge. In jáhkkán iežan vuoitit.
Don leat hirpmástuvvan?
– Jo, lean hui hirpmástuvvan.
Mo áiggut ávvudit dán?
– Álggos áiggun oađđit veahá, ja de dáiddán ihttin ávvudit albma láhkai. Lean viessan
dán beaivvi maŋŋá.
SAS4005-SAS4009 Førebuing/Forberedelse samisk som andrespråk, samisk 4, nordsamisk
Side 6 av 8
Muhto ferte leat buorre dovdu vuoitit Talang Sverige 2014?
– Jo, lea somá, hirbmat somá.
Gáldu: http://www.tv3play.se/program/talang-sverige/394399?autostart=true
Vižžon: 17.09.2014. Jorgalan ja heivehan: Oahpahusdirektoráhtta.
4. Buorre eallin
Čállán: Harald Gaski
Indiána čohkká jávregáttis ja oaggu. Entreprenevrralaš vilges almmái hálešta indiánain.
Vilges almmái dieđus jearrá indiánas:
– Na, maid dal don?
Indiána geahččá vilges albmái.
Son vástida: – Mun lean oaggumin.
Vilges almmái dadjá: – Na, dan mun gal oainnán. Lea go dá rievttes áiggi geavaheapmi?
Indiána ii vástit maidige. Son vuordá ahte guolli dohppe, ja ahte vilges almmái jávkkoda.
Vilges almmái jearrá: – Manne dus ii leat fanas? Fatnasiin oaččut eanet guliid.
Indiána vástida: – In mun dárbbaš nu olu guliid.
Vilges almmái: – Muhto jus oaččut olu guliid, de sáhtát vuovdit daid guliid maid ieš it
bora. Ja de sáhtát oastit stuorát fatnasa, vai bivddát vel buorebut.
Indiána lohká: – Muhto dalle in astta šat čohkkát dás, ja bivdit guliid ja jurddašit.
Vilges almmái: – Na, dalle sáhtát bálkáhit earáid bivdit du ovddas. Ja dalle leat earáide
ordnen bargosajiid. De sáhtát don dás čohkkát buriin mielain.
Indiána ii diehtán ahte sus galggai leat fuones oamedovdu danin go čohkká jávregáttis ja
bivdá guliid. Ii son diehtán dan ge ahte son mahkáš galggai ráhkadit earáide bargosajiid.
Ii indiánas ge lean bargu. Son birgii beaivvis beaivái. Son ii ádden vilges albmá logihka.
Son jurddašii manin son galgá duššiid rahčat. Son han beassá juo muđui ge bargat juste
dan maid háliida dahkat.
Gáldu: http://samifaga.org/samis/samis13/#32/z Harald Gaski, viiddiduvvon esseijan NRK-Sápmi
koseriija vuođul. Vižžon: 07.01.2013. Heivehan: Oahpahusdirektoráhtta
SAS4005-SAS4009 Førebuing/Forberedelse samisk som andrespråk, samisk 4, nordsamisk
Side 7 av 8
Schweigaards gate 15
Postboks 9359 Grønland
0135 OSLO
Telefon 23 30 12 00
www.utdanningsdirektoratet.no