STAVANGER AFTENBLAD
ONSDAG 4. FEBRUAR 2015
27
KULTUR
11
Kalenderen
IDAG
Ungdom tek ikkje skade av å lesa dystre bøker.
Det gjer deï heller meir politisk bevisste og tenkjande,
meiner Maria Nilson, som har forska på dystopitrenden
i moderne ungdomslitteratur.
>1
-
Sølvberget
Møteplassen kl. 10: Språkkafe.
Tilbudet er gratis, uten påmelding
og åpent tor alle som vil snakke
norsk.
Nordisk barnebokkonferanse.
Siste dag 4. februar.
Madla bibliotek
Eventyrtimen kl. 11, for barn fra 4 år.
Jåttåturen
52 hverdagsturer med turleder.
Mangtold beskriver denne
turen best. Du trasker glad av sted
opp Godeset, gjennom skog før
landskapet åpner seg og du ser
ut over eldgammelt kulturland
skap med flere tusen års historie.
Frammøte:Gautesetehallen kl. 10.
Arr: Stavanger Turistforening.
Bra å csa mørke
ungdomsbøkcr
STAVANGER
-Bøkene som viser ei mørk
framtid set i gang ein diskusjon
om san-ifunnsforhold. Som eg
seier til lærarane eg er med på
å utdanna: Eg vil at elevane blir
lesarar som tenkjer over kva
del les, ildcje bare passive lesa
rar, seier MariaNilson, lektor
på svenske Linnéuniversitetet.
Tysdag snakka ho på den
store nordiske barnebokkonfe
ransen på Sølvberget i Stavan
ger, om boka si «Teen Nok»
(2013), som tek for seg mørket
i moderne ungdomslitteratur.
—Eg skreiv først om dette te
maet i 2010. Då hadde fenome
net allereie eksistert lenge. Eg
frur ikkje trenden er over, men
vil vara 3-4 år til, seier Nilson.
«Hunger Games»
Dei største og kanskje mest
kjende døma på den dysto
piske ungdomslitteraturen
finn ein i amerikanske stor
seljarar som Suzanne Collins’
«The Hunger Games»-trio
gi (2008-2010) eller Veroni
ca Roths «Divergent»-triogi
(2011-2013). Men også i Norge
har det kome flefre dystopis
ke ungdomsbøker, som Ter
je Torkildsens firebindsserie
«Dystopia», der me følgjer ei
gruppe norske ungdommar
som strandar i England etter
ein miljøkatastrofe. Det blir ein
kamp på liv og død for å overle
va, og det går ikkje bra for alle.
—Dystopiane er store fortel
jingar med mange store spørs
mål, og mykje liv og død, sa
Torkildsen då han på konfe
ransen leia ein panelsamtale
mellom tre nordiske, dystopis
ke barne- og ungdomsbokfor
fattarar.
Kva er dystopi?
Men først: Kva er ein dystopi?
Den enidaste måten å forida
ra det på, er kanskje å seia at
det er det motsette av ein ut
opi. Ein utopi skildrar eit per
fekt samfunn eller ein perfekt
stad. Dystopien skildrar det
motsette. Begge tek for seg ein
tilstand i framtida men seier
—
sannsynlegvis samtidig noko
Den svenske forskaren Nil
om fida del blir skrivne i..
son frur begge har rett.
-Det finst ein angst for fram
-Men du må hugsa på at
tida. Når me til dømes høyrer det ilckje er ungdom sjølv som
at toråret var det varmaste skriv desse bøkene, men vaks
året i historia, eller når me for ne. Som kanskje både er be
høyra at kvar enkelt av oss set kymra over framtida og for
eit altfor stort ldimafotavtrykk ungdommane, seier Maria Nil
kva skal ein ungdom gjera son.
då, sa den svenske barnebok
nestoren Per Nilsson. Han har Skandla-diktaturet
skrive det han først tenkte på Amund Hestsveen er debutant
som ein utopi for ungdom, ro som ungdomsbokforfattar.
manen «Otopia», om eit per Saman med Torborg Igland
fekt samfunn. Det har bare ein er han i gang med dystopien
lite brest: folk er ildcje frie.
«Flukten», som handlar om li-Men så fekk eg beskjed om vet i Norden om 60 år. Nasjo
at det var ein dystopi, sa Nils nalstatane er borte, og erstatta
son.
av det korrupte militærdiktatu
Same lett overraskaude be ren «Skandla».
skjed fekk svenske Sofa Nor
-Me kan ikkje gi ungdom
din, som er i gang med ein tri heile ansvaret for at dei er opp
ologi om ei 13 år gammal jente tekne av dystopiar, for del mør
som har mista heile familien i ke historiene roper veldig høgt
pest. Ho har flykta for å over frå bokhyller, tv-skjermar og
leva, veit ikkje om det finst an kinolerret, sa Hestsveen. og
dre levande menneske igjen. skal ein konkurrera med iPa
og møter ho eit levande men dar, spennande tv-seriar og
neske, utgjer vedkomande po fi1mar, må også bøkene ropa
tensiell livsfare, sidan det kan ganske høgt, seier han. Så då
vera ein smitteberar. Så kva blir det mykje liv og død og
skal menneska gjera då, når dramatiske forteljingar.
samfunnet er borte?
Men desse store spørsmåla
—Einsemd er eit sentralt er ikkje noko nytt i barne- og
tema i alle bøkene mine, enten ungdomslltteraturen, ifølgje
ein kjenner seg einsam saman forskaren.
med andre eller einsam aleine,
Ungdom har alltid vore
sa Nordin.
opptelme av liv og død, kjær
leik, korleis del skal leva liKvifor så stor?
vet sitt, tilhøvet til foreldra.
Torkildsen og dei to svenska Det kan du sjå i det meste av
ne har ulik forklaring på kvi ungdomslitteratur, enten han
for dystopitrenden har blitt er dystopisk eller utopisk. og
så stor. Svenskane imyter det samfunnskritil& kan du smyga
til utrygge framtidsutsikter og inn i alle slags bøker, om det er
angst, Nordin til at fellesskaps underhaldningslitteratur eller
kjensla frå hennar eigen barn eskapistisk, seier Nilson.
dom er erstatta av individua
lisme og «kvar mann for seg Mørkt for del minste
sjølv»-mentalitet. Torkildsen Også biletbøkene for del min
meiner omtrent det motset ste barna har dei siste åra be
te, nemleg at samfunnet i dag gynt å ta opp mørke og vanske
er så trygt og velordna at me lege tema og dermed skapt
treng store, dramatiske histo debatt. For fire år sidan kairier.
la fyllcespolitikar Inge Håvard
-Eg vaks opp i eit delt Euro Aarskog flefre av desse bar
pa, med Berlinmuren og trus nebøkene for søppel. Til dø
selen om atomkrig hengjande mes meinte han at Bjørn Arild
over hovudet. Sånn er det ikkje Ersland og Lilian Brøggers
idag, sa Torkildsen.
«Glassklokken» både var mei
-
-
—
Skipper Worse Madla
«Livet bak murene» ved fengsels
betjent Tanja ødegård kl. 12.30.
ningslaus og makaber, og viste
henne derfor ilckje til del min
ste barna sine.
« Glassldokken» blei tys
dag delt ut gratis til konfe
ransedeltakarane i Stavanger.
Boka handlar om ei dame som
går rundt og plukkar opp dau
de dyr langs vegen, som ho så
puttar inn i ei stor glasklokke.
Ein dag finn dama ei død jente.
Brøgger deltek på den store
barnebokkonferansen, og vis
te tysdag fram relativt dystre
teilcningar frå ein fangelefr for
barn. Svenske Anna Höglund
deltok også. Ho hadde ingen
vanskar med å få lånt Gro Dah
le og Kaia Linnea Dahle Nyhus
sibiletbok «Krigen» påbiblio
teket.
-Del hadde mange eksem
plar inne. Bibliotekaren fortal
de at ingen lånte boka. Ikkje på
grunn av barna, som gjerne vil
le låna boka, men på grunn av
foreldra, som syns barna burde
lesa andre typar barnebøker.
«Krigen» handlar om høg
konfliktsskilsmisser.
Trøst?
-Mange av dei mørke bøke
ne kan tena som trøst for barn
og unge. Det overser nok ein
del vaksne når dei ikkje vil at
barna skal lesa desse bøkene,
frur Höglund. Hennar mestsel
jande biletbok handlar om ein
uendeleg einsam kanin, som
fmn trøst i .at det finst andre
som kjenner seg einsame også
at dette ikkje er ei kjensle han
er aleine om.
Illustratøren Kaia Nyhus
slår også eit slag for at barn får
lesa eit breiare spekter barne
bøker.
—Vaksne liker variasjon, men
vil helst at barn bare les éin
type bøker; at dei ildcje skal få
innblikk i det som er vondt og
vanskeleg. Mn barn er også
menneske, og fortener den
same variasjonen i inntrykk.
Barn er rett nok dummare.
Men dei er ikkje så dumme.
—
JAN ZAHL
[email protected]
LH LStavanger
Turtrim med kaffipause og drøs kl. 11
Møtested Gamlingen.
Nofus Rogaland
Urologidagene 2015. Alle møtene
holdes i SUS sin Aula i Hoved
byggets andre etasje. Fri adgang.
Tema i dag: Prostatitt, kronisk
prostata smerte syndrom kl. 19.
Urinveisinfeksjoner kl. 20.15.
Sandnes Bluesklubb
Rattiesnakin’ Daddies kommer
I kveld til Sandnes Brygge.
Sola kulturhus
Før NM Brasskonsert kl. 19. De
deltakende voksenkorpsene spiller
sitt nummer som skal fremføres i NM
i Bergen.
.
.
oç
LI
Fullmånekveld i Klepp
«Lengting, liv og song» er tematet ti[7
denne fullmånekonserten. Med Tone
Elisabeth Braaten, Sigmund Groven,
Lars Klevstrand og Ivar Anton Waa
gaard. Konserten begynner kl. 20.
Bokkafe på Obrestad fyr
«Ein brennande einerbusk.»
Foredrag med litteraturviatar og
professor ved Høgskulen i Volda,
Jan Inge Sørbø kl. 19-20.30.
I MORGEN
Sølvberget
Bokprat kl. 72: Forfatter og histo
riker Asgeir Ueland forteller om sin
egen bok; Tungtvannsaksjonen.
Møteplassen kl. 73: Åpning av
utstillingen: «Kunsten å være bok».
Cinematek kl. 78: En sporvogn
til begjær fra 1951.
Skipper Worse Ledaal
Andakt kl. 11.30 ved Martha-Liv
Anderson.
Konsert med Skipper Worse
Ensemblet kl. 12.
Tante Emmas Hus
Tematime kl. 13: «Lyst på livet».
Livscafe hvor nye muligheter kan
vokse fram. Bente Dahle Tysland og
Hanne Marit Skjæveland informerer
om prosjektet.
-
.1
•1
I
-1