Finn, skriv og teikn opp forskinga
NYNORSK NR. 4–2015 Finn, skriv og teikn opp forskinga Undervisningsopplegg til artikkelen «342 dagar i verdsrommet» i Nysgjerrigper nr. 4-2015 av tuva bjørkvold, forfatter, ressurslærer for nysgjerrigper og høgskolelektor i norsk ved høgskolen i oslo og akershus Ein forskingsartikkel som «342 dagar i verdsrommet» er ikkje berre ein reportasje, han fortel også om korleis forskarar stiller spørsmål og finn ut korleis dei best kan nærme seg svaret. Ikkje alle artiklar er så tydelege med å formidle forskinga som denne. Difor eignar han seg til å arbeide med på eit metanivå, til å finne den overordna strukturen. Når ein forskar, startar ein ofte med eit spørsmål. Dette kan ein kalle eit forskingsspørsmål eller ei problemstilling. Leit etter forskingsspørsmålet i teksten, skriv det opp. Lag også ei enkel strekteikning av spørsmålet. Det er ein fordel fordi ein må skjønne det ein teiknar, det er ikkje mogleg med avskrift. Ofte vil ein ha tankar om kva svaret på spørsmålet kan vere, det kallar ein hypotese. Skriv opp hypotesane, også om dei ikkje er tydeleg formulerte. Metoden er korleis ein vil finne ut av spørsmålet. Også dette kan ein skrive og teikne opp. Ofte vil forskingsartiklar presentere resultat, eller moglege svar på spørsmålet. Det finn vi ikkje her, fordi eksperimentet ikkje er avslutta. La elevane bruke tid på å finne resultatet, og sjølv komme fram til at det av naturlege årsaker ikkje står der. Nytt forskararket til å fortelje om forskinga munnleg. Vidare kan ein Finn, skriv og teikn opp forskinga du finn i arti kkelen bruke arket når ein les andre artiklar, for å finne forskinga bak. I dette bladet eignar til dømes artiklane «Avslører du finn i artikkelen hemmelig liv» og Finn, skriv og teikn opp forskinga «Muuuu…» seg. Forskingsspørsmål: Kva skjer med kroppe n og hjernen til nokon som er i verdsrommet i nesten eitt år? FORSKAR ARK Hypotese: Forskarane trur noko kan skje med skjelettet, men dei veit ikkje auga, blodårene så mykje . og korleis Metode: Ein tvillin g er på jorda, ein Forskingsspørsmål: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . tvilling blir send ut i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dei oppfører seg, verdsrommet saman med ein annan mann . Resultat: Ikkje noko resulta Hypotese: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Metode: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resultat: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . t fordi eksperimente . . . . . . . t ikkje er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . avslutt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Om Nysgjerrigper og Lesekroken Nysgjerrigper er Noregs forskingsråd sitt tilbod til alle elevar og lærarar på 1.–7. steg. Vitskapsmagasinet Nysgjerrigper, nettstaden nysgjerrigper.no, konkurransen Årets Nysgjerrigper og ulike lærartilbod er viktige delar av verksemda. Les meir på nysgjerrigper.no FORSK ARARK Med Lesekroken gir Nysgjerrigper tips til korleis tekstane i bladet kan brukast til å auke lesekompetansen i alle fag hos elevane. Les meir på nysgjerrigper.no /lesekroken NYNORSK NR. 4–2015 Oppgåver til «342 dagar i verdsrommet» ar g a d 2 4 3 ommet i verdsr på ye med karar nø av dei jer fors utar. To år følg astrona eit heilt n her på tre je en til ig st ne blitt . m ne kroppa dje er ngbrør Gjenno r med den tre er tvilli m skje utane , mens met . kva so ommet astrona rdsrom i verdsr at to av er i ve er ute ielle er andre t spes s den en De m a. a, jord jord e er på Den ein TEKST: MAGNUS NAS FOTO: Saka held fram på dei neste sidene A or e iv er r ds om m et he il t sid an im . ar s ail ik h gM tre )o ens ll y ( t il v t Ke S cot t an e Rosiner som astronautar A s t r o nau 1. Ko rn ie nk o ha rv Av Tuva Bjørkvold HOLM enko og Mikhail Korni I vår kom Scott Kelly le romstasjonen med til den internasjona No har dei vore der ein russisk romkapsel. der dreg måna seks Etter i over eit halvt år. heim til jorda. Men dei fleste astronautar enko og russiske Korni Dei amerikanske Kelly n dobbelt så lenge. t: skal bli på romstasjone eit viktig eksperimen på med g to er nemle slag. eittår isk mjord eit utano Å vere i vatn liknar mykje på det å vere vektlaus. Difor trenar ofte astronautar i vatn. Saka held fram på dei neste 19 nysgjerrigper a) Finn to ganske like rosiner. 2. Legg ein i vatn, den andre tørt. b) Observer dei to rosinene i to minutt. – 4-2015, 22. årgang ommet 342 dagar i verdsr Finn forskinga i artikkelen Skriv og teikn det de finn i artikkelen, c) Korleis har dei endra seg? 3. sidene på forskararket. a) Forskingsspørsmål b) Hypotese c) Metode d) Resultat Detektivlesing a) Kvifor er det ein fordel at to av astronautane i eksperimentet er einegga tvillingar? b) Når skal astronautane etter planen lande igjen på jorda? Forskarane ønskjer å finne ut meir om kva som skjer med kroppen etter nesten eit år i verdsrommet. c) Korleis var veret i Danmark den dagen astronautane tok biletet frå romstasjonen? Blodårene og auga knar manli ne sa , mens rskara srommet rd lly. Fo ot t Ke ot t er i ve Sc og Sc året. Mark dette utar: trona til brørne på jorda. og as n ør nta pe br op pla godt Tvilling skjer i kr m r beina kva so roren ha gb tvillin Under ein tim e igjen 27. ma til utskyt rs i år, i landet Kasak inga i verdsr hstan. omme t 342 dagar Einegga tvillingar I 342 dagar skal Kelly og Kornienko bu og jobbe på romstasjonen. Målet er å finne ut kva lange romferder gjer med kroppen og hjernen. Kva skjer med skjelettet, auga og blodårene etter nesten eit år utan tyngdekraft? Korleis oppfører menneske seg etter like lang tid i verdsrommet? Alt dette er viktig kunnskap viss vi ein gong skal sende menneske til Mars. Scott Kellys tvillingbror, Mark, er også med på eksperimentet. Sjølv om Mark også er astronaut, skal han ikkje forlate jorda denne gongen. Sidan dei to tvillingane er så like, er målet å bruke Mark som ei slags samanlikning. Sånn kan forskarane finne ut kva som skjer med kroppen til Scott ute i verdsrommet, samanlikna med Marks kropp nede på jorda. Følg ekspedisjonen på Internett: www.nasa.gov/1ym Scot t Kelly tvi – sett frå ve tra dette bilde rdsro t av Ne mmet . w Yo rk City Bildet viser grensene mellom Danmark, Sverige, Noreg, Tyskland og Polen. 20 342 dagar i verdsrommet nysgjerrigper – 4-2015, 22. årgang nysgjerrigper – 4-2015, 22. årgang 342 dagar i verdsrommet 21 Du kan laste ned Lesekroken frå nysgjerrigper.no / lesekroken. Oppgåvene er laga til artikkelen «342 dagar i verdsrommet». Artikkelen finn du på side 19–21 i Nysgjerrigper nr. 4–2015 og ved å søke på «342 dagar i verdsrommet» på nysgjerrigper.no. FORSKARARK Finn, skriv og teikn opp forskinga du finn i artikkelen Forskingsspørsmål: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hypotese: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Metode: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resultat: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FORSKARARK Finn, skriv og teikn opp forskinga du finn i artikkelen Forskingsspørsmål: Kva skjer med kroppen og hjernen til nokon som er i verdsrommet i nesten eitt år? Hypotese: Forskarane trur noko kan skje med skjelettet, auga, blodårene og korleis dei oppfører seg, men dei veit ikkje så mykje. Metode: Ein tvilling er på jorda, ein tvilling blir send ut i verdsrommet saman med ein annan mann. Resultat: Ikkje noko resultat fordi eksperimentet ikkje er avslutta.
© Copyright 2024